|
2000
|
|
|
Eta giza eskubideen arloan euskaldunak munduari egindako ekarpena oroitarazten du, Frantzisko Vitoriakoa, Martin Azpilikueta, Aita Manuel Larramendi, Peñafloridako kondea, Joannes Etxeberri, Jesus Galindez, eta 1968an Bake aren Nobel Saria jaso zuen Rene Cassin baionarra bezalako askok egindako ahaleginak gogoratuz, egungo egoeraz tristatzeko, ETA eta GALen hilketak gaitzetsiz eta kale borroka baztertuz. Baina hizkuntza oro ere
|
bere
hiztunen giza eskubide bat denez, euskararen egoerak kezkatzen du San Martin: euskarak epaitegietan dituen arazoak, Nafarroa hiru hizkuntz eskualdetan banatzeak dakartzan bidegabekeriak, Araban euskarari jarri zaizkion oztopoak, Treviño= Uda auzia, Frantziako Estatua bere Konstituzioa ez aldatuz hizkuntza gutxituen aldeko Eurogutunari jartzen dizkion trabak eta horrek Iparraldean sortzen dituen eragozpenak...
|
|
2001
|
|
|
Hala eta guztiz ere, etorkizunari begira, adostasunaren hipotesia da onargarria den bakarra, hizkuntzaren etorkizunerako eta
|
bere
hiztunen etorkizunerako. Gutxiengoa garen aldetik, gure unibertso txikiko egunerokotasunean lan egin eta euskararenganako Nafarroako giza sektore guztien hurbilpena errazten ahal duen oro sustatu egin behar dugu.
|
|
|
Baina gaur laguntza eske natorkizu, zeren, oraindik denbora luzeegi ez dela, B izeneko martetar bat etorri baitzaigu Arantzazura, martetar euskaldun bat, zeren, inoiz susmatu bezala, azkenean frogatu baita hiperespazioan euskaraz baizik ez dela mintzatzen; eta B delakoari, ikusirik bere osasun linguistikoaren egoera ezin hobea, eskatu genion gure hizkuntza salbatzeko genituzkeen baliabideez eta bitartekoez horni gintzan. Nahi genuela hizkuntza sendoa, beti bat,
|
bere
hiztun guztiak bertan eroso sentitzeko modukoa, eta beti jori, norberak bere bitxikeriak eta ezberdintasunak islaturik ikusteko modukoa; jakintza eta munduaren plegu guztiak bere baitan, ahalegin berezirik gabe hartuko zituena, zientzia bezala josteta, olgetarako ongi zorroztua, amodiorako bezala gorrotorako, bakerako bezala gerrarako, malgua eta sortzailea baina harrizkoa eta betierekoa, noranah... Eta izan zen kontua ezen B delakoak erantzun zuela esanez, lehenbizi, hagitz plazer handiaz konplituko zuela gure eskaera, eta halaber esanez, bigarren, horretarako behar genuen lehen gauza literatur kanon bat edukitzea zela, hortik abiatuko genuela gure eraikuntza linguistiko erraldoi, gogoangarri eta atzeraezina.
|
|
2002
|
|
|
Hizkuntza ez da komunikaziorako tresna hutsa, ezta neutroa ere:
|
bere
hiztun taldearen isla da eta harremanetan eragiten du ere.
|
|
2004
|
|
|
Adibidez, historia aztertzen ahal da soilik Euskal Herriaren lurraldetasun irizpidea segituz, eta aldiz euskararen gorabeherei jaramon berezirik egin gabe, edo munduan barreiatu diren euskaldunak ahaztuz. Edo, alderantziz, euskararen eta
|
bere
hiztunen historia osa daiteke, Euskal Herriko gainerako giza taldeak aipatu gabe. Beraz, euskal dimentsioa bere osotasunean hartu nahi bada, Euskal Herria, euskara eta euskaldunak, hirurak bildu dira.
|
|
2005
|
|
|
Dialektoak bikoitza den eginkizuna du:
|
bere
hiztunei hizkuntza horretako gainerateko hizkeretako kideekin elkar ulertzeko aukera ematen die dialektoak, baina zeregin demarkatiboa ere badu: hizkuntza hori baliatzen duten beste erkidegoetarik bereizteko, gizatalde batek bere hizkera berezia du (Séguy 1973).
|
|
|
Azken urte hauetan eta Soziolinguistikan lanean diharduten adituek egindako azterketa eta ikerketen ondorioz, hizkuntzen normalizazio prozesuei buruz gauza batzuk argitzen joan dira, haietako batzuk hauek izanik: hizkuntza baten osasuna neurtzeko, honen erabilera neurtu egin behar da; hizkuntza batek bere biziraupena ziurtatzeko
|
bere
hiztunen egunerokotasunean txertatua egotea lortu behar du; eta hizkuntzaren erabileran eragiteak urte askotako lan planifikatua eta koherentea eskatu egiten duela. Prozesu horretan, euskaldunok, herritarrak garen aldetik eta interes handien dugunaren heinean ezinbesteko eragileak eta motorra gara.
|
|
2006
|
|
|
Hizkuntzen galera prozesuak ematen direnean badira komunitate gutxiagotuak pairatzen dituen zenbait" kalte" edonork ulertzeko modukoak direnak: genozidio kasu larriak izan direnean edota Estatu batek han edo hemen hizkuntza bat erabiltzea debekatu duenean,
|
bere
hiztunak gizarte mailan marjinatuz, biolentoki edo sibilinoki zigortuz, etab. Beti izango da zaila halakorik jasan ez duen bati halako bidegabekeriak zer diren sentiaraztea, baina behintzat nago edonon eta edonori adierazteko errazagoak direla (jasan dutenengan sufrimendua ere askoz handiagoa eragiten dute, noski!). Lerro hauetara ekarri dudan deskribapenak askoz eremu" etereoagoa" ukitzen duela esango nuke, beste hizkuntza eta kultura batean espresatzeko eta moldatzeko adina ikasi duen (edo ikastera behartua izan den) haren nostalgia puntuarena, esan nahi duzun hura esateko nolabait moldatu bai, baina justu nahi duzun bezala ezin esan hori...
|
|
2007
|
|
|
alegia, lurralde horretako euskararen aldaerek, euskara batuarekin duten distantzia handia. Hizkuntzaren corpus eko alde hori dela medio, baliteke
|
bere
hiztunen artean bertako aldaerak prestigio galdu izana eta hiztunek, nahastuta, arazorik ematen ez zaien hizkuntzara jo izana: erdarara, hain zuzen.
|
|
2008
|
|
|
–Eskritura Sainduak grezieratik edo hebreeratik itzuliak dira eta filosofia arabieratik itzuli da, bai eta beste hizkuntza bi horietatik ere. Oraindik ezinezkoa da mintzaira baten ezaugarri bereziak beste batean gordetzea, hizkuntza berean esaerak berak
|
bere
hiztunen artean ere ezberdintzeko joera izaten dutelako, frantsesean nabarmen ageri denez. Paristarrek, Pikardiarrek, normandiarrek edo Borgoinakoek perpausak esangura ezberdinaz erabiltzen dituzte.
|
|
|
Euskara hizkuntza gutxitua da: ez dago ia euskaldun elebakarrik(
|
bere
hiztun guztiek badakite beste hizkuntzaren bat: gaztelania/ frantsesa) eta erabilera ezberdina da lekuaren arabera:
|
|
2009
|
|
|
Gure arteko euskaltzale batzuek azaldu duten iritziaren aurka, Txillardegik besterik uste zuen orduko hartan behintzat: elkarrekin ukipenean dauden bi hizkuntzetako bat hizkuntza minorizatua baldin bada, eta hizkuntza minorizatu horrek
|
bere
hiztun nagusiak —elebakarrak edota bere mundu kognitiboaren eta emozionalaren hizkuntza nagusia hizkuntza minorizatua dutenak— galdu baldin baditu, hizkuntza horrek hondameneko bidea hartuko duela iritzi zion. Hiztun elebakarrak direla, hizkuntza menderatuan besterik mintzo ez diren elebakarrak alegia, horrelako baldintza soziolinguistikoetan egoera markatzen dutenak.
|
|
2010
|
|
|
' lanean ari ziren gizonak"=' les hommes travaillaient/ the men were working';' lanean ari ziren gizonak'=' les hommes qui travaillaient/ the men that were working'. Menpeko esaldietako laguntzailea zenbait kasutan tildez markatuz egiten duguna da beste edozein hizkuntzak
|
bere
hiztunei irakurketa errazteko egiten duen gauza berbera (pentsa bakarrik nolako jokoa ematen duen tildearen erabilera inteligenteak gaztelaniazko hitz segida honetan: ' esta/ esta/ esta'.
|
|
|
Eta euskalkiaz ari garela, beste alderdi bati erreparatuta, Leitzako euskara bera aldatzen ari dela esan behar. Ezinbestean, hizkuntzak berak
|
bere
hiztun taldearen errealitateari erantzuten diolako. Dudarik ez dena, leitzarren errealitatea, bizimodua, ezaugarriak, harreman sareak, mugikortasuna... aldatu egin dira azken urteotan, eta aldaketa hori hizkerarengan islatzen da.
|
|
|
Hizkuntza darwinismoaren arabera, hizkuntza organismo aske edo independentetzat har daiteke;
|
bere
hiztunengandik eta hizkuntza komunitatearengandik aska daiteke, eta aukeratutako hizkuntza bakar horren nagusitasuna eta ospea (estatusa) berezkoa eta naturala (corpusa egokiagoa) balitz bezala kontsidera daiteke. Horrela, hizkuntza estandar bakarraren derrigortzea prozesu naturala balitz moduan azaltzen da.
|
|
|
3.2 euskararen balio integratzailea arestian azalduta bezala, hizkuntza batek balio integratzailea dauka elkartasunaren mailan garrantzi handia daukanean;
|
bere
hiztunek haien nortasunaren osaeran osagai garrantzitsutzat daukatelako edota talde jakin bategaz identifikatzea ahalbideratzen duelako eusten diotenean, eta erabiltzen edo ikasten dutenean. partaideek euskarak norbanakoaren eta gizartearen nortasunean duen balioari buruz, euskal gizartean integratuta sentitzeko duen garrantziari buruz eta maila afektiboarekin duen loturari buruz hitz egin dute:...
|
|
|
Aipaturiko dimentsio bi horiek gazteen euskararekiko jarrerak aztertzerakoan ere agertu dira. behar da, hizkuntza identitate sozialaren (talde sozial, linguistiko, etniko edo besteren) ezaugarri adierazkorrena dela dioen premisari jarraituz, hizkuntza jakin batenganako jarrerek, izatez,
|
bere
hiztunekiko jarrerak islatzen dituztela ontzat hartzen duela eredu teoriko honek. horrela, estatusaren dimentsioa ezaugarri objektibo, hautemangarri eta egiaztagarrien bitartez zehazten da. ezaugarri horiek, hizkuntza jakin bateko hiztunei uztartzen zaien eragite ahalmena, boterea eta kontrola dira, besteak beste. hori dela eta, estatusaren dimentsioari erreparatuz gero, balorazio positibodun hiz...
|
|
|
Hizkuntzak hiztunengan gauzatu dira, berengan bizi dira. Mintzaira baten historia
|
bere
hiztunena da ezinbestez, edo, nahiago bada, hiztunen historia beren hizkuntzarena da. Euskarak, berez, ezin du deus egin; euskaldunek bakarrik moldatu, baztertu, garatu, galdu, pobretu, aberastu, normalizatu... dezakete Euskara.
|
|
2011
|
|
|
euskarak jardun gune eta harreman sare hori bere mendean ez duen seinale, besteak beste. hiztun elkarte osatuagoek, bide bat edo beste aukera dezaketenek, ahal dutelarik nondik nora jotzen duten ikusita h esparruko gune gehienak debeku izateak ezer gutxi du zerutiar hutsetik. huts gabezia horiek ez dira ordea, urrundik ere, goraxeago azaldu dugun kolapsozko infernuaren pareko. ehunka urtean bizirik jarraitu dute ehunka (agian milaka) hizkuntzak, kasuan kasuko hiztun elkartearen rol harreman sorta osoa nork bere hizkuntzaren bidez garatu ez izan arren. Jardun gune, rol harreman, adierazbide eta situazio guztietan hizkuntza bat
|
bere
hiztun elkartearen mintzamolde bakar ez izatea gauza bat da (hizkuntzen historia
|
|
|
Baita horiei guztiei dagozkien adierazbide, zabalero eta estiloei ere. horretan guztian zentratzeak heldutasun teorikoa eta seriotasun exekutiboa adierazten du, ezer erakustekotan. ez, inola ere," goragoko xede asmoei" uko egitea. Ba ote dago asmo gorenagorik, euskara indarberritzeko saio osoaren altzoan, euskaldungoa osatzen duen hiztun elkarteari,
|
bere
hiztun taldeei eta harreman sareei, ahalik eta zabalen eta ahalik eta trinkoen euskaraz egin dezaten laguntzea baino, h) Arnasguneak dira, askogatik, gaur biharretan helburu horri ondoen erantzun diezaioketen ingurumen demoterritorialak. duten osaera demografikoak (euskaltasun dentsitatea eta, bereziki, kontzentrazioa), aurrez aurreko interakzio informalerako eskaintzen duten aukera praktikoak, euskaldun (gainerakoak baino euskaldunago) izatearen kontzientzia kontrastatuak eta euskaraz (hitzez eta, belaunaldi gazteetan, nabarmenki, baita idatziz) ere jarduteko gaitasun handiagoak lehentasunezko ekimen sendoagoetarako kandidato natural bihurtzen ditu hiztun talde eta harreman sare horiek. hori da esan nahi izan dudana:
|
|
|
Hori hizkuntza izatearen baitan dago. Ez dago hizkuntza (bizirik)
|
bere
hiztunentzat nolabaiteko sinbolo eta identitate baliabide ez denik. Beraz, ez bakarrik ez da bekatua hizkuntza bat (eta euskara ere bai) sinbolo eta identitate aukera bat dela onartzea, baizik eta ona da hori ere kontuan izatea euskararen erabilera indartzeko neurriez arduratzen bagara.
|
|
2012
|
|
|
ea ahaleginhoriek guztiak nahikoak diren euskara bezalako hizkuntza bat normalizatu ahalizateko. Baina, etorkizuna ez dago airean,
|
bere
hiztun taldearen eta hizkuntzakomunitatearen eskuetan baizik:
|
|
|
Behar du euskalduna jabetzea euskarak nortasuna ematen diola munduan egoteko. Euskara herriaEuskararen herrian orain minoria da
|
bere
hiztunen komunitatea. Ez da bilakaera naturala izan, behartua baizik.
|
|
2013
|
|
|
Ezer kohesionatzekotan, hizkuntza batek
|
bere
hiztun komunitatea trinkotzen du. Gaztelaniak gaztelera hiztunak bateratzen ditu, Bilbokoa eta Santanderrekoa, edo Arrigorriagakoa, Segoviakoa, Cadizekoa eta Bogotakoa.
|
|
2014
|
|
|
Edozelan ere, motibazio identitario, ludiko, estetiko zein pragmatikoek hauspotuta, kontua da euskarak mendebaldeko gune hiritarretan irabazi dituela azken urteotan
|
bere
hiztun berrietako asko, besteak beste gune horietan esperientzia interesgarriak burutzen ari direlako. Berauen berri izango dugu hurrengo puntuan.
|
|
2015
|
|
|
Elkarrekin uztartu dira aldaketa politikoak (lurraldetasun berriak, demokrazia errepresentatiboa, lege babesak eta erasoak), teknologiko kulturalak (telebista, internet, automobilaren erabilera), sozialak (mugikortasuna, dibertsitatea, globalizazioa...) eta ekonomikoak (errekonbertsio industrialak ekarritako aldaketa guztiak). Aldaketa gehiegi, beraz, udalerri euskaldunetan zein
|
bere
hiztunen baitan.
|
|
|
4. a. Helburu hizkuntzarentzako eskolak daude,
|
bere
hiztunen kontrolpean
|
|
|
Esparru sinbolikoa eta bere egitura zelakoak diren azalduta, hizkuntza bakoitzaren esparru sinbolikoaren osasuna funtsezkoa dela azaltzen du Txepetxek. Izan ere, hizkuntza baten esparru sinbolikoa ahul badago, hizkuntza horrek ez ditu bere funtzioak taxuz beteko, ez baitie
|
bere
hiztunei inguruan duten mundua ulertu eta interpretatzeko tresnarik emanen eta, hori dela-eta, hiztun horien hizkuntzarekiko atxikimendua jaitsi egingo baita, beste hizkuntza baten mesedetan izango den ordezkatze prozesua abian jarririk. Ezen Txepetxen ustez, elebitasuna ez baita egoera estatiko bat, ez da egoera egonkor bat, mementoko orekaren ondorioa baizik.
|
|
|
Irakaskuntzan, gehienetan bederen, ez zaio leku handirik ematen ahoskerari. Haatik, ikasleentzat berebiziko garrantzia du, oso inportantea delako
|
bere
hiztun ziurtasunerako. Izan ere, ahoskera da hiztun baten hizkuntz gaitasunaz hartzen den lehen inpresioa.
|
|
|
Suitzaren kasuan, 1999ko apirilaren 18ko Konfederazioko Konstituzio Federalaren 70 artikuluaren arabera, alemana, frantsesa eta italiera dira Konfederazioaren hizkuntza ofizialak. Horrez gain, erretorromaniera ere ofiziala da
|
bere
hiztunen eta Konfederazioaren arteko harremanetarako. Lurraldearen ikuspegitik, ordea, kantoi bakoitzari dagokio erabakitzea zeintzuk diren bere agindupeko eremuko hizkuntza ofizialak, betiere hizkuntzen lurralde eremu ‘tradizionalari’ eustea helburu izanik, eta tokiko hizkuntza gutxiengoak errespetatuz.
|
|
2016
|
|
|
Jokabide horrek baditu, begien bistako ordain-sariez gainera, kontrapartida nabarmenak. Kaltegarria da hori, oro har, batez ere hizkuntza ahularen eta
|
bere
hiztun herriaren status sozialean. Dependency interaction sortzen da erdaldunen eta euskaldunen artean:
|
|
|
Hizkuntza bati gerta lekiokeen egoerarik hoberena
|
bere
hiztunek hizkuntza hori zergatik erabiltzen duten ez jakitea da, beraiena delako, Mintzajardunaren azken urteotako bilakaera. Mikel Zalbideren testuaren inguruko hausnarketa marjinalak – Xabier Aierdi
|
|
2017
|
|
|
Baina hiztun berri terminoaren definizio zehatz bat ematea ez da batere erraza, eta noski, ikertzaile bakoitzak
|
bere
hiztun berriaren kontzeptua du, baita hiztun zahar terminoarena ere.
|
|
|
Zadarreko arbanasiera mintzaira aztertzen eta babesten lagundu nahi izan dut mintzaira hori ama hizkuntza dudalako eta
|
bere
hiztun komunitateko kide naizelako. Esfortzu eta ezagupen pertsonalak baliatu ditut horretarako, baina, hala ere, nire prestakuntza akademiko eta profesionala ezinbestekoa izan da.
|
|
|
Dena den, Zadarreko arbanasiera mintzairak ere beste hizkuntza estandar eta prestigiotsuen presioa jasan zuen, eta ondorioz, indarra galduz joan zen apurka apurka, baita Arbanasi auzoan ere. Zadarreko arbanasiera mintzairak ez zuen inolako babesik jaso erakundeengandik, eta horregatik gaur egun, beste ezer baino lehen, etxeko testuinguruan erabiltzeko hizkuntzatzat dute
|
bere
hiztunek. Zentzu horretan Zadarreko arbanasiera mintzairak ikuspegi soziolinguistikotik hartzen duen tokia A. Kova ec ek XX. mendeko 60ko hamarkadan egin zituen landa ikerketan istrio errumaniarrak zuen tokiarekin konpara daiteke.
|
|
|
Euskara baino gaizkiago doa, latinetiko hizkuntzadunentzat gurea baino askoz errexagoa delarik. Are mespretxatuagoa da,
|
bere
hiztunek ere" patois" deitzen dutela!
|
|
2018
|
|
|
Eta, beste alde batetik, gizarte mailako beharrak ditu, gainontzeko gizakiekin dituen harreman edo gizarte mailako elkarrekintzetatik sortutako beharrak (familia sortu, lagunak izan, maitasuna erdietsi, onarpena izan, estatus bat lortu, prestigioa izan, arrakasta lortu, autoerrealizazioa...). Hain zuzen ere, hizkuntza bat gurean euskara
|
bere
hiztunek dituzten beharrizan naturalekin lotuta dagoen neurri berean bihurtuko da komunikaziorako ezinbesteko edo hutsaren hurrengo.
|
|
|
" Hizkuntza gutxituak"
|
bere
hiztunek dituzten komunikazio behar guztiak betetzen ez dituzten hizkuntzak dira, beste hizkuntza batek menderatzaileak beren komunikazio esparru eta funtzioak bereganatu dituelako. Hizkuntza gutxitua galbide arriskuan legoke, hizkuntza menderatzaileak bere komunikazio eremu eta funtzio guztiak bereganatuta dituenean eta hizkuntza gutxituak bere hiztunen komunikazio beharretarako inongo baliorik ez duenean.
|
|
|
" Hizkuntza gutxituak" bere hiztunek dituzten komunikazio behar guztiak betetzen ez dituzten hizkuntzak dira, beste hizkuntza batek menderatzaileak beren komunikazio esparru eta funtzioak bereganatu dituelako. Hizkuntza gutxitua galbide arriskuan legoke, hizkuntza menderatzaileak bere komunikazio eremu eta funtzio guztiak bereganatuta dituenean eta hizkuntza gutxituak
|
bere
hiztunen komunikazio beharretarako inongo baliorik ez duenean.
|
|
|
" Hizkuntza gutxituak", berriz,
|
bere
hiztunek dituzten komunikazio behar guztiak betetzen ez dituzten hizkuntzak dira, beste hizkuntza batek, menderatzaileak, beren komunikazio esparru eta funtzioak bereganatu dituelako (hauxe litzateke" hizkuntza gutxituaren" nire definizioa). Egoera hau, hizkuntza gutxituaren eta hizkuntza menderatzailearen arteko harreman hau, etengabeko elkarrekintza da.
|
|
|
Hizkuntza gutxitua galbide arriskuan legoke, hizkuntza menderatzaileak bere komunikazio eremu eta funtzio guztiak bereganatuta dituenean eta hizkuntza gutxituak
|
bere
hiztunen komunikazio beharretarako inongo baliorik ez duenean.
|
|
|
Maiz, gainera, gainontzeko euskaldunen esker ona eta miresmena jasotzen dute euskaraz egiteagatik. Euskarak
|
bere
hiztunak" egiazko" euskaldun bihurtzen ditu; ez, ordea, gaztelaniak eta frantsesak bereak. Horrek Espainiako eta Frantziako hizkuntzakerian du sorburua.
|
|
|
Gaztelaniak Espainian duen monopolio linguistikoa babestu eta indartu nahi dutenek zera diote:
|
bere
hiztunek eragindako egoera duela euskarak. Alegia, bere hiztunek erabiltzen ez dutelako, bizkar eman diotelako, iritsi dela abelera horretara.
|
|
|
bere hiztunek eragindako egoera duela euskarak. Alegia,
|
bere
hiztunek erabiltzen ez dutelako, bizkar eman diotelako, iritsi dela abelera horretara. Eta, dagoen egoera horretara bere hiztunek eraman baldin badute, zertarako" xahutu" behar den herritar guztien dirua gutxiengo batek sortutako egoera aldatzeko.
|
|
|
Alegia, bere hiztunek erabiltzen ez dutelako, bizkar eman diotelako, iritsi dela abelera horretara. Eta, dagoen egoera horretara
|
bere
hiztunek eraman baldin badute, zertarako" xahutu" behar den herritar guztien dirua gutxiengo batek sortutako egoera aldatzeko. Maiz, gainera, krisi ekonomikoaren aitzakiarekin, hizkuntza sustapenean herri diruak" harrika botatzea" gaitzesten dute.
|
|
2019
|
|
|
Nai dean moun ingoit, nei etzik iñok aintzen. Ez, ez dio inork agintzen,
|
bere
hiztun kontzientzia faltari darion harrokeriak salbu.
|
|
|
Horra hor berriz hizkuntza errumaniarra, hain egokia Cioranen nortasun suharrarentzat, zeinarengandik" desnazionalizatu" baitzen: Alzheimerraren Herri zoriontsuan aurkitu zuen errumaniarrak berriz
|
bere
hiztuna. Behinolako hitz koherentzia gabeak lardaskatzen zituen bere behinolako hizkuntzan, jaio aurreko senilitate gozo batek ordezkatu zuen haren asaldura aberrigabea".
|
|
2020
|
|
|
Hiztun elkarte prototipokoaren ikuspegitik ele bakarreko hiztun elkarte uniformetan banaturik dago mundua: hizkuntza bakoitzak
|
bere
hiztun elkartea du, eta hiztunelkarte bakoitzak bere hizkuntza.
|
|
2021
|
|
|
Hala ere uste dut euskarako irakasleek dugun ezinezko eginkizun horretan zerbait ahazten dugula: hizkuntza batek bizitzeko mugitu behar du,
|
bere
hiztunetatik ikasi behar du. Arlo anitzetan egonkortasunak bere onurak erakutsi baldin baditu, hizkuntzalaritzan horren aldeko zientifiko gutxi agertuko dira.
|
|
|
Ingelesa eta gaztelania dakizkienak hizkuntza daki edo hitz egiten du (know or speak english, saber o hablar castellano), baina euskara dakienak euskaraz dakiela eta hitz egiten duela esateaz aparte, euskaraz egiten duela esaten dugu (doing basque, haciendo euskera). Euskararen beraren ustez, euskara
|
bere
hiztunena da, euskaraz egiten ari diren lagunena. Euskaltzaindiak edo beste inork uste badu eginda ez dagoela, egon dadila trankil.
|
|
|
Eta euskara
|
bere
hiztunei begira jarriko badugu, haien bila joango bagara, haien moduan hitz egingo badugu, ba, literaturan horixe berbera egin behar dugu.
|
|
|
1 Unesco ren arabera," hizkuntza bat desagertzeko arriskuan dago
|
bere
hiztunek uzten diotelarik erabiltzeari, bere erabilera esparru geroz eta txikiagoetara murrizten denean, bere hizkuntza erregistro eta estiloak geroz eta gutxiago baliatzen dituztenean, ala ondorengo belaunaldiei transmititzen uzten diotelarik" (Unesco 2017).
|
|
2022
|
|
|
Sabin Arana jaio baino 130 urte lehenago, XVIII. mendean, hau idatzi zuen Aita Larramendi andoaindarrak: «Zergatik euskarak ezin du
|
bere
hiztun guztiak elkarrekin ikusi, Nazio bakar batean bildurik, aske eta beste hizkuntza eta nazioen menpekotasunetik at. Zergatik egon behar dute Espainiako hiru lurraldek (Gipuzkoak, Arabak eta Bizkaiak) Gaztelaren menpean (eta zer ez nuke esan behar Nafarroako erresumaz?) eta beste hiruk (Lapurdik, Zuberoak eta Nafarroa Behereak) Frantziaren menpean?».
|
|
|
Beraz, maiz, norbanakoaren benetako iritzi eta sentimenduak esparru pribatuetarako gordetzen dira, lankidetza eta errespetu balioak babestuz. Bada, japonierak,
|
bere
hiztunen leuntasunaren erakusgarri, hitz bereziak ditu fenomeno hau aditzera emateko: honne benetako sentimendua eta pentsamenduak adierazteko erabiltzen dena (familiari edo hurbileko isil mandatariei agertzen zaizkienak); eta tatemae, Japoniako pertsona gehienen komunikazio estiloa omen dena, jendaurrean erabiltzen den komunikatzeko modu xalo, baina azalekoa.
|