|
2000
|
|
|
Azkarregi gertatu zen eta egia esateko ez dut Eiderren portaera gogoratzen. Momentuak, usainak, berbak eta antzekoak ondo; azken agurraz ere ondo akordatzen naiz, baina
|
bere
jarrera... horrela, orokorrean, ez dakit zelakoa izan zen.
|
|
2002
|
|
|
Harik eta zerbait egitea bururatu zitzaidan arte. Zeren amak hari eragindako kaltea amak berak ezaba baitziezaiokeen eta neutraliza,
|
bere
jarrera aldatuz gero.
|
|
|
Sergiok, zirkinik ere egin gabe,
|
bere
jarrerari eutsi zion. Gero, isiltasun baten ondoren, hatz erakuslea etxeko aterantz zuzentzen zuela, Sarak esan zion:
|
|
2003
|
|
|
–Baina
|
bere
jarrerak niri egiten dit min.
|
|
|
Ordura arteko mutil misteriotsu eta arraroak bazuen niganako erakarpen bat. Nabaria zen gustuko ninduela edo, gutxienez,
|
bere
jarrera horizontala aldatzeko adina interes sortzen niola. Ez dakit, agian aspaldiko partez biluzik ikusi zuen emakume bakarra nintzen, emakumearen antzeko zerbait gutxienez.
|
|
2004
|
|
|
Hala ere, neure burua engainatzen saiatu nintzen: , ez zaio gertatuko ezer, bazkalorduan etxean ikusiko dut eta
|
bere
jarrera arraroa zeri zor zaion galdetuko diot?.
|
|
|
Nongotasunaren eta noren tasunak argitu ondoren,
|
bere
jarreraren zergatikoa aldezteko arrazoibide honetan barrena abiatuko da Santamaria: –Euskaldun jator batek euskal kultura, euskal literatura, euskal pentsaera espainolez ikasi behar izatea, contradictio in terminis iruditzen zaigu.
|
|
|
Itxura mantendu du orain arte, baina zopa hartzen bukatu duenean izerdi tanta batzuk sentitu ditu kopetatik behera eta ezpain-zapiarekin sikatu ditu. Lehenengo unean, emagalduak ezagutuko zuelakoan beldurtu egin da, baina orain, ezagutu ez duela ohartzean,
|
bere
jarrera guztiz aldatu da. Aurrean, Gonzaloren alboan eserita duen emakumeak, semea eta honekin batera Arregi familia osoa engainatu nahi duela sentitu du, eta aurpegia gorrituta, ausardiaz, emakumeari begiratu eta ia ezpainak mugitu gabe esan dio:
|
|
|
Eta badakit, halaber, Jainkoa sinesten ez duten batzuk lasai aski bizi direla, Jainkoa sinesten duten beste batzuk urduri eta tormentaturik bizi diren bezala, kontraesana dirudien arren. Aurreko batean, berriz, irratiz emandako elkarrizketa batean, Xabier Lete poeta kantariak aitortzen zuen Jainkoa balego bezala bizi zela bera, eta
|
bere
jarrera hura ekintza poetiko bat bezala erreibindikatzen zuela: halako zerbait esaten zuen, buruz ari bainaiz.
|
|
2005
|
|
|
Bai, pixkanaka etxeko lanetan inplikatu behar zuen senarra, egun batean mahaia prestatzen, hurrengoan sukaldeko eta geletako zorua eskobatzen, eta hurrengoan platerak eta garbitzen, zergatik ez? Ez al zen, bada,
|
bere
jarrera hura justiziazkoa. Gurasoek gerra galdu zuten, bai, baina berak egingo zuen etxe barruan iraultza!
|
|
|
jende guztiak gelditzen zuen kalean, hau edo bestea komentatzeko; edale porrokatua zen, zirtolaria eta gautxori sutsua. Neska guztiak konkistatzen zituen
|
bere
jarrera kaletar eta jatorrekin; nik banekien, halere, barru barruan erdi pijoa zela, aitatxoren esku luze boteretsuak behin baino gehiagotan atera baitzuen arazoren batetik edo bestetik. Ardurarik ez, azken finean denok hilko gara, hori zen bere leloa, beraz derrigorrezkoa zen ondo bizitzea.
|
|
2006
|
|
|
1886an Unamuno Euskal Herriari eta euskal gaiei buruzko
|
bere
jarrera kritikoa, bere zalantzak, hasi da aldarrikatzen. Bere tesi oinarrizkoa da herritasunak eta hizkuntzak bat egiten dutela:
|
|
|
254 Unamuno-ren jarrera, euskararen juzguan irizpide kritiko eta zientifiko hutsak esijituz, ez dago isolatua, Euskal Herriaren historia eta legendekiko
|
bere
jarrera kritiko orokarraren parte da; beraz, doktorego tesia bezain zaharra. Ik. URRUTIA, M. M., Evolución del pensamiento político de Unamuno, Deusto 1997, 24, 29
|
|
2007
|
|
|
Isaac Deutscher poloniar historialaria (Krakovia, 1907). Poloniako Alderdi Komunistan urteetan ari izana,
|
bere
jarrera anti estalinistengatik Londresera ihesi joana, Errusiako Iraultza aztertu zuen inork baino zinkiago. Famatuak dira Stalinen biografia (1949), eta Trotskyren Trilogia (hurrenez hurren 1954, 1959 eta 1963an argitaratua).
|
|
|
Karlos V.a flandriarra zen sortzez (Gent ekoa), eta
|
bere
jarreretan ezagun zuen. Felipe II.ak, aldiz, inolako errestarik gabe hasi zuen bere erregealdia.
|
|
|
Baina pertsona ez da ohoratzen bera zer denagatik, baizik bere egintzak nola doitzen dituenagatik oinarrizko arau batzuei: horregatik italiarra baino tinkoagoa da
|
bere
jarreretan, hain tinkoa ere, aise iristen baita fanatismora eta Inkisiziora.
|
|
|
unibertsalismoa, nazionalismoa; Ilustrazioa, kontrailustrazioa (San Inazioren bi banderak) 471 Kant ilustratua, unibertsalista, bakearen iragarle; Herder, naz (ional) ismoaren aitagoi, gerraren profeta? Estilo aldetik Berlin ez da idazle mailukari bat (beharbada hala idatzi beharra dago, batzuek ulertzeko), baina aski gardena bai bere mezuan, eta errepikakorra batez ere, irakurlea zalantzatan ez lagatzeko
|
bere
jarreraz. Vico and Herder eta beste hainbat saiotan nahikoa eta gehiago garbi azaldu du dikotomia manikeista horri buruz bere iritzia, eta, aukera aukeran, bere hobespena Herder-entzat, Kant eta, ilustratuen?
|
|
|
Azkenean amore eman behar izan du. Alabak askaria McDonald, s en egin nahi zuela eskatu zion lehenengo unean ezetz erantzun bazion ere, ez du indarrik izan
|
bere
jarrerari eusteko. Alaba eta biak bakarrik bizi direnetik kostatu egiten zaio honi ezetz esaten.
|
|
2008
|
|
|
Izeba Ursula ere hantxe zegoen? , osaba izebak eta iloba protagonista zituèn eszenari begira zegokeèn lekuko balizko batek berehala antzemango zion nola begiratzen zion izebak ilobari, harekin liluratuta balego bezala, osaba Bixentek
|
bere
jarrera itxiari eusten zion bitartean?, baina ez zuen hitzik egin osaba Bixentek alde egin zuen arte: aitzurra erakutsi didak, bai, Nazario, eta orain banoak, gauza inportanteagoak egin behar ditiat eta?
|
|
|
Umeak eskolatzeko erabaki hartan zerikusi handia izan zuten bai Honoratok berak, zeinak eskolan egin zuèn aurrerabide ikusgarriarekin harrituta utzi baitzituen etxekoak hasieratik bertatik ia, eta bai maisuak ere, zeinak,
|
bere
jarrerarekin, herritar asko erakarri baitzituen bere aldera apurka, orbetarrak tartean, hain zen gizon hura saiatua eta bere ogibideari emana, denbora beteko eskaintzan, erregela, hura bezalako gizarte autoritario batean bere toki ezinbestekoa zuena eta, denborarekin, maisu maistren botere ikur bihurtu zena, maiz astintzen bazuen ere, que quien bien te quiere te hará llorar; eskola zabaldu zenetik, gainera, maisuak igandeetako meza hartu zuen aitzakia herritarrekiko harremanak lantzeko, halako eran, non, elizatik irtenda gero, umeen gurasoekin egoten baitzen?
|
|
|
hura ez baitzen, antza, ahultasuna erakusteko ordua: nola, bada, familiaren izen onarekin lotutako kontu ezin garrantzitsuagoak jokoan baitzeuden!, zeren, egia zen arren senarrarekin izan zuèn aferagatik familiaren izen ona iraganeko kontua zela, egia zen, halaber, hargatixe eusten ziela markesa andereak bere printzipioei inoiz ez bezala,
|
bere
jarrerarekin senarrarena ez familiako beste kide guztien ohorea salba zezakeelakoan. Nola egingo zuen, gainera, amak atzera, bi urteko proba urte bakarrekoa baino zuhurragoa eta komenigarriagoa iruditzen bazitzaion?
|
|
|
Aurrerantzean, beraz, bi anaiek ez zuten aparteko arazorik izan, Nazariok ezarritako joko arauak onartu eta haiei egiten baitzien men Beñardok, nahiz eta honek bere izaeraren eta berezko bultzaden aurkakoak sentitu maiz. Nondik ateratzen zuen Beñardok indarra
|
bere
jarrerari eusteko. Beñardoren begien jarraipena eginda, kamera ezkutu batek laster atzemango zion nola mutilak, igande zein jaiegunetan, elizara sartzen zenean?
|
|
|
ikusteko irrikak edo bultzatuta. Kontua da, baina, Natividadek ez zuela bekatu hura ikusten, kalonje jaunari luzatu ziòn bekatu zerrendan ez zion aipu txikienik ere egin bederen?, ahizparen aurkako
|
bere
jarrera hura bekatutzat hartzen ez zuen seinale.
|
|
|
Aitak bere asmoak zituen, beraz, baina Herioak ere bazituen bereak, antza? Eta, halere, aita ez zuen Beñardoren beste disgustu batek eraman beste mundura, mutilak, aldiz, hitza bete eta guztiz aldatu zuen
|
bere
jarrera, bere ihesaldi hura marra bat balitz bezala, bizitzari buruzko ikuspegia aldatu ziona?, bizitzari lotutako berezko higadurak baizik, emaztea galdu zuen, gerra galdu zuen, eta osasuna ere galduz eta galduz zihoakion, lurraren aurkako borrokan?; hil baino hiruzpalau egun lehenago, baina, Nazariori eta Beñardori deitu eta honela mintzatu zen, tinkotasunez, ahots indargabea borondatearen mug...
|
|
|
Bere oroitzapenen zerrenda luzean, jauregiari begira egon arren,
|
bere
jarrera gogoetatsuan jarraitzen zuen Nazariok, buruak gertaera batetik bestera eta toki batetik bestera eramango balu bezala, aurpegiera, barneko alaitasun goibeltasunen isla hutsa zena, aldakor, orain irri jario eta orain irri urri, hain zitzaizkion, antza, gertaeretako batzuk gogoangarriak, besteak ez hainbeste?, Nazariok ezinbestean oroitu behar zuen atseginez betetzen zuèn pasadizoa, ezustea... Ohi bezala. Beñardoren suizidioa iraganeko kontua zen?, gogor ari ziren guztiak lanean olan, bat batean bi zaldizko eta dozena erdi bat txakur heldu zirenean ingurura.
|
|
|
–Jainkoak, nola ez baita denboraren baitan bizi, bazekien nik egingo niòn eskaintzaren berri: etorkizunaz baliatu zen, beraz, iragana erredimitzeko?, nahiz eta jarraian Ernestinak burua makurtu, inkontzientean piztutako interes ezkutu batek zuhur bihurtu ote zuen Ernestina bat batean, zeren
|
bere
jarrerari gogor eusteak frai Millanen gaitzespena eta haren nolabaiteko hoztasuna eragin baitziezazkiokeen??, begiak itxi, ezpainak bildu, eskuak estutu, eta horrela hitz egin zuen:
|
|
|
...n neurrian, ez zuen Elizako hierarkia ontzat hartzen, baina, kontraesana badirudi ere, ontzat hartzen zuen emazteak eta bi alabek kalonje jaun bat, jauregira noiznahi etortzen zena, aita espiritualtzat hartu izana, sinetsia baitzegoen, bestalde, Espainiako gizartearen aldaketak pixkakakoa behar zuela eta ez bat batekoa, justiziaren eta ordenaren arteko hautua egitekotan ordena aukeratuko baitzuen,
|
bere
jarrera harekin Goetheren eskolakoa zela erakusten zuela, eta kontserbadore hutsa, ondorioz, nahiz eta, gutxi batzuetan, bere egiten zuen aurkako jokabidea ere, iraultzailea ere izan baitzitekeen, eskandalu eragilea, agian, hobeto, bere eskutik sortutako iskanbilak eta kalapitak lotuagoak baitzeuden gizartearen aurkako kritika azaleko bati sakoneko bati baino?, markes jaun andereek halako harreman sinbiotiko bat landu zuten, baita espazio berri bat sortu ere, elkarrenganako begirunea eta gutxieneko konfiantza oinarri zituena, halako moldez, non, bakoitzak bere bizimodua egiten zuen arren, markesa anderea noiznahi biltzen zen bere lagun amabirjinazaleekin, eta markes jauna bere adiskide min batekin, kontsula bera, urte luzeetan Ameriketan ibilitako pentsalari askea?, beti aurkitzen baitzuten, haatik, tarteren bat beren maitasun sinbiotikoa azaltzeko?
|
|
|
Frai Millanek, azkenean. Erromako karmeldarren artean zabaldua zegoen ezen unibertsitatean izan zuèn eztabaida bategatik igorri zutela munduaren azkenean galdutako mojen komentu bigarren mailako hartara?, bere predikuez eta
|
bere
jarrera adeitsuaz baliatuta, estilo berezi bat landu zuen mojen artean, ortodoxian oinarritua zegoena, bai, baina heterodoxiari lotutako ukitutxo batzuk ere bazituena: nola ez, bada, heterodoxia ukitu haiek, ez ote zituen, bada, garai bateko Elizak Teresa Avilakoa eta Donibane Gurutzekoa Inkisizioaren akusaziopean heterodoxotzat hartu, haiek hil eta urte gutxira Elizak berak santutuko bazituen ere??
|
|
|
Batere errezelorik ez zeukala ematen zuen, baina bazekien, noski, bere bizia hari batean zegoela demonio traidore haien artean, eta familia ingeles baketsu bati ohizko lan bisita egitera etorri balitz bezala hitz egiten zien gaixoei. Nik uste
|
bere
jarrerak bazuela eraginik gizonengan, ezer gertatu ez balitz bezala tratatzen baitzuten, artean ontziko sendagilea balitz bezala, eta haiek, berriz, marinel arrunt eta leialak.
|
|
|
Goletaren jauzi bakoitzarekin, txano gorriko gizona irristatu egiten zen hara eta hona; baina denetan latzena zera zen, astindu aldi zakar haiekin guztiekin ere, ez
|
bere
jarrera ez hortzak agerian uzten zizkion imintzio hura ez zirela batere aldatzen. Era berean, jauzi bakoitzarekin Hands bere kolkoan hondoratzen zela ematen zuen, kubierta gainera egokituz, hankak gero eta gehiago luzatuz, eta gorputz guztia branka aldera okertuz, halako moldez non bere aurpegia, pixkanaka pixkanaka, ezkutatu egin baitzitzaidan; eta azkenean belarria eta belarri ondoko kizkur zakatza besterik ezin nion ikusi.
|
|
|
Bertze aldetik, egileak bere autoritate pertsonala eransten dio:
|
bere
jarrera ez da lagun elebakar intolerante batena, baizik eta zertan ari den badakien mallorcar elebidun batena. Azkenean, egileak bere jarrera edozein pertsonaren arrazoizko jarrerarekin berdintzen du.
|
|
|
bere jarrera ez da lagun elebakar intolerante batena, baizik eta zertan ari den badakien mallorcar elebidun batena. Azkenean, egileak
|
bere
jarrera edozein pertsonaren arrazoizko jarrerarekin berdintzen du. Bertze modu batean adierazita, hauxe da Álvaro Gamések erraten diguna:
|
|
|
Bien bitartean, tarteka bakarrik egingo zaizkio jarraipenak. Beste arlo batzuetan ez dirudi
|
bere
jarrera hain aktiboa denik. Bileretara agertzen da, baina apenas hartzen duen parte.
|
|
|
Kontzientzia inkontzientearen paradoxa baita bekatu ez den bekatua bekatu balitz bezala ikustea, eta bekatu dena bekatu ez balitz bezala, nork bere burua ahalik eta hobekien –ahalik eta apainen– ikusteko irrikak edo bultzatuta. Kontua da, baina, Natividadek ez zuela bekatu hura ikusten –kalonje jaunari luzatu ziòn bekatu zerrendan ez zion aipu txikienik ere egin bederen–, ahizparen aurkako
|
bere
jarrera hura bekatutzat hartzen ez zuen seinale.
|
|
|
Aurrerantzean, beraz, bi anaiek ez zuten aparteko arazorik izan, Nazariok ezarritako joko arauak onartu eta haiei egiten baitzien men Beñardok, nahiz eta honek bere izaeraren eta berezko bultzaden aurkakoak sentitu maiz. Nondik ateratzen zuen Beñardok indarra
|
bere
jarrerari eusteko. Beñardoren begien jarraipena eginda, kamera ezkutu batek laster atzemango zion nola mutilak, igande zein jaiegunetan –elizara sartzen zenean... edo elizatik plazara egiten zuenean, orduan batez ere– begirada iheskor lilurazkoak jaurtitzen zizkion Kattalin izeneko bere adineko neskatxa bati:
|
|
|
urrunegi ere joan zen, beharbada, baina ez zuen atzera egin... hura ez baitzen, antza, ahultasuna erakusteko ordua: nola, bada, familiaren izen onarekin lotutako kontu ezin garrantzitsuagoak jokoan baitzeuden!, zeren, egia zen arren senarrarekin izan zuèn aferagatik familiaren izen ona iraganeko kontua zela, egia zen, halaber, hargatixe eusten ziela markesa andereak bere printzipioei inoiz ez bezala,
|
bere
jarrerarekin senarrarena ez familiako beste kide guztien ohorea salba zezakeelakoan. Nola egingo zuen, gainera, amak atzera, bi urteko proba urte bakarrekoa baino zuhurragoa eta komenigarriagoa iruditzen bazitzaion?
|
|
|
Aitak bere asmoak zituen, beraz, baina Herioak ere bazituen bereak, antza... Eta, halere, aita ez zuen Beñardoren beste disgustu batek eraman beste mundura –mutilak, aldiz, hitza bete eta guztiz aldatu zuen
|
bere
jarrera, bere ihesaldi hura marra bat balitz bezala, bizitzari buruzko ikuspegia aldatu ziona–, bizitzari lotutako berezko higadurak baizik –emaztea galdu zuen, gerra galdu zuen, eta osasuna ere galduz eta galduz zihoakion, lurraren aurkako borrokan–; hil baino hiruzpalau egun lehenago, baina, Nazariori eta Beñardori deitu eta honela mintzatu zen, tinkotasunez, ahots indargabea bo...
|
|
|
Frai Millanek, azkenean –Erromako karmeldarren artean zabaldua zegoen ezen unibertsitatean izan zuèn eztabaida bategatik igorri zutela munduaren azkenean galdutako mojen komentu bigarren mailako hartara–, bere predikuez eta
|
bere
jarrera adeitsuaz baliatuta, estilo berezi bat landu zuen mojen artean, ortodoxian oinarritua zegoena, bai, baina heterodoxiari lotutako ukitutxo batzuk ere bazituena: nola ez, bada, heterodoxia ukitu haiek –ez ote zituen, bada, garai bateko Elizak Teresa Avilakoa eta Donibane Gurutzekoa Inkisizioaren akusaziopean heterodoxotzat hartu, haiek hil eta urte gutxira Elizak berak santutuko bazituen ere? – ortodoxia bera interesgarriago egiten zuten-eta, biziago eta zaporetsuago –frai Millanek ez zuen hartan dudarik–, gatzak jaki geza zaporetsuago bihurtzen duen bezala!
|
|
|
Bere oroitzapenen zerrenda luzean –jauregiari begira egon arren,
|
bere
jarrera gogoetatsuan jarraitzen zuen Nazariok, buruak gertaera batetik bestera eta toki batetik bestera eramango balu bezala, aurpegiera, barneko alaitasun goibeltasunen isla hutsa zena, aldakor, orain irri jario eta orain irri urri, hain zitzaizkion, antza, gertaeretako batzuk gogoangarriak, besteak ez hainbeste–, Nazariok ezinbestean oroitu behar zuen atseginez betetzen zuèn pasadizoa, ez... Ohi bezala –Beñardoren suizidioa iraganeko kontua zen–, gogor ari ziren guztiak lanean olan, bat batean bi zaldizko eta dozena erdi bat txakur heldu zirenean ingurura.
|
|
|
Umeak eskolatzeko erabaki hartan zerikusi handia izan zuten bai Honoratok berak, zeinak eskolan egin zuèn aurrerabide ikusgarriarekin harrituta utzi baitzituen etxekoak hasieratik bertatik ia, eta bai maisuak ere, zeinak,
|
bere
jarrerarekin, herritar asko erakarri baitzituen bere aldera apurka, orbetarrak tartean, hain zen gizon hura saiatua eta bere ogibideari emana, denbora beteko eskaintzan... erregela, hura bezalako gizarte autoritario batean bere toki ezinbestekoa zuena eta, denborarekin, maisu maistren botere ikur bihurtu zena, maiz astintzen bazuen ere, que quien bien te quiere te hará llorar; eskola zabaldu zen... Halakoetan, baina, maisuak egiten zituèn iruzkinek, batari zein besteari buruzkoek, ez zuten zer ikusirik, Honoratoz ongi mintzatzen baitzen beti –" Zuen mutil horrek erraztasun ikaragarria du, letrak azkar ikasten ditu, irakurtzen ere hasi da, gaztelaniaz gero eta hobeto moldatzen da, latina ere azkar ikasiko luke, aizu... eta auskalo izen handiko abokatu bihurtuko ez ote zaizuen, horretarako aukera ematen badiozue!" esan zien aita osabei Honorato eskolan hasi eta urte erdira– eta Beñardoz nekez...
|
|
|
Izeba Ursula ere hantxe zegoen... –osaba izebak eta iloba protagonista zituèn eszenari begira zegokeèn lekuko balizko batek berehala antzemango zion nola begiratzen zion izebak ilobari, harekin liluratuta balego bezala, osaba Bixentek
|
bere
jarrera itxiari eusten zion bitartean–, baina ez zuen hitzik egin osaba Bixentek alde egin zuen arte: aitzurra erakutsi didak, bai, Nazario, eta orain banoak, gauza inportanteagoak egin behar ditiat eta... orduan bai, izebak aitzurrari heldu eta honela hitz egin baitzion Nazariori, barruan gordetako iritzia –sentimendua– kanpora ateratzen zuela:
|
|
|
...n neurrian, ez zuen Elizako hierarkia ontzat hartzen, baina, kontraesana badirudi ere, ontzat hartzen zuen emazteak eta bi alabek kalonje jaun bat, jauregira noiznahi etortzen zena, aita espiritualtzat hartu izana, sinetsia baitzegoen, bestalde, Espainiako gizartearen aldaketak pixkakakoa behar zuela eta ez bat batekoa, justiziaren eta ordenaren arteko hautua egitekotan ordena aukeratuko baitzuen,
|
bere
jarrera harekin Goetheren eskolakoa zela erakusten zuela, eta kontserbadore hutsa, ondorioz, nahiz eta, gutxi batzuetan, bere egiten zuen aurkako jokabidea ere, iraultzailea ere izan baitzitekeen... eskandalu eragilea, agian, hobeto, bere eskutik sortutako iskanbilak eta kalapitak lotuagoak baitzeuden gizartearen aurkako kritika azaleko bati sakoneko bati baino–, markes jaun andereek halako ...
|
|
|
" Jainkoak, nola ez baita denboraren baitan bizi, bazekien nik egingo niòn eskaintzaren berri: etorkizunaz baliatu zen, beraz, iragana erredimitzeko", nahiz eta jarraian Ernestinak burua makurtu –inkontzientean piztutako interes ezkutu batek zuhur bihurtu ote zuen Ernestina bat batean, zeren
|
bere
jarrerari gogor eusteak frai Millanen gaitzespena eta haren nolabaiteko hoztasuna eragin baitziezazkiokeen? –, begiak itxi, ezpainak bildu, eskuak estutu, eta horrela hitz egin zuen:
|
|
2009
|
|
|
Gorrarena egiten zuen edo bestela beste gai bati buruzko galdera batekin erantzuten zidan, eta gero, nire arrapostuari itxaron gabe, komunera joaten zen. Baina Arianeren liburuak irakurri ahala galdera gero eta zehatzagoak egiten nituen, eta horri esker
|
bere
jarrera aldatuz joan zen.
|
|
|
Brightmanen azterketak abantaila inportante bat dauka, eta da Russellek berak gero komentatu egin zuela. Iruzkin eta erantzun horretan Russellek, erlijioari buruzko
|
bere
jarrera zehazte aldera, hiru maila bereizten du: erlijio pertsonala, erlijiozko erakundeak, eta teologia (k).
|
|
|
Adari, baina, txantxak ez zion graziarik egin; aitzitik: muturra okertu zuen, baita goiz osoan
|
bere
jarrerari eutsi ere. Adak ehungailuan ziharduen bitartean, Maria Bibianak puntu egiten zuen, edo Adak aurreratutako lanak errematatzen zituen?, Maria Bibianari ez zion hitz erdirik ere egin bederen, nahiz eta honek tarteka galderak egiten zizkion, esku artean zuèn lanari buruz: –Honek atzera puntada bat behar du??, edo beste edozein gairi buruz:
|
|
|
Txalo zaparrada berehalakoa izan zen, bai orduan eta bai osaba ilobek pieza bat jotzen zuten bakoitzean ere; Don Alfredok ere biziki txalotzen zituen txistulariak: txalotu aurretik, baina, baita txalotzerakoan ere, Gabinori so egiten zion aldizka, era adierazgarrian. Gabinoren begiak topatu zituèn aldi haietako batean, burua goratu eta beheratu zuen lauzpabost aldiz, keinu ezin nabarmenagoan?,
|
bere
jarrera harekin Gabinori esan nahi balio bezala: –Nik ere maite ditut hemengo ohiturak, zer uste duzu, bada?
|
|
|
gogorregi aritu baitzen, baina ez baitzegoen beste erremediorik, nolakoa egoera, halakoa irtenbidea; baina Domingok beste xehetasun batzuk ere behar zituen gogoan eszena hari buruzkoan: Adaren oihu histerikoa, adibidez, zabua gelditzera behartu zuena;
|
bere
jarrera oldarkorra, Ada lurrera botatzera eta etzatera behartu zuena, baita haren gainean ipintzera ere,. Ez ukitu, ez ukitu, ez ukitu?!?,. Ixo, ixo, ixo!?; Domingo nerabea asmorik onenarekin ari zen, bere onera ekarri nahi baitzuen arreba, baina helmugara zeramàn bide ustezkoak bere goxokiak eskaintzen zizkion bidean zehar eta, helmugaz ahaztuta edo, goxokietan galtzen zen. Domingok arreba etza... atsegin zuen amaren magala, atsegin zuen izeba Ernestinaren magala, atsegin zuen Rakel neskamearen magala, atsegin zituen munduko emakume guztien magal guztiak, beharbada?, baina ez zuen egundaino halakorik nabaritu bere baitan, ez hain era indartsuan eta basatian behintzat:
|
|
|
esango zion Txarok, eta Adak erantzungo zion: . Santa Adda Kareninarena errazago izango zait, beharbada??, biak barrez hasten zirela; halako zerbait behar zuen Adak buruan, begiak ireki eta ixteari utzi, eta irri ezin zabalagoa egin baitzuen, barre txiki batzuk ere bai ondotik; handik gutxira, berriz, jaiki egin zen, indartsu eta kementsu, itxura batean, itxura baino gehiago ere bazen
|
bere
jarrera hura?, mundua jatera balihoa bezala; gosaltzera joan zenean, berehala egin zion amak galdera:
|
|
|
hasi ere, ohi ez bezala nekatzen eta gogotxartzen hasi baitzen gaixotasunaren lehen fasean, baita, denborarekin, okerragora egin ere, prozesu geldiezin batean, ahazmenak eta ahanzturak buruan eragindako nola halako hutsaldiak, gero eta maizagoak, nagusi?; esan nahi baita Regina kezkatuta zegoela. Regina, egia esan, lehenagotik zegoen kezkatuta afera harekin, Domingoren antza hartzen baitzion batzuetan Adari: ez al zen, esate baterako, Adak egindako azioa, noiz eta, igandeko meza entzuteko obligazioa bazter utzita, atso zahar batekin usoak elikatzen gelditu baitzen, Domingok ere sinatzeko modukoa??, baita susmatzen hasia ere, beharbada. Regina gero eta
|
bere
jarrera neurotikoaren mendeago zegoen?, kontu hartan guztian, halakoetan, gainera, Nazariok noiznahi babesten zuen bere alabatxo kuttuna, eta haren portaerak bakardadezko sentipena areagotzen zion etxekoandreari ezinbestean, mutur ezkuturen bat ez ote zegoen?
|
|
|
Nagikeria mintzatu zen, beraz, Adaren ahotik, baina Txarok
|
bere
jarrerari eutsi eta begiz mintzatzen jarraitu zitzaion, animo eta animo!, harik eta, irri bihurri bat moldatzen zuela, esan zion arte:
|
|
|
Adak kokotsa aurreratu eta nahigabezko keinu bat egin zuen, zalantzak erdibitua balego bezala; alde batetik, izan ere, halako zerbait esan ziezaiokeen ahizpari: . Jertse bat errematatzen ari naiz, eta orain ezin dut, baina esadazu esan beharrekoa, gorra ez naiz-eta!?, baina, bestetik,
|
bere
jarrera nabarmenegia ez ote zen pentsatu zuen, ausaz, Maria Bibianarenak berri txarra behar baitzuen, zinez, gezurra haren espezialitatea ez zenez gero; hala, bada, Adak atea ireki, mendazko gozoki bat ahoratu zuen, haatik?, eta Maria Bibianak esan zion:
|
|
|
Denbora horretan, sarjentuak gogor hartu zituen bere soldaduak, edo korrika jartzen zituen, edo zuhaitz bati lotutako soka batean gora igotzen, edo instrukzioa egiten, ahotsa oihu bihurtu gabe baina
|
bere
jarreran sendo?, Nikolai bereziki, zeinak eguna leher eginda bukatu eta ez baitzuen ezer esaten, sarjentuak arrastoan sartzeko modua aurkitu balu bezala, nahiz eta aldian aldian Nikolaik beste itxura bat ematen zuen:
|
|
|
koronelarena, nire kontu!?, Nikolaik; ahots iritsi berriaren kontakizun gazi gozoetan, baina, berri batek, zuloko bozgorailutik solasaldiaren azken partean iritsi zitzaionak? utzi zuen Teofilo Maria zur eta lur, Nikolaik, alkoholaren nolabaiteko eraginpean zegoenak, hamar minutu lehenago eskatu zuèn vodka kopak ez ezik,
|
bere
jarrerak eta hitz egiteko moduak ere salatzen zuten?, harako galdera hura egin zuenean:
|
|
|
Reginak, izan ere,
|
bere
jarrera adoretsutik jaso zituen gehien estimatzen zituèn dohainak: aberastasuna eta handitasuna, hiriburuan, norbait?
|
|
|
Gabinok ongi ikusten zuen zer esaten ari zitzaion arreba, ikasi ere, ikasi zuen une hartan, ausaz, esaldi batzuk horma eskalaezin bihur zitezkeela, inork ahoskatu ahala?, baina hargatik, beharbada, are amorru handiagoa sentitzen zuen, haren urduritasunak eta haren ezinegonak ez zuten besterik adierazten?, amaren aurkakoa ez ezik, bere buruaren aurkakoa ere izan zitekeena, lehenengo ezintasunari lotutako beste ezintasun guztiei, bakardadearen hoztasunari, baita lagunari egindako nolabaiteko traizioari ere? aldez aurretik antzeman balie bezala; esan nahi baita
|
bere
jarrera hari eutsi ziola Gabinok hurrengo egunean ere, amarekiko urruntasunean eta gero eta bakardade handiagoan, ia ezer jan gabe; gero, oherakoan, ama bakarrik belaunikatu zen salbea errezatzeko, bezperan bezala; bezperan ez bezala, baina, zeinean semeak guztiz eman baitzion bizkarra amari, begiak itxita zituèn harrizko estatua bat iduri, bi aldiz jiratu zuen Gabinok burua, bazirudien bakardad... –Ez, aita!
|
|
|
halaxe izango zen, halaxe zen?, haren begiek ikusia ezpainen etengabeko mugimenduek berresten zutenez; gero, begiak jaso, zabaldu. Gabinoren harridura nabaria zen, zerbaitek biziki hunkitu zuen seinale?, eta, lauzpabost segundoren buruan, ezkerretara jiratu zuen burua, leihoari begira jartzeko; leihoaren bestaldean udazkena zen eta euria ari zuen; kanpoan ez ezik, baina, Gabinoren barruan ere euria ari zuen, antza, begiak jiratu eta bizpahiru segundoren buruan, kanpoko errealitatea barrukoari ere eraginka, ausaz? negarrez hasi baitzen; Gabinok minutu eskas batean iraun zuen
|
bere
jarrera hartan, malkoak xukatu eta berriro testuari begira jarri zitzaion arte; esan nahi baita Gabinok berriro ekin ziola irakurketari, baina, hunkialdia eta malkoak iraganak zirelako edo, beste bat izan zen haren erreakzioa, bat batean irri baten itzala, itzal bat baino gehiago ere bai, argitik gehiago baitzuen irri hark itzaletik baino, malenkoniaren ertzetik sortua bazirudien ere?... nabarmendu baitzitzaion aurpegieran; triste zegoen Gabino, dudarik ez, baina harrotasunaren hegalak, poema hura ispilu bat zen, azken batean, egilearen barrua ez ezik, Gabinorena ere islatzen zuena, baita Gabino egilearen mailan ipintzen ere, ondorioz, hein batean bai bederen?
|
|
|
Hartaz mintzatzen zen Gabino bere egunerokoan. Arrazoi haiekin batera, baina, azpitik ez ote zuen beldurra ere
|
bere
jarrera haren eragile. Gabinok, izan ere, ariman bezalaxe, gorputzean ere nabaritu behar zituen mugimendu batzuk, gainditutzat jo zitekeèn tuberkulositik aparte mutil normala zen fisikoki?, plazeraren atarian jartzen zutenak.
|
|
|
Domingoren begiak, baina, ez ziren menderatuaren begiak, ausaz, ez azpiratuarenak, ezta ardiaren begi etsi itzaliak ere; aitzitik: makurtu gabeko argiaren distira zuten, eguzki bertikalarena,
|
bere
jarrera hura ez baitzen, beharbada, apaltasunezkoa, eta harrotasunaren hariek zuzentzen baitzuten, apika, eszena hura, Domingo, azalean gauza bat aditzera eman arren, lekuko inozo batek apaltasunaren irudikotzat hartuko zituen seguruenik, bai haren hitzak eta bai haren masail eskainia ere?, sakonean beste bat esaten ariko balitz bezala, koadro osoaren kontrastean bigarren planoan geratzen zèn be... lekuko; inork ez zuen ñabardura hura ikusteko posibilitatea, ikusleak urrunegi zeuden?, baina desafiatzaileak bai, hark ikusi zuen?
|
|
|
herensugearen orroak bezainbatekoak izango ziren, menturaz, etorkizunean? herensugea bezain indartsua izango zen seinale, jauregiaren otso etsai guztiei aurre egiteko eta haiek urrun mantentzeko adinakoa; harekin batera, baina, Domingok ohartua behar zuen
|
bere
jarrera hark hunkitu eta alaitu egiten zuela bere anaiatxoa, halako eran, non, izebaren esaldia entzun ahala: –Hiru egunetan hil behar zuen, baina urte erdia beteko du laster??, honela esan baitzuen, izebak besoetan zuèn haurra bere besoetan hartu eta goratzen zuela:
|
|
|
Domingok zera ikusi du???, erreflexu baldintzatuak baldintzatua, nahiz eta anai arreben arteko giroa nekez gerta zekiokeen Damasori arazo iturri; edo zalantza bat zuelako isildu zen, besterik gabe, hiruzpalau segundoko isilunera eraman zuena, zalantzak sorrarazten ziòn nora eza zuzentzeko asmotan; edo ez zuen zalantzarik, eta Damaso beldur zen: hots, Damasok ongi baino hobeto zekien buruan zuèn galderaren erantzuna, eta beldurraren ondorioak atzeratu nahian zebilen
|
bere
jarrera harekin, auskalo.
|
|
|
Jainkoak eskaintzen ziòn abagunea, ez gaizki egindakoari erremedioa jartzeko, gaizki eginak ez baitzuen erremediorik, baina bai bere damuzko zama arintzeko, ikuspegi moral batetik Reginarentzat berebiziko garrantzia izan zezakeena, garai bateko portaera eskasa orduko portaera guztiz bestelakoarekin garbi zezakeelakoan, Jainkoaren begien aurrean bere burua berrerosteko saioan; Regina, azkenik, bere egiteko hari ekiteko prest zegoen, bai baitzirudien ezen Villalbako markesa andereak urtebete lehenago egin ziòn bisitak guztiz biziberritu zuela? horregatik egoskortu zen, beharbada,
|
bere
jarrera hartan: Regina enean primeran zainduko dut nik mutila, izan beza berorrek konfiantza nirekin?
|
|
|
Kristoren aurpegia? esan zion Gabinori behin batean?, eta bazirudien ezen
|
bere
jarrera hura indar iturri gertazen zitzaiola, Maria Bibiana etengabe ibiltzen baitzen gaixo batengandik beste batengana, haien beharrei eta haien eskariei lotuta, ordu bakoitzari beste ordubeteko etekina ateratzeko gai zèn emakume nekagaitza iduri.
|
|
|
Eta Gabino amari begira geratzen zen, hitzik egin gabe, begiek jada adieraziak hitzen beharrik ez balu bezala; sorgortasuna, gainera, mundutik bakartzen zuèn marraskiloaren oskola zen,
|
bere
jarrerarekin gero eta sendoagotzen zena, zementuzko bihurtu zuen arte; egun batean, halere, ziba hartu, dantzatu, baina zibak ere ez zion bizipozik ekarri, eta dantzatu orduko gorde zuen berriro kaxoian; beste egun batean, eztulka eta eztulka hasi zen.
|
|
|
bururatu zitzaion, apika, orduan? arnasa eman ziena, halako moldez, non, galderen arnasaldiarekin batera, kolpez ireki baitzitzaizkion zulo beltz guztiak burmuinetan; bai, bazekien aski zuela
|
bere
jarreraren eta bere borondatearen mugimendu soil bat, ezezko biribil bat, alegia, zulo beltz guztiak berriro ere estaltzeko, baina, jakin mina ere berealdikoa zuelako?
|
|
|
Horixe esaten ari zitzaion une hartan Domingo, ausaz, edo antzeko zerbait, Albertori, negarrari, negar isilari? ekiten zion bitartean, gauzak jada erremediorik ez zuenean, Alberto hilik zetzalako; zer zen, ordea, hipokrisia hura, Alberto bizirik zegoenean hain esku labur izatera bultzatu zuena eta hilik zegoenean hain eskuzabal?; Domingok, beraz, bere burua gorrotatzen zuen une hartan, beharbada, hain itsusi eta hain nardagarri irizten zion
|
bere
jarrerari, hasi ere, hasi zen, halako batean, negar zotinka; hain deskontsolatuta ikusi zuenean, gorpua zaintzen ari zèn beilakide bat hurbildu zitzaion kontsolatzera:
|
|
|
Urte erdian edo, ederki eutsi zion Domingo Orbek
|
bere
jarrerari: sinetsi nahi zuelako sinesten zuen, eta sinesten zuelako jarri zuen borondatea sinesten zuenaren zerbitzuan, pentsaturik ezen bere sinestearen eta bere borondatearen ahalegin hutsez Jainkoaren nahia irabazi eta hegan egingo zuela, halako eran, non iruditu ere iruditu baitzitzaion, bizpahiru bider, hegan egitera zihoala?
|
|
|
Oroitzapen hartatik etorri zitzaion Domingori, ausaz, elizetara sartzeko ohitura, inor edo ia inor egoten ez zenean, hori bai?, baita Elizarekin hautsi zuenean ere, espazio sakratu haiek lurraren eta Jainkoaren sabeltzat hartuko balitu bezala, halako eran, non oroitzapen hartatik baitzetorkion, halaber, hainbat taldekideren aurkako
|
bere
jarrera hura. Chaplin ezizenekoarekin bakarrik mintzatzen zen gai haietaz, denborarekin konfiantzazko adiskide min izango zuenarekin?, zera esatera bultzatzen zuena:
|
|
|
amarena, ordea, desberdina izan zen; Domingo eta amaren arteko besarkada, izan ere, alde bakarrekoa izan zen; esan nahi baita Domingok besarkatu zuela ama, eta ez amak Domingo, itxura batean? besarkadaren atarian gertatutakoari erreparatzea besterik ez zegoen hartaz ohartzeko, noiz eta Domingok aurrez aurre ikusi baitzuen ama,
|
bere
jarrera harekin pertsona galdu bat zirudiena, begiak ere, betinguru zurrunean irri arrastorik ez. Domingoren norabidean jarriak baitzituen, bai, baina haratago begira aldi berean, fokatze oker nabarian; besoak, berriz, eroriak baino eroriagoak zituen, adimena galtzen duenean galtzen baititu pertsonak begiak eta besoak?
|
|
|
hura, jakina, amarekiko adostasuna agertzeko modu bat izan zitekeen, baina aitak beti hitz egiten zuen memento erabakigarrietan, gainerakoen aurrean beti erakutsi behar izango balu bezala bera zela etxeko jauna, etxekoandrearen gainetik zegoena eta azken hitzaren jabea; aitak, baina, pilotuak eta miresten zituenak, azken hitza isildu zuen: zergatik?; zalantzaren bat zuelako ote zen, edo aita ere Domingoren iritzia aintzakotzat hartzen hasia zelako?; azterketa hartan guztian Domingok ez baitzuen
|
bere
jarrera aldaketa ahazten, aitarena ere eragin zuena, azken bolada hartan; eta hala ere, hala eta guztiz ere?, egoerarik okerrenean jarri zen halako batean, gertatu ere gerta baitzitekeen etxeko bide guztiek kale itsu batera jotzea: berdin zitzaion, kale itsuaren gainetik jauzi eginda, etxetik alde egingo baitzuen:
|
|
|
desbideratzea lortu zuen arte; Adaren poza!; hura, baina, beste poz bat zen, harrokeriak eragindakoa eta ez musikak; Ada, ordea, ezin zen luzaz bere buruarekin gezurretan aritu: ez al zen
|
bere
jarrera hura, bada, musika, bere maite leial garbia eta bere guztia, prostituitzeko modu bat?; arrazoi ote zuen, bada, Damasok, zeinak behin baino gehiagotan esan izan baitzion ekintzarik ustez hotsandikoenen ezkutalekuetan aterpetzen zirela sarri askotan apoak eta sugeak?; non geratzen zen Domingok amets zuèn gizartea, anaitasunean eta askatasunean oinarritua, eta non geratzen ziren udaberriak, non tximeletak, non txoriak eta non Gabinoren globoak, Adak ere bere egiten zituenak?
|
|
|
esan nahi baita metro batzuk atzera egin eta kiskoaren atzealdean babestu zela, baita babestu orduko begia kioskoaren ertzetik atera ere, Txaroren zelatan; Adak erabakia zuen, beraz: egoerari ihes egiteaz gain, Txarok eta bere lagunak protagonizatzen zutèn eszenaren jarraipena egingo zuen, jakin min bizia sorrarazten baitzion emakumeak; Txarok haserre zirudien, eta gizonezko lagunak adostasun beroa erakusten zion, aurpegiarekin egiten zituèn keinuak eta esku mugimenduak
|
bere
jarreraren erakusgarri, esaten ariko balitzaio bezala: –Arrazoi duzu, Txaro, ongi da, ongi da??; baina Txarok ez zuen etsitzen, eta bere erretolikarekin jarraitzen zuen, antza, zigarretari kea ateratzen zion bitartean, xurgadaz xurgada, tupustean aurpegia jiratu zuen arte, Adaren begitik guztiz ezkutatzeraino; Adak ez zuen, beraz, Txaroren aurpegirik ikusten, baina bai aldameneko mahaian zeudèn bi atsoenak, biak ere hirurogei bat urtekoak; atsoek zeramikazko katilu bana zuten mahai gainean, txokolatea hartzeko egokiak?, eta ez ziruditen eroso Txaroren jarrerarekin, egin ere, egin baitzion haietako batek mespretxuzko keinu bat, beste atsoak eskua kopetara zeraman bitartean, aitaren egitera balihoa bezala; zertaz ari ziren, baina?; atsoekin hamabost hogei sengundotan jardun ondoren, Txarok gizonari berriro so egin eta, hatza luzaturik, agindu bat eman zion:
|
|
|
zamauak, ezpainzapiak eta mokanesak; lanean ari zen bitartean, baina, Adaren buruak zerbaiten zain behar zuen: ...iz igorriko zion seinalea?; noiz egingo zion buruan eztanda argi argitsu batek?; edo kasualitate hutsa ote zen gertatu zitzaiòn guztia, bostehun pezetakoa eta olio orbana?, Damasori behin baino gehiagotan entzun izan zion bezala, mirari ustezko guztiek ustetik miraritik baino gehiago zutelakoan?; egun haietan, zeinetan Regina eneko arazoa ez baitzen Ada, Regina bera baizik, zer alde zegoen, bada,
|
bere
jarreraren eta amarenaren artean?; ez al zen bera ere. Ada. Jainkoaren seinale bati begira jarri, ama Ama Birjinari bezala?; zein izan ziren, baina, amaren itxaronaldiaren fruituak?; porrotik eta frustraziorik handienak gehi mediku espezialistak agindutako lasaigarriak, burua ere apur bat nahasten hasi ote zitzaion?; eta Adari, jakina, pazientzia agortzen ari zitzaion:
|
|
|
Guztietan, halako hoztasun urrun batez hartua ninduen. Egun hartatik aitzina
|
bere
jarrera bertzelakoa izanen zen niretako, nolabait ere zordun izan eta nirekin. Bera deitzen hasi zitzaidan, lehengusu?, bertze inor baino lehenago.
|
|
|
Nagikeria mintzatu zen, beraz, Adaren ahotik, baina Txarok
|
bere
jarrerari eutsi eta begiz mintzatzen jarraitu zitzaion, animo eta animo!, harik eta, irri bihurri bat moldatzen zuela, esan zion arte:
|
|
|
Adak kokotsa aurreratu eta nahigabezko keinu bat egin zuen, zalantzak erdibitua balego bezala; alde batetik, izan ere, halako zerbait esan ziezaiokeen ahizpari: " Jertse bat errematatzen ari naiz, eta orain ezin dut, baina esadazu esan beharrekoa, gorra ez naiz-eta!", baina, bestetik,
|
bere
jarrera nabarmenegia ez ote zen pentsatu zuen, ausaz, Maria Bibianarenak berri txarra behar baitzuen, zinez, gezurra haren espezialitatea ez zenez gero; hala, bada, Adak atea ireki –mendazko gozoki bat ahoratu zuen, haatik–, eta Maria Bibianak esan zion:
|
|
|
" Bada, ni ez nago ados, eta nik nahi dudana egin duzue...!"; ez al zen gai hartan, gainera, don Zoilo etxeko autoritatea, eta ez al zioten anai arreba guztiek etxeko autoritateari gutxieneko errespetua zor? ...utako bidetik, halako jakin min bat ere piztu zitzaion, buruan isilduak zituèn galderei –" Zergatik hoztu ziren gurasoen harremanak, itzalak bere itzalpean hartu balitu bezala haiek ere?" bururatu zitzaion, apika, orduan– arnasa eman ziena, halako moldez, non, galderen arnasaldiarekin batera, kolpez ireki baitzitzaizkion zulo beltz guztiak burmuinetan; bai, bazekien aski zuela
|
bere
jarreraren eta bere borondatearen mugimendu soil bat –ezezko biribil bat, alegia– zulo beltz guztiak berriro ere estaltzeko, baina, jakin mina ere berealdikoa zuelako... edo ulertu zuelako, besterik gabe, badagoela gauzen eta gertaeren garapenean puntu bat, zeinean ezinezkoa den, jokoan sartzera deliberatu zen:
|
|
|
Domingok bazekien, beharbada, era batean zein bestean, anaiak asko sufritzen zuela, intziri haiek –ggrrrññññ eta ggrrrññññ– ez baitzuten beste ezertarako biderik zabaltzen, baina, errealitate hura jasanezina egiten zitzaion neurrian, beste bat asmatzen zuen, eta hala, anaiaren intziriak haren balizko boterearekin lotzen zituela, imajinatzen zuen zer nolakoak izango ziren intziri haiek haurra gizontzean, bozgorailu batek auskalo zenbat aldiz anplifikatuak: herensugearen orroak bezainbatekoak izango ziren, menturaz, etorkizunean... herensugea bezain indartsua izango zen seinale, jauregiaren otso etsai guztiei aurre egiteko eta haiek urrun mantentzeko adinakoa; harekin batera, baina, Domingok ohartua behar zuen
|
bere
jarrera hark hunkitu eta alaitu egiten zuela bere anaiatxoa, halako eran, non, izebaren esaldia entzun ahala: " Hiru egunetan hil behar zuen, baina urte erdia beteko du laster...", honela esan baitzuen, izebak besoetan zuèn haurra bere besoetan hartu eta goratzen zuela:
|
|
|
aurkariak huts egiteko irrika, behin edo behin eraman zuena aurkariaren jarrera bera hartzera... saio haietako batean Gemma Lertxundi zangotrabatzera, alegia; nabarmena izan zen, esate baterako, biek ala biek –Adak eta Gemmak– bi ahotsetako konposizio bat abestu behar izan zutenekoa, elkarri zirika –notak segundo hamarren batean luzatuz edo segundo hamarren batean moztuz, edo tonua erarik sumaezinenean igoz edo jaitsiz–, harik eta Adak Gemma pentagramaren bidetik –nolabait esatearren– desbideratzea lortu zuen arte; Adaren poza!; hura, baina, beste poz bat zen, harrokeriak eragindakoa eta ez musikak; Ada, ordea, ezin zen luzaz bere buruarekin gezurretan aritu: ez al zen
|
bere
jarrera hura, bada, musika –bere maite leial garbia eta bere guztia– prostituitzeko modu bat?; arrazoi ote zuen, bada, Damasok, zeinak behin baino gehiagotan esan izan baitzion ekintzarik ustez hotsandikoenen ezkutalekuetan aterpetzen zirela sarri askotan apoak eta sugeak?; non geratzen zen Domingok amets zuèn gizartea, anaitasunean eta askatasunean oinarritua, eta non geratzen ziren u...
|
|
|
Adari, baina, txantxak ez zion graziarik egin; aitzitik: muturra okertu zuen, baita goiz osoan
|
bere
jarrerari eutsi ere –Adak ehungailuan ziharduen bitartean, Maria Bibianak puntu egiten zuen, edo Adak aurreratutako lanak errematatzen zituen–, Maria Bibianari ez zion hitz erdirik ere egin bederen, nahiz eta honek tarteka galderak egiten zizkion, esku artean zuèn lanari buruz: " Honek atzera puntada bat behar du?", edo beste edozein gairi buruz:
|
|
|
zamauak, ezpainzapiak eta mokanesak; lanean ari zen bitartean, baina, Adaren buruak zerbaiten zain behar zuen: ...o zion seinalea?; noiz egingo zion buruan eztanda argi argitsu batek?; edo kasualitate hutsa ote zen gertatu zitzaiòn guztia –bostehun pezetakoa eta olio orbana–, Damasori behin baino gehiagotan entzun izan zion bezala, mirari ustezko guztiek ustetik miraritik baino gehiago zutelakoan?; egun haietan, zeinetan Regina eneko arazoa ez baitzen Ada, Regina bera baizik, zer alde zegoen, bada,
|
bere
jarreraren eta amarenaren artean?; ez al zen bera ere –Ada– Jainkoaren seinale bati begira jarri, ama Ama Birjinari bezala?; zein izan ziren, baina, amaren itxaronaldiaren fruituak?; porrotik eta frustraziorik handienak gehi mediku espezialistak agindutako lasaigarriak, burua ere apur bat nahasten hasi ote zitzaion...; eta Adari, jakina, pazientzia agortzen ari zitzaion:... Maria Bibianak ere ederki nabari zezakeen hori, Adari lagundu nahi izaten zionean lekuz kanpoko erantzunak jasotzen baitzituen ordainean, saminaren eta suminaren artekoak:
|
|
|
" Aupa!" esan zuen batek;" Iufi!", beste batek;" Horrek trago bat merezi dik!", Grigorik;" Lepoa moztu behar zieagu kabroi horiei: koronelarena, nire kontu!", Nikolaik; ahots iritsi berriaren kontakizun gazi gozoetan, baina, berri batek –zuloko bozgorailutik solasaldiaren azken partean iritsi zitzaionak– utzi zuen Teofilo Maria zur eta lur, Nikolaik, alkoholaren nolabaiteko eraginpean zegoenak –hamar minutu lehenago eskatu zuèn vodka kopak ez ezik,
|
bere
jarrerak eta hitz egiteko moduak ere salatzen zuten–, harako galdera hura egin zuenean:
|
|
|
Denbora horretan, sarjentuak gogor hartu zituen bere soldaduak –edo korrika jartzen zituen, edo zuhaitz bati lotutako soka batean gora igotzen, edo instrukzioa egiten, ahotsa oihu bihurtu gabe baina
|
bere
jarreran sendo–, Nikolai bereziki, zeinak eguna leher eginda bukatu eta ez baitzuen ezer esaten, sarjentuak arrastoan sartzeko modua aurkitu balu bezala... nahiz eta aldian aldian Nikolaik beste itxura bat ematen zuen: batzuetan, garajean zegoèn maseratiari begira gelditzen zen, ez objektu preziatu baten jabeak objektuari begiratzen dion bezala, baizik eta amets bat eskuratu ezin duenak ametsari bezala, triste eta malenkoniatsu, bat batean ohartu balitz bezala ez zela inoiz maseratiaren jabe izango –behin batean, halere, hain era neurrigabean erakarri zuen ametsak, agidanez, non maseratian sartu eta hantxe egon baitzen bolanteari atxikita, harik eta sarjentuak bertan harrapatu zuen arte, baita sekulako errieta egin ere:
|
|
|
Adaren ondotik, Damasok eta Maria Bibianak besarkatu zuten Domingo, irribarretsu, eta gero, amak: amarena, ordea, desberdina izan zen; Domingo eta amaren arteko besarkada, izan ere, alde bakarrekoa izan zen; esan nahi baita Domingok besarkatu zuela ama, eta ez amak Domingo, itxura batean... besarkadaren atarian gertatutakoari erreparatzea besterik ez zegoen hartaz ohartzeko, noiz eta Domingok aurrez aurre ikusi baitzuen ama,
|
bere
jarrera harekin pertsona galdu bat zirudiena, begiak ere –betinguru zurrunean irri arrastorik ez– Domingoren norabidean jarriak baitzituen, bai, baina haratago begira aldi berean, fokatze oker nabarian; besoak, berriz, eroriak baino eroriagoak zituen, adimena galtzen duenean galtzen baititu pertsonak begiak eta besoak... horregatik besarkatu zuen hain sutsu eta indartsu Domingok, besark... " Galduta zaude, ama, baina nik besarkatu egiten zaitut, besarkada honetan zure izatearen puska bat besterik berreskura ez badezaket ere, molekula bat, atomo bat...", jakin zekien arren besarkada hartatik nekez gera zitekeela ezer, min bihurtutako absentziaren presentzia izan ezean.
|
|
|
esan nahi baita metro batzuk atzera egin eta kiskoaren atzealdean babestu zela, baita babestu orduko begia kioskoaren ertzetik atera ere, Txaroren zelatan; Adak erabakia zuen, beraz: egoerari ihes egiteaz gain, Txarok eta bere lagunak protagonizatzen zutèn eszenaren jarraipena egingo zuen, jakin min bizia sorrarazten baitzion emakumeak; Txarok haserre zirudien, eta gizonezko lagunak adostasun beroa erakusten zion, aurpegiarekin egiten zituèn keinuak eta esku mugimenduak
|
bere
jarreraren erakusgarri, esaten ariko balitzaio bezala: " Arrazoi duzu, Txaro, ongi da, ongi da..."; baina Txarok ez zuen etsitzen, eta bere erretolikarekin jarraitzen zuen, antza, zigarretari kea ateratzen zion bitartean, xurgadaz xurgada, tupustean aurpegia jiratu zuen arte, Adaren begitik guztiz ezkutatzeraino; Adak ez zuen, beraz, Txaroren aurpegirik ikusten, baina bai aldameneko mahaian zeudèn bi atsoenak, biak ere hirurogei bat urtekoak; atsoek zeramikazko katilu bana zuten mahai gainean –txokolatea hartzeko egokiak–, eta ez ziruditen eroso Txaroren jarrerarekin, egin ere, egin baitzion haietako batek mespretxuzko keinu bat, beste atsoak eskua kopetara zeraman bitartean, aitaren egitera balihoa bezala; zertaz ari ziren, baina?; atsoekin hamabost hogei sengundotan jardun ondoren, Txarok gizonari berriro so egin eta, hatza luzaturik, agindu bat eman zion:
|
|
|
Oroitzapen hartatik etorri zitzaion Domingori, ausaz, elizetara sartzeko ohitura –inor edo ia inor egoten ez zenean, hori bai–, baita Elizarekin hautsi zuenean ere, espazio sakratu haiek lurraren eta Jainkoaren sabeltzat hartuko balitu bezala, halako eran, non oroitzapen hartatik baitzetorkion, halaber, hainbat taldekideren aurkako
|
bere
jarrera hura –Chaplin ezizenekoarekin bakarrik mintzatzen zen gai haietaz, denborarekin konfiantzazko adiskide min izango zuenarekin–, zera esatera bultzatzen zuena:
|
|
|
‘Santa Ana Kareninaren bizitza eta mirariak’ ez litzateke titulu txarra izango" esango zion Txarok, eta Adak erantzungo zion: " Santa Adda Kareninarena errazago izango zait, beharbada...", biak barrez hasten zirela; halako zerbait behar zuen Adak buruan, begiak ireki eta ixteari utzi, eta irri ezin zabalagoa egin baitzuen, barre txiki batzuk ere bai ondotik; handik gutxira, berriz, jaiki egin zen, indartsu eta kementsu, itxura batean –itxura baino gehiago ere bazen
|
bere
jarrera hura–, mundua jatera balihoa bezala; gosaltzera joan zenean, berehala egin zion amak galdera:
|
|
|
hots, Maria Bibiana bat batean aztoratu eta ezin serioago jarri zen, hazpegien keinu nabari batean, orduantxe ohartu balitz bezala hanka sartu zuela, nahiz eta hanka sartze hura bi galdera marken artean sartu zuen, hain baitzen nabaria, halaber, haren begiradari zeriòn ezjakintasuna; gauzak horrela –arkume goxoa jaten ari ziren une hartan–, aitak eta Teofilo Mariak beste plano batean behar zuten, baita jaun kalonje Anizetok ere (beren karguaz loriatzen diren kalonjeak apetitu onekoak izan ohi dira, sexu ukatuaren gosea ere gularen bidetik asetzen ohituak, antza...), arkume zaporetsuaren zaporearen menera; gizonezkoen kontrastean, baina, adi adi zeuden ama izebak, beren begiratzeko era arretatsu harekin –begien joan etorri neurtu bezain intentsoak, Ada eta Maria Bibiana jomugatzat zituztenak–, ama batez ere –halakoa izan zen, izan ere, Reginak Pagoagako Ama Birjinaren balizko agerketa haiekin azkenean bizi izan zuèn frustrazioa, lehen uneko liluraren gozoa ozpin bihurtarazi eta jarrera neurasteniko batera eraman zuena, halako eran, non zalantzarik gabe baiezta baitaiteke ezen emakumea ez zela, geroztik, bere onean egon... hasi ere, ohi ez bezala nekatzen eta gogotxartzen hasi baitzen gaixotasunaren lehen fasean, baita, denborarekin, okerragora egin ere, prozesu geldiezin batean, ahazmenak eta ahanzturak buruan eragindako nola halako hutsaldiak, gero eta maizagoak, nagusi–; esan nahi baita Regina kezkatuta zegoela –Regina, egia esan, lehenagotik zegoen kezkatuta afera harekin, Domingoren antza hartzen baitzion batzuetan Adari: ez al zen, esate baterako, Adak egindako azioa, noiz eta, igandeko meza entzuteko obligazioa bazter utzita, atso zahar batekin usoak elikatzen gelditu baitzen, Domingok ere sinatzeko modukoa? –, baita susmatzen hasia ere, beharbada –Regina gero eta
|
bere
jarrera neurotikoaren mendeago zegoen–, kontu hartan guztian –halakoetan, gainera, Nazariok noiznahi babesten zuen bere alabatxo kuttuna, eta haren portaerak bakardadezko sentipena areagotzen zion etxekoandreari ezinbestean– mutur ezkuturen bat ez ote zegoen...
|
|
|
" Bai, Ada atsegina duk, hi ere bai, eta aurrera, Alberto!"? ...edo antzeko zerbait, Albertori, negarrari –negar isilari– ekiten zion bitartean, gauzak jada erremediorik ez zuenean, Alberto hilik zetzalako; zer zen, ordea, hipokrisia hura, Alberto bizirik zegoenean hain esku labur izatera bultzatu zuena eta hilik zegoenean hain eskuzabal?; Domingok, beraz, bere burua gorrotatzen zuen une hartan, beharbada, hain itsusi eta hain nardagarri irizten zion
|
bere
jarrerari... hasi ere, hasi zen, halako batean, negar zotinka; hain deskontsolatuta ikusi zuenean, gorpua zaintzen ari zèn beilakide bat hurbildu zitzaion kontsolatzera:
|
|
|
Eta Gabino amari begira geratzen zen, hitzik egin gabe, begiek jada adieraziak hitzen beharrik ez balu bezala; sorgortasuna, gainera, mundutik bakartzen zuèn marraskiloaren oskola zen,
|
bere
jarrerarekin gero eta sendoagotzen zena, zementuzko bihurtu zuen arte; egun batean, halere, ziba hartu, dantzatu, baina zibak ere ez zion bizipozik ekarri, eta dantzatu orduko gorde zuen berriro kaxoian; beste egun batean, eztulka eta eztulka hasi zen.
|
|
|
...entzat berebiziko garrantzia izan zezakeena, garai bateko portaera eskasa orduko portaera guztiz bestelakoarekin garbi zezakeelakoan, Jainkoaren begien aurrean bere burua berrerosteko saioan; Regina, azkenik, bere egiteko hari ekiteko prest zegoen, bai baitzirudien ezen Villalbako markesa andereak urtebete lehenago egin ziòn bisitak guztiz biziberritu zuela... horregatik egoskortu zen, beharbada,
|
bere
jarrera hartan: Regina enean primeran zainduko dut nik mutila, izan beza berorrek konfiantza nirekin... harik eta Izagirre doktoreak esan zion arte:
|
|
|
Sendategiko ardura nagusia moja komunitate batek zeraman, eta Maria Bibiana bat gehiago izaten saiatzen zen, halako eran, non gaixoetako bat, egun batean, sor Piedad deitzen hasi baitzitzaion, sendategiko gaixoen artean berehalako arrakasta izan zuèn izengoitia; Maria Bibiana, bestela, ebanjelioko aginduei lotuz, Jainko sufritzailearen irudia ikusten ahalegintzen zen hurko gaixoaren baitan –" Asko dira gaixoen aurpegiak, baina gurutzeak aurpegi bakarra du: Kristoren aurpegia" esan zion Gabinori behin batean–, eta bazirudien ezen
|
bere
jarrera hura indar iturri gertazen zitzaiola, Maria Bibiana etengabe ibiltzen baitzen gaixo batengandik beste batengana, haien beharrei eta haien eskariei lotuta, ordu bakoitzari beste ordubeteko etekina ateratzeko gai zèn emakume nekagaitza iduri.
|
|
|
Gabinoren begiei erreparatuz gero, goitik behera eta behetik gora zihoazela igar zitekeen, baita ezkerretik eskuinera eta eskuinetik ezkerrera ere, joan etorri ia sumaezinetan, poema hura behin eta berriro irakurtzen ariko balitz bezala, bi aldiz, hiru aldiz, lau aldiz: ...einale–, eta, lauzpabost segundoren buruan, ezkerretara jiratu zuen burua, leihoari begira jartzeko; leihoaren bestaldean udazkena zen eta euria ari zuen; kanpoan ez ezik, baina, Gabinoren barruan ere euria ari zuen, antza, begiak jiratu eta bizpahiru segundoren buruan –kanpoko errealitatea barrukoari ere eraginka, ausaz– negarrez hasi baitzen; Gabinok minutu eskas batean iraun zuen
|
bere
jarrera hartan, malkoak xukatu eta berriro testuari begira jarri zitzaion arte; esan nahi baita Gabinok berriro ekin ziola irakurketari, baina, hunkialdia eta malkoak iraganak zirelako edo, beste bat izan zen haren erreakzioa, bat batean irri baten itzala –itzal bat baino gehiago ere bai, argitik gehiago baitzuen irri hark itzaletik baino, malenkoniaren ertzetik sortua bazirudien ere– n... forma bat, Gabinok bere baitatik at aurkitu zuena eta bere ederrean begiets zezakeena; formaren edertasuna, minaren ontzia betetzen zuèn isurki mingotsetik prezipitatutako eta hondora jalkitako ezti tanta bat balitz bezala; gero, forma multiforme hartan –bost ziren lerroak eta bost ziren haizeak– zirrararik zirraratsuena eragin ziòn azpi formarekin topatu –perla bat ere izan zitekeen, edo errubi bat–, eta hiru bider xuxurlatu zuen Gabinok esaldi bera:
|
|
|
Hartaz mintzatzen zen Gabino bere egunerokoan. Arrazoi haiekin batera, baina, azpitik ez ote zuen beldurra ere
|
bere
jarrera haren eragile. Gabinok, izan ere, ariman bezalaxe, gorputzean ere nabaritu behar zituen mugimendu batzuk –gainditutzat jo zitekeèn tuberkulositik aparte mutil normala zen fisikoki–, plazeraren atarian jartzen zutenak.
|
|
|
Domingoren begiak, baina, ez ziren menderatuaren begiak, ausaz, ez azpiratuarenak, ezta ardiaren begi etsi itzaliak ere; aitzitik: makurtu gabeko argiaren distira zuten, eguzki bertikalarena,
|
bere
jarrera hura ez baitzen, beharbada, apaltasunezkoa, eta harrotasunaren hariek zuzentzen baitzuten, apika, eszena hura, Domingo, azalean gauza bat aditzera eman arren –lekuko inozo batek apaltasunaren irudikotzat hartuko zituen seguruenik, bai haren hitzak eta bai haren masail eskainia ere–, sakonean beste bat esaten ariko balitz bezala, koadro osoaren kontrastean bigarren planoan geratz... inoiz ez bezalako energiarekin zegoen –energia negatiboa nahi bada, porrotaren ondorioz, baina energia, azken finean, beste energia mota batean transformatzeko gai–:
|
|
|
Urte erdian edo, ederki eutsi zion Domingo Orbek
|
bere
jarrerari: sinetsi nahi zuelako sinesten zuen, eta sinesten zuelako jarri zuen borondatea sinesten zuenaren zerbitzuan, pentsaturik ezen bere sinestearen eta bere borondatearen ahalegin hutsez Jainkoaren nahia irabazi eta hegan egingo zuela, halako eran, non iruditu ere iruditu baitzitzaion, bizpahiru bider, hegan egitera zihoala... planeatzen ere ikusi baitzuen bere burua segundo luze batzuetan, ekisainduko ostiak indar misteriotsu bezain erreal batez erakarrita:
|
|
|
hura, jakina, amarekiko adostasuna agertzeko modu bat izan zitekeen, baina aitak beti hitz egiten zuen memento erabakigarrietan, gainerakoen aurrean beti erakutsi behar izango balu bezala bera zela etxeko jauna, etxekoandrearen gainetik zegoena eta azken hitzaren jabea; aitak, baina, pilotuak eta miresten zituenak, azken hitza isildu zuen: zergatik?; zalantzaren bat zuelako ote zen, edo aita ere Domingoren iritzia aintzakotzat hartzen hasia zelako?; azterketa hartan guztian Domingok ez baitzuen
|
bere
jarrera aldaketa ahazten, aitarena ere eragin zuena, azken bolada hartan; eta hala ere –hala eta guztiz ere–, egoerarik okerrenean jarri zen halako batean, gertatu ere gerta baitzitekeen etxeko bide guztiek kale itsu batera jotzea: berdin zitzaion, kale itsuaren gainetik jauzi eginda, etxetik alde egingo baitzuen:
|
|
|
Domingori kosta egiten zitzaion ikusten ari zena sinestea, arestian bizi izandakoa sinestea kostatzen zitzaion bezala, Adaren aurkako borrokan –Adaren aldekoan, halere, bere ikuspuntutik– gogorregi aritu baitzen, baina ez baitzegoen beste erremediorik, nolakoa egoera, halakoa irtenbidea; baina Domingok beste xehetasun batzuk ere behar zituen gogoan eszena hari buruzkoan: Adaren oihu histerikoa, adibidez, zabua gelditzera behartu zuena;
|
bere
jarrera oldarkorra, Ada lurrera botatzera eta etzatera behartu zuena, baita haren gainean ipintzera ere," Ez ukitu, ez ukitu, ez ukitu...!"," Ixo, ixo, ixo!"; Domingo nerabea asmorik onenarekin ari zen, bere onera ekarri nahi baitzuen arreba, baina helmugara zeramàn bide ustezkoak bere goxokiak eskaintzen zizkion bidean zehar eta, helmugaz ahaztuta edo, goxokietan galtzen zen... atsegin zuen amaren magala, atsegin zuen izeba Ernestinaren magala, atsegin zuen Rakel neskamearen magala –atsegin zituen munduko emakume guztien magal guztiak, beharbada–, baina ez zuen egundaino halakorik nabaritu bere baitan, ez hain era indartsuan eta basatian behintzat:
|
|
|
Domingok zera ikusi du..." –, erreflexu baldintzatuak baldintzatua, nahiz eta anai arreben arteko giroa nekez gerta zekiokeen Damasori arazo iturri; edo zalantza bat zuelako isildu zen, besterik gabe, hiruzpalau segundoko isilunera eraman zuena, zalantzak sorrarazten ziòn nora eza zuzentzeko asmotan; edo ez zuen zalantzarik, eta Damaso beldur zen: hots, Damasok ongi baino hobeto zekien buruan zuèn galderaren erantzuna, eta beldurraren ondorioak atzeratu nahian zebilen
|
bere
jarrera harekin, auskalo.
|
|
|
Txalo zaparrada berehalakoa izan zen, bai orduan eta bai osaba ilobek pieza bat jotzen zuten bakoitzean ere; Don Alfredok ere biziki txalotzen zituen txistulariak: txalotu aurretik, baina, baita txalotzerakoan ere, Gabinori so egiten zion aldizka, era adierazgarrian –Gabinoren begiak topatu zituèn aldi haietako batean, burua goratu eta beheratu zuen lauzpabost aldiz, keinu ezin nabarmenagoan–,
|
bere
jarrera harekin Gabinori esan nahi balio bezala: " Nik ere maite ditut hemengo ohiturak, zer uste duzu, bada?
|