|
2000
|
|
|
Dena den, filosofoen gehiengoa ez dago batere ados Popperren gehiegizko aitormenarekin. Hobeto esanda, hainbat ahotsek heriotzaren
|
berri
emate desberdinak zabaldu dituzte: batzuek Quine aipatzen dute —aldizka—, beste batzuek Kuhnen Iraultza zientifikoen egitura, eta beste batzuek nahiago dute ‘ikusmolde semantikoa’ deiturikoaren etorrera kontuan izan zientziaren filosofian.
|
|
|
Eta horrela ondoz ondo. Argi egon luke nora doazen
|
berri
emate kontraesankor hauek: positibismo logikoa batere hilda ez dagoela sumatzera, alegia.
|
|
|
Martxari" jarraituz; Mark Francis-ek erbestean zeuden Austriako ekonomialarien (Kelsen, Schumpeter eta Hayek)
|
berri
ematen digu; Francisek berak eta Barrie Stacey k Ilustrazioaren eta Freuden arteko harremana lantzen dute; Heath Lees ek XX. mendeko musika austriarraren aurrerapena ematen digu; eta P.F.S. Falkenberg ek Vienako pentsaera eta mentalitatea aztertzen ditu Arthur Schnitzlerren literatura dela medio. Liburu argi honen bertutea eta originaltasuna Vienako aurrerapen kulturala Europako bigarren Ilustrazio gisa erakustea da.
|
|
2002
|
|
|
Hemengo honen oinarri den ingeles jatorrizkoan Panoptikoaren eraikuntzarako behar beharrezkoak diren zehaztasun guztien
|
berri
ematen zaigu. Egileak aztergai duen eraikin mota perfekzionamendu gradu handienera eraman ahal izateko ezinbestekoak ziren azterketa amaigabeak egin behar izan ditu; horren adibide, arkitektoekin egindako bilerak eraikinaren alde formalen inguruan ahal beste jakiteko; ospitaleetan egindako esperimentuez ere baliatu da egilea eta, jakina, asmakizun berrienak aplikatu dizkio bere planari.
|
|
2003
|
|
|
Filiporen seme Fenixengandik entzundako beste batek kontatu dizkit, baina zuk ere bazenekizkiela esan zidan, berak ezin baitzidan ezer garbirik esan. Beraz, zuk konta izkidazu, egokiena zara-eta lagunaren hitzen
|
berri
emateko. Aurretik esaidazu:
|
|
|
Aurrekoarekin hertsiki lotutako beste talde batek aldarapena jotzen zuen funtsezko efektutzat, eta beste talde batek, berriz, erakarpena eta aldarapena biak ala biak zituen elektrizitatearen oinarrizko agerpen gisa. Talde horietako bakoitzak oinarri horien arabera moldatzen zituen bere teoria eta ikerkuntza, baina lehenak adina zailtasun izan zituzten sinpleenak ez diren eroapenaren edozein efekturen
|
berri
emateko. Efektu horiexek izan ziren hirugarren talde baten abiapuntua, elektrizitatea eroaleetan barna iragaten den" fluido" gisa ikusteko joera baitzuen, ez eroaleetatik jariatzen zen" effluvium" gisa baino.
|
|
|
Eredu hori —ezarritako teknikak eta usteak kolokan jartzen dituen anomalia baten bitartezko aurkikuntza— behin eta berriro errepikatu da zientzi garapenaren ibilbidean. ...n bateratzeko saiakeren bitartean agertu ziren.14 Gas noblea deitutakoak nitrogeno atmosferikoaren dentsitatearen neurrian agertutako anomalia txiki baina iraunkor batengatik hasitako ikerketa saio luze batzuen emaitza izan ziren.15 Gasetan zeharreko eroapen elektrikoaren ezaugarri anomalo batzuk azaltzeko proposatu zen elektroia, eta spina espektro atomikoan behatutako beste anomalia mota batzuen
|
berri
emateko iradoki zen.16 Neutroiak zein neutrinoak beste adibide batzuk eskaintzen dituzte, eta zerrenda hori mugarik gabe luza liteke.17 Ustekabeko berrikuntzak, zientzia helduetan, zerbaitek huts egin ondoren aurkitzen dira batik bat.
|
|
2004
|
|
|
Badakigu berak eskolan ikasitakoak eta bere garaian egiatzat jotzen zen guztiak ez ziola inolako segurantziarik eskaintzen, eta hau guztia nahikoa argiro geratuko zen azalduta Diskurtsoaren lehen orrialdeetan; baina, azpimarratu dugun legetxe, zalantzaren prozesua ezin zen hor geratu eta ezagutzeko ahalmen guztiak hartuko ditu Descartesek jomugatzat. Honen
|
berri
emateko Meditazio metafisikoetako bigarren atalean eskaintzen digun ahalmen horien kritikari begiratuko diogu, eta ohartuko gara hiru urratsetan eskaintzen digula bere argudiapena. Hasteko, sentimenezko ezagutzari zuzentzen dion kritika aurkituko dugu, baina hemen bi une bereiziz:
|
|
|
Perpausaren funtsa, muina atzeman nahi du Wittgensteinek, etsi etsia baitago perpausaren funtsa argituz gero hizkuntzaren funtsa ere aurkituko duela. Ez zuen arrazoi falta, ezen errealitatearen
|
berri
ematerakoan hizkuntzarekin egiten baitugu topo ezinbestean, gogoz nahiz gogoz kontra. Nola eman errealitatearen berri hizkuntzaren bidez ez bada, perpausen bidez ez bada?
|
|
|
Errealitatearen irudiak egiten, hots, errealitatea irudikatzen. Mundua agitzen oro denez (1), agitzen dena gertakari denez (2) eta mundua gertakaritan banatzen denez (1.2), gertakarien
|
berri
emanez emango dugu errealitatearen berri, eta ez bestela. Eta nola ematen dugu gertakarien berri?
|
|
|
" Gertakarien irudiak egiten ditugu" (2.1). Gertakarien
|
berri
ematerakoan ezin ditugu gertakariak berak geure aitzinera ekarri, ezin dugu gertakarien erabateko ordezkapen edota kopia material bat egin, Aristotelesek jadanik ongi ohartarazia zuen bezala (De Sophistici elenchi, 1.165a). Gertakarien berri emateko, hitz egitera behartuak gaude ezinbestean, hots, hitzez baliatzera behartuak, hitzak oro har errealitatearen irudiak direlarik.
|
|
|
Gertakarien berri ematerakoan ezin ditugu gertakariak berak geure aitzinera ekarri, ezin dugu gertakarien erabateko ordezkapen edota kopia material bat egin, Aristotelesek jadanik ongi ohartarazia zuen bezala (De Sophistici elenchi, 1.165a). Gertakarien
|
berri
emateko, hitz egitera behartuak gaude ezinbestean, hots, hitzez baliatzera behartuak, hitzak oro har errealitatearen irudiak direlarik. Aristotelesen ustez gauzen ordez izenez ikur gisa (hos symbolois) baliatzen gara.
|
|
|
Hizkuntzaren mugak eta eskastasunak gorabehera, ezin uka daiteke hizkuntza eraginkor eta operatibo denik errealitatearen
|
berri
ematerakoan. Ezin burura ere daiteke mundua hizkuntzarik gabe; are gutxiago gizakirik hizkuntzarik gabe.
|
|
|
Eta irudikatzearen ñabardurak adierazteko hor ditugu, urrutira jo gabe, antzeztu, aurkeztu, berraurkeztu, ordezkatu euskal hitz zehatzak bezain adierazkorrak. Izan ere, errealitatearen
|
berri
ematerakoan errealitatea irudikatu egiten dugu eskuarki, zenbaitetan antzeztu egiten dugu, batzuetan aurkeztu edota berraurkeztu egiten dugu, bestetan ordezkatu ere bai. Hitz batean esanda, behin errealitatea egokiro irudikatuz gero, ez dugu zertan berriro ‘errepresentatu’ behar.
|
|
|
Mundua, errealitatea ezagutzeko berorren
|
berri
eman beharrean gaude, eta errealitatearen berri emateko, hura irudikatu beharrean gaude ezinbestean, hizkuntzaren bidez irudikatu ere ororen gainetik. Gogoan izan dezagun hizkuntza dela artea bera ahalbidetzen duena.
|
|
|
Mundua, errealitatea ezagutzeko berorren berri eman beharrean gaude, eta errealitatearen
|
berri
emateko, hura irudikatu beharrean gaude ezinbestean, hizkuntzaren bidez irudikatu ere ororen gainetik. Gogoan izan dezagun hizkuntza dela artea bera ahalbidetzen duena.
|
|
|
Argitzapen honetaz baliaturik, bereizketa garrantzitsu baten
|
berri
ematen digu gure filosofoak, bere irudikapen teoria zertan den dakienarentzat ilun egiten ez zaiona.9 Wittgensteinek bi balio judizio mota bereizten ditu: erabatekoak eta erlatiboak.
|
|
|
Ez gertakari perpausok ez beste edozein gertakarienuntziatu ere, azpimarratuko digu (58). Gertakariek, idazlan honen lehen partean azaldu dugunez, munduaren eta naturaren
|
berri
ematen digute, besterik ez. Gertakariek (eta orobat gertakari perpausek), berez eta beren soilean, ez dute etikaren berririk ematen.
|
|
|
Demagun pertsona orojakile batek munduko gauza (objektu, pertsona...) eta gertakari guztien (pertsonen gogo egoera guztiak barne)
|
berri
ematen duela liburu batean. Balizko liburu horrek" munduko deskribapen osoa edukiko luke", eta horrenbestez" zientzi egiazko proposizio guztiak eta balio judizio erlatibo guztiak" ere, baina ez luke" judizio etiko deitzen dugun ezer edukiko, ezta halako judiziorik inplikatuko duen ezertxo ere".
|
|
|
Gertakariak, zientzi proposizioak eta balio judizio erlatiboak deskriba daitezke, funtsean maila berekoak baitira; baina deskribapen horrek, bere soilean, ez du" etiko dei genezakeen ezertxo ere edukiko" (59). Hilketa baten
|
berri
eman genezake" xehetasun fisiko eta psikologiko" guztiak zehazki deskribatuz. Hilketak guregan sor litzakeen emozio gogorrak gorabehera, diosku Wittgensteinek, hilketaren deskripzio soila beste edozein gertakari(" harri baten erorketa, kasu") baten deskripzioaren maila berekoa litzateke.
|
|
|
Beste gauza da jakintzaz beteriko libururik ezin ote den idatzi etikari buruz. Galdetzekoa ere da natur zientzien paradigma ote den errealitatearen
|
berri
eman dezakeen paradigma bakarra.
|
|
|
Isiltasunari luzaroan adi egon gabe ezin mintzo emankorrik plazaratu. Isiltasunak, haatik, bere altxorraren
|
berri
eman behar du, hitz eta argi bilakatuz. Isiltasuna, benetakoa izango bada, gogoeta esanguratsuz betea da eta haiezaz erdi du noizbait, beste gizon emakumeen argi eta kriseilu izan dadin.
|
|
|
Areago, Tractatus a oldoztu eta idatzi zuen Wittgensteinen arabera, zientzia da, errigore hertsian, errealitatearen nola delakoaz zuzen hitz egin dezakeen jakintza bakarra. Errealitatearen
|
berri
emateko, baina, ez da aski nola den esatea, zer den ere azaldu beharra baitago, eta hori metafisikaren zeregina da. Beste gauza da nola ekiten dion zeregin horri.
|
|
|
Gauza bertsua esan daiteke beste hitz kategoriez. Errealitatea ezagutzeko eta haren
|
berri
emateko izendatzea guztiz funtsezko denez gero, prozesu horren mekanismo (joko), barietate (espezifizitate) guztiak aztertu behar dira. Benveniste, Jakobson, Martinet, Ducrot ek eta bestek irekitako bidetik abiatuz gero argi asko egin daiteke honetaz guztiaz. k) Ariketa sintagmatiko funtsezkoena predikazioa da, diosku Jakobsonek.
|
|
|
Gizakia, maiz errepikatu dugunez, izaki etiko morala da, berez eta izatez. Etikotasun hori bere egitura antropologiko psikologikoan atzeman dugu eta bere barne artikulazioaren
|
berri
eman ere dugu. Gizakia aske izatera kondenaturik dago, askatasun horrek, den mendreena eta mugatuena izanik ere, hautatzera eta erabakitzera behartzen duela.
|
|
|
Hizkuntza gure balioen ispilua da. Ikerketa filosofikoak idatzi zituen Wittgenstein" zaharra" (W II.a alegia) antzeko konklusioetara iritsi bide zen, ñabardurak ñabardura, bere" hizkuntza jokoak" eta" bizitzeko formak" kontzeptu nagusiak proposatu zituenean hizkuntzaren oparotasunaren eta funtzio aniztasunaren
|
berri
ematerakoan, eta horrenbestez bere Tractatus aren (auto) kritika —mugatua, baina— eginez.
|
|
2005
|
|
|
Gure liburuska honen helburua, beti ere, ez zen Humboldten euskal ikerketen
|
berri
ematea, baizik eta berak hezkuntzari eta hizkuntzari buruz landutakoa elkarreraginean aztertzea eta aurkeztea. Bertan aipatu ditugun hitzei orokorrean gainbegirada bat botatzea nahikoa da, hala ere, horietako askok bi euskal testu hauekin lotura zuzena dutela ikusteko.
|
|
|
2 W. v. Humboldten eskutitzak (hartzaileen arabera): atal honetan, gure autoreak hainbat pertsonari idatzitako eskutitzen edizioen
|
berri
ematen da, beti ere, guretzat interesgarriak direnak soilik bilduz eta hauek hartzaileen arabera ordenatuz.
|
|
|
Horrela, bada, hizkuntza ez da gizakiaren formazioaren lekuko pasiboa, eta bere lana ez da mugatzen giza garapen prozesu horren
|
berri
ematera; alderantziz, hizkuntza pertsona ororen eta bakoitzaren formazio intelektualaren eta moralaren eragile aktiboa da ere. Kontuan hartu beharrekoa da, baina, gizakiaren formazioa maila kognitiboan antzematea errazagoa baldin bada ere, egiaz, formazio horren alde etikoa ez dela inolaz ere garrantzi txikiagokoa.
|
|
2006
|
|
|
Zeusekin liskartu eta Hera Olinpora iritsi denean Temis irten zaio atarira eta galdetu dio zer egin dion senarrak hain haserre egoteko; diotso Herak Temisi, ordea, jainkozkoak bildu eta Zeusen egitasmoen
|
berri
eman baino lehen, presta dezala oturuntza ongi partekatua (daitoj eishj) 64: Herak dagokion protokoloa bete nahi du Olinpoan.
|
|
|
Berak dioenez, arrazoimenak bi modutan izan dezake eragina ekintzaren gainean. Batetik, arrazoimenak grinak suspertzen (edo ahultzen) ditu grinaren objektuaren existentziaren (edo ez existentziaren)
|
berri
emanez. Bestetik, arrazoimenak grinen gainean eraginkorrak diren baliabideak eta informazioa ematen dizkigu, kausa efektu erlazioetan arakatuz (T 3.1.1.12).
|
|
|
Beraz, ez litzateke pitxer bat. Honako hau ordea ezin liteke, erokerian edo isiltasunean amildu barik, pitxerra pitxertzat hartzen ari baikara guztiaren funtsaren
|
berri
emateko ahalegin honetan gaindi.
|
|
|
Bileretan eta eztabaidetan adierazten diren iritzien eta hedabideetan erakusten diren irudi distiratsuen
|
berri
ematearren, ispilu paralelo bi irudikatuko ditugu berriro, baina apur bat amorfoak. Bakarra izango da erreproduzituriko gauza edo gogoeta; aldiz, gauza berragerraraziko duten iritziak zein irudiak, gure munduko oiloak legetxe, kopuru zehaztugabekoak izango dira, baina ez azkengabeak.
|
|
|
Aurreko ataletan garaturiko ideietatik Kojevek ateratzen dituen ondorio eskatologikoen
|
berri
emango dugu oraingoan. Esan dugu Kojeverentzat egia denbora dela, hitzezko ulerkuntza dialektikoa zehazki.
|
|
2007
|
|
|
Horretaz gain, bestela, bertan zeharka aipatutako autoreen obrak ere ekartzen ditugu. Gure helburua, beraz, ez da gaiari buruzko literatura orokorra eskaintzea, baizik eta zuzenean erabilitakoaren
|
berri
ematea.
|
|
2009
|
|
|
Genealogistak hastapeneko kimera baztertu ahal izateko historiaren beharra du, pixka bat filosofo on batek arimaren itzala konjuratzeko medikuaren beharra duen bezala. Hastapen, atabismo eta jaraunspenen
|
berri
ematen diguten historiaren gertaerak, astinaldiak, ezusteak, garaipen zalantzatsuak, gaizki hausnartutako porrotak arakatzen eta ezagutzen jakin behar da; gorputzaren gaixotasunak, ahuldade eta energia egoerak, pitzadurak eta erresistentziak diagnostikatzen jakin behar den bezala diskurtso filosofikoa zer den epaitu ahal izateko. Historia, bere intentsitateekin, bere ahuleziekin, ezkutuko zoraldiekin, irabio bortitzekin edota zorabioekin, bilakaeraren gorputz bera da.
|
|
|
Platonen" kobazuloaren mitoak" prozesu horren
|
berri
ematen baitigu. Bere proposamena, ordea, Kanten proposamenetik urrundu egiten da dezente.
|
|
|
Goazen bada, Kanten ordenan eta haren interesei hertsiki loturik, bere ezagutzaren teoriaren
|
berri
ematera. Eta bere" posible al da?" edo" nola da posible?" galderei erantzutera.
|
|
|
Judizioen" zientzia" (iritsiko gara hurrengo puntura, zeinetan argumentatuko duen Kantek metafisikaren zientziatasunaren gainean) baino ez da, ba, metafisika. Judizioen arteko loturak egiten dituena, ahalik eta batasun absolutu baten
|
berri
ematen saiatzeko.
|
|
2010
|
|
|
14 Horrekin lotuta zailtasun hau agertzen da: nagusiak mendeko batek zerbait egitea nahi izan arren, ezin du horretara behartu, bere borondatearen
|
berri
ematen ez badio. Baina bada zailtasun horrentzako irtenbidea:
|
|
|
Baina bada zailtasun horrentzako irtenbidea:
|
berri
emate hori kanpokoa izan daiteke, eta hori ez dugu jorratuko, legegilearengan zerbait iragankorra delako, hain zuzen ere, mendekoak edo kanpoko gairen batek jaso beharreko zerbait, aurreko kapituluan azaldu bezala. Badirudi legegilearen gain berri emate hori kanpo komunikazioa dela, agintzeko borondateari estu estuan lotutakoa, edo horrek eratorritakoa.
|
|
|
berri emate hori kanpokoa izan daiteke, eta hori ez dugu jorratuko, legegilearengan zerbait iragankorra delako, hain zuzen ere, mendekoak edo kanpoko gairen batek jaso beharreko zerbait, aurreko kapituluan azaldu bezala. Badirudi legegilearen gain
|
berri
emate hori kanpo komunikazioa dela, agintzeko borondateari estu estuan lotutakoa, edo horrek eratorritakoa. Hortaz, bada, legea borondateari dagokio batez ere.
|
|
|
Horietaz gain, bestela, bertan zeharka aipatutako autoreen obrak ere ekartzen ditugu. Gure helburua, beraz, ez da gaiari buruzko literatura orokorra eskaintzea, baizik eta zuzenean erabilitakoaren
|
berri
ematea.
|
|
2011
|
|
|
Milagros Bidegainek eta biok Koldo Mitxelenari euskarako eskolak ematen genizkion garai hartan —ekarri du gogora Txillardegik—, eta Mitxelenarekin harreman handia nuen. 1956an, karrera amaituta eta soldaduskako azken sei hilabeteak egitera Ferrola joatekoa nintzela, Mitxelenari Knut Hamsunen Pan itzultzeko asmoaren
|
berri
eman nion, eta berak esan zidan ezetz, zerbait berria sortu behar nuela. Zalantzak sortu zitzaizkidan orduan.
|
|
|
Filosofia existentzialistaren eraginak markatu du Txillardegiren ibilbide literarioa, lehen nobelatik bertatik. Estreinako eleberria dugu Leturiaren egunkari ezkutua (Euskaltzaindia, 1957; Elkar, 1983), ezezagun batek transkribaturiko egunkariaren
|
berri
ematen diguna. Egunkari horren egilea da Leturia, zeinak orrietara eramango duen Mirenekin izandako maitasun harremana.
|
|
|
Izan ere, atenastar filosofoaren iritziz, poesiak ez ditu hitzak eta hitzen esanahiak bereizten; poesia ez da egia denaz eta faltsua denaz arduratzen; emanaldi poetikoak giza izaera eta klase desberdintasunak bereizten ez dituen liturgia bat besterik ez da; poesia jainko jainkosa batek sorturiko poetaren alienazioaren ondorio bat da; poesiak gizakiaren baxuena dena —zirrarak, hain zuzen— pizten du; poesia eta artea errealitatearen kopia hutsak dira... Diogenes Laertziok haustura horren jatorriaren
|
berri
eman digu bere obran Platonen bizitza eta pentsamenduari dedikatzen dion liburuan. Eta dudarik gabe, Platonek Parmenides filosofoen artean sailkatzen du.
|
|
|
Mendebaldeak izateari heldu dio eta, zenbat eta sakonago heldu izateari orduan eta amildegi handiagoa osatzen du ezerezak. Parmenidesek esaten duelarik ez dela pentsatu behar ez [izaterik ez izate horren
|
berri
ematen digu, ez izatea pentsatzen ari [da, Heidegger, Heraklitoren pentsamolde antitetikoari gailurra ezarri eta alde bakarra seinalatzen ari da.
|
|
2022
|
|
|
bere promesak gauzatu ahal izateko konfiantza, edo harago eramatekoa, beste leku baterantz, pentsamendua praktikan jartzeko beste modu batzuen pean. Ezinbestekoa da ulertzea egun filosofiaren amaiera ez dela itxiera edo bukaera baten
|
berri
ematea, baizik eta pentsamendu filosofikoarentzako beste lurralde batzuk deskubritzea. Filosofiarekin berarekin atera behar da filosofiatik, zioen Deleuzek.
|