|
2006
|
|
|
Hutsegiteak eta eskasiak barkatu, mesedez. Cesare Pavesek azken azkenetako
|
bere
poema batean idatzi zuen bezela:
|
|
2007
|
|
|
Miren Agur Meaberi,
|
bere
poemarik gabe ez legoke poema hau ere
|
|
2009
|
|
|
Berdin esanahitsua: eguneroko otoitz, irakurgai, meditazioetan, bere bizi guztian hebraierazko poesia xurgatu duen Gandiagak, nonahi barreiatu ditu haren oihartzunak
|
bere
poemetan. Baina garaipen eta porrotetan, gizon emakumeen borroka grinetan, gertakari historikoetan Jainkoa ikustera, pentsaera bibliko kardinala?
|
|
2010
|
|
|
mendekua mendekua mendekua!; gero, sokaz ahaztuta, leihora igotzeko ahaleginean murgildu nintzen, ezustean; hantxe ni, marrazkiak zerutik hasten zituèn ume gizon bihurtua, lurrerako jauzia egiteko prest!; ba ote zen niretzat, izan ere, hiltzeko modu egokiagorik?; ez dakit irri garratzik egin nuen ala ez, baina badakit, ongitxo jakin ere, belauna leiho koskan jarri baino lehenago, hotsak eta ahotsak arestian ihesi joanda, berriro nuen burua hutsik, bisitariren bat hartzeko moduan?, beste ahots bat sartu zitzaidala: Bécquerren hotsik gabeko ahotsa zen, belarrira
|
bere
poemetako bat errezitatzen hasi zitzaidana: –Al ver mis horas de fiebre/ e insomnio lentas pasar,/ a la orilla de mi lecho,/ ¿ quién se sentará?
|
|
|
Zenbat zor diodan, izan ere, neure lagun poetari?!; zor diot bizinahia, bere bizitasun kutsakorrak kutsatua; zor diot benetakotasuna; zor diot edertasunarekiko grina,
|
bere
poemek areagotua, harribitxien harribitxitzat dudan poema xume bezain iradokikor hau erakusgarri, euskara ez zenuen zeureganatu, eta horretan ere galtzen atera zinen: aitor ezazu behingoz, beste mundutik bada ere!?:
|
|
|
–Portugalgo poeta handi bat zen, izen deitura diferenteak erabiltzen zituena, heteronimoak, semiheteronimoak eta ordezko beste izen batzuk?
|
bere
poemak sinatzeko?. Gerora jakin nuen hiru heteronimo nagusi erabiltzen zituela:
|
|
|
Ezetz esan nion, eta orduan berak jarraitu zuen: " Portugalgo poeta handi bat zen, izen deitura diferenteak erabiltzen zituena —heteronimoak, semiheteronimoak eta ordezko beste izen batzuk—
|
bere
poemak sinatzeko". Gerora jakin nuen hiru heteronimo nagusi erabiltzen zituela:
|
|
|
Zenbat zor diodan, izan ere, neure lagun poetari...!; zor diot bizinahia, bere bizitasun kutsakorrak kutsatua; zor diot benetakotasuna; zor diot edertasunarekiko grina,
|
bere
poemek areagotua, harribitxien harribitxitzat dudan poema xume bezain iradokikor hau erakusgarri —euskara ez zenuen zeureganatu, eta horretan ere galtzen atera zinen: aitor ezazu behingoz, beste mundutik bada ere! —:
|
|
|
mendekua mendekua mendekua!; gero, sokaz ahaztuta, leihora igotzeko ahaleginean murgildu nintzen, ezustean; hantxe ni, marrazkiak zerutik hasten zituèn ume gizon bihurtua, lurrerako jauzia egiteko prest!; ba ote zen niretzat, izan ere, hiltzeko modu egokiagorik?; ez dakit irri garratzik egin nuen ala ez, baina badakit, ongitxo jakin ere, belauna leiho koskan jarri baino lehenago —hotsak eta ahotsak arestian ihesi joanda, berriro nuen burua hutsik, bisitariren bat hartzeko moduan—, beste ahots bat sartu zitzaidala: Bécquerren hotsik gabeko ahotsa zen, belarrira
|
bere
poemetako bat errezitatzen hasi zitzaidana: " Al ver mis horas de fiebre/ e insomnio lentas pasar,/ a la orilla de mi lecho,/ ¿ quién se sentará?
|
|
2012
|
|
|
Bladik berpiztua zirudien. Sekulako interesa erakutsi zuen mahaikideen kontakizun bitxietan, txiroetako batek, hain zuzen,
|
bere
poemetako pertsonaia sinesgaitzen antz itzela zuen!?, eta gogoz jan zuen; bere frantses eskasa birsortzen ari zen. Harrituta nengoen.
|
|
|
–Erantzuna? deitzen da
|
bere
poema bat; abiapuntu izan liteke, galderak egitea umeen ezaugarri nagusia den aldetik, edo jomuga, galdera guztiak egiten nekatu den gizaki zaharra erantzunak bazekizkiela, beti jakin dituela konturatu den unera iristen denean.
|
|
|
Eta pentsatu dut gauza gutxi daudela itsusiagoak, literatur munduan, antologia batean antologoaren beraren testuak sartzea baino. Eta, ezinbestean, Koldo Izagirreren adibide eredugarriarekin gogoratu naiz, nola ez zuen
|
bere
poemarik hautatu berak zuzendutako XX. mendeko poesia kaierak sailerako (Susa,), nahiz eta ondo jakin hori egitean hankamotz uzten zuela bilduma.
|
|
|
Beste behin Peñaflorida Institutuan ikusi nuen
|
bere
poemak errezitatzen, Donosti Soundaren historiaurreko La Insidia taldea atzean zuela, irakurketa saioa soinu atmosferiko samarrez janzten; taldekoek eszenatokitik bota behar izan zuten azkenean, beren kantak jo nahi zituztelako behingoz, eta ondoren, gainera, La Vieja Escuela zetorrelako, antza, García San Martín La Insidiako partaideetako baten lehengusu nagusia zen, eta mesedea egiteagatik ut...
|
|
2013
|
|
|
Poeta erromantiko batzuentzat galbidea izan zuan, baina niretzat nekez izango duk: harria baino gogorragoak zirèn ogi puska gehiegi jan nitian, haizea berdea izan daitekeela sinesteko, García Lorcak
|
bere
poema batean zioen lez. Bestela esanda:
|
|
|
Ez ote daki, bada, hizlari jaunak, mendebaldeko zientzia ez zela posible izango, baldin eta Averroes eta Avizena bezalako zientzialari jakintsuak izan ez balira? Europa eta AEBko demokraziaz ere mintzatu da, gorespen eta laudorio, baina ez ote daki arabiar kulturaren tradizioan badagoela poeta sufi distiratsu bat, orain dela mila urte inguru bizi izan zena eta
|
bere
poemetarik batean demokraziarik sakonenaren aldarria egin zuena. Poeta hura Ibn Arabi ospetsua zen, eta haren poema, honako hau, lehen aldiz irakurri ez beste buruz ikastea erabaki nuena:
|
|
|
Bere orena aspaldi esperoan dagoenaren grinaz irakurri zituen poetak
|
bere
poemak. Haietan, Margarita distiratsu agertzen zen; Olinpoko jainko eta jainkosa guztiak ere bekaitz ziren haren edertasunaz eta haren zuhurtziaz.
|
|
|
Poeta erromantiko batzuentzat galbidea izan zuan, baina niretzat nekez izango duk: harria baino gogorragoak zirèn ogi puska gehiegi jan nitian, haizea berdea izan daitekeela sinesteko, García Lorcak
|
bere
poema batean zioen lez. Bestela esanda:
|
|
|
Ez ote daki, bada, hizlari jaunak, mendebaldeko zientzia ez zela posible izango, baldin eta Averroes eta Avizena bezalako zientzialari jakintsuak izan ez balira? Europa eta AEBko demokraziaz ere mintzatu da, gorespen eta laudorio, baina ez ote daki arabiar kulturaren tradizioan badagoela poeta sufi distiratsu bat, orain dela mila urte inguru bizi izan zena eta
|
bere
poemetarik batean demokraziarik sakonenaren aldarria egin zuena. Poeta hura Ibn Arabi ospetsua zen, eta haren poema, honako hau, lehen aldiz irakurri ez beste buruz ikastea erabaki nuena:
|
|
2014
|
|
|
Omok
|
bere
poema idatzi, eta niri erakutsi zidan biharamunean. –Zer iruditzen zaik??, galdetu zidan, poema irakurri eta orria itzuli nionean.
|
|
2015
|
|
|
Brittenek moldatutako kanta hau W.B. Yeatsen poema batean dago oinarrituta; Yeatsek, berriz, Irlandako nekazari kanta bat hartu zuen oinarritzat
|
bere
poema konposatzeko. Hala dio poemak, eta hala abestu zuen Peter Pearsek ere gau hartan:
|
|
|
1939ko irailaren 1ean, Wystan Hugh Auden poeta ilehoriak, Manhattango Dizzy, s Club iluneko bere mahai kutunean jesarrita, Irailak 1, 1939 izeneko
|
bere
poema ezagun eta gorrotatua idatzi zuen. Hamar urte lehenagoko Berlinen bezala, homosexualen taberna ireki eta alaietan idazteko ohitura mantentzen saiatzen zen Auden New Yorken ere.
|
|
|
Kalifornian izan zen, 1941eko zorigaiztoko udan, George Crabberen Lan Poetikoen ale batekin topo egiterakoan? Aurreneko aldiz
|
bere
poema hura irakurri nuen, Peter Grimes,(?) eta tupustean konturatu nintzen nongoa nintzen eta zer nuen faltan.
|
|
|
–Beiñere ez, ene maitea? erantzuten zuen Lotsatik
|
bere
poemetako batean, eta, era berean,, inork ere ez, ihardetsi genuke hemen, baina Lizardik erantzun baikor bat asmatuko du, bere gisakoa.
|
|
|
deitzen zioten, baina oraintsu arte ez zen jakin poesiarik idatzi zuenik, nahiz eta bere leinuaren genealogia bat egin zuen, baita Arabaren historia bat ere, galduta dagoena. Dena dela,
|
bere
poemek zeukaten balio berezia: eskuizkribu batean bildu zituen hainbat neurtitz, amodiozkoak gehienbat eta euskarazkoak ia denak, nahiz eta tarteka erlijiozko batzuk ere izan, eta erdarazkoak ere bai bat edo beste.
|
|
|
Baina ez da kasu bakarra. Elizanburuk zorte hobea izan zuen, irabazi zuen sariren bat, baina
|
bere
poemarik ezagunenak ez ziren sarituak izan,. Ikusten duzu, hura adibidez.
|
|
2016
|
|
|
Niri hark kutsatu zidan poesiarako zaletasuna. Hasieran iritzi eske
|
bere
poemak pasatzen zizkidanean eta «ez dakit zer esan ba, ez zait poesia gustatzen» esaten nionean, haserretu egiten zen eta argudio erradikalak ematen zizkidan nire desenkusak desmuntatzeko, emakume poeta ezezagun baten aipu hau kasu: «, niri ez zait poesia gustatzen?
|
|
|
zena azken finean, berbazko ahalmena galdu izana aitortzen zuen, zeren austriarrak, hogeita bost urterekin, alegiazko gutun hura idatzi ondoren, poesia lirikoa idazteari utzi baitzion, antzerkia idaztera dedikatzeko batez ere. Gutun hura
|
bere
poemak baino famatuagoa zen. Saiakerak eta eleberriak ere idatzi zituen, hala nola Richard Straussen hainbat operatarako libretoak, kalitate handikoak, Wikipedian irakur zitekeena egia baldin bazen behintzat.
|
|
|
–ondo dago?, erantzun zion,?
|
bere
poema libururik onena?. Gizon lodikoteak irribarrea berreskuratu zuen.
|
|
|
Joxemari Lazkano izan zen
|
bere
poemak irakurri zituen lehenengoa. Bukatu zuenean, txalo lotsati batzuk jo zizkioten.
|
|
|
jarri zituen
|
bere
poema kantak.
|
|
|
1 Binaka jarrita, ikusi eta entzun bi poemaren errezitalok: Itxaro Borda
|
bere
poema bat errezitatzen,
|
|
|
Ehun urteak beteak izango lituzke. Gustatuko ote litzaizkioke
|
bere
poemekin
|
|
|
trenak. Hor sortu zuen
|
bere
poema
|
|
2017
|
|
|
Uste dut programatzaileek bete betean asmatu dutela bere ezaugarriekin, ikusten dudan bakoitzean haragizkoa nolakoa izango den irudika baitezaket, horrelako neskak existitzen baitira, tamalez gutxi badira ere. Baldin kafetegian aurkitzen banuen
|
bere
poemei buruzko laudorioren bat esateko asmoz sartu naiz eta pasilloan barrena nindoala egin dut topo australiarrarekin eta harritu egin naiz, bere herrialdean gauerdia izanik, klase egunetatik aparte apenas agertzen baita eremu birtualetik. Bi musu eman dizkit eta gaitz erdi, beldur bainintzen ez ote zidan hormaren kontra estuturen bat emango edo ez ote zitzaidan modu sutsuegian musukatzen hasiko, oso beroa delako edo sexuarekiko gorabeherak desesperazio puntu batekin bizi dituelako ere bai, hori iruditzen zait behintzat, eta, egia esan, ez zait berarekin nabarmenegi agertzerik komeni, aurreko edizioei buruzko informazioa irakurtzen ari nintzela ikusi baitut ikastaroan osatzen den lehen bikoteari ospakizun moduko bat egiten diotela, ia gau osoa irauten duen festa bat.
|
|
|
Ematen du eztabaidarako. Ni behintzat ez nengoke ados, eta ez naiz beldur esateko Leteren lehen poemek daukaten" indar adierazgarria" handiagoa dela
|
bere
poema sentimental batzuena baino. Baliteke Juan San Martinen iritzi horrek Lete zalantzan jartzea, saritutako poema haiek kaxkarrak zirela adierazteko modu bat zela pentsatzea, berritasun formalagatik saritu zizkiotela, edo giroak eskatzen zituen gisakoak zirelako edo poema haiek arren eman ziotela saria.
|
|
|
Eta itzuleran, trenean, estrofaz estrofa arrazoitu zuen, Pariseko kafetegiko beira lurrunduan zehar ikusi zituen hegaldiei esker, zergatik nahiagoko lukeen txolarre gizon baino. Horrela sortu zuen Lizardik
|
bere
poema ederra nire atzefilmaketan. Emeterio Arrese Donostiako kaioak ikusiz inspiratu zen, Xabier Lizardi Pariseko txolarreak ikusiz, bien poemen eraikuntza hegaztien ibilien deskripzioa da, eta biek ateratzen dute ondorio berdina, gizaki baino hegaztia balirako hasperena.
|
|
2018
|
|
|
|
bere
poemak
|
|
2019
|
|
|
Loturarik gabeko pasarte lausoak dira, non poemak eta mutil gazteak aletzen baitira, biak gauza bera balira bezala. Uneren batean
|
bere
poema baten defentsa egiten du. –Oso poema garbia, oso poema kastoa da Gernulekua?.
|
|
|
Orain gutxi Iñigo Astiz eta Baita hondakinak ere
|
bere
poema liburuko hainbat irakurle bildu ziren, lan horixe hizpide. Partaideetako batek Astizi liburuak (edo akaso berak) erromantikotik gutxi izatea leporatu zion.
|
|
|
PPk, abisatuta geunden moduan? errezitatu ez,
|
bere
poemak kantatu ditu, zenbait doinu herrikoitan, abestien artean poesiari buruzko gogoetak tartekatuz: poesia inozenteen lurraldea dela, haurrena, haur jainkoena, eta hori guztia.
|
|
|
Alderantzira, bere feminitateaz emakume baten besoetan gozatu nahi duen emakumeak badaki zer den inolako nagusiri ez obeditzearen urguilua. Renée Vivienek kar biziz maite zuen emakumeen edertasuna, eta ederra izan nahi zuen; apaindu egiten zen, eta harro zegoen bere adats luzeaz, baina maite zuen libre sentitzea ere, ukigabe sentitzea;
|
bere
poemetan, aditzera ematen du zenbat mespretxatzen dituen ezkontzaren bitartez gizaseme baten zerbitzaria izatea onartzen duten emakumeak. Edari biziak gogoko izateak, batzuetan hizkera gordina erabiltzeak agerian uzten zuen haren gizontasun nahia.
|
|
|
Prentsako zutabeak eta haur literatura ere idatzi dituen arren, poeta gisa da batez ere ezaguna eta goraipatua, hainbat hizkuntzatara itzulia eta sari ugari irabazitakoa. Hauexek dira
|
bere
poema liburu nagusiak: Mugarri estaliak (2000), Spam poemak (2004), Bala hutsak (2006), Souvenir (2008), Urtebetetze festa (2012).
|
|
2021
|
|
|
Adibide bat, niretzat mingarria: XX. mendeko poeta italiarrik famatuenak, Cesarek Pavesek, baditu euskarara itzulitako hainbat poema eta badu Munduko Poesia Kaierak izeneko bilduman
|
bere
poemekin osatutako ale bat. Poeta zirraragarria eta enigmatikoa da Pavese, zauriak egiten dizkio edertasunari, inpresionatu egiten du nola senti daitekeen tarteka iluntasun bat haren poesian, apur bat itogarria, irakurleoi ezinbestean haren suizidioaren berri tristea oroitarazten diguna.
|
|
|
Hitanoarekin emakume bat agertzen zaigu. Emakume bat zeukan buruan Pavesek
|
bere
poema idatzi zuenean. Hori ez dakigu.
|
|
|
Hasi baino lehen: ez dut esan baina Letek Hainbat urruntasun deitu zion poemari –eta
|
bere
poema bildumari– eta Rilkek Orfeoren sonetoak XXIX. Oinarrizko testuak 14 bertso ditu, egokitzapenak beste horrenbeste. Jatorrizko testua alemanez dagoenez eta alemanez ez dakidanez gaztelaniazkoa irakurriko dugu, bai?
|
|
|
Emakume bati idatzitako gutunak testu sortan, Gustavo Adolfo Becquerrek, azalik gabe, arima urratuta eta bihotza eskuetan idatzi zuen poeta liriko maitagarriak, bere ametsetan ikusitakoa kontatu zuen, modu honetan: " Saiatuko naiz aipatzen nire loriazko amets hartan astindu ninduten milaka ideietako batzuk, ikusi bainuen maitasunak nola biltzen zuen humanitate guztia, suzko isuri batean bezala pasatzen zen, mendez mende, espirituen artean erakarpen ulergaitza sostengatzen zuelarik, izarren arteko erakarpen indarraren gisakoa zen, eta poesiaren bidez errebelatzen zizkion kanpoko munduari
|
bere
poema neurrigabearen esaldi batzuk". Ezin da gauza askoz ederragorik idatzi.
|
|
|
Interpretazio berriak beti egongo dira, baina benetako euskal arima bera da: bere obra, bere tesia,
|
bere
poemak, bere enuntziatuak... hori dena da Oteiza. Kontraesankorra ere bazen, baina hori da, hain zuzen ere, artea.
|
|
|
Joxan Artze zenak gogoratzen zigun
|
bere
poema kantu batean, Laboaren ahotsean: " Arrano beltzarekin joan ziren, joan, Jaengo Navas de Tolosara, nafarrak, eta kateekin itzuli ziren etxera; atzerritarrentzat atzerrian gerla irabazi, eta Herrian Nafarroa galdu...".
|
|
|
Gauean zehar nenbilen ni, zabuka, korrika, ihesean. Han zegoen bera, lasai,
|
bere
poema eta liburuen artean. Eskutik heldu nion, pistola bat eman eta balen artera bultzatu nuen.
|
|
2023
|
|
|
Prentsako zutabeak eta haur literatura ere idatzi dituen arren, poeta gisa da batez ere ezaguna eta goraipatua, hainbat hizkuntzatara itzulia eta sari ugari irabazitakoa. Hauexek dira
|
bere
poema liburu nagusiak: Mugarri estaliak (2000), Spam poemak (2004), Bala hutsak (2006), Souvenir (2008), Urtebetetze festa (2012), Irautera (2019).
|
|
|
Literatura idazten du, baina ez du inoiz argitaratu nahi izan. Anillekin lotzen ditu
|
bere
poemak eta hausnarketak, eta gero lagunen artean banatzen ditu. Berarentzat nahikoa da idazten duen hori konpartitzea maite dituenen artean.
|