|
2007
|
|
|
Gure gizartean, euskara asko estimatutako gaia da, guraso gehienek nahi dute
|
beren
seme alabak euskara ikasi eta euskaraz egin dezaten, baina bestelako giza ereduak antzematen dituzte gaztetasunera heltzen direnean, eguneroko hizkuntza erabilerak bestelakoak direla ohartzen dira, erdara erabiltzeko joera edo ohitura dutela helduek. Eta haurrak, errazago ikasten du egin behar duela esaten zaiona baino, besteek egiten dutena edo bere inguruan ikusten duena.
|
|
2008
|
|
|
2006ko inkestan ere zerbait konparagarria ateratu da: Iparraldean galdezkatuak izan direnen artean
|
beren
seme alabek jadanik euskara badakite %20, %48 k nahi lukete euskara jakin dezaten eta %7 k baizik ez dute nahi (Euskal nortasuna..., 2006: 69).
|
|
2009
|
|
|
Argi dago guraso diren gehienek bat egiten dutela euskararen berreskurapen nahiarekin. Gainera,
|
beren
seme alabak eleanitzak izatea nahi dutela jakina da. Baina hori lortzeko ez dituzte askotan portaerak helburuekiko lerratzen. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 165
|
|
2010
|
|
|
1. " Gehienak prest daude
|
beren
seme alabek euskara ikasi dezaten ahalegintzeko".
|
|
|
—Gehienak prest agertu dira
|
beren
seme alabek euskara ikas dezaten ahalegintzeko...""... %69, 4k arazotzat hartuko luke euskara desagertzea." —eta administrazio publikoak euskararen alde egiten dituen hainbat ekimenarekin adostasuna erakutsi dute, baina" printzipio orokorren baitan soilik...". adibidez: " Ezin da euskara galtzen utzi."," Ados nago euskara bultzatzearekin."," Euskara errespetatu behar da."
|
|
|
...ria gehien duen euskararen lurraldean—, nahiz eta arrunt apalagoa duen nafarroan, eta hutsala gaurdaino iparraldean. halaber, euskararen ezagutzaren adierazleak arrunt hazi dira urteotan, eta erabilerarenak ere hazi dira, guztiok dakigunez. orobat, estimu handitan dute herritarrek euskara. nola ulertu, bestela, milaka guraso erdaldun elebakarrek euskarazko irakaskuntzaren aukera hautatu izana
|
beren
seme alabentzako, arazoak arazo, hilzorian dauden hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren.
|
|
|
euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: ...la bakarrik izango baitira euskara adierazkortasunez, bizitasunez eta naturaltasunez erabiltzen duten hiztunak. orobat, guztiz erabakigarria da euskaldun berriek hizkuntzari eman diezaioketen bizi indarra, eskolan nahiz unibertsitatean edo zerbitzu publikoetan ez ezik familian eta lagunartean euskara erabiliz. giltzarria izango da, hain zuzen ere, guraso euskaldun berriek euskara (edo euskara ere)
|
beren
seme alaben etxeko hizkuntza izatea lortzea, 15 urte barru euskara era natural, bizi eta adierazkorragoan erabil dezaketen hiztunen masa kritikoa eta erkidegoa arrunt biderkatuko bailitzateke. hizkuntzen elkarbizitzarantz eta orekarantz urratzen ari garen bidea zabaltzeko eta sendotzeko, hazi beharra dugu ezagutzan. gizarte elebiduna eraikitzeko herritar elebidunak behar ditugu, jakina. baina alf... beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek.
|
|
|
[Iruñea]... Nire ama andaluziarra izan arren, eta nire aita nafartarra izanik,
|
beren
seme alabek euskaraz ikastea erabaki zuten(...) etxean ez nuen inolako harremanik euskararekin eta nire anaiak euskara jakin arren berarekin euskaraz ez naiz inoiz aritzen. Bai ikastetxean eta institutuan euskaraz ikasi arren, klasekideok mantentzen genuen harremanan beti erdaraz aritzen ginen.
|
|
|
Familia euskaldunberrituak genituzke horiek, kide euskaldunak azkeneko belaunaldian baizik ez dituztenak. kasu horietan gazteek ez ohi dute inoiz egin euskaraz etxean, ez eta anai arreba euskaldunekin ere. halako egoerak, inguruneak ez badu laguntzen, muga handiko hiztunak izaten ditu emaitza, ikusiko dugun bezala. gutxi batzuendako, ordea, euskara (ere) familia hizkuntza izan da. gutxitan familia euskaldunbeteak ditugu, baina izan badira eta Mendialdeko herriren batean izaten dute jatorria. ...o ama euskaldun berria izatea gazteek positiboki baloratu ohi dute. guraso euskaldun bakarreko familiei dagokienez, duela hiruzpalau hamarkadetan gertatzen ez zena gaur egun ohikoa da. hau da, nabarmena da azken urteotan euskara ere seme alabei transmititzearen aldera izan den aldaketa (eusko Jaurlaritza 2008). bertze batzuetan, gazteek aipatzen dutena da guraso erdaldun (ar) en nahia eta interesa
|
beren
seme alabak euskaldunak izan daitezen. hala bada, gazteen euskalduntzearen sorburuan gurasoen nahikaria egon ohi da beti: euskara seme alabei etxean irakatsi dietelako
|
|
|
Hau da, gazte askorendako euskara bizipen etena edo ez jarraitua izan da, bizipen atomizatua eta batzuetan, eskolara mugatua. ...k euskaltegira jo euskara ikastera (eta halakoetan 1990ean baino lehenago sortutako gazteak dira). nafarroako eremu erdaldunetako gazteak euskalduntzean euskarazko irakaskuntzaren funtsezko ekarpena aipatuta, ezin dugu atzendu d eredua ez dela nafarroa gehieneko hezkuntza sistema publikoan eskaintzen eta herrian berean ikastolarik ez duten familiek berebiziko ahaleginak egin behar izaten dituztela
|
beren
seme alabak euskaraz eskolatzeko. zangozako gure gaztearen adierazpena horren lekuko da: arreba ezin izan zen bera bezala ikastolan euskaldundu.
|
|
|
Gurasoak aipatzen dira baita euskarari lotuta,
|
beren
seme alaben euskalduntzerakoan zer egina dutenak. azkenik, ideologia politiko bezala, eskuina aipatzen da baita ere euskararen eztabaidan. komunikabideen ezberdintasunak aztertuz, espainiar eremuko prentsa da euskara euskal abertzaletasunarekin indartsuen lotzen duena. euskal eremuko prentsak euskara erakundeekin edo politikariekin edo herritarrekin gehiago lotzen duen bitartean. el diario de not...
|
|
|
11 dekretu berri horrekin, gurasoek haur hezkuntzan bakarrik aukeratu dute seme alabekin zer hizkuntza erabili, eta irakasgaia guraso gehienek erabaki duten hizkuntzan emango da. Sistema gaizto horren bidez, Steg hezkuntza sindikatuaren ustez, hiriko gurasoen %40ak galiziera aukeratu zuen ikasturte honetarako
|
beren
seme alabekin irakaskuntzan erabili beharreko hizkuntza modura; baina" galizieraren" aukera hiriko haur eskolen %10ean baino ez zen" aurrera" irten: hiriko haurren %30a ezin izan zen galizieraz eskolatu; edo, okerrago oraindik, galiziera hautatu zutenen artean, %25ak baino ez zuen ikusi eskatutakoa betetzen zela.
|
|
2012
|
|
|
Bertzalde, oro har, gurasoen hautuek ondorioak izan dituzte familiaren bertze kideengan. haurrei euskaraz egitea egokientzat eta naturalentzat ikusten delarik, haurra euskaraz eskolatu (ko) bada, aitatxiamatxi euskaldunek ere euskaraz egiten dute (nahiz eta duela hiru hamarkada
|
beren
seme alabei egin ez). hau da, hiztunek haurren hizkuntza sozializazioaren gaineko hautuak soziohistorikoak dira, ez monolitikoak, eta hizkuntzaren egoera, pertzepzioa eta hizkuntzarekin eratzen diren harremanak aldatzen badira, alda daitezke, hainbat ikerlanetan agerian utzi izan den bezala: "... language use in the home is not stable, and many interviews report changes over time" (Lamarre & rossell 2003:
|
|
|
68). hizkuntzaren inguruko egungo giroak eta oraingo aita amen erabakiek eragin diote segur aski aitatxi amatxien hizkuntza portaera aldaketari. Izan ere,
|
beren
seme alabek umeekin euskaraz egiEuskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Nahiz eta euskara hagitz ongi jakin ez, haurrei euskaraz egitea da iruritarrek normaltzat jotzen dutena. hala ez delarik, hau da, gurasoek edota helduek haurrei erdaraz egiten dietelarik, ego belaunaldiari atentzioa ematen dio. Adibidez, Laurari" arraroa" egiten zaio bere senarraren bi anaiek, elizondon bizi direnek,
|
beren
seme alabei erdaraz egitea;" Ni hasieran harritua gelditzen nintzen(...) haurrei erdaraz. zer pena!" dio (Laura, 7 FG).
|
|
|
Iruritako landa ikerketak garbi agertzen du hizkuntzaren jarraipena baldintza soziohistorikoei lotuta badago ere, jokabide eredu finkorik ez dakarrela. ez da prozesu mekanikoa ez eta oharkabea ere, subjektuen hautuek baldintzatua baizik. Iruritan egun hamabi urte bitarteko haurrak dituzten gurasoen artean hiztun batzuk izan dira euskara lehen hizkuntza izan ez baina
|
beren
seme alabak mintzaira horretan haztea deliberatu dutenak. haiek euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute eta hortik etorri zaie, umeak izan dituztelarik seme alabak euskaraz hazteko erabakia. euskararen galera bizi izan dute beren familietan, herrietan eta mintzairari eutsi nahi izan diote. Gurasoek beren lehen edo jatorrizko hizkuntzaren arabera baino areago, jokoan dauden mintzairei lotu dizkieten balioen arabera jokatu dute haurren hizkuntza sozializazioaren gaineko hauEuskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Bi belaunaldietan emazte gehien gehienak bertakoak ziren (euskaldunak zirenetz ondorioztatzea zailagoa da, 1970 aldera ezkondu zirenak batik bat). halere, seme alabei euskaraz egiteko momentuan bi gizaldiek ez zuten berdin jokatu: familien glotohistoriek erakutsi dutenez, 1945 aldera herrigunean hazitako haurren (oraingo aitatxi amatxien) hamarretik lauk ikasi zuen euskara etxean; 1970 inguruan sortutakoen artean aldiz, hamarretik bat bik baizik ez. hau da, oraingo aitona amonek
|
beren
seme alabekin (oraingo haurren gurasoekin) hizkuntza aldetik nola jokatu zuten aztertuta ikusi dut herrigunean bizi zirenek ez ohi zietela beren umeei euskara egin, nahiz eta aita amak euskaldunak izan. Guraso bakarra euskalduna zen kasuetan, batean ere ez zuten seme alabek euskara etxean ikasi. hirrigunean hazitako iruritarrek honelatsu diote:
|
|
|
" arazo larri bat dugu, urte batzuk barru etorriko dena: euskaldunak diren gazte horiek, ereduetan eta abar ikasi dutenek, ez badute nagusiki euskaraz egiten beren ingurune sozialean, aisialdiarekin eta abar lotutako kontuetan, zer gertatuko da
|
beren
seme alabei transmitituko dieten hizkuntzarekin?...". Baikorragoa da Iñaki Mart� nez de Luna:
|
|
|
Euskara hizkuntza polita eta interesgarria iruditzen zaie (%67, 4), eta ez dute baserri munduko hizkuntzatzat jotzen (%88, 1). Euskara galtzea arazo iruditzen zaie (%69, 4), eta
|
beren
seme alabek euskara ikas dezaten ziurtatzeko dezente edo zeharo prest daude (aldekoagoen %97, 6, bai bainakoen %93, 4 eta kritikoagoen %73, 5). Hiru talde horietan gehiengoa dira, baita ere, beren inguruko jendeak euskara positiboki hartu dezan beren eskuetan dagoena egiteko dezente edo oso prest daudenak.
|
|
2016
|
|
|
Hizkuntzarekin lotutako ekimenetan parte hartzen duen jende kopurua handitzeko lehentasuna guerneseyera helduei irakastea izan litzateke, izan ere, berezko hiztunen kopurua oso azkar murrizten ari da, eta 60 urtetik beherakoen artean 5 edo 6 pertsonek soilik menderatzen dute hizkuntza. Helduentzako eskola eraginkorrik gabe, ez da ia inor gai izango
|
beren
seme alabei hizkuntza transmititzeko, ez etxean ezta eskola formaletan ere. Baina erreferentziazko eta ikasketa material erabilgarri oso gutxi dago, bereziki ikasle helduentzako.
|
|
|
Jarraitzaileek" egun ilunetan" mantendu zuten manxera bizirik, harik eta, 1986 urtean Man uharteko gobernuak bizikalitatearen neurketa egin zuen arte. Izan ere, neurketa horreta uharteko bizatanleriari egindako galderetako bat manxera ikasteko aukera izatekotan,
|
beren
seme alabei aukera emateko alde zeuden izan zen; eta erantzun zutenen herenak baietz esan zuen. Hizkuntza ekintzaileentzat, neurketa hori hizkuntza politika ofizialeko inflexio puntua da.
|
|
|
Horrez gain, 1980ko hamarkadan, guraso talde konprometitu batek manxera ikasi zuen eta
|
beren
seme alabekin hitz egiten zuten. Horren ondorioz, haur eskola bat eta manxerako lehen hezkuntzako ikastetxe bat sortu ziren.
|
|
|
Beste arrazoi bat ere" eskola txikia delakoa" 11 izan daiteke (Clague 2009; Sallabank 2013b). Guraso batzuek,
|
beren
seme alabei lagundu ahal izateko, manxera ikasten hasten dira. Eta kasu batzuetan, euren etxeetan praktika taldeak izaten dituzte:
|
|
|
Bertako bizilagunek ulertu, hobetsi eta asumitu behar dute, lehenik eta behin, abentura demografiko, soziokultural eta soziolinguistiko konplexu eta berrian, Europan pare pareko adibide handirik gabekoan, sartzera doazela bide hori aukeratzen badute, eta, onik aterako badira, beren konpromisoz eta beren kemenez zurkaiztu, osatu eta garatu dutela XXI. menderako bide erakusle izango den arnasgune berria. Erdal mundua ere beren (eta
|
beren
seme alaben) bizialdi osoan elementu propio izango dutela jakinik eta, beraz, dagokion lekua aitortuz, baina euskal munduari bere osoan, litekeen erarik beteenean, eutsiz biziko dira euskaraz. Beren biziaren zati garrantzitsuak (gizakiaren Gemeinschaft giroa sortzen dutenak eta euskarazko arnasgune trinkoetan bizi izaten lagun diezaieketenak, bereziki) euskaraz sortzen, antolatzen eta seme alabei transmititzen ikasi dute.
|
|
2017
|
|
|
Gazteen emigrazioak eta atzerritarren immigrazioak erronka berriak zabaldu dizkigute: nola lortu etorri berriak euskarara hurbilaraztea eta
|
beren
seme alabak euskararen bidez sozializatzea edo gure diaspora berriarekiko harremanak mantentzea. Digitalizazioak, telefoniak eta Internetek komunikazio moduak eraldatu dituzte, bestetik.
|
|
|
Hizkuntzaren balio praktikoa bi balio praktiko mota bereizten ahal ditugu, batetik elebitasun goiztiarra garapen intelektualerako bitarteko gisa, eta bertzetik euskara ikasketa zein lanbide aukerak irekitzeko bitarteko gisa. beraz, xedetzat ditugun gurasoek
|
beren
seme alabak euskaraz hezteko hautuaren atzean bada hizkuntzari ematen zaion balio praktikoa. arrazoi horiek ilustratzen dituzten metaforak dira honako hauek: " jokorako karta guztiak edukitzea" eta" ate ezberdinak irekitzeko giltzak eskuratzea".
|
|
|
7 ONDORIOAK guraso erdaldunek euskarazko irakaskuntzaren aldeko hautua egiteak gure arreta piztu du eta hori izan da gure ikerketaren abiapuntua. elkarrizketatutako gurasoen biografia linguistikoak aztertuta euskararen jarraipenaren ikerketari ekarpena egin diogu, hasiera batean euskararen eta euskal kulturarengandik urrun egon zitezkeen gurasoengan begirada jarrita. azken buruan, guraso horiek
|
beren
seme alabak euskaraz (ere) zergatik sozializatu dituzten ulertzeko bidea erraztu nahi izan dugu.
|
|
|
Ikerlaria eta Bortzirietako euskara teknikaria laburpena. euskararen jarraipenaren gaia dugu aztergai, ipar euskal kostaldean. Familia bidezko transmisioa kolokan da bertan eta hezkuntza sistemak funtsezko rola jokatzen du belaunaldi berriak euskalduntzen. ingurumaria horretan, guraso batzuek
|
beren
seme alabak murgiltze ereduan eskolatzen dituzte, eta horien artean bada guraso erdaldunik. hautu horren atzean dauden arrazoiak azaleratzen saiatu gara. hizkuntza sozializazioaren hurbilpen teorikoaren baitan interpretatu dugu guraso horien erabakia. hizkuntza biografiak erabili ditugu haien bizitza praktikora hurbiltzeko: bizitza ibilbideen azterketatik abiatuta, seme alabak euskaraz (ere) sozializatzeko arrazoiak, gertaerak eta prozesuak atzematen saiatu gara.
|
|
|
1 SARRERA ikerketa honetan guraso erdaldunek
|
beren
seme alabak euskarazko murgiltze ereduan hezteko hautua dugu ikergai, euskararen jarraipenerako funtsezko gertaera gisa. ipar euskal herrian euskarak atzera egin du azken hamarkadetan eta galera prozesua ez da oraindik eten, nahiz eta aldaketa zantzuak nabaritu: azken urteotan euskarazko murgiltze eredua eta sare elebiduna hazten ari dira etengabe, hizkuntzari eusteko borondate sozialaren erakusgarri. hizkuntza komunitate bakarrean integratzea eta elebitasun sozialaren kasuan hizkuntza bat bertzearen gainetik nagusitzea dominazio politikoaren emaitza da, alegia hizkuntza bakar eta legitimoa inposatzeko indarra duten instituzioen jardunarena (bourdieu, 1982:
|
|
|
137). hizkuntza sozializazioa aipatu dugu eta hori da aztergai dugun gertaera interpretatzeko hobetsi dugun ikuspegia. hizkuntza gutxituei dagokienez, ikerketa gutxi egin da europan ikuspegi teoriko hori baliatuta (ibid., 127), eta euskal herriko kasuan paula kasaresek erabili du, nafarroari dagokionez, euskararen jarraipenari buruzko bere lanean (kasares, 2014). gure ikerketa diziplina soziologikoaren barne kokatzen dugu, diziplinartekotasunaren balioa eta beharra aldarrikatzen baditugu ere. gehienetan, soziologiak hizkuntza gutxituen gaiari ikuspegi kuantitatibo eta makro soziologikotik heldu dio (kasares 2014: 41). ikerketa honek, orIkerketa honetan guraso erdaldunek
|
beren
seme alabak euskarazko murgiltze ereduan hezteko hautua dugu ikergai.
|
|
|
2.1 Ikerketaren galdera ipar euskal herrian azken hamarkadetan euskararen transmisioaren etena gertatu da, eta etxean euskara jaso duten belaunaldiek ez diete gerora
|
beren
seme alabei irakatsi. testuinguru horretan, euskarazko murgiltze eredua zabaltzen ari da eta horrek gure arreta piztu du. gero eta guraso gehiagok egiten dute seme alabak euskarazko murgiltze ereduan matrikulatzeko hautua, horietako batzuk guraso erdaldunak izaki.
|
|
|
Galderaren formulazioa ulertu nahi dugu zergatik guraso erdaldunek, euskarazko gaitasun mugatua edo batere ez dutenek erabakitzen duten
|
beren
seme alabek euskara ikastea murgiltze ereduari esker. euskararen gizarte erabilera ahula den ingurune horretan, zein dira guraso erdaldunek euskarazko murgiltze eredua hautatzeko arrazoiak, eta hori eginda, seme alabak euskaraz (ere) sozializatzeko eta euskararen jarraipena ahalbidetzeko?
|
|
2019
|
|
|
inkestek kontrakoa diotela: euskaldun gehienek (ia guztiek) transmititzen dietela euskara
|
beren
seme alabei. Funtsezko puntua da hori.
|
|
2021
|
|
|
Lerrootan immigrazioaren eta euskararen gaia lantzeko ibilbideari errepasoa eman diogu, gure ikuspegi, helburu eta jarduera aipagarrienak azalduta. Hizkuntza harrerarekin, etorri berriak (zein
|
beren
seme alabak) euskarara erakartzeko eta euskaraz ikasteko egitasmoekin, eta hizkuntza aniztasunari buruzko sentsibilizazioarekin zerikusia duten jarduerek gero garrantzia haundiagoa dute gurean. Aurrekontuari begiratzen badiogu, eta hori izaten ahal da neurgailuetako bat, urteen joanean gorabeherak izanda ere, begi bistakoa da joera gorakorra:
|
|
|
3 Etxetik kanpo ere espazioak behar dituzte
|
beren
seme alabak hizkuntza horietan sozializatzeko.
|
|
|
4 Oso argi dute
|
beren
seme alabek euskara ere ikasiko dutela, eskolaren bidez, batez ere.
|
|
|
5 Horrez gain, horietako guraso batzuek euskarara hurbilduko direla adierazi dute, prozesu horretan
|
beren
seme alabak laguntzeko, batez ere.
|
|
2022
|
|
|
Horren arabera, adin taldeetan gorantz egin ahala EKEk erakusten duen beheranzko joera orokorra heldu gazteek eten izana, euskararen berezko transmisioa seme alabengan bermatzeko ahaleginaren ondorioa litzateke; hau da, haiekin euskaraz gehiago egingo lukete adin talde bereko solaskideekin baino. Neurri apalagoan bada ere, antzera gerta liteke 45 urte bitarteko heldu nagusiekin, horietako gazteenak kaletik
|
beren
seme alabekin oraindik ibiliko direlako. Baita 65 urte edo gehiagoko adineko batzuekin ere, bilobak zaintzen kaletik ibiltzen dira eta.
|