|
2000
|
|
|
Historian zehar euskarak edonon izan ditu eragozpenak, baina Arabakoak oso larriak izan ziren, bereziki eskoletatik hasita. Orain, horren
|
berri
ez dakitenei edo jakin nahi ez dutenei aditzera emateari on deritzat, guztion onerako.
|
|
|
Eiderrek postal bat bidali zizun Irlandatik, eta zurekin gogoratzen zen nirekin baino gehiago, eta edonorekin liatzen zen, neskekin ere bai, pentsa... Eta ez didazu esango horren
|
berri
ez zenuenik, ezta?
|
|
|
Eta, arrazoin horren frogatzeko, liburu bereko bertze erran batean oinarrituko naiz, zeinak baitio: " Gorputzeko humoreek, beren ohiko eta arauzko jin joanetan, nahigabean eta oharkabean gobernatzen dute gure borondatea; nahastuak zirkulatzen dutelarik, ezkutuan eta isil gordean, menean hartzen gaituzte, halako moldez, non gure egiteetan nabariro parte hartzen duten, guk haien
|
berri
ez dakigula". Eta nik diotsut:
|
|
|
Haren hondar erranak, berriz, hitzik gabe utzi ninduen, kikildurik. Baina, harri eginik nengoen arren, harro nengoen, bertzalde, osabak nigan jartzen zuen konfiantzagatik, haren asmo zehatzen
|
berri
ez banekien ere, artean ez bederen. Eta ez nuen deusen protagonista izan nahi, baina bertzerik ez nuen nahi jadaneko...
|
|
|
—Fida hadi nitaz, Joanes, eta kontsola hadi, zeren eta halakoetan fidatzeko gizona bainaiz... eta zeren dukeak ez baikaitu fusilatuko, gure intentzione ezkutuen
|
berri
ez dakien bitartean... Aitzitik, nola hura txantxazalea baita, eta nola laket baititu, bertzalde, kaka kontuak —edo, ez al haiz oroitzen zer ipuin kontatu zigun atzo, bai berak eta bai kondeak, baita dukesak eta kondesak ere, ene kakategia probatu ondoren? —, lagundu ere lagun ziezagukek, oharkabean...
|
|
|
" Errolan"," Grial Saindua" eta abar. Azkenaren
|
berri
ez nuen. Erran gabe doa, kanpo nahiz barne Erdi Aroko gaztelu baten klasera apaindua zegoen, gure mendeko gizakiaren gustu txarraren paradigma.
|
|
|
Zetazko zapi denboraz kanpoko batek inguratzen zion lepoa, eta ilajea —nirea baino usuagoa, adinak adin— gibelaldera orraztua zuen eta gogortzailez oratua. Neskatan nahi eta okerreko tokira iritsitako dibortziatu berri dotore ustearen irudi biribila, pentsatuko nuen haren egoera zibilaren
|
berri
ez banu.
|
|
|
Ama ez zegoen erabat oker. Igandeko prentsan, Kristina eta bion bahituraren
|
berri
ez zen inon ageri, eta Charlyren buruko zauriak" atxiloketa operazioaren barnean" gertatu zirela azaltzen zen, murritz. Nire izena Ttipiren hilketaren eta Josuk hartutako nabalkaden gaineko lerroaldeen barrenean agertzen zen, baina ene egunkarian bakarrik.
|
|
|
Haien argitalpena hogeita lau orduz geroratuz gero, zaharreriak jotzen ditu, eta zaharreriarekin batean heriotzak, hots, albiste izaeraren galerak. Bertzeren
|
berri
ez dakit nik; ene lanean, egunean egunekoa da nagusi. Horrela irakatsi ziguten fakultatean eta, ez idurian ere, horrela izaki, gutiz gehienik.
|
|
|
egunekoaz baizik elikatzen ez dena biharamunak du irentsiko. Erran nahi baita, nire lanean ere gutieneko aurreikuspen batzuk behar direla, eta aurreikuspen horien barnean agorraldia ere sartzen dela, urtean behin bitan, eta bereziki udaldian —agorrilean, ezinbertzez— kazetariaren amesgaizto bilakatzen den
|
berri
eza. Arrisku horri aitzintzeko bideetariko bat" hozkailua" da.
|
|
2001
|
|
|
‘Gure herritxoaren
|
berri
ez zen egunkarietan azaltzen, ez telebistan. Agertzekotan, Espainia iparraldean edo Frantzia gertatutako hilketen berrietan igarri behar zen gure geografiaren mamua... ’
|
|
2002
|
|
|
Zenbatetan ez ote zen ibili, bada, umetan, Domundeko eltzeitsuarekin hara eta hona dirua biltzen, bere buruari esaten ziola: " Gaur, hemendik konbertituko ditinat Kristoren fedearen
|
berri
ez dakiten haur fedegabeak, neure otoitzekin eta neure limosnatxoekin, eta bihar, berriz, handik, berandu gabe moja izango bainaiz eta Txinara joango bainaiz, misioetara". Auskalo bere xede hura bete izango ez ote zuen, baldin eta bere bidean beste irakasle hura tartekatu izan ez balitzaio, batxilerra Donostiako mojetxe batean ikasten ari zela!
|
|
2003
|
|
|
Kuriosoa egiten zitzaion une hartaraino entziklopedia bera ikusi gabe zuela konturatzea; argazkietan ere ez zuen ikusi. Kuriosoa egiten zitzaion, esate baterako, azalaren kolorea ere ez jakitea edo izenaren azpiko marra antiestetiko haien
|
berri
ez izatea, entziklopedia haren bila hainbeste denbora eman ostean, entziklopediari buruz hainbeste hitz egin eta gero.
|
|
|
Beste batzuek ez dute etsiko eta astindu egingo dute, esnatuko den itxaropenarekin. Badakigu ez dela tragedia bat, mundua ez dela horrenbestez bukatuko, baina gizon orok edozer gauza eman lezake gertatua ahazteko, inon, inola, inoiz gertatuaren
|
berri
ez uzteko, alferrik da ordea.
|
|
|
" Zure amak berdeak zituen", erantzuten zidan," Gretarenak bezalakoak". Aitaren
|
berri
ez nuen inoiz izan. Ez nekien ez bere izenik, ez izanik.
|
|
2004
|
|
|
–Zure gurasoak kezkatuta daude. Ia hiru hilabetetan zure notiziarik gabe, enbaxada eta kontsulatuetan zure
|
berri
ez zeukatela ikusita, niri eman zidaten zure bila jarduteko agindua. Zuk Afganistanera zindoazela esan zenidan, eta ni horretan nengoen.
|
|
|
Bai, hori egia izan daiteke, baina ez egia osoa. Egia osoa izango bada, euskararen atzerapena ere izendatu beharra dagoelako, eta galera honen
|
berri
ez digu ematen euskaltzale askoren ideologiak. Zergatik ote?
|
|
|
Neben
|
berri
ez du gehiago izan. Gurasoak hilda egongo dira honezkero, hori uste du Liviak.
|
|
|
Liviak ez daki hainbeste. Berak dakiena da Ginok ezin duela Tourrik ez Girorik irabazi, bere familiaren
|
berri
ez duela izan azken urteotan, eskalatzaile izandako faxista boteretsu batentzat ari dela lanean eta abizena aldatuta duela, Livia Scola, eta ezin du burutik kendu bera Livia Bucova dela, eta ez du burutik kendu nahi ere, ohore apur hori delako haurtzarotik geratzen zaion gauza bakarra. Hori, eta begi marroi eder bi.
|
|
|
" Filosofoek" –Voltaire eredu– ez zeukaten asmorik baserritarrek, mirabeek, artisauek irakur zitzaten. Aitzitik, ardura handia zeukaten horiek denek bere lanen
|
berri
ez izateko. Zirkuitu itxi batean komunikatzen ziren, ia beti legeaz haraindi, eta iniziatuen arteko ideien trukea zeukaten helburu; haien xedea jendearen pentsamoldea eta herriaren bizimodua aldatzea zen, baina maila aukeratu batzuen esku utziz matxinada.
|
|
2006
|
|
|
esan dezagun, besterik gabe, ez ginela guztiz bateragarriak. Apurtze haren
|
berri
ez ematea ez zen zehazki gezurretan ibiltzea izan, eta gainera nik ez neukan zertan zuri kontatu norekin nenbilen edo ez nenbilen, baina datu hori badakit interesatu egingo zitzaizuna, eta isildu egin nuen.
|
|
|
Setiatu ohiek harrika eta behor gorotz jaurtika eman zieten harrera setiatzaile ohiei. Nik, bitartean, alabaren
|
berri
eza jakinarazi nien abaurretarrei.
|
|
2007
|
|
|
Eta hala izan zen. Ireneren amaren
|
berri
ez nuen izan lehenengo egunean, eta bigarrenean ikusi nuen arren, kea zerion figura ilun bat baino ez zitzaidan iruditu. Eta horrek askatasun sentsazio izugarria eragiten zidan.
|
|
2008
|
|
|
Frai Millan, izan ere, komentuari itsatsita zegoèn egoitzan bizi zen, mojen komunitatearekin bat, bai, baina haiengandik bereiz?, gizon jakintsua zen, teologia Erroman ikasi zuena eta, ortodoxiaren
|
berri
ez ezik, doktrina heterodoxoen berri ere bazekiena: begardoena, beginena, kataroena, hustarrena, baldotarrena, fratticcelliena, argituena, kietistena?
|
|
|
Frai Millan, izan ere –komentuari itsatsita zegoèn egoitzan bizi zen, mojen komunitatearekin bat, bai, baina haiengandik bereiz–, gizon jakintsua zen, teologia Erroman ikasi zuena eta, ortodoxiaren
|
berri
ez ezik, doktrina heterodoxoen berri ere bazekiena: begardoena, beginena, kataroena, hustarrena, baldotarrena, fratticcelliena, argituena, kietistena...
|
|
2009
|
|
|
Baina sentsazioa daukat berari ez zaizkiola gauza hauek inporta. Esan nahi dut bera oso diskretua dela bere kontu pribatuekin eta nahiago du besteen
|
berri
ez izan, hartara ez ditu zertan bere gauzak kontatu.
|
|
|
Bere ile kizkurra atsegin zuela. Horren
|
berri
ez diot sekula eman Leoni, noski. Jakingo balu Mariak guapoa dela esaten duela!
|
|
|
Ugarteri Karmeleren
|
berri
ez aipatzea erabaki nuen. Nahiko lan banuen bestela ere, astazakil hura endredatzen hasi gabe.
|
|
|
ez baitzen lurra ere, ezpada airezko lurra, airezko lurra baita fantasiaren magala, airezko lurra irudimenaren hegala; Maria Bibianak, ordea, lurrezko lur bat behar zuen une hartan, errealitateari errealitatearekin erantzungo ziona, ez den haizearen eskutik autoengainuaren sasi argietara ihes egin gabe, jada ez baitzuen Jainkoaren borondatearekin aski, are gutxiago Jainkoaren borondateak Jainkoaren madarikazio zigorrei leku egin zienetik; eta hala ere, hala eta guztiz ere?, Maria Bibianak ez zion bere buruari iruzur merkerik egin nahi; horregatik, bazekien arren etxea gainera erortzera zihoakiola, katastrofearen gorabeherak jakin nahi izan zituen: teilatuaren neurria jakin nahi zuen, hormena eta kontrahormena, habeena eta gapirioena; esan nahi baita, Jainkoaren zigorraren
|
berri
ez ezik, zigorraren xehetasunak ere jakin nahi zituela: ez al ziren, bestalde, hartara etorri anai arrebak, Domingori galderak egitera eta hari kargu hartzera, alegia?
|
|
|
...ioak barruan zirrara handi bat eragin ziòn lehen aldia; eta, hitzari berari halako xarma berezi bat hartu balio bezala, anarkista sentitu zen, betean sentitu ere, hitzaren esanahi zehatzetik harat, hura, besterik gabe, aitaren aurkako aurkakotasuna adierazteko modurik zehatzena ez ezik, eraginkorrena ere balitz bezala, artean ez Bakuninen ez Kropotkinen ezta Malatestaren filosofien zein doktrinen
|
berri
ez zekien arren.
|
|
|
Gobernadoreak 500 pezetako isuna ezarri dio apopilo etxe bateko ugazabari, bidaiarien etorreraren
|
berri
ez emateagatik, baita ez egite hauetan erreintzidentea izateagatik ere.
|
|
|
–Ez zara Alaya andereñoaz dabiltzan erran merranen
|
berri
ez izateko bezain sorra, ezta. Harekin kasu emateko aholkua eman izan didate aspaldidanik nire uste osoko gizonek.
|
|
|
ez baitzen lurra ere, ezpada airezko lurra, airezko lurra baita fantasiaren magala, airezko lurra irudimenaren hegala; Maria Bibianak, ordea, lurrezko lur bat behar zuen une hartan, errealitateari errealitatearekin erantzungo ziona, ez den haizearen eskutik autoengainuaren sasi argietara ihes egin gabe, jada ez baitzuen Jainkoaren borondatearekin aski, are gutxiago Jainkoaren borondateak Jainkoaren madarikazio zigorrei leku egin zienetik; eta hala ere –hala eta guztiz ere–, Maria Bibianak ez zion bere buruari iruzur merkerik egin nahi; horregatik, bazekien arren etxea gainera erortzera zihoakiola, katastrofearen gorabeherak jakin nahi izan zituen: teilatuaren neurria jakin nahi zuen, hormena eta kontrahormena, habeena eta gapirioena; esan nahi baita, Jainkoaren zigorraren
|
berri
ez ezik, zigorraren xehetasunak ere jakin nahi zituela: ez al ziren, bestalde, hartara etorri anai arrebak, Domingori galderak egitera eta hari kargu hartzera, alegia?
|
|
|
Gobernadoreak 500 pezetako isuna ezarri dio apopilo etxe bateko ugazabari, bidaiarien etorreraren
|
berri
ez emateagatik, baita ez egite hauetan erreintzidentea izateagatik ere.
|
|
|
...ioak barruan zirrara handi bat eragin ziòn lehen aldia; eta, hitzari berari halako xarma berezi bat hartu balio bezala, anarkista sentitu zen, betean sentitu ere, hitzaren esanahi zehatzetik harat, hura, besterik gabe, aitaren aurkako aurkakotasuna adierazteko modurik zehatzena ez ezik, eraginkorrena ere balitz bezala, artean ez Bakuninen ez Kropotkinen ezta Malatestaren filosofien zein doktrinen
|
berri
ez zekien arren.
|
|
2010
|
|
|
Horregatik, anaiaren heriotzari buruz ezer gutxi dakidala esango banizu, betean asmatuko nuke: nork daki, izan ere, zer pasa daitekeen beste inoren burutik, geure burutik pasatzen denaren
|
berri
ez dakigunean. Heriotzaren agertokiaz gain eta lekukoen begiek ikusten dituzten xehetasunez gain, beti faltako baitzaigu daturen bat, datu bat baino gehiago ere bai, datu gehienak, alegia?, protagonistak beste begien aurrean berariaz ezkutatzen dituenak, edo jada ezkutaturik dituenak, oharkabean, inkontzientean.
|
|
|
Egia esango dizut, Gabino: nahiz eta ordurako nik ez nituen izebak esaten zituenak sinesten, zer axola zuen zuhaitz batek bere itzalean bi gorpuri abegi egiteak, ez zuhaitzak gorpuen berri, ez gorpuek zuhaitzaren
|
berri
ez bazekiten??, hark esandakoarekin eta esku hezur lotuen irudiarekin hunkituta sentitu nintzen. Imajinatu ere, imajinatu nituen kattagorriak zuhaitzean saltoka une batez?
|
|
|
Nik izena esan ahala, ordea, halako keinu bat egin duzu zuk, Damaso, Salbatoreren
|
berri
ez bazeneki bezala; bada, jakin ezazu hau ez dela haren izena izkribu honetara ekartzen dudan lehen aldia; ez zarela gogoratzen??; bada, jakin ezazu, halaber, Salbatore ez zela martetarra, euskalduna baizik, horretan ere bai baitago gure artean aldea; izan ere, nik badakit gaztelaniaz idatzitako literaturaren berri, zuk ez euskarazkorik; tematu zinen, Barojak eta Unamunok esan zutenaren ildotik, euskarak ez duela modernitatea esateko balio, eta hortxe gelditu zinen?
|
|
|
Zauria eguzki bat ere bada, aitonak hala dio bederen, eta ez zaitut erre nahi??. Noizean behin, hala ere, kostatu egiten zitzaidan anaiak niri gertatuaren
|
berri
ez jakitea, eta amari galdetzen nion: –Baina Heinrichek zinez ez daki???.
|
|
|
izugarri estutu behar izan zuten, Helenak, gero, kartan esan zituenak esateko: ...n irudia nituen froga, ezpainak heriotzaren ezpainetakoaz pintatuak bezala baitzituen, begien berdetasuna mortu lehor bihurtua?; nik, ordea, errazena egin nuen, agurtu ninduenean begiratu ere egin ez nion bada?!; non geratzen zen, baina, nire errukia?; non nire adimena, harrotasunaren bideak ireki ziezazkidakeena?; zergatik hartzen nuen Helena errudun ziurtzat, bi emakumeek hari emandako tratuaren
|
berri
ez banekien?; zergatik kargatu nuen guztia Helenaren bizkar gainean, nik ere neure erantzukizuna izan nezakeenean?; zergatik ez nuen elkarrizketa hala moduzko hartan gogor egin bi emakumeen aurka, eta zergatik jo nuen joko hartan guztia galdutzat, borrokarik egin gabe, etsipenik erosoenak hartuta?; Helena eta biok mundu berezi bat genuen, ez haren amak ez gureak ezagutzen ez zutena, eta handik lo... Helenari hitz bat atera niezaiokeen, adibidez, edo hitz gutxi batzuk, bi emakumeek eraiki eta gero Helenari ezarritako gezurra hankaz gora jar zezaketenak; galde niezaiokeen, esate baterako:
|
|
|
kateak egon badauden bezala, katebegi bat besteari lotuta, bakarka ere azal baitaitezke, katebegi bat hemen eta beste bat han, elkarrekin zerikusirik ez dutenak, balizko katetasun orotatik aske. Esan nahi baita, kausarik ez dagoenean, baita kausen
|
berri
ez dakigunean ere, zorira jotzen dugula: gehienetan jotzen dugu, gainera, errealitatearen zati bat baizik ez baita argibidean jar daitekeena, zatirik txikiena, zenbat eta gehiago jakin, orduan eta guxiago baitakigu, filosofoak ongi esan zuen bezala.
|
|
|
esan zuen Akinokoak, pentsaturik ezen liburu bakar batek edonor bihur zezakeela kontuan hartzeko moduko etsai intelektual: esaldiak, baina, beste zentzu bat hartu zuen aurrerago, dogmatismoari lotua, zeren liburu bat duena erreferentzia bakar, itsutzen eta bere baitan ixten baita, eta baztertzen baititu, hondarrean, bai liburuaren
|
berri
ez dakitenak eta bai liburuaren pentsamenduarekin ados ez daudenak ere, horixe besterik ez baita gertatu mendebaldeko zibilizazioaren historian, zeinak Biblia izan baitu azken hamasei hamazazpi mendeotan. Konstantino enperadoreak Magentzio garaitu zuenetik?
|
|
|
–Jauna: zergatik aritu behar dugu izaki bizidunok elkar jaten eta elkarri min ematen, sufrimenduaren
|
berri
ez dakiten harriak eta lurrak hor ditugunean, sorgorrak baino sorgorragoak. Bihur ezazu, bai, ahalguztidun horrek, nire aho xixtrin hau xehagailu ahaltsu, harrizko eta lurrezko janariak xehatu eta urdailerako bidean jarriko dituena.
|
|
|
–Bo, berriro komisarioak?, ezinezkoa da horren
|
berri
ez izatea. Pariseko azken berria, gaur goizekoa!
|
|
|
Nazioarteko begiraleek ez zeukaten Loiolakoaren berri. Nafarroako asuntoaren berri bai, baina aurreko akordioaren
|
berri
ez. Guk itzuli genuen ingelesera Loiolako zirriborroa, eta hara eraman.
|
|
|
Diskretua zen eta ez zen Oihanaren joerak onbideratzen saiatu. Beraz, Oihanak ere haren
|
berri
ez baleki bezala jokatzea erabaki zuen.
|
|
|
" Timeo hominem unius libri" esan zuen Akinokoak, pentsaturik ezen liburu bakar batek edonor bihur zezakeela kontuan hartzeko moduko etsai intelektual: esaldiak, baina, beste zentzu bat hartu zuen aurrerago, dogmatismoari lotua, zeren liburu bat duena erreferentzia bakar, itsutzen eta bere baitan ixten baita, eta baztertzen baititu, hondarrean, bai liburuaren
|
berri
ez dakitenak eta bai liburuaren pentsamenduarekin ados ez daudenak ere... horixe besterik ez baita gertatu mendebaldeko zibilizazioaren historian, zeinak Biblia izan baitu azken hamasei hamazazpi mendeotan —Konstantino enperadoreak Magentzio garaitu zuenetik— liburuen liburutzat: Jainkoaren liburua, Espiritu Santuaren arnasak gauzatua, Erromako Eliza bitartekari...!
|
|
|
Nik izena esan ahala, ordea, halako keinu bat egin duzu zuk, Damaso, Salbatoreren
|
berri
ez bazeneki bezala; bada, jakin ezazu hau ez dela haren izena izkribu honetara ekartzen dudan lehen aldia; ez zarela gogoratzen...?; bada, jakin ezazu, halaber, Salbatore ez zela martetarra, euskalduna baizik... horretan ere bai baitago gure artean aldea; izan ere, nik badakit gaztelaniaz idatzitako literaturaren berri, zuk ez euskarazkorik; tematu zinen, Barojak eta Unamunok esan zutenaren ildot...
|
|
|
" Jauna: zergatik aritu behar dugu izaki bizidunok elkar jaten eta elkarri min ematen, sufrimenduaren
|
berri
ez dakiten harriak eta lurrak hor ditugunean, sorgorrak baino sorgorragoak. Bihur ezazu, bai, ahalguztidun horrek, nire aho xixtrin hau xehagailu ahaltsu, harrizko eta lurrezko janariak xehatu eta urdailerako bidean jarriko dituena.
|
|
|
Egia esango dizut, Gabino: nahiz eta ordurako nik ez nituen izebak esaten zituenak sinesten —zer axola zuen zuhaitz batek bere itzalean bi gorpuri abegi egiteak, ez zuhaitzak gorpuen berri, ez gorpuek zuhaitzaren
|
berri
ez bazekiten? —, hark esandakoarekin eta esku hezur lotuen irudiarekin hunkituta sentitu nintzen. Imajinatu ere, imajinatu nituen kattagorriak zuhaitzean saltoka une batez... maite eta miresten bainituen anai arrebak une hartan, ziur nago horretaz, inbidiarekin eta jelosiarekin zerikusirik ez zuèn maitasun errukizko sentimendu biribil batean.
|
|
|
Horregatik, anaiaren heriotzari buruz ezer gutxi dakidala esango banizu, betean asmatuko nuke: nork daki, izan ere, zer pasa daitekeen beste inoren burutik, geure burutik pasatzen denaren
|
berri
ez dakigunean. Heriotzaren agertokiaz gain eta lekukoen begiek ikusten dituzten xehetasunez gain, beti faltako baitzaigu daturen bat, datu bat baino gehiago ere bai —datu gehienak, alegia—, protagonistak beste begien aurrean berariaz ezkutatzen dituenak, edo jada ezkutaturik dituenak, oharkabean, inkontzientean.
|
|
|
Nahia, baina, ez da errealitatea, eta errealitatea den bezalakoa da, iruditzen zaiguna baino aberatsagoa beti... kateak egon badauden bezala, katebegi bat besteari lotuta, bakarka ere azal baitaitezke, katebegi bat hemen eta beste bat han, elkarrekin zerikusirik ez dutenak, balizko katetasun orotatik aske. Esan nahi baita, kausarik ez dagoenean, baita kausen
|
berri
ez dakigunean ere, zorira jotzen dugula: gehienetan jotzen dugu, gainera, errealitatearen zati bat baizik ez baita argibidean jar daitekeena, zatirik txikiena, zenbat eta gehiago jakin, orduan eta guxiago baitakigu, filosofoak ongi esan zuen bezala.
|
|
|
‘Ez, gaur ez dizut erakutsiko. Zauria eguzki bat ere bada, aitonak hala dio bederen, eta ez zaitut erre nahi... ’ Noizean behin, hala ere, kostatu egiten zitzaidan anaiak niri gertatuaren
|
berri
ez jakitea, eta amari galdetzen nion: ‘Baina Heinrichek zinez ez daki...? ’ Eta amak ezker eskuin mugitzen zuen burua.
|
|
|
Batzuetan, neure buruaren kontra luzatzen nuen hatza, Helenarekin krudelegi jokatu nuelako ustea nagusituta; bi emakumeek, izan ere —Helenaren amak eta gureak— izugarri estutu behar izan zuten, Helenak, gero, kartan esan zituenak esateko: ...udia nituen froga, ezpainak heriotzaren ezpainetakoaz pintatuak bezala baitzituen, begien berdetasuna mortu lehor bihurtua...; nik, ordea, errazena egin nuen, agurtu ninduenean begiratu ere egin ez nion bada...!; non geratzen zen, baina, nire errukia?; non nire adimena, harrotasunaren bideak ireki ziezazkidakeena?; zergatik hartzen nuen Helena errudun ziurtzat, bi emakumeek hari emandako tratuaren
|
berri
ez banekien?; zergatik kargatu nuen guztia Helenaren bizkar gainean, nik ere neure erantzukizuna izan nezakeenean?; zergatik ez nuen elkarrizketa hala moduzko hartan gogor egin bi emakumeen aurka, eta zergatik jo nuen joko hartan guztia galdutzat, borrokarik egin gabe, etsipenik erosoenak hartuta?; Helena eta biok mundu berezi bat genuen, ez haren amak ez gureak ezagutzen ez zutena, eta handik lo... Helenari hitz bat atera niezaiokeen, adibidez, edo hitz gutxi batzuk, bi emakumeek eraiki eta gero Helenari ezarritako gezurra hankaz gora jar zezaketenak; galde niezaiokeen, esate baterako:
|
|
2011
|
|
|
Horrek ez du erran nahi, halarik ere, urgaindarrek automobilen
|
berri
ez zekitenik, herrian bai baitzegoen, konparazio batera, Penano Muzkiriz zeritzàn gizon bat, gai hartan aditua eta hartara zaletua zena, nahiz berak ez zuen motorrik ez automobilik, bai, ordea, bere ilobetarik batek. Alejandrok?, simó markako motozikleta bat zuenak, non paseatzen baitzuen, ahal zuenean, bere andregaia, atzeko jarlekuan, ez zangalatraba, gaur egunean gertatzen den bezala, baina alboka; Alejandrok, gainera, berea ez zèn kamioi bat zuen lan tresna, eta harekin ibiltzen zen herriz herri eta tabernaz taberna, zerbezak eta freskagarriak banatzen.
|
|
|
Osaba Terenciano, baina, 1930an itzuli zen, eta ez hilkutxa batean, inoiz baino biziago baizik, baita dotore baino dotoreago ere, traje, kapelu eta guzti, Efrenen aita hilik zegoenean jada? osabak ñabardura haren
|
berri
ez bazekien ere.
|
|
|
Hara nola pizten zen gure libidoa eta sexurako grina, psikoanalisten teorien
|
berri
ez bagenekien ere! Horregatik baikenbiltzan lagunok, itxuraz, batak bertzeari neska lagun bat egokitzen:
|
|
|
–Elkarren
|
berri
ez duten bi maitasun aldi berean izateak buru-hauste handiak sor ditzake tarteka. Gogoratzen dut zurekin igarotzekoa nuen larunbat batean atzerriko lagun batzuk etorri zitzaizkiola Nadiari.
|
|
|
Chica, va directamente a las Landas, sin pasar por casa; ahora ni eso. Esta hija mía está desnaturalizada, esango zion amak; ez zizkidan beregandiko oporrak eman nahi, nire bizitzako minutu baten
|
berri
ez badu traizioa baita, ez du esaten baina keinu hori jartzen zaio, irribarre eginez baina lotsaz, ligatzen ari denaren irudia eman dezake baina traizionaturik sentitzen da, eta lotsa ematen dio porrotak, berak ez zekien zerbait bere etxe berean izan delako, auskalo zenbat egunez, hilabetez, bere kontrolpetik kanpo. Helburu bati lotu zaio urteak aurrera, inguratzen zaion guztiak berari eskertzekorik izan dezan, identitatea galduko luke gainerakoan, horrek ezaugarritzen du, jendeari laguntzea deitzen dio, hori omen da bizitzak ematen digun politena, maite ditugunak zerbitzatzeko aukera.
|
|
2012
|
|
|
–Lehen bai, egiaren
|
berri
ez nuenean.
|
|
|
Lur jota utzi ninduen gertatutakoak. Ez zen lehen aldia emakume bat desagertu eta haren
|
berri
ez genuena. Han dena egiten zen isilpean.
|
|
|
Isildu. Jazo berri den zerbaiten
|
berri
ez ematea, isiltzea da omertà. Hori izan zen, bederen, Marcok eman zidan azalpena.
|
|
|
Gogoan zerabilen benetan zerbait bitxia, agian izugarria, ezkutatzen zela leiho argidun haien osteko bizitza egunerokoan, baita iragan trumoitsu bat ere, apika? Hala ere, burutazio horien
|
berri
ez zion Arantxari eman, bai baitzekien beldurti samarra zela eta horrelako kontuekin hasiz gero, beharbada, hura ez zela lasai sentituko etxean bakarrik egon behar zuenetan.
|
|
|
Ondoren bururatu zitzaidan, batak bestea jateko ohitura oso gogorra eta bihozgabea bazen ere, ez zuela nirekin zerikusirik; ez baitzidaten niri irainik egin. Eta eraso egiten bazidaten edo bizirik irauteko ezinbestekoa banuen, oldartuko nintzaiela; baina haien mendean ez nengoenez gero, nire
|
berri
ez zutenez gero, eta horrenbestez, nirekin ezer egiteko asmorik ere ez, ez zitzaidan bidezkoa iruditzen haiei eraso egitea; horrek, gainera, zurituko zukeen espainiarren jarrera, eta haiek Ameriketan egin zituzten basatikeria guztiak, milioika pertsona sarraskitu baitzituzten, zeinak, idolozaleak eta basatiak izan arren, eta beren ohituren artean zenbait ospakizun basati eta odoltsu izan arren, h...
|
|
|
Ez zen basatiak uhartean lehen ere izan zirela sinesten ez nuelako, agian ehunka etorriak baitziren askotan hango itsasbazterrera; baina, jakin ez nuen bitartean, ezin beldurrik izan. Nire lasaitasuna erabatekoa zen orduan, arriskua berbera izan arren, eta arriskuaren
|
berri
ez izateak horrelakorik inoiz izan ez banu bezala jokarazten zidan. Gertaera horrek gogoeta probetxugarri asko sortu zizkidan, eta bereziki hau:
|
|
|
–Hori da beldurra botinak hondatzeko! , zioen sukaldariak, zeinak ez baitzuen hainbeste arreta ipintzen berak garbitzen zituenean, zeren eta Madamek, oihala jada
|
berri
ez zegoen orduko, berari uzten baitzizkion.
|
|
2013
|
|
|
Berezia den hori zer izan daitekeen pentsatzen hasi naiz. Nire eguneroko aspergarriaren
|
berri
ez dizut emango, hori baino gauza etsigarriagorik ez dago. Horrez gain, ez nago harro daukadan errutina honetaz.
|
|
|
Beraz, ez daki bere marinel zahar maitearen gorabeherak euskaratuak daudela. Eta, hori bezala, zenbat gauza eta
|
berri
ez ote dakizki Versusek. Baina ezjakintasun horrek ez dio nobela idazteko eragozpenik jartzen, aitzitik baizik:
|
|
|
oraingoa, betikoa? eta lehen ikusi duguna, baina biak disoziaturik daude, batak bestearen
|
berri
ez balute bezala bizi direla berarengan. Edo aktore oso ona da edo psikosi baten aurrean gaude.
|
|
|
Fajr eko otoitza zen, zalantzarik gabe, ikusi
|
berri
ez zuen, bada, Abdel Haqqek eguzkia, emakumea eguzki bihurtu ote zen edo eguzkia emakume?, abdallahtarren etxeko atetik ateratzen?!
|
|
|
jakinen ez zuen, bada, berak zekiena osabagandik beragandik ikasi bazuen! Eskualde hartan, egia erran, bakanak ziren santoi beltzaren
|
berri
ez zekitenak: inortxo ere ez zegoen, beharbada, hura ez zekienik?
|
|
|
Bestelakoan, operazioa bedeinkazio bat da: ez zait txarto etorriko, gainera, lau bost ordutan neure
|
berri
ez jakitea. Egia esan, hil nahiago nuke, onera egin ezean.
|
|
|
–Ez zara noski hiri honetako bakarra atzo arratsaldean rue de la Ferronnerie n agitu denaren
|
berri
ez duena.
|
|
|
Espainiako Kontsulatuko heriotza agiriaren arabera, Jose ezkongabea zen. Gure amonaren
|
berri
ez zeukan batek esana bada, ez da harritzekoa hala agertzea, zuen amarekin ez baitzen ezkondu. Bestalde, ikus ezazu hau, lerro jakin baten aldamenean ipini nion hatz erakuslea?, zu zerorri zara deklaratzailea.
|
|
|
Fajr eko otoitza zen, zalantzarik gabe, ikusi
|
berri
ez zuen, bada, Abdel Haqqek eguzkia –emakumea eguzki bihurtu ote zen edo eguzkia emakume? – abdallahtarren etxeko atetik ateratzen...!
|
|
|
Bestelakoan, operazioa bedeinkazio bat da: ez zait txarto etorriko, gainera, lau bost ordutan neure
|
berri
ez jakitea. Egia esan, hil nahiago nuke, onera egin ezean.
|
|
|
jakinen ez zuen, bada, berak zekiena osabagandik beragandik ikasi bazuen! Eskualde hartan, egia erran, bakanak ziren santoi beltzaren
|
berri
ez zekitenak: inortxo ere ez zegoen, beharbada, hura ez zekienik...
|
|
2014
|
|
|
Sei urte eta erdi pasa dira egun hartatik. Germanen
|
berri
ez du azken urte eta erdian izan. Ez berri zuzenik, bederen.
|
|
|
Hala eta guztiz, eta Mikel Strogoffek bere irteeraren ondotik gertatu zenaren
|
berri
ez bazuen ere, zerbait bazekien behintzat: hainbat egunetako aldea kentzen ziela tatariarrei, eta ez zuela etsi behar, oraindik ere Irkutskera haien aurretik iristeko abagunea zuen-eta, zortziehun eta berrogeita hamar versta falta baziren ere (900 kilometro).
|
|
|
Kontua baldin bada Kurtzen aurrera herrestan etortzea, orduan bera ere basatietan basatiena bezainbeste herrestatu zen. Egoeraren
|
berri
ez nekiela esan zuen: buru horiek erreboltarien buruak ziren.
|
|
|
Ez filosofia. Ez Miletoko Tales, Galesko printze printzesen
|
berri
ez zekiena. Ez Parmenides, Eleako eleontzia.
|
|
2015
|
|
|
Eta nork ez. Zenbat hilerri
|
berri
ez ote zituzten egin behar izan gorpu denak hobiratzeko.
|
|
|
–Baina Arkaniari buruzko informazioa biltzen aritu zen. Ezinezkoa da Arkaniako armadaren
|
berri
ez jakitea.
|
|
|
–Irudikeria horien bidez matxinadaren
|
berri
ez izana zuritu nahian bazabiltza, ez nekerik hartu.
|
|
|
Hautsak are gehiago harrotu zituen ezker abertzalean Altsasuko Adierazpenak. Agerraldian parte hartu zuten batzuek barne mailan kritikatu zuten adierazpenaren mamiaren
|
berri
ez zutela izan azken unera arte, eta ez zekitela indarkeriaren arbuioan hain urruti iritsiko zela adierazpena. Kritika horietako batzuk Altsasun bertan egin zituzten.
|
|
|
–Onena litzateke ezer ez egitea. Agorrilaren erdian gaude jadanik eta baleazale euskaldunen
|
berri
ez da iritsi oraingoz gobernadorearengana, hala balitz niregana ere ailegatuko baitzen. Beraz, are eta gutxiago iritsiko zen Kopenhagera!
|
|
|
Neskaren
|
berri
ez du izan azkenekoz elkartu ziren egunetik, eta bazuen itxaropen txiki bat, agian, Hura bera azalduko zitzaiola itsas faktoriaren atarira. Orain garbi dauka gauzak ez direla hala gertatuko.
|
|
|
Edozein kasutan, ez duzu arrastorik ere nor izan daitekeen? Azken egunotan zauritutako norbaiten
|
berri
ez duzue izan inguruotan?
|
|
|
–Uste dut ez daukagula zeregin handirik. Udazkenaren zain geratu eta erregeak ezeren
|
berri
ez izatea da gure itxaropen bakarra, momentuz.
|
|
|
eta huraxe inbertitu nuen neure alfabetatze an: bizpahiru liburu erosi, irizpide handirik gabe (Txillardegiren Elsa Scheelen eta Beltzaren Euskadi 1984 oroitzen ditut), eta Argia aldizkariko harpidedun egin nintzen, astekari hau ia betiko itxiarazi zuen zulotik irteten hasi zenean, Joxemi Zumalabe, Pello Zubiria, Josu Landa, Iñaki Uria eta beste batzuen ahaleginari esker, nik orduan heroitasun haien
|
berri
ez banuen ere: nire ikastaro trinkoa zen hura besterik gabe, goitik behera irensten bainuen aldizkaria, hizkuntzaren sekretuak argitu eta neureganatu nahian.
|
|
|
Atxiloketen egun hauetan urduriegi ibili haizela esan zidatek, eta hori seinale txarra duk. Pellori esan omen diok herrian egon haizela, baina heure etxeko telefonoa lortu nian nik atzo, eta hara deitutakoan heure
|
berri
ez zutela erantzun zidatean. Non sartu hintzen?
|
|
|
Alabaina, noizean behin eta udako oporretan, Hansen gurasoekin biziko zen Vladimir, Koloniako etxean. Hansek ez baitzuen nahi bere semeak Alemaniako
|
berri
ez jakiterik eta zeregin hori onartua zuten eurentzat haurraren aitona amona alemaniarrek. Horrelaxe zeukaten ohituta umea, nik ezagutu nuenean.
|
|
|
Gorputz biluzia agerian duela, izaki itxuragabea iruditzen zait haurra, dena buru eta testikulu zimurtu. Beste sistema batekoa ematen du, oraindik eboluzioaren
|
berri
ez duten planetaren batekoa.
|
|
2016
|
|
|
Eta hura amaitzean, isiltasunezko zina eskatzen zen: ezergatik ere taldearen
|
berri
ez salatzea. Kidegaia prest agertzen bazen, beste zortzi bat astez ikastaldi hertsiari ematen zitzaion hasiera, eta hartan erakundearen eta antolamenduaren berri eman ohi zen174.
|
|
|
elkarren
|
berri
ez duten izakiak eta fenomenoak
|
|
|
esan dio Alsinak lasai lasai, eta don Martinek barregurari eutsi behar izan dio berriz ere, gaurkoan erretoreari pare bat txiste on kontatu behar dizkiola pentsatuz; eta euskal politikaren nondik norako nagusiak azaltzen hasi zaio don Martin, nola edo hala, guardia zibilaren kuartelera bitarteko bidea egiteko behar den denboraren muga estuarekin. Herri Batasuna zer den azaltzen hasi zaio laburki, baina estatutu hitza aipatu du, eta Alsinak horren
|
berri
ez dakienez estatutua zer den adierzi behar izan dio, konstituzioaren erreferentzia eginez; baina konstituzioa ere ez daki Alsinak zer den, eta orduan Espainiako konstituzioa ere esplikatu dio, eta esan dio nola batzuek honi ezetz baina besteari baietz, eta nola beste batzuek bai honi bai hari ezetz, eta zenbaitek biei baietz, eta baten batek honi baietz baina hari gogo txarrez begiratzen dion; a... dioen kuartel atarira.
|
|
2017
|
|
|
–Athos menditik natorrek, erantzun zuen Zorbak?. Gauza horien
|
berri
ez baneki!
|
|
|
–Aztertuko zituzten Luhusokoaren ondoren gertatutako mugimenduak, ETAren eta gure arteko gutunak, gure prestasuna aurrera segitzeko eta armagabetze osoa egiteko, eta erabakiko zuten armagabetzea egiten uztea?. Baina urtarrilaren amaiera amaieran artean horren
|
berri
ez zutenez, deliberatu zuten aldebakartasunez jotzea aurrera eta armagabetze osoa egun batez egitea. Bazituzten Cazeneuveren gobernuarekin hartu emanak, eta aurrez aurreko bilerarik ere egin zuten.
|
|
|
Gu harriturik, sinetsi ezinik berriro. Nola zitekeen, gure lurraren
|
berri
ez zekiten guardia zibil txurriano, belarrimotz haiek, gure mutilak mendian harrapatzea. Hango pagadietan ETAko inor atzematea?
|
|
|
Orri pasa aspertuan aritu zen, Euskal Herrian eta munduan gertatzen zenari sobera arretarik paratu gabe. Bakarrik egoteko, hobe zen munduaren
|
berri
ez izan.
|