|
2000
|
|
|
ezkontidearteko zisma eta ezkontide arteko alborapena (Lidz, 1957) artikuluanhezurmamitu zen, eta bertan eskizofrenikoen gurasoen elkarbizitzakoharremanetan aurkitutako bereizgarriak deskribatu ziren. Larriki desegituratutakoharreman horiek lirateke, neurri batean,
|
beren
seme alaben nahastearenarduradunak. Lidz izan zen familia osoak tratatu zituzten lehen psikiatretakoa, betiere Eskizofreniaren eremuaren barnean.
|
|
|
(7 art), 6/ 9 urte bitartean206 Oinarrizko irakaskuntzaren derrigortasunak, zalantzarik gabe, aipamen berezia merezi du; oinarrizko irakaskuntza nahitaezkoa izateak garbi asko azaltzen du Estatuak azken herritarrarengana iristeko zuen nahia. Baina guraso edota tutore espainiar guztiak
|
beren
seme alabak eskolatzera behartuta egote hutsak ez zuen izango, berez, nahitaezko eraginik; egia da legeak, bere zortzigarren artikuluan, mehatxua luzatzen ziela agindu hau betetzen ez zutenei, eskolarik zegoen kasuetan behintzat: –serán amonestados y compelidos por la Autoridad y castigados en su caso con la multa de 2 hasta 20 reales?.
|
|
2001
|
|
|
Horren arrazoiak bat baino gehiago izandaitezke: 1) portaera; subjektuen urratsa neurtzen dugunean, transmisio kanpainako subjektu horien euskara maila oso baxua da, eta subjektu gehienak lehenaldiz matrikulatuak dira gainera; beraz, portaera ez da ikusgai edo neurgai oraindik, baina urte batzuk barru agian bai, eta beharbada orduan eredua baliagarria izandaiteke; 2) subjektu horien portaera; etorkizunean
|
beren
seme alaben portaeraizango dena bezala defini daiteke. Izan ere, subjektu horiek euskararen transmisio kanpainetan matrikulatzeko duten arrazoietako bat da egunen batean beren euskaldunak izango direla.
|
|
|
...barruanjaio direnen artean, gehiengoa euskaldunen presentzia oso txikia denherrie tan jaio eta bizi da, erdiek gurasoak Euskal Herritik kanpo jaioakdituzte, erdiak baino gehiagok lehen eta bigarren mailako ikasketak ditu, gehien goak etxekoandreak dira, gehiengo handi batek guraso erdaldunakditu, be ren lehen hizkuntza gaztelania izan da %84ean, gehiengoak ez dueuskara rik eskolan inoiz ikasi eta,
|
beren
seme alabei dagokienez, gurasoenerdiek baino gehiagok eskolaurrean ereduan matrikulatu dituzte, etaOHOn ereduan (%35) eta ereduan (%17.5) batik bat, eta batez bestehirugarren urratsa dute.
|
|
|
Lehena, aldagai soziodemografiko eta soziolinguistikoek osatzen dutena (F3). Aldagai latente horretan hasiera batean sartutako aldagaiak subjektuen jaioterriaeta bizilekua, subjektuen lehen hizkuntza, gurasoen jaioterria eta gurasoen lehenhizkuntza izan ziren, baina LISREL programak proposaturiko aldaketen arabera, subjektuen jaioterria (X3) eta gurasoen lehen hizkuntza (X5) bakarrik mantentzendira. Hori logika baten barruan dago, izan ere, normalean gurasoek lehen hizkuntzatzat dutena transmititzen diete
|
beren
seme alabei; beraz, aldagai berbera errepikatzea bezala izango litzateke. Antzeko zerbait gertatzen da subjektuen jaioterriarekin eta bizilekuarekin ere, oro har, kasurik gehienetan jaioterria eta bizilekuaberberak dira, eta baita gurasoena ere, nahiz eta neurri txikiagoan izan.
|
|
2002
|
|
|
Gipuzkoako etxeen gobernuan emakumeek zuten zereginaz, zertaz ari gara, bada? Ezkontzaren bitartez bideratzen ziren etxe ezberdinenarteko harremanetan zeukaten garrantziaz; etxeen ondarearen transmisioanjokatzen zuten paperaz, bai ondasunak jasotzerakoan, dotearen bitartez, adibidez, bai ondasun horiek uzteko zeukaten ahalmena erabiltzerakoan ere;
|
beren
seme alaben gain zeukaten autoritateaz; leinuen ondarearen eguneroko kudeaketanzuten eginkizunaz. Azken finean, oeconomicaren teoriak etxearen gobernua delakokontzeptuaren barnean azaltzen zituen esparru horietan guztietan zeukaten presentziaz4 Eta hau guztia zuzenki erlazionaturik dago gipuzkoar estamentu kaparearenantolamenduarekin.
|
|
|
funtsezkoakizan ziren: ezkontzen bitartez lortzen ziren harremanetan; etxeen eguneroko kudeaketan; maiorazkoak sortzean beren ondareak senarrarenarekin bat egitean; alargun, tutore eta kuradore gisa
|
beren
seme alaben gain zeukaten autoritatearengatik; azken finean, etxeko andere modura zuten eginkizunagatik.
|
|
2005
|
|
|
b. Gurasoei
|
beren
seme alabek parte hartzen duten ikas jardueren berri ematea, baita hezkuntza prozesuarena eta aurki ditzaketen eragozpenena ere.
|
|
2006
|
|
|
Lehen aipatu dugunamatasun eredu intentsiboa exijentea eta beteezina da: emakumeek ezin izangodizkiete inoiz behar beste denbora, behar beste ondasun material, eta behar besteoreka psikologiko eskaini
|
beren
seme alabei. Gizarteak umeak edukitzeko egokitzatemandako bete beharreko minimoen exijentzia mailak izugarrizko kostu emozionala du emakume konkretuentzat.
|
|
|
– Gurasoek ez dute beren burua
|
beren
seme alaben gatazken biktimatzataurkeztu behar (adibidez, gurasoengan gaixotasunen bat sortuko dutelaesatea).
|
|
|
Ziur asko, gaitasun handien garapenean laguntzen duten familien ezaugarrigarrantzitsuenetako bat, familia berean haurraren gaitasun edo trebetasunarenzaletasun berdinak egotea da (Feldman eta Goldsmith, 1991). Badirudi errazagoadela haurrek beren gurasoek baloratzen eta onartzen duten aktibitate bat egitea; horretaz gain, gurasoek aktibitate horietarako irakasleak, tutoreak eta beharrezkomaterialak eskaintzen dizkiete
|
beren
seme alabei, eta horrela ikaskuntza edo garapen hori bultzatzen da (Piirto, 1994); gainera, haurraren gaitasun horren garapenaren garrantzian zentratzen diren familiak dira (Feldman eta Goldsmith, 1991). Esate baterako, gaitasun musikal baten garapenean, musika baloratzen eta gozatzen duen familia bateko kide bada haurra, eta musikak familia horren egunerokobizitzan paper garrantzitsua badu; haur...
|
|
|
Hasierako unetik seme alaben supergaitasuna onartzen dutenen kasuetan, gurasoek beren buruarengan hezitzaile eta guraso gisa konfiantza handia izatendute eta adin goiztiarretatik
|
beren
seme alaben garapen intelektual eta pertsonalasistematikoki estimulatzeaz ere arduratzen dira (Jimenez, 1993). Kasu hau, aurretikaipatu dugun moduan, ohikoagoa da eskolak eta komunitateak haurren hezkuntzabeharrak kontuan hartzen dituzten lekuetan.
|
|
|
Munio Santxez (Sanciç) eta Leguntia bere emazteak Monasteriobarria izeneko eliza egin zuten bertan bertan monjeak edota mojak bizi zitezen(
|
beren
seme alaben ez beste inoren parterik gabe). Eta otoitz egin zezaten beren alde eta kristau guztien alde lurrak, sagastiak, soroak eta mendiak, urak eta larreak eman zizkieten haiek hil ondoren bereak bezala izan zitzaten:
|
|
2007
|
|
|
Adibidez, kulturaren balioeneta usteen arabera, eskuzabal edo lehiakor izatea eskatukozaio. Seme alaben eta amen arteko atxikimenduari buruzegindako ikerketa batean, egiaztatu zen Alemaniako etaAEBko amek
|
beren
seme alaben aldera garatzen zutenatxikimenduan ezberdintasunak daudela. Hala, ama alemaniarrek haurrengan, oso txikitatik, autonomoki lasaitzeko gaitasuna bultzatzendute, eta horretarako, bakartasun egoerak biziarazten dizkiete.
|
|
|
Orain arte aipatutako guztia kontuan izanik, honako hau ondoriozta dezakegu: gurasoek izugarrizko eragina izan dezaketela
|
beren
seme alaben gizarte ezagutzan.Ondorioz, kontu handiz ibili behar dute, batetik, beren seme alabei esatendietenarekin; bestetik, haientzako aukeratzen dituzten jarduerekin, testuinguruekin, ipuinekin eta antzekoekin; azkenik, haien aurrean duten jokabidearekin.
|
|
|
Orain arte aipatutako guztia kontuan izanik, honako hau ondoriozta dezakegu: gurasoek izugarrizko eragina izan dezaketela beren seme alaben gizarte ezagutzan.Ondorioz, kontu handiz ibili behar dute, batetik,
|
beren
seme alabei esatendietenarekin; bestetik, haientzako aukeratzen dituzten jarduerekin, testuinguruekin, ipuinekin eta antzekoekin; azkenik, haien aurrean duten jokabidearekin.
|
|
|
Hala, eskolek kontu handiz ibili behar dute irakastendutenarekin, eta saiatu behar dute beren ardurapean dauden haurrek aurreiritziak, estereotipoak eta antzeko gizarte ezagutzak gara ez ditzaten. Baina horretarako, ezinbestekoa da gurasoen laguntza, eta, horrenbestez, gurasoek ere inplikatu
|
behardute
beren seme alaben heziketan.
|
|
|
lehenik, ikerketan parte hartzen zutenhaurren amek, normal? jokatzen zuten
|
beren
seme alaben aurrean; hau da, ohibezala, aurpegi adierazpenak egiten zituzten, ahotsaren bitartez hotsak egitenzituzten, haurrak ukitu egiten zituzten, eta abar. Gero, ostera, beren jokabideaaldatu eta gauzaki bizigabe baten antzera jokatzen zuten; hau da, aurpegi zurruna, inongo hotsik egin gabe, haurrak ukitu gabe eta abar.
|
|
|
Nazio identitateari dagokionez, gurasoek eraginaizaten dute. Batetik, gurasoek erabakitzen dute
|
beren
seme alaben testuingurusoziolinguistikoa, haiek erabakitzen baitute zer hizkuntzatan komunikatuko direnhaiekin, bai eta zer hizkuntzatan ikasiko duten seme alabek, beren helburuen zeinideologiaren arabera. Eta, ikusi dugun gisa, horrek badu eraginik nazio zeinestatu identifikazioetan, bai eta herrialdeekiko jarreretan ere.
|
|
2008
|
|
|
Komunikazio Garapena Neurtzeko Zerrenda (KGNZ) tresnaren alde ona gurasoek
|
beren
seme alaben komunikazio eta hizkuntza garapenen gaitasunaren inguruan jasotzen duten informazioen aberastasuna da. Horrela lortutako datuak, pertzentilkako puntuazioak, eta hauetatik ondorioztatzen diren garapen kurbak erabilgarriak dira haurren garapenean inplikatutako hainbat profesionalentzat, hala nola psikologoentzat, logopedentzat eta hezitzaileentzat.
|
|
|
Gaur egun, «erabileran oinarritzen diren» hizkuntzaren jabetzearen azalpen ereduek bere gain hartu dituzte ikuspuntu horiek (Goldberg, 2003; Lieven eta beste, 2003), eta ereduok bermatu eta egiaztatu egiten dute gurasoen informazioan oinarritzen den Komunikazio Garapena Neurtzeko Zerrenda deritzon tresna. Gurasoek ondo informa dezakete
|
beren
seme alaben prozesu linguistikoaren gainean, bertan duten parte hartzea aktiboa delako. Batetik, haurrek entzuten duten hizkuntza ekoizpena edo input a eurek eta euren ingurukoek ekoitzia delako, eta bestetik, input hori maiz haurraren mailaren arabera egokitzen dutelako, hala nola perpausen egitura errazak erabiliz, esaldiak errepikatuz edo hitz kateak doinu bereziz ebakita (Zubiri, 1995; Barreña, 2001).
|
|
|
Horregatik, hasiera batean ez ziren ondo interpretatzen sarrera ekonomiko urriak zituzten familietako haurren emaitza baxuak. Haur horien garapen linguistikoa motelagoa zela erakusteaz gain, gurasoek
|
beren
seme alaben garapena infrabaloratu edo gaizki islatzen zutela ere erakutsi zuten emaitzek. Demografikoki orekatuagoak eta pluralagoak diren laginetan oinarrituta gerora egin ziren hainbat ikerketak gurasoen maila soziokulturalaren eragina antzeman dute (Arriaga eta beste, 1998; Feldman eta beste, 2000; Fenson eta beste, 2000; Kern, 2003; Jackson Maldonado eta beste, 2003).
|
|
|
KGNZ galdetegietan hainbat galdera egiten zaizkie gurasoei haurraren inguruko hizkuntzen berri izateko. Lehenengo, gurasoei galdetzen zaie
|
beren
seme alabekin egon ohi diren helduek zein hizkuntzatan eta zenbat orduz hitz egin ohi duten haurrarekin daudenean. Hartara, haurrak zenbat euskara entzuten duen jakin daiteke.
|
|
|
Lehenengo eta behin, galdetegien itxurak, Jackson Maldonado eta bestek (2003) erakusten duten moduan, gurasoek
|
beren
seme alaben berri ematen duen txostena modu zehatzean betetzeko abantaila eskaintzen du. Galdetegiek lagin oso zabala osatzen dute neurtu nahi diren gaitasunei dagokienez, egituraren aldetik zein edukiarenetik.
|
|
2009
|
|
|
Emozioen ikaskuntza prozesuan kontuan izan behar diren beste aldagai batzuk dira gurasoek
|
beren
seme alabekin emozioei buruz dituzten elkarrizketakopurua, hausnarketa eta gatazken konponbidea bilatzeko estrategiak. Gurasoekjatorrizko familietan emozioekiko ikasitakoaren arabera beren seme alaben emozioak zaindu edo alde batera utziko dituzte, non genero aldagaiak ere zeresanaizango duen, aurrerago ikusi dugun moduan.
|
|
|
Emozioen ikaskuntza prozesuan kontuan izan behar diren beste aldagai batzuk dira gurasoek beren seme alabekin emozioei buruz dituzten elkarrizketakopurua, hausnarketa eta gatazken konponbidea bilatzeko estrategiak. Gurasoekjatorrizko familietan emozioekiko ikasitakoaren arabera
|
beren
seme alaben emozioak zaindu edo alde batera utziko dituzte, non genero aldagaiak ere zeresanaizango duen, aurrerago ikusi dugun moduan. Gottman ek (Eceiza k aipatua, 1999) gurasoek zituzten jokabideak aztertu ostean, heziketa emozionalerako lau ereduorokor daudela aurkitu zuen:
|
|
2011
|
|
|
Gurasoei edo aitona amonei euren garaiko pasadizoak entzutea besterik ez dago. Orduko eta oraingo paradigmak aldatu arren, guraso orok beti du buruan
|
beren
seme alaben etorkizuna.
|
|
|
Gurasoek sarritan dituzte
|
beren
seme alabek dituztenen moduko ezinegon afektiboa eta oldarkortasuna. Mugako nortasunaren nahastea dutenen familiakoen artean maiztasun gehiagoz gertatzen dira umore egoeraren eta nortasunaren nahasteak.
|
|
|
Gurasoek funtsezko papera jokatzen dute
|
beren
seme alabek fobia soziala pairatzeko dituzten aukeretan. Horrela, gurasoak babesleegiak, kontrolatzaileegiak eta zorrotzegiak badira haurrekin, afektua erakusteko zailtasunak badituzte, inhibiziorako joera duten seme alabei laguntzarik ematen ez badiete, eta diziplina teknika gisa lotsa sentimendua eta «besteek zer pentsatuko duten»ari buruzko erreparoa erabiltzen badituzte, beren seme alabek fobia soziala garatzeko bidea errazten dute.
|
|
|
Gurasoek funtsezko papera jokatzen dute beren seme alabek fobia soziala pairatzeko dituzten aukeretan. Horrela, gurasoak babesleegiak, kontrolatzaileegiak eta zorrotzegiak badira haurrekin, afektua erakusteko zailtasunak badituzte, inhibiziorako joera duten seme alabei laguntzarik ematen ez badiete, eta diziplina teknika gisa lotsa sentimendua eta «besteek zer pentsatuko duten»ari buruzko erreparoa erabiltzen badituzte,
|
beren
seme alabek fobia soziala garatzeko bidea errazten dute.
|
|
|
Besteek norberaren itxura fisikoari edota gizarte jokabideari buruz pentsatuko dutenari buruzko kezka duten gurasoek, eta gizarte egoeren aurrean mendeko edo saiheskari agertzen direnek,
|
beren
seme alabengan antzeko jokabideak eta gai horiei buruzko kezkak eragin ditzakete. Finean, gurasoak haurrentzat imitazio eredu izaten dira eta gurasoen jokabidearen eredua errepikatzeko joera izaten dute.
|
|
|
Fobia soziala da hersturagatiko nahasteen artetik maizen agertzen den nahasteetariko bat (Tillfors, 2004), baina sarri ez zaio merezi duen garrantzia ematen. Haur edo nerabeen kasuan, gurasoek uste izaten dute
|
beren
seme alabak lotsatiak direla edota bizitzen ari diren garapenaren fase normal baten ezaugarria dela haien herabetasuna. Eskolan ere antzeko zerbait gertatzen da, fobia soziala duten haur eta nerabeak besteekin elkarrekintzan ez dira gatazkatsuak izaten, eta, ondorioz, irakasleen artean nahastea oharkabean pasatu ohi da (Piqueras, 2005).
|
|
|
Nortasun obsesibo konpultsiboa dutenen gurasoek perfekzio eta ordena azpimarratzen zituzten eta perfekzioa eskatzen zieten
|
beren
seme alabei, txikiak zirenean. Haur horietako batzuk gurasoen eskaeren arabera jokatzen hasi ziren eta esaneko bihurtu ziren, zigor beldurrez edo errefortzu negatiboaren bidez. Gainera, haurretako batzuek gurasoen portaera ordenatua eta perfekzionista imitatu zuten, ikaskuntza bikarioz.
|
|
|
Gurasoak denerako prest daude
|
beren
seme alabengatik, eta hauek prestutasun bera espero dezakete beste pertsonengandik ere. Arreta hori merezi dutela pentsatzera hel daitezke.
|
|
2013
|
|
|
Garai berean, 1951n lanera zihoazen gurasoek
|
beren
seme alabak norbaiten ardurapean uzteko haurtzaindegi bat egitea planteatu zen (56 ird.). 1952ko irailaren 24an inauguratu zen Adingabeak Babesteko Probintziako Juntari udalak utzitako lursailean Joaquín Domínguez Elóseguiren proiektuari jarraitzen zion eraikina204 Bertan Mesedetako Ahizpek 30 ume zaintzen zituzten (Martínez Sostre, 1954; Sagardouy 1960: 151).
|
|
2014
|
|
|
Haurrek igortzen dituzten lehen soinuak testuinguruaren menpe daude. Hirutik hogeita hiru astera arteko zortzi umerekin egindako luzerako ikerketa batean, Legerstee k (1991) aurkitu zuen soinu melodikoak amek
|
beren
seme alabekin hitz egiten dutenean gertatzen direla normalean; bestalde, ondorioztatu zuen bokalsoinuak ohikoagoak direla edozein heldutan, eta soinu emozionalak gehiago agertzen direla haurrak pertsonekin erlazionatzen diren testuinguruetan, objektu bizigabeekin baino (panpina batekin, adibidez).
|
|
|
Arrazoi bakarra gaixo rola hartu eta familiako kideen arreta erakartzea da. Nahaste hau duten gurasoek
|
beren
seme alabak gaixoaraz ditzakete, besteen arreta bereganatzeko (botere bidezko Münchausen en sindromea, edo botere bidezko nahaste faktizioa).
|
|
|
Emozioak adierazterakoan gehiegi inplikatzen dira, eta gehiegizko etsaitasuna eta kritikotasuna adierazten dituzte. Horregatik,
|
beren
seme alaba anorexikoari laguntzen irakatsi behar zaie gurasoei. Minuchin en terapia sistemikoak anorexia duen pazientearen familiako rola aldatzen du, elikadura arazoa pertsona arteko arazo moduan planteatzen du; anorexiaren arazoa familiako arazo orokorrago bat gordetzeko trikimailu gisa interpretatzen du terapia sistemikoak; pazientearen sintoma familiaren testuinguruan kokatzen denean, pazientea liberatu egiten da eta ez dauka anorexiaz baliatu beharrik arazo orokorrago bat estaltzeko.
|