|
2010
|
|
|
Agerian dago euskararen galtzearen aroa mende honetan dela eta, urte gutxitik hona, erabileraren faltan daude Arabako Lautadako eskualdeak, non beti mintzatu izan den; adineko jendeak gaur egun ezer erabiltzen ez den ermandadeetan usaiakoa eta arrunta izan dela adierazten du. [.] Are larriagoa da euskara desagertzen ari den beste ermandadeetako lekukotasuna, zeren zaharrek mintzaira hau hitz egiten baitute eta
|
beren
seme alabek ez dute ulertzen, edo deus gutxi dakite. Hala ere, Araban galera handia izan den arren, oraindik hogeita bi ermandadetan mantentzen da."
|
|
|
—Hemen gure jaunaren emazteak bizi dira, lau guztira,
|
beren
seme alaba txikiekin. Jaunaren ama ere bertan bizi da, eta horiek dira hemen agintzen dutenak; legezko emazteez kanpo badira ohaide batzuk ere, baina horiek, umerik ez badute behintzat, gutxi agintzen dute.
|
|
2011
|
|
|
Beren etxekoak ere azalduko dira, gura lagunak. Eta baita
|
beren
seme alabak ere argitu dit.
|
|
2012
|
|
|
Gure izebak, eta gure ama maiteak berdin, berandu ohartzen ziren bizitzaren garrantziaz, hirurogeita hamar urterekin, edo laurogeirekin, eta txoraturik aurkikuntza latz hura zela eta, nahastuta ibiltzen ziren hainbat hilabetez,
|
beren
seme alabei bazkaririk prestatu gabe, supermerkatuan gauza xelebreak erosiz, telefono dei amaigabeak nornahiri eginez; atarian ovni bat ikusi balute bezala, eta ez bizitza.
|
|
|
Dena ari omen da jartzen eta iraultzen, egungo kulturak goraipatzen omen du garai batean baztertu eta arbuiatzen zena. Esate baterako, gurasoek harrokeria erakusten omen diete
|
beren
seme alabei esanez ezinbestekoa dela gaur eguneko bizimoduan auto-estimua lantzeko. Frantziako sukaldari puntapuntako batzuek idatzi bat egin diete Vatikanoko agintariei adieraziz gourmand izatea ez dela inolaz ere bekatu, beraz, tripazainkeria erretiratzeko zerrenda horretatik.
|
|
|
Eta jendeketak saihestuz, eta tentu handiz ibiliz Ona Katalinak teilatu hegalik bota ez dezan —haren buruak arraxtadan ukitzen baititu sabaiak, zangokada dozena batzuk eginda, On Karlos guraso zoriontsuen etxean da, eta haiek hitz eman diote printzeari ezen sanjaimeten misterioa argitu eta jakinaraziko dutela, baina
|
beren
seme alabek ordu batzuk segidan lo egiten utzi eta gero, zeren aditzea dute hain bizkotxo bereziak basapiztien umeak mantsotzen dituela, eta, horregatik, espero dute orain Oierrek eta Aialak aingeruen gisara lo egitea.
|
|
2013
|
|
|
Matxinada, jakina, beharrik sakratuena da, baina iraultzek gaizki bukatzeko ohitura dute; iraultzek
|
beren
seme alabak jaten baitituzte, historialariek sinesgarri ziren garaian ziotenaren arabera. Bitartean, bi trenen aldibereko ibiltzeak sortutako lurrikaratxoaren unean, amodiozko poemak ateratzen dira sismografoaren etengabeko paperetik, bi abiaduren kointzidentziaren unean bi bihotzen poligrafoek batera sorta lirikoak idazten baitituzte.
|
|
2015
|
|
|
Baina azken urteotan jaso ditugun zantzu guztiek eta CONAIEkoekin tokatu zaizkigun bilerek erakusten digute diskurtsotik harago ez direla pasatzen, eta horretan ez direla kasu askotan gobernukoak baino kontzientziatuagoak. Gidari indigenak, gehienetan, gaztelaniaz ari dira
|
beren
seme alabekin, zantzu bat aipatzearren. Susmo negatiboa gero eta konfirmatuagoa da:
|
|
|
Rubiera: telebistako metereologo ospetsua. seme Orlanditok, eta Angelito Mariana Holguinera eraman baitzituzten
|
beren
seme alabek. Enriquito ere Carenerora aldaratua zen, eguraldia gaitzera eginez gero, handik Jagueyesera ihes egin ahal izanen zuelakoan.
|
|
2017
|
|
|
Bistan denez, beste mintzaira baten hiztunak dira; hala ere, oso talde garrantzitsua da, hiztun posibleak hemen aurkitzen direlako, ikas lezaketenak. Horretara ailegatzen ez badira ere, haien jokamoldea garrantzi handikoa da; posible egiten, adibidez,
|
beren
seme alabak gutxitutako hizkuntzan eskolatzea, edota laguntzea berreskurapenaren alde egiten diren ekimenetan. Talde honetan jokaera positiboak, negatiboak eta pasiboak aurkitzen dira eta, hiztunak ez izanik ere, ez da berdin aldekoa edo kontrakoa izatea ibilbide honetan (20).
|
|
|
Berreskurapena lortzeko une jakin batean erdaldun guztiek ikasi balute, ezinezkoa litzateke. Baina prozesuaren abiaduran denborarekin jokatu egin behar da eta, motibapen arloan bereziki, ikasten ez duten guztiek funtsezko lana baitute
|
beren
seme alabek helburua lor dezaten (20). Horrela, baldintza egokietan, bi belaunalditan berreskura daiteke mintzaira, herri batean Euskara galtzeko behar izan diren berberak:
|
|
|
Hain zuzen, hau da transmisio naturalaren etena dakarrena. Berezko mintzaira aski baloratzen ez dutenek ahal duten guztia egingo dute (edo utziko dute egiten)
|
beren
seme alabek prestigioa eta balioa dituen hizkuntza jakin dezaten"... bizitzan aurreratzeko", zeren" Erdara ja beste kategoria sozial bat zen. Mediku, eskribau, botikario, maisu, apaiz eta lanik egiten ez zutenena" (Gandiaga).
|
|
2018
|
|
|
Zentro horren eginkizunen artean bat abandonatutako haurrak jasotzea zen. Familia asko txirotasun egoera larrian bizi ziren, behar gorrian, eta ezinbestean abandonatzen zituzten
|
beren
seme alabak erakunde ongile horietan. Ospitaleak ordaintzen zituen inudeek ematen zieten bularra haur horiei, eta jarraian zazpi urte bete arte edukitzen zituzten familien esku uzten zituzten.
|
|
|
Horra euskaraz eta euskal komunikabide batzuetan irakurriak: " euskal gizartearen gehiengoak ikastetxe publikoa eta eredua aukeratuko lituzke
|
beren
seme alabak matrikulatzerakoan"... " Euskal" hitzaren erabilera makurra dago hor, EAEko herritarrei buruzko datuetan baizik ez baitzen oinarritzen albistea.
|
|
2019
|
|
|
Kasik borda guzietan egitura berbera ageri baita: senar emazteak,
|
beren
seme alabak, aiton amonak, ahaideko alargun edo ezkongabeak, eta neskame morroiak. Eta apropos beltzez markatu dizkizudan beste ofizio ale batzuk kenduta, etxenagusi guzi guziak nekazari edo" labrador".
|
|
2021
|
|
|
Aitzitik, honako ondorioa hau iruditu zait kontuan hartzekoa: elkarrizketatu gehienek euskararik ez dakiten arren are gehiago, 10tik 2k onartzen dute bost axola zaiela euskara—, elkarrizketatuen herenak azpimarratzen du
|
beren
seme alabek euskara dakitela. Zer esan nahi du horrek, ordea?
|
|
|
Hitz gutxitan, ume eta nerabe analogikoak aktiboagoak dira paradigma postmodernoak nahiko lukeen bezala, bere diskurtsoaren arabera, digitalak askoz pasiboagoak diren bitartean. Zentzu honetan, klasikoa bihurtu da Psilicon Valleyko guruak hona ekartzea, guru teknologiko horiek eskola analogikoetan (Montessori, Waldorf, etab.) matrikulatzen baitituzte
|
beren
seme alabak, aipatu ikerketak aldarrikatuz. Ez eskolan bakarrik, etxeetan ere ez baitago gailurik.
|
|
|
Han, errege erreginen diruak eta ikastunen ahaleginak kontserbazio eta salbamendu lan handia egin zuten. Greziarrek, lehen aldiz beharbada, garbi ulertu zuten liburuetako hitz ahulak
|
beren
seme alabek eta beren seme alaben seme alabek bizitza azaltzeko zuten herentzia bat zirela; hain gauza iragankorra aire putz baten marrazkia, gure pentsamenduen bibrazio musikala— gorde egin behar zela geroko belaunaldientzat; antzinako istorio, elezahar, ipuin eta poemak helburu batzuen eta hil nahi ez duen mundua ulertzeko modu baten testigantza direla.
|
|
|
Han, errege erreginen diruak eta ikastunen ahaleginak kontserbazio eta salbamendu lan handia egin zuten. Greziarrek, lehen aldiz beharbada, garbi ulertu zuten liburuetako hitz ahulak beren seme alabek eta
|
beren
seme alaben seme alabek bizitza azaltzeko zuten herentzia bat zirela; hain gauza iragankorra aire putz baten marrazkia, gure pentsamenduen bibrazio musikala— gorde egin behar zela geroko belaunaldientzat; antzinako istorio, elezahar, ipuin eta poemak helburu batzuen eta hil nahi ez duen mundua ulertzeko modu baten testigantza direla.
|
|
|
Familia oneko emakume erromatarrek irakurtzeko aukera izaten zuten, bai, baina hartaz etorkizuneko hizlarien ama eta maistra modura erabiltzeko. Beste batzuk hezteko hezita, ongi hitz egiten ikasten zuten
|
beren
seme alaben mesedetan, baina ez berak baliatzeko beren hitz jarioaz, horrek ekarri izanen baitzuen zegokien mundu pribatuaren muga gainditu eta gizonezkoei beren lanbideen esparruko postuak kentzea. Aukera gutxi zuten etxezuloko mugetatik haratago nabarmentzeko edo entzun zitzaten lortzeko.
|
|
2022
|
|
|
Guraso belaunaldiek badakite, ez dute analisi handirik behar ikusteko beren aitona amonen hizkuntzak ez duela balio mundu garaikidean funtzioak betetzeko, aukerak izateko. Eta, guraso izaeraren lehen legeari jarraituz,
|
beren
seme alabei jaiotzatik onena ematen diete: balioko dien hizkuntza.
|