|
2000
|
|
|
. Halaxe, 1936ko uztailaren 17an Aierrak bere sermoian bota zuen: alkatea ez beste, ez zela inor bisitatzera joango,
|
bere
etxea zabalik egonen zela. Goikoetxea alkateak alde egin eta handik gutxira hasi ziren gezur eta hilketak.
|
|
|
Duela gutxi" Printze txikia" eman ondoren, 27 urte inguruko mutil bat hurbildu zitzaigun eta umea zela gurasoekin Mexikora joandakoa zela kontatu zigun. Ez zekien nola baina," Printze txikia" ren kaseta
|
bere
etxera iritsi zen. Bere familiaz aparte, hori zen euskararekin zuen lotura bakarra.
|
|
|
Intimoa, desamodioaz ari delako, hain gai pertsonala eta, halabeharrez, unibertsala. Eta intimista, bitan banatzen den eszenatoki batean iragaten delako; protagonistaren irudimenari esker
|
bere
etxe bihurtzen da, edo hiri, edo hondartza... Taula gainean hiru pertsonaia bakarrik, desamodioaz hizketan.
|
|
|
Ezer ez, esan nuen, hori besterik ez. Etaisilean gorde nuen
|
bere
etxeko buzoian abizena CH eder batez zeukala ipinia.
|
|
|
Egia da, euskararen zerbitzuko egarri hau
|
bere
etxekoen artean elikatzen delairaunkorki. Jone, haren emaztea, lehenetariko andereño bat orduko Euskal Herrikoegun ilun haietan!
|
|
|
Beti ez geunden ados, baina ezadostasunak ez ziren estrukturalak, koiunturalakbaizik. Gainera,
|
bere
etxean biltzean (Donostiako etxea seme alabei utzita, mendiangaldurik dagoen baserri batean bizi zen ordurako), bera eta bere ingurunea ikustekoparada ederra eman zigun, bai eta zein pianojole fina den frogatzeko ere.
|
|
|
1 Elkarrizketaren edozein modalitatetan jendea aurrez aurre egon dadin saiatu behar dugu. Denbora nahikoa badago eta protagonista gugandik hurbil badago, askozhobea da estudiora eramatea, elkarrizketa zuzenean egiteko,
|
bere
etxean edo kalean grabatu ordez. Bere presentzia fisikoak kalitatea aportatzen dio grabaketari, eta entzuleak eskertu egiten du hori.
|
|
|
Gauaren amaitzean hamalau urteko mutikoak
|
bere
etxeko portalera bideratu zuen gainean zeraman bakardadea. Etxera igo, nano bufoia zela adierazten zioten mozorroak erantzi, eta ohera sartu baino lehenago koaderno bat atera zuen mahaiko kaxoitik.
|
|
|
Gero tabernaria ere batu zitzaigun elkarrizketan, eta azkenean barkatzeko esan behar izan nien, oraindik ez nekiela aterpetxean tokirik izango nuen, eta bertara joan behar nuela, ez banuen kalean lo egin nahi. Gonbidatu ninduenak barrezka erantzun zidan ezetz, tokirik ez banu
|
bere
etxera joango nintzela lotara, eta telefonoan txanponak sartzearen keinua egin zuen bere emazteari deitzeko, afari berezia presta zezan agintzeko. Eskerrak emanez irten nintzen tabernatik aterpetxerantz, eskerrak batez ere Irlandan bakarrik sentitzea oso zaila delako, eta horregatik.
|
|
|
Hura ere arriskutsua zen, Eiderrek ezagututakoaren antzera. Hain arriskutsua, ezen euren arteko konfiantza punturik gorenera heldu zenean
|
bere
etxera joateko proposamena luzatu baitzion Rocíok Txemari. Eta Txemak egun bi eman zituen proposamen harekin bueltaka, baietzaren eta ezetzaren arteko ika mikan sartuta.
|
|
|
Egunkariak ez du zalantzarako tokirik uzten: " Iazko uztailaren 13an Lahinchen (Clare konderria) bost lealista hiltzeko IRAk antolatutako sarearen buru izateagatik atxilotu zuten atzo Ian Donnelley (Ralph ezizenez ere ezaguna), Derryko
|
bere
etxean. Atentatu hartan, IRAk sator lana egiteko erabili zuen Donnelley, eta berarekin batera beste zenbait aktibista atxilotu dituztela adierazi dute iturri polizialek".
|
|
|
Banindoan, bai, Salamancarat, non gizon hura ezagutzeko ditxa izan bainuen: gizon handi hura, bai, bere adiskidetasunarekin eta bere jakintasunarekin ohoratu ninduena, eta bulkatu ninduena,
|
bere
etxerat eraman ninduèn lehen egunean, Axularren Gero a miresterat eta biziki miresterat... eta liburu honen skribatzerat ere bai, nik uste, geroago ikusi dugun bezala.
|
|
|
Ordea, anaia Madrildik itzuli zen, eta, handik aitzina, Villagrandeko dukearen semearen gutunen aiduru egoiten zen hura, ezin urduriago. Eta asteazken goiz hartan ere —tigreak basorat ihes egin eta handik urte erdirat edo izan zen, hurrengo urteko martxoan— gutun bat jaso zuen, non Villagrandeko dukearen semeak Madrilgo kontuen berri emaiten baitzion, baita
|
bere
etxearen eta etxekoen berri ere; eta gutun hartan eta bere gutun guztietan beti izaiten zuen esker oneko hitzen bat azken aldera, batik bat gure amarentzat, zeinak ezin hobeki tratatu baitzuen, hura gure etxerat etorri zenean, aitaren berrogeita hamargarren urtemugan.
|
|
|
Izan ere, ba ote nekien, Venezian porturatu eta hango karriketan ibiltzen hasi ginenean, non nengoen eta norat nengoen, egiazko paisaje bati edo amets bati beha? Zeren eta, Alessandrok
|
bere
etxerat ginderamatzala, laino batean bezala bainindoan, ongi jakin gabe oin zolak ere lurrean ote nituen edo airean... Dakizun bezala, jaun André, munduan zerbait ibilia naiz eta lur ederrak eta hiri ederrak ikusi izan ditut, baina Venezia baino hiri ederragorik ez.
|
|
|
Baina, aitak, amak eta aita Bartolomek ateratzen zituzten arrazoinen aitzinean, osaba, ohi ez bezala, isil isilik egon zen denbora guztian, atsekabetua eta desgogara. Eta aitak erraiten zuen ezen ez zegoela etxegoiendarren ohorea horrela lohitzerik ez zikintzerik, Mattinek lohitu eta zikindu zuen bezala... non eta
|
bere
etxean eta gurasoen etxean!; amak, deabruak nonahi den eta noiznahi den erein zezakeela bere hazia, baita handikien baratzean ere, eta neurri guztiak ere ez zirela aski, hari buru egiteko; eta aita Bartolomek, finean, arrai eta alegera egoitekoa zela eta Jainkoari eskerrak emaitekoa, bai, halarik ere, zeren gaitzak tenorez harturik baitzuen erremedioa, eta zeren Mattinekin bederen tenorez ibili b... Eta guztiak zeuden, beraz, desgusturat, baina gusturat; nahigabeturik, baina nahitsu, osaba Joanikot izan ezik, zeren baitzirudien ezen atsekabez atsekabe zebilela...
|
|
|
Eta bazkaldu, eta lo kuluska bat egin genuen... eta arratsaldean, ostatuko nagusiak kontseilatu bezala, elizarat joan, eta han berean ediren genuen don Anselmo. Eta jakin zuenean noren partetik gindoazen eta zertarat,
|
bere
etxerat gonbidatu gintuen. Eta igan ginen elizako eskaileretarik haren etxerat, non kausitu baikenuen haren erranetarat zegoen emazteki bat, indiar horia zena eta adinean sartua; jarri ginen aulki luze baten gainean, atera zigun emazteki indiarrak guaiaba zukua, eta solasean hasi ginen; eta erran genionean don Anselmori ezen kaputxinoen misionerat joaiteko asmoa genuela eta aita Zacaríasen gomendiozko karta bat generamala, ihardetsi zigun ezen lagun zituela berak ere misioneko indiarrez arduratzen ziren kaputxinoak; baita bertze muturrean zeuden frantziskotarrak ere, zeinek fundatu berri baitzuten bertze misione bat.
|
|
|
Eta alkateak apeza eta biok gonbidatu gintuen
|
bere
etxerat bazkaltzerat, eta, auzapezak, halako batean, igurikitzen nuen galdera egin zidan, erraiten zidala, irri ezin zabalagoa ezpainetan:
|
|
|
Bertzenaz, bazirudien ezen don Fidel, semea galdu baino bortz urte lehenago alargundu zenetik, bakarrik bizi izan zela
|
bere
etxe polit hartan, harik eta bere bizitzaren mementu batean emazteki indiarrez inguratua bizitzea erabaki zuen arte, berehala jakinen duzu zergatik. Enetzat, berriz, kanaberazko txabola berri bat eginarazi, eta hantxe egokitu ninduen, zaldi bat ere uzten zidala, zeren eta ordu arte bera izan baitzen nagusi eta administratzaile eta nihaur nahi baininduen administratzaile berri, landareen, hornizoinen eta bertze salerosien kontuen eramaiteko eta hango eta hemengo erosle zein saltzaileekin harremanetan jartzeko, baterat eta bertzerat ibiliz, nezesitateen arabera.
|
|
|
Eta, handik aitzina, solas luzeak izan genituen, eta gure arteko konfiantza handituz joan zen... eta, berant gabe,
|
bere
etxeko gela batean egokitu ninduen, ni ere haren etxekoa banintz bezala, eta, etxekoen artean, kide bat gehiago.
|
|
|
Eta Horaziok ideia ausart haiek zituen, eta ideia haiekin nola ez zen, bada, gaizki ikusia izanen, Quitoko unibertsitatean ez ezik bertze edozein unibertsitatetan ere, jaun André...! ...zuena eta bertze ingeles hark erran zuena... eta don Venancioren ingururat biltzen zen talde hartako bertze kide guztiek ere erraiten zutena aditzerat eman nahi izanen banizu, orrien faltan aurkituko nintzateke, zeren, arestian erran dizudan bezala, haiek guztiak, edo kasik gehienak, ikasiak eta buruz ongi jantziak baitziren, eta zeren don Venanciok jende haiek gonbidatzen baitzituen noizik behin
|
bere
etxerat, halako suertez, non guztiok izaiten baikintuen orduan solasturi, bazkari baten edo bertze zernahiren aitzakian... eta zeren, geure solas haietaz baino areago, doña Rosa de Osorioz mintzatu nahi bainizuke orain, eta harekin izan nuen amorioaz, zeina izan baitzen, ordu arte izan nituen bertze amoriozko historia guztien aldean, net diferent.
|
|
|
Eta, geure ametsen gibeletik, diruz ongi horniturik gindoazen —Antoniok bere poltsan zeramatzan, izan ere,
|
bere
etxearen sal-erositik eskuetaratu diruak, baita eltzeitsu batean ezkutaturik zituen bizitza osoko irabaziak ere, poltsa batean gorde genituenak eltzeitsua hautsi ondoren, eta nihaur ere ez nindoan esku hutsik, ez horixe, merezi nuena baino hagitzez ere diru poltsa joriagoa jaso bainuen Piarres Oihartzabal kapitainaren eskuzabaltasunetik, han Donibane Lohizunen geure arteko kontuak zerratzen genit... diruz ongi horniturik gindoazen, beraz, ez diru hartaz diru gehiago egin nahi genuelako, zeren guztiz bertzelakoa baitzen gure xedea, baina ikusten genuelako ezen bidaia hartan beharrezkoa izanen genuela, hainbat gastutarako, geure azken porturat iritsi bitartean.
|
|
|
Ez dakit. ...eren eta baitakizu ezen ehiza dabilen lekuetan ehiztaririk onena dela jaun Gezur —emanen ahal dit Bertzeokoak honako izen propio hau erabiltzeko baimendua eta lizentzia, bere don Bildurren eredurat! — Baina, gezurra edo egia izan, dukearen hitzak buru buruan sartu zitzaizkion Mattini... are gehiago dukeak antzeko hitzak xuxendu zizkionean adio egiteko orduan, eta promes egin zionean ezen
|
bere
etxerat eramanen zuela —dukearen etxerat, bai! —, frogen froga hura gainditu ondoren. Eta Mattinek, nola aita bezalakoa baitzen eta buruan gauzaren bat sartzen zitzaionean ez baitzuen etsiko, halaxe erran zuen:
|
|
|
pintore hura, Italiara joan zena eta osaba Joanikoten lagun mina izan zena. Damatxoa edo dama gaztea, berriz, Gabriela Huizi zeritzana, emazteki eder eta ezin lirainagoa zen, umetan umezurtz geratu zena eta bertze osaba batek jaso zuena, harik eta Sagrariok
|
bere
etxerat eraman zuen arte, bakarrik geratu zenean, bere senarra, Abel Huizi, eta seme zaharrena, Timoteo, galdu ondoren, bihotzekoak jorik lehena, eta buruko min izugarri batzuen ondorez bigarrena; eta, iloba etxerat eramanik, berarekin hazi, hezi eta bere ofizioa irakatsi zion Sagrariok, taroteko kartetan edo eskuko marretan etorkizuna asmatzen trebatzen zuela... ongi trebatu ere, agi denez, bere...
|
|
|
...z gizon sentitzen zelako —zeren, Axularrek zioen bezala, gizonak, nehoiz ere izaitekotan behar baitzuen berrogeita hamarretan diru eta hazienda, eta ikusmolde hartarik ezin gizonago izan baitzitekeen—, kontua da ezen festa handi bat prestatu eta organizatu zuela egun hartarakotz, eta anaia ere bertan izan genuela, Villagrandeko dukearen seme harekin etorria, zeina baitzen, Mattin bezala,
|
bere
etxeko primu eta heredero.
|
|
|
Eta gertatu zen orduan, ustekabean, ezen Bucciok baimendua eskatu ziola guardiako ofizialari, zeren eta etxerat itzuli behar baitzuen, Jainkoak daki zertarat, eta hala iritsi zela
|
bere
etxeko aterat eta giltza sartu zuela sarrailan. Giltzaren hotsak aditu zituenean, fraidea jaiki egin zen, eta, nola baitzen zuhurra eta arduratsua, hartu zituen galtzoinak ez bertze beztimenda guztiak, eta karrikarat jotzen zuèn behe leihotik iltki zen, eta aienatu zen ezin arintkiago.
|
|
|
—Ez. Kapitainak erran dit ezen presoak hilabete egin behar duela
|
bere
etxean desterrurat joan aitzin, eta haren hobeki zaintzeko dela.
|
|
|
—Osaba—mintzatu nintzaion—, lehengoan ongi erran zenion Pedro Huiziri ezen ez dagoela desterru handiagorik nork
|
bere
etxean eta nork bere baitan aurki dezakeena baino, eta hori bera gertatuko litzaidake neuri, baldin Urbiainen geratuko banintz, zeren, alde batetik, ez baitut neure amaganik deus ere igurikitzen, eta ez nuke, halatan, haren mehatxupean bizi nahi, inkisizionea dela eta ez dela, jauregiko herederoa nihaur naizen arren, bertzalde; eta zeren, bertzetik, Urbiaingo giro hertsian ito eginen bainintzatek... Eta nik airea nahi dut eta airea behar dut.
|
|
|
" Atxik zeure bi hotza goiti, mutila! Paradisuko ateak behin zabaldu dizkizut, eta berriro ere zabalduko dizkizut, zeren merezi duenak merezi baitu bere merezimenduen ordaina...", eta nik irri batekin eskertu nizkion konfiantza eta merezimendua... baita erakusten ari zitzaidan ardura ere, zeren zinez baitzirudien ezen gogoan barrenago nindukala ni,
|
bere
etxeko kea eta itaxurak baino.
|
|
|
" Haizez izorra izanen ahal haiz, putzez erditzeko noizbait!" Zeren eta urrezko hamar dukatak eta bertze diru guztiak ebatsi baitzizkidan! Jornal bikaina hura,
|
bere
etxea kez garbitzeko eta etxeko itaixuren estaltzeko... baita bertze etxe baten erosteko ere, benturaz! Eta behin eta berriro maradikatu nuen emazteki hura, eta haren arte eta maina gaixtoa, baita bertze hainbertzetan neure burua ere, neure ergelkeriagatik eta neure erokeriagatik, neure zuhurtzia faltagatik eta kontu haietan De mos tenesen dizipulua ez izaiteagatik.
|
|
|
Hantxe, paperezko lore handi bezain itsusiez emokaturiko pareten artean, ematen genien hasiera larunbat arratsaldeetako geure ibilaldiei. Batzuetan ez ginen kanporatzen ere, nor
|
bere
etxera itzultzeko tenorea iritsi artean. Zertarako, bada, aita amenetan sekulan hartuko ez gintuzketen bezala ematen baziguten han ostatu?
|
|
|
Orduko traizioa bertzelako traizio batekin ordainarazi nahi zidan 27 urte geroago? Galdera horixe zebilkidan gogoan, abuztuko larunbat horretan, erredakziotik
|
bere
etxeko telefonoa markatu nuenean. Asteazkenean, izeba Milagrosen hileta elizkizunen ondoko kafetegian, nire andrearen ahotik ateratako" Fernando, bagoaz?" horrek oihartzun durunditsua utzia zidan belarri barnean.
|
|
|
—Nor
|
bere
etxean bizi baitziren! Marikoiak bai, baina ergelak ez.
|
|
|
Aitzin gaueko joan etorri nola halakoek leku egin zuten nire oroimenean: Klara mozkor arraildua, borrokan
|
bere
etxeko atearen zerrailako zulo tikixkoaren aurka. Atea neronek ireki ondotik, nonbait, giltzak sakelaratu nituen oharkabean.
|
|
|
Bada, neronek ikusi nuen jauzilariak ere preparazio berbera egin bide zuen bere kirol bizimoduan; ala beharbada ez, hori ez dago sekula ziurtasun erabatekoz jakiterik, batik bat halako kirol berezi bati buruz hitz egiten dugunean. Tira, nolanahi izanik ere, ziur dakit (han eta hemen galdetu nuelako) nik ikusi nuen eski jauzilariari, Marius Lippiri alegia, izugarri gustatzen zitzaiola Paul Delvaux pintore belgikarra, eta Jaume Muxarten koadro bat baino gehiago zuela zintzilikaturik
|
bere
etxeko egongela funtzionalean. Marius Lippi Ipar Europakoa zen, Siziliakoa oker ez banago.
|
|
|
Harriturik nago gaur, pentsatuz, agure hark nola igarotzen zituen orduak eta orduak
|
bere
etxeko atarian, aulki zahar batean eserita, baserriko euri guztiak inguruan zituelarik, geroa, oraina eta lehena baino lehenagoko haizeak bihotzean zituela; eta dena zekien, eta guri damututa nago orain ezjakin bat zela iruditzen zitzaigun. Belar ilun bat hoz  katzen zuen beti menta usaina zuen, eta aulkiaren inguru guztia zeukan karkaxa zikinez lohituta.
|
|
|
Patxik zirenak eta ez zirenak frogatu zituen. Ez zidan eskatzen ezta Dabid uztea ere (hori, haren ustetan, berez etorriko zela" idatzia" zegoen), soil soilik hilean behin, birritan, hirutan..., edo hogeita hamar bider geratzea eskatzen zidan,
|
bere
etxean, handik hurbil zegoen Dato hotel modernista ttikian Patxiren hitzetan, autoan edo gogoko nuen tokian. Baina nire aurpegierari erreparaturik, azkenean hatz erakuslea pausatu zuen nire ezpainetan.
|
|
|
ostatura itzuliz? Ez, ez zezakeen, Lazarok hain adiskideki
|
bere
etxea eskaini zionez. Sikiera Henrigana eramango balu.
|
|
|
" Ez hidanan esan", kejatu zitzaion amatxi zaharrari Maria. Ja Elik bere berokia erantzi zuen, ja eskegitokian utzi, ja bazihoan,
|
bere
etxean balego bezala, salaz beste alderaino, gehixeago zabaltzeko kortinak. " Ilunpean zarete", esan zuen.
|
|
|
" Hemendik", esan zuen; kale estu batean sarrarazi nahi zuen. Xan gelditu egin zen; agian ñarroak
|
bere
etxera eraman nahi zuen; agian, hala ere, inspektore bat zen; zena zela ere: " Bueno", esan zuen," ni hemendik noa".
|
|
|
Baiki, keinu hura Xanentzat ofentsiboa zitekeen; Xanek ordea apal hartu zuen. Dudagabe zaharrak
|
bere
etxean permititzea zeukan horrelako desaireak. Alabatxoa, Xanen magalean, bakar kontuak esaten ari zela, Raissak:
|
|
|
" Hori ba", esan zuen Bonifaziok; bere perspikaziaz harro, irribarre egin zuen, hortz zuri zuriak erakutsiz; Xani begira, esku bateko hatzekin bibotexkak lixatzen zituela, pentsakor gelditu zen; haren kopetan zimur batzuk agertu ziren; sudurretatik hats aldi bat botaz, interpretatzen gaitza zena: ...haut, ezta?", galdetu zion; Xanek lepoa apur bat luzatu, sorbaldak apur bat kixkurtu zituen;" hi ez al hintzen hemen aritu... denbora batean?", galdetu zion; Xanek ezezkoa egin zuen; Bonifazio purutxo bat piztuz entretenitu zen; haren eskuan eraztun batek diz diz egin zuen; Xani Raissa gogoratu zitzaion; ez ote zuen hura zela ta Bonifaziok hara eraman; inondik inora jakin ote zuen,
|
bere
etxean izan zela?; ez zen probablea; eta, Bonifazio hori jakin gabe zegoela, Xan lasaiago zegoen: nahiz hura enpresako buruzagietarik izan, eta nahiz bera orain, era batera, haren menekoa zen, haren emaztea... nolabait, une batez, berea izan zuen;" eta", esan zuen Bonifaziok," hire lehenbiziko egunaz zer balantze egiten duk?".
|
|
2001
|
|
|
Penelopek, halere, bera baino ez du maite. Gauzak horrela, Ulises bere lurretako zerrizainarekin bizitzen jartzen da, eskale itxuran, eta zoriogaiztoko itxura horrekin dabil emaztearen ezkongaien artean,
|
bere
etxean irainak jasoz. Azkenean, baina, semeak eta biek mendeku errukigabea hartzea lortuko dute, aipatu ezkongai guztiak akabatuz.
|
|
|
Kotxe batean sartu gintuzten (ez dakit, Citroen bat zela uste dut...) eta begiak irekitzerako Remellurin geunden, Italia ttikian. Badakizu, han familia familia da, eta" Il Capo" k
|
bere
etxean hartu gintuen negozioez bazkaritan hitz egin genezan, bera mahaiburu, eta bere konfidantzako lagunak alde bietan zituela. Ardoak ondutako umorean, Remelluriko historia eta ardogintzaren sekretuak agerian jarri, eta bere hurrengo proiektua aitortu zigun:
|
|
|
Eta tik tak, tik tak entzun dezake mutikoak, erdi esna ohean geldi dagoela. Bere logelan dago Jonas,
|
bere
etxean, baina jadanik etxe hark ez du lehen zuen usaina, orain arrebatxoarena besterik ez baita nabarmentzen han. Eta arraroa iruditzen zaio usain hori Jonasi, nahiz eta bere arrebatxoa asko maitatzen duen.
|
|
|
Oso egunean bizi gara eta hemen bizi garen aktoreok ez dugu perspektiba luzeekin lan egiteko aukerarik izaten. Inork ez du
|
bere
etxean libreto edo gidoi pila bat mahai gainean noiz irakurri eta aukeratu zain. Mementoan mementokoa egitea tokatzen zaigu.
|
|
|
Bizitzan nahi duena egiten ohituta dago, eta oraingoan idazle bat berarentzat bakarrik sortzen aritzea nahi du. Munduko ipuinik onena entzutea nahi luke, eta Itziarrek idatzitakoak izugarri gustatzen zaizkionez, hura bahitu eta munduko ipuinik onena kontatu artean
|
bere
etxean gordeta edukitzea baino ez zaio bururatu. Idazlea laster ohartuko da gizon ero horri kontatzen dizkion ipuinetan agertuko zaiola heriotzera edo askatasunera eramango duen bidea.
|
|
|
Euskal etxea. Euskal sendiak, or, emen eta an, ez du berdin jokatu
|
bere
etxea jasotzerakoan. Euskal familiak, bere kezka eta egonlekutzat milla eratara jaso ditu aterpetzat artu dituan etxeak.
|
|
|
Horregatik gizartea ukatzen duenak maite ditu marjinak, bazterrak eta mugak: nomada bihurtu da,
|
bere
etxeko atea zarratu eta joan doana da...
|
|
|
Horrela bada, jabeak erabakitzen badu
|
bere
etxeko ondasunen balioa (bitxiak kanpo baina liburuak, sukaldea, etxetresna elektrikoak, altzariak, arropa eta era askotako gauzak barne) 3.000.000 pezetakoa dela, segurtatu behar dena da, eta galera izanez gero itzuli egingo zaiola ziurtatzea urtean 12.000 pezeta inguru kostatzen da (hau da, milioi bakoitzeko 3.000 pezeta inguru).
|
|
|
Bada beste planteamendu bat ere, askoz ere prosaiko eta utilitaristagoa: lanpostu egonkorra eta ongi ordaindua dutenek eta
|
bere
etxean gurasoenean bezalako bizitza kalitatea edo hobea izango dutela uste dutenek bakarrik alde egiten dute amatxoren etxetik.
|
|
|
Legearen arabera jokatuz, batzuetan pentsatzen dugu etxean daukagun animalia ezin hobeto dagoela
|
bere
etxe berrian.
|
|
|
Kontua ez da bakarrik internautak,
|
bere
etxeko gelatik eta pijama jantzita, denda digital guztiak banan banan arakatu ahal izatea, eskaintzarik hoberenak zeinek dituen atzemateko, sistema batzuek (Mysimon izenekoak, adibidez) egiespen hori dohain eta automatikoki egiten baitute dagoeneko.
|
|
|
Harmonia hori, hala ere, apurtu egiten da p epealditik aitzina. Ikusiko denez, H herrialdeak gauzatzen duen kanpo zorraren zerbitzuak bazterrezinezko kontrako emaitza dauka
|
bere
etxeko monetaren kanpo baliorako.
|
|
|
H herrialdearen zorrak aldatu gabe segitzen duenez bere kanpo hartzekodunei transferitzen dien etxeko aurrezkien kopurua edozein delarik ere, premiazkoa da H diruan inolako ordainketarik ez egitea; hala ere, horrela eginen balu, bere sakrifizioa alferrik izanen litzateke. Logikari dagokionez, zorpeko herrialdeak kanpo monetatan irabazi netoak eskuratzen ditu bere kanpo hartzekodunei zerbitzatzearren, irabazi horiek erabiliz eta ez
|
bere
etxeko dirua erabiliz.
|
|
|
lehen puntuaren aplikazioa egiaztatzen du, zeren herrialde bakoitzak bere inportazioak bere diruan ordaintzen baititu. Hegoak Iparrak jaulkitako bonuak (B) ordaintzen ditu (lehen zirkuitua)
|
bere
etxeko diruan; Iparrak Hegoaren merkataritza esportazio netoak ordaintzen ditu bere diru nazionalean (bigarren zirkuitua). Beraz, I diruko x unitateko zirkuituak (lerro jarraituak) ondasun errealen elkarren arteko transferra ahalbidetzen du (lerro etenak):
|
|
|
Hortaz, egin behar den galdera hauxe da: eskuratzen ote du Banku Zentralak mundu errealean, zorpeko egoiliarrek kanpora transferitutako aurrezkiekiko mozkin netoen kopuru baliokidea
|
bere
etxeko diruan, ala ez. Erantzun zuzena, dudarik gabe, ezezkoa da.
|
|
|
Lehen arazo garrantzitsua ondokoa da, alegia, ea kanpo moneten sarrera neto horiek H diruko kanpo balioan presioa ezartzen duen ala ez jakitea, zeren, horrela, kanpo balioa gehitua izanen bailitzateke. Erantzun esperimentala ezezkoa da, zeren H ren Banku Zentralak ez baitie finantza merkatuei so egiten kanpo monetatan
|
bere
etxeko diruko aktibo berrien kontrabaliorako; aitzitik, HM ko x kopurua H ren Banku Zentralak sortua da, eta honek bere erreserbei (2 IM) gehituriko kanpo moneten kopurua, monetizatzen, du horrela bere unitatetan.
|
|
|
Gure etsenpluan, H herrialdeak galera bat jasaten du nazioarteko trukearen terminotan, zeinak merkataritza irabazi netoaren errealitatea irentsi eta truke merkatuan deuseztatzen duen:
|
bere
etxeko outputetik, H diruko 2 milioi unitateko merkataritza soberakina lortzen duen bitartean, truke merkatuan H herrialdeak H diruko 2 milioi unitateko galera zehatza jasaten du. Hala ere, baldin eta p epealdian H herrialdea bere kanpo hartzekodunei zerbitzatzeko gai bada, horrek soilik esan nahi du, berak zor baliokide berri bat lortzen duela.
|
|
|
alderantziz, salgaitan irabazten du bere inportazio soberakinaren kopurua(= z IM). Eta dirutan, Iparraren sakrifizioa nulua da, zeren bere egoiliarrek Hegoaren hartzekodunek bereganatzen baitute bere merkataritza inportazio netoak ordaintzeko (z IM) zuzendutako
|
bere
etxeko errentaren kopurua.
|
|
|
Ikuspuntu inpartzial batetik erraza litzateke ondokoa onartzea: interes eta amortizazioen ordainketa total modura, Hegoaren hartzekodunek Iparrean produzitutako errentaren zati bat eskuratzen badute,
|
bere
etxean produzituriko errentatik bere kanpo zorra zerbitzatzeko aske egon litzateke Hegoa. Orain maila normatiboan gaude:
|
|
|
Adieraz dezagun berriz ere Hegoan dautzan bi zamen eite gehigarria: batetik bere merkataritza esportazio netoetan irabazitako kanpo monetak bere kanpo hartzekodunen onurarako sakrifikatu behar ditu; eta bestetik, era berean, galera baliokidea jasaten du
|
bere
etxeko errentan.
|
|
|
Interesgarria da konturatzea ezen, ekonomia nazional konkretu batean, i koegoiliarrari zordundua egonik, h egoiliarrak kanpoko errenta baten onura eduki dezakeela soilik, bere kabuz inolako errenta positiborik irabazi ezin duelako, zentzu zehatzean. Gauzak oso bestelakoak dira H herrialdearentzat I herrialdearekiko erlazioan; argi dago, izatez, ezen herrialde bakoitzak
|
bere
etxeko harremanen barruan eraturikoa barneko errenta batetik ateratzen duela lehendabizi onura. Zorraren zerbitzuak, beraz, arazo espezifiko bat sortzen du, berak herrialde bat gainerako munduarekiko erlazioetan inplikatzen duen heinean.
|
|
|
Nazioarteko ordainketen ordena berriak ahalbidetu egin dio herrialde bakoitzari, gainerako munduari
|
bere
etxeko baliabideen kopuru positibo gehiegizkoak eman beharra geldieraztea. Hemen proposatuko den planak irabazi netoa ekarriko luke, eta hori herri bakoitzak bere zorra behin soilik zerbitzatzeko posibletasunetik etorriko litzateke (hau da, bere kanpo zorra efektiboki gutxitzeko posibletasunetik, bera zerbitzatzen duenean).
|
|
|
Sistema egoki batean, herrialdea bitartekari moduan aritu behar da bere egoiliarren eta gainerako munduaren artean; hain zuzen ere, egoiliarren kanpo zorra herrialdeak berak eraman behar duela eta herrialdea bere egoiliarrekiko hartzekodun bilakatu behar dela esan nahi du horrek. Beraz, bitartekari gisa arituz, herrialdeak gainerako mundutik maileguz hartuko luke
|
bere
etxeko egoiliarrei maileguz emateko, eta gero bere kanpo zorra zerbitzatuko luke beraien izenean. Hortaz, plan berriak gaur egungo nazioarteko ordainketen ez sisteman kanpo zorraren zerbitzua karakterizatzen duen barne baliabideen galera baztertzen du, eta horrek mozkin baliokidea gauzatzea ahalbidetuko lioke zorpeko herrialdeari H.
|
|
|
Kasu bietan, Mexikoren kanpo zorraren ordainketak asimetria baten menpe daude, eta asimetria horrek halabeharrez herrialdearen nazioarteko baliabideen galera partzialera eta zor berri baten menpe jartzera eramaten du. Pesoa finkaturik egonen balitz nahiz eta gero presio debaluatzaile handiagoa jasan, Mexikok maileguz hartu lituzke atzerritar monetak truke merkatuan, bere kanpo zorraren zerbitzurako, bere kanpo zorra handituko lukeen eragiketa eginez; edo gero eta prezio baxuagoan saldu lituzke
|
bere
etxeko baliabideak, horrela, bere kanpo zorraren hazkundea jasanez. Hortaz, alternatiba gauzagarria izan barik, dolarren kontra pesoa flotatzen uztea, Mexikok bere kanpo zorra garapen ekonomikorako duen gaitasuna ahulduz soilik ordain dezakeela onartzea da.
|
|
|
Beraz, H herrialdearen barneko eta kanpoko errentei dagokienez, diruaren terminotan, 2 bilio dolarrak eskari gehigarri baten objektu dira. Edozein teoriaren arabera, halabeharrez ondorioztatzen da ezen H herrialdearen kanpo zorraren zerbitzu korrontea
|
bere
etxeko diruaren kanpo balioaren depreziazioaren kausa dela, eta depreziazio horrek merkataritza inportazioen prezioa kanpo monetan merkataritza esportazioen prezioen kanpo monetan maila zehatzera ekartzen duela.
|
|
|
Ikusitakoaren arabera, badirudi Hegoak
|
bere
etxeko errentan galera bat jasaten duela bere kanpo zorra zerbitzatzen duen bakoitzean; gure analisiaren arabera, Hegoak kanpo monetan (dolarretan) sufritzen duen galera, ez da gertatzen inolako kasutan. Zernahi gisaz, hurrengo atalean ikusiko den bezala, preseski kanpo monetan gauzatzen da Hegoaren galera.
|
|
|
Uste izatekoa da ezen, zorpeko herrialdeak
|
bere
etxeko moneta soilik galduko balu, defizita erraz konponduko litzatekeela. Izan ere, herrialde batek modu aske batez eta kosturik gabe jaulki ditzake bere monetako kopuru positiboak.
|
|
|
Euskalduna ontzitik jaustean kapitainak erran zion, elkar ikustean, berriro elkarrekin joango zirela itsasora. Senarra ihes joan zen
|
bere
etxeraino. Han, emaztearekin egon zen hizketan; baina ez zion deus erran kortsarioekin eginiko lapurketez.
|
|
|
dio ahots sarkor batek udazken arratsalde hartatik. Destinuaren gorputza
|
bere
etxean kokatua dago egun hartan, amonaren senarra dena hilobiratzeko. Destinuaren aurrean senarrak duen arma bakarra bihotza, bestearena bala soil bat.
|
|
|
Ondoko dantzalekuko musikaren erritmoan gerturatu zaio dagoeneko gogortuta duen gizonari eta ahoa gerturatu du. Gaurkoa beste gau bat izanen da, beste gizon ezezagun batekin,
|
bere
etxetik hain urrun dagoen lurralde horretan.
|
|
|
Pablo izan da ikasgelako lehena. Bere ama Isabelita munduan denik eta ama zoragarriena dela esan du, eta benetan emakume zoragarria da zuretzat ere, maiz gonbidatzen baitzaitu
|
bere
etxera Pablorekin jolas egin dezazun. Bere aita Luisek taxiak gidatzen dituela aipatu du hurrena eta azkenik, bere arreba Dabnek taberna batetan lan egiten duela esan du. lkaskideek beren azalpenak eman dituzten bitartean, zuk zer esango duzun pentsatzen jardun duzu.
|
|
|
Gure arratsaldea zen, gurea eta guretzako, eta gustokoena egiten pasatu genuen: izenburuak aholkatzen, inpresioak trukatzen... Gero, bakoitza
|
bere
etxera, bere maitetxoarekin. Eta ziur nago Miren alai eta maitekorra egongo zela berearekin, ni nirearekin egongo nintzen bezala Esan ohi da lagunak mantendu behar direla bikotekidea galtzen baduzu ez bakarrik gelditzeko.
|
|
|
Erabateko anabasa. Sergio, ohe ondoko leihora hurreratu eta handik begiratuta
|
bere
etxea ikusten zela konturatu zen, eta Danielaren etxea, Manurena, bizilagunaren lentzeria koloretsua zintzilikatua, Herminio zenaren egongela abandonatua...
|
|
|
Horregatik, 18 urte bete zituenean alde egin zuen, pisu bat alokatu eta pin koloretsuak margotzen egiten zuen lan. Baina Herminioren alargunak amaren antz izugarria zuen, eta ez zekien zergatik jo zuen
|
bere
etxeko atea. Zalantzan izan zen, ireki edo ez, baina amaz akordatu zen eta amari ez zizkion sekula etxeko ateak itxiko.
|
|
|
Baina pelikula hartan bazirudien paperak aldatu egin zirela eta amorrua ematen zidan nire betiko ziurtasuna kolokan jartzeak aktore gazte eta guapo baten aurrean. Amorrua eman zidan, amaieran, edozer nahi izanez gero
|
bere
etxera lasai deitzeko esan zidanean txartel bat luzatuz, aspaldiko partez masailak gorribizitu egin zitzaizkidalako, neskatxa nerabe bati bere maitasun platonikoak kaixo zozo bat esaten dionean bezala. Amorratuta atera nintzen antzokitik, Pantxo Reyren aurrean kazetari hasi berri bat bezala agertu nintzelako.
|
|
|
Albertorekin egon nintzenekoa gogoratu nuen. Nola zabaldu zidan
|
bere
etxeko atea eta gerritik helduta sarrarazi ninduen eta nola kendu zidan abrigoa eta nolako keinu lizunez piztu zituen afariko kandelak eta nola gero.
|
|
|
Ama zuen maitasuna erakusten zion bakarra. Espetxea zen berak ezagutu zuen etxea,
|
bere
etxea. Amarengandik eta espetxetik hastantzeak bihotza urratu zion.
|
|
|
Espetxea zer den eta ama han zergatik dagoen ulertzeko gazteegi da oraindik Geetha. Berarentzat Bangaloreko espetxea
|
bere
etxea da. " Ama etxean dago" esaten du beti.
|
|
|
Ikustera, baina, ahaideetarik inor ez zaiolako etorri, oso minduta dago. Ez senarraren aldekorik, ez
|
bere
etxekorik. Inortxo ere ez.
|
|
|
Ezkondu egingo da dotea ordaindu eta gero. Gizonak mesede galanta egiten bide dio,
|
bere
etxera hartuz.
|
|
|
Emaztearen irrikak, desioak eta izaera ez dira kontuan hartzen. Maiz gertatzen da senarraren etxekoek emazteari
|
bere
etxekoak ikustera joatea galaraztea. Gutunik idatzi edo telefonoz mintzatzea ere bai.
|
|
|
Indian gizonak, esan dugun moduan, mesede egiten dio emakumeari ezkontzerakoan; ohore ere bai
|
bere
etxera jasotzean.
|
|
|
Senarrak zazpuzten badu, emazteak ez du
|
bere
etxera joaterik. Etxean ez lukete onartuko.
|
|
|
Sambalpur en gizon batek
|
bere
etxeko sei lagun garbitu zituen: emaztea, aita, ama, arreba eta bi anaia.
|
|
|
‘Esaten dute guardia zibilek errekistatu dutela
|
bere
etxea goizaldean... ’
|
|
|
Goio ezkutatu egin zen, eta Ariane
|
bere
etxerantz pasatu zen.
|
|
|
Eta ez dizu ipuin kiowa hori lehen gauean kontatuko,
|
bere
etxera bisitan heldu diren euskaldun guztiei kontatu dien moduan.
|
|
|
Dozena erdi lekutatik igaro ondoren, Gipuzkoako herri txiki batera ailegatu zan. Jaten ondo, eta trataera
|
bere
etxekoa. Gustura egoanez, bertan gelditzea erabaki eban.
|
|
|
Ilun  tzean, albainorratzez birjosiko die koltxoi etxola  bana etxekoei. Gauean,
|
bere
etxea hutsaren truke eman zuen ardiaren ipuina kontatuko dio amamak neskatila ile horiari, hark amamak txapinak egiten dituen bitartean.
|
|
|
Zaharragoen poesia lanak, atzokoenak edo bart arratsekoenak batik bat, ia zeharo arbuiatzeko eskubide osoa du eta arrazoirik gabe ari denik ere ezin esan daiteke erabat. Horrelako garbiketak, atseginak ez badira ere, egin behar ditu nork
|
bere
etxean noizik behin bederen, zoko zikinak astinduaz, eta ezin uka daiteke osasungarriak direnik. Halaz guztiz ere, ordea, hizkuntza lehenago landu dutenek, baita moldakaitzenek ere, zerbait utzi digute:
|
|
|
nor
|
bere
etxean edo/ adiskidenean.
|
|
|
Kezkagarriagoa da, aldiz, maiz sarri bertan irakurri duguna, gure arteanjada gainditurik zegoena berriro ere errepikatuz. Bakoitza da
|
bere
etxearen jabe, etaEgunkari a-k eskubide osoa du bereari eusteko. Ez dugu uste, horratik, beste hainbeste esan dezakegunik inoiz bertan irakurri ahal izan dugunaz.
|
|
|
Bertsozaha rrak biltzen hemen hasi nintzen. Mutiko baserritar bat bazen
|
bere
etxeko kanta paperak sarritan aitatzen zituena. Ekartzeko, bada, haiek esan nion, Eguberrietakooporretatik itzultzerakoan.
|
|
|
Maddalen Erreka metroko arroiletan gurutzatzen nuenean, plastikozko pegarrak dohaineko urez betetzen laguntzen nion, eleka egoten ginen ilunpeak ilunpeari eta azkenean nor
|
bere
etxera abiatzen zen, lur azala aski jorratua zela ohartzen ginenean. Pentsatzen jarririk, Maddalenen herioak biziaren antzekoa behar zuen:
|
|
|
behin berriro maitasunaren sareetan harrapatua nintzen, hegorantz doan urzo gaixoaren gisa. Bilkura biharamunean, gerezien amultsua gogoan, lagun batek
|
bere
etxera afaritera gonbidatu ninduen eta han zen guztia gertatu: ikusi, entzun eta usnatu bezain laster amoros nintzen, ahoa irekitzen zuen oroz, buru zokoan Metropoliz erraldoietako errauts, jende, azantz eta mugimenduak txertatzen zizkidala.
|
|
|
Ez bata ez bertzea ez ginen aste osoan etxetik atera. Beharrik Teofilo zegoen gure etxean, Irungo trena ez zebilelako, Ziburuko
|
bere
etxera ezin joan Sanferminetatik bueltan, eta bere akordeoia eta umore paregabearekin ahantzarazi zizkigun osaba eta bioi gure pena guziak.
|
|
|
Katilu moduko oliontzi bat hartu zuen gero, eta olioz bustitzen hasi zitzaion, xortaka xortaka, behar zuten burni puska guzietan. Ondotik, sarrerako atearekin segitu zuen, eta denda ostatuan ageri ziren guziena akabatu zuenean, bertze geletako bidean galdu zen, inork agindu gabe,
|
bere
etxean balitz bezala, behatzak ezin lasaitu, barberoa aizturrekin igualtsu, betiere kasko gorriko hegazti hori beltxa gainean eramaki zuela. Gizonak txistu eta txoriak kanta, edo aldrebes.
|
|
|
Juanari gertatzen ahal zitzaionagatik arraso kezkatua eta bere buruarekin haserre, astazakil nardagarri hari kontra egiteko gauza ez zelako izan, Bixente Xixtuk ez zuen sosegurik harrapatzen zubiaren bertze aldeko
|
bere
etxe ttikian. Leihora hurbildu eta pare parean ageri zen Zubiko Bentari begira gelditu zen.
|
|
|
Hamar bat urte lehenago, Afrikako gerrara joateko abisua hartu zuen egunean, segituan hasi zen Rafael maleta prestatzen, Arantzako
|
bere
etxean. Amak harritua begiratzen zion semerik finenari.
|