|
2000
|
|
|
Gure gazte gehienak euskaldunak dira% 50etik gora eta gehiengoa. Orduan, gazte askok ez du familian euskara hitz egin izanaren eredurik eta, beraz,
|
berak
asmatu du familian euskaraz bizitzeko eredua.
|
|
|
batean aparte, ia sariketari adina arreta eskaini dio sariketaz kanpoko lanhoni, polemikatxoak piztua zuen morboaren seinale, apika. Hona hemen E, tar N.reniruzkina,
|
berak
asmatzen duen bakearekin (Egan 5/ 6, 1955, 76):
|
|
|
Eta bi idurien idurikotasuna —Jesu Kristorena eta haren amarena, eta enea eta ene amarena— konfirmatzerat etorri zitzaidan —edo hala uste izan nuen nik bederen istant hartan, edo sinetsi nahi izan nuen— ezen, Jesu Kristo jarraibide harturik, apez egin behar nuela; izan ere, ez al zen hura nik sagastian ustekabean hartu nuen erabaki zentzugabeari bere zentzu ezkutua eta egiazkoa edireiteko modua? ...ezen jauregitik ihes egiteko asmoarekin hartu nuela, printzipioz, apez izaiteko deliberamendua, egia baitzen, halaber, ezen Jainkoak xuxen skribatzen zuela, baina lerro okerretan, halako suertez, non ene hatsarreko okerra ere geroak xuxendurik gerta baitzitekeen, Jainkoaren borondatearen arauaz; eta, zeren, horrela, nik asmatu estakurua eta desenkusa Jainkoaren probidentziak bideratua eta Jainkoak
|
berak
asmatua izan baitzitekeen, ororen buruan, eta ene gezurra, beraz, Jainkoak gidatua, gezurraren bidetik egia zedin bete eta konpli. Zorionekoa ene burutazio hura, kontzientzian nuen karga astuna guztiz arindu zidana... harik eta iduritu zitzaidan arte ezen ene arima hegaldatzerat zihoala, artean eri nengoen arren!
|
|
2001
|
|
|
" Hay chicles, caramelos, pastillas de café y leche" (12.or.,...)," Chicle americano" (12.or.,...). a) Historiako hizkuntza bikoiztasun hau ez da bigarren nobelaren kasukoa bezain bortitza. Aipatutako kasu horretaz gain, protagonistak
|
berak
asmatutako beste istorioetan (etxez etxe saltzaile gisara dabilen sekuentzia horretaz aparte), ez dago bi hizkuntzen erabilera sistematikorik. Funtsean, kontakizunaren espazio hipotetikoa kokatzeko balio digun baliapide honek (estazio hori Euskal Herriko edozein estazio izan daiteke), ez digu 100 metro ren kasuan islatzen zuen bi komunitate linguistikoen konflikto hori hain nabari agertzen. b) Narratzailea protagonista duten beste istorioak, gehienetan lehenaldian kontatuak, eta itxuraz protagonistaren gaztaroari dagozkionak.
|
|
|
‘Ez dut uste, tropikala delako, ’ dio Arantxak. ‘Espainolez bestelako izena du, baina gure aitak dantzalorea esaten zion, izena
|
berak
asmatuko zuen seguru asko.’
|
|
|
Ni umea nintzelarik, don Migelek5 bakea eta futbola,
|
berak
asmatuak ez baziren ere, ekarri omen zizkigun. Urteen buruan alde egin zuenean, futbola gelditu zitzaigun; ez, ordea, jaun eta jabe, artean bezala.
|
|
|
Aita Olabide gogorarazten digula esango nuke20, nahiz hitzei dagokionez, nahiz hain gogoko zituen adizki sintetikoei. Hauetatik batzuk (donhetsa, duzkizu, dedetezuna, neroske, nigorra)
|
berak
asmatu ote zituelako susmoa ere zabaldu da. Halaber hitzak:
|
|
|
Eta ixil ixilik entzun bear izan nizun gizajo onek jaun aundiaren erantzuna, orain emen argitara ekar  tzekoa eztana. Gure eliz artzai zintzoak,
|
berak
asmatu bearko dute, geroztik, nolatan lagundu beren artalde gaixoari, Jainkoaren itza adi erazten...".
|
|
|
Eta, azkenik (azken baldintza), solaskide bakoitzak sostengatzen dituen iritziekin identifikatu beharra dauka: kontua ez da ideia horiek originalak edo solaskideak
|
berak
asmatuak izatea, edo iritzi horiek oso garrantzitsuak izatea; bereak bailiran defendatzea nahikoa da, eta ez soilik jendeak hala esaten duelako. Baldintza hau ezinbestekoa da, ideiak egiaztatzearekin batera, solaskidearen bizitza bera egiaztatzen baita, eta ezeztatuz gero, solaskideak eztabaidagai den auzian bere bizitza modua aldatu baitu:
|
|
|
maitasuna gorrotoaren gain jarriz bizia galtzea. Tamalez, azken bertsio hau ez da oso sinesgarria eta ziur asko harrapatutakoan
|
berak
asmatutako aitzakia baino ez zen izan.
|
|
2002
|
|
|
Andoni Etxarrik dioenez, ez dago errezeta zehatzik, sukaldari adinako errezeta baizik. Ordea, oinarrizko bat badago bere iritziz, eta
|
berak
asmaturiko Hendaiako Marmitakoaren errezeta eskaintzen digu: 3 kilo hegaluze eta 3 patata.
|
|
|
Zentzu horretan, lehenengo liburua da tradiziotik hurbilen dagoena, eta hurrengoetan gero eta gauza berri gehiago aurkitzen da: errealitatetik abiatuta
|
berak
asmaturiko kontakizunak, iturri ez esopikoetatik harturiko alegiak, alegoria mitologikoak, anekdota eta kontakizun laburrak...
|
|
|
Herrialde musulmanen kasuan, gainera, zauriak sakonegiak dira eta, orbandu ordez, gaiztotzeko ahaleginak baino ez ditut ikusten. Nekez maite ez ezik errespeta daiteke ezagutzen ez dena, eta Mendebaldeak egun Islamari buruz ‘dakiena’, Mendebaldeak
|
berak
asmatutako propaganda baino asko gehiago ez da.
|
|
|
Garaiko ideia liberalekin, kartzelen erreformarako bere nahiak industria iraultzarekin eta Frantziakoarekin bat egingo du. Utilitatea
|
berak
asmatu ez bazuen ere (aurretiaz Beccariak edota Humek ere hitz egiten digute Estatu bateko zoriontasun kopururik handiena lortzearen helburuari buruz), utilitatea interpretatu eta moral eta legearen printzipio unibertsal bezala aplikatzeagatik utilitatearen aitatzat har dezakegu. Utilitarismoak eraginda, gizatasuna, liberalismo ekonomikoa eta kontrol eta diziplinaren bidezko botere antolaketa oinarri dituen proiektua luzatuko digu Benthamek2.
|
|
2003
|
|
|
1974an, ebakuntza egin ziotenean, ia amaiturik zuen, nahiz 1981era arte argitaratuko ez zen. Eroapenez beteriko ibilbide luzean osasun egoera kontuan harturik, guruzbidea esan genezake,
|
berak
asmatu zuen euskara irakasteko metodoa goitik behera: gramatika egituren azalpen pausukakoa, irudiak, ariketak, gramatika azalpenak, entonazio markak eta abar.
|
|
|
Batzuetan, bertsoak asmatu ta idatzi bertsolariak berberak egiten ditu (Altzoko Imaz ez ei zan sekula solora joango, papela ta lapitza aldean eroan barik! cfr. Auspoa, 68 zk.). Beste batzuetan, bertsolaria bera ezjakina bazan, besteren batek semeak, emazteak... idazten eutsozan
|
berak
asmaturiko bertsoak (horrelantxe, Juan K. Zapirainek, emazteak gauero gauero irakurten eban liburutik entzundakoak, gogoan hartu, hausnartu ohean, ta hurrengo goizean bertsoetan emoten zituzan, ta emazteak paperean jarri: holan egin ei eban Bravanteko Genobebaren poema luzea bertsoko 163 ahapaldi!
|
|
|
Hiztegi hori Montianok
|
berak
asmatua da, erderazko zeintzuk berba sartu be berberak erabagi eban. Guri eskatu jakunak bide estua estuegia! eukan:
|
|
|
Buelta erdi bat ohean, eta leihotik patioak ikusten uzten zion zeru zatiari begira jarri zen. Gau horretarako Idak ondo pasatzeko zerbait eskatu zion, eta
|
berak
asmatu zuen zer egin arrebaren nahiak, inoiz asetzen ez zirenak, betetzeko.
|
|
|
Ez dugu puntuotan gehiago sakonduko nahiz auziak lan espezifiko bat lukeen. Soilik aipatuko dugu Hiribarrenek egiten duen periodizazioa interesgarria dela (nahiz agian ez den
|
berak
asmatua: aztertu egin litzateke ea Xahok edo antzekoa zerabilten).
|
|
|
Baina Matias pentsatzen hasita zegoen entziklopedia saltzailearen kontua mitoa baino ez zela. Edo entziklopedia saltzaileak
|
berak
asmatu zuen beharbada. Susmatzen zuen Matiasek ez zuela ezer aurkituko azkenean, arrasto guztiei ederto batean jarraitu arren.
|
|
|
Pentsatu baino ez ditut egin horiek guztiak, noski, baina, antza denez, nahikoa nabarmenak izan dira nire harridura eta haserrea, Antton berehala konturatu baita, eta azalpenak emateari ekin dio. Lasai egoteko, ez zirela" benetako eskutitzak",
|
berak
asmatuak baizik, ez zela beraz ez dagokion askan muturra sartzen ari.
|
|
|
Pertsonaia horietako batek, Kattinek, bere ideiak direla eta, arazoak ditu bere koadrilakoekin, arazo larriak, gure herrian, zoritxarrez, aski ohikoak direnak. Pertsonaien izenak eta Anttonek
|
berak
asmatuak direla noski, baina ezagutu izan duela Kattinenaren antzeko kasurik bere ikasleen artean, arazo ideologikoengatik koadrilarik gabe geratutako kasurik, alegia. Kasu hori burutik kendu ezinik luzaroan ibili eta gero, zera burutu zitzaiola:
|
|
|
Peloponizako gerla denbora luzean ez zinen hain sentimentala, ontsa oroitzen baldin banaiz! Nahiz, agoraren erditik, Ziziliako espedizioaz Alkibiadarekin pataskan entzuten zintudanean, nion, hara, Nizias ere zahartzen ari zaigu, zainetako odola epeltzen dabilkio eta laster Aristofano trufari gaizto  harekin bilduko da, duintasunik gabeko bakeari marrakaz, ene Errepublika indartsua
|
berak
asmatu Kuku Herri txiokariarekin erkatzen, Spartari onak kausitzen eta nehoiz errespetatzen ez ditugun meniak izenpetzen. Ni ere Spartazalea naiz:
|
|
2005
|
|
|
Ez zuen izen hori atsegin. Are gehiago, ez zen
|
berak
asmatua. Berak Invariance Theory zuen nahiago.
|
|
|
Ezagun zitzaion ahairea hartu, elizan hainbatetan adituetarik bat menturaz, eta bat batean
|
berak
asmatutako hitzez apaindu zuen. Ikara latza sentitu zuen bizkarrezurrean behera sigi sagatzen:
|
|
2006
|
|
|
Badira tragikoagoak ere, esaterako tratu txarrak jasaten dituen eta sinesten ez dioten emakumearena. Bere egia ez da aski agerian gelditzen, eta orduan beste ordain bat jasotzen du, esanez,
|
berak
asmatu duela hori dena. Funtsean, gogorragoa da bizirik sufritzen ari den bat ikustea hildako bat ikustea baino.
|
|
|
Baina berak zu ignora zaitzake eta ignoratzen zaitu, zuk bera ezin duzu ignoratu. Kontuak horrela, irakurle errealistari utziko diogu ipuin honen azken logikoa
|
berak
asmatzeko aukera: maitatuz ala higuinduz amaituko du gure gizonak, ignoratu ezin duenez gero, halako bere hirikidea?
|
|
|
Menéndez Pelayo ren" castizo" ari Unamuno-k bere casticismoa kontrajarriko dio:
|
berak
asmatu (kopiatu) duen intrahistorian kausitzen omen dena, ez artxibo eta liburu zaharretan(" la tradición mentida que se suele ir a buscar al pasado enterrado en libros y papeles y monumentos y piedras"); Menéndez Pidal ek, katolizismoan gabe, Volksgeist espainola El Cid en eta epikan ikusiko du; Ortega, hor ere, batera eta bestera ibiliko da66, arima espainolaren oso baiezko ezbai ba... Morón Arroyo k ironiaz komentatzen du:
|
|
|
Orokorki Unamuno-ren hegelianismoari buruz esan behar da, doi doi horixe dela eta ez gehiago: bere buruarentzat
|
berak
asmaturiko legenda aurea bat. " Aprendí alemán en Hegel, en el estupendo Hegel, que ha sido uno de los pensadores que más honda huella han dejado en mí –idatzi dio Juan Montseny anarkista katalanari (1901) – Hoy mismo creo que el fondo de mi pensamiento es hegeliano" 190 Garai honetan Unamuno-k Hegel-en ideiarik ere ez dauka191, seguru asko ideia handirik inoiz ez du eduki192 (beharbada alemana ere inoiz ez du lar jakin) 193 Komentatzen du P. Ribas ek erruki gogorrez:
|
|
|
Burdinazko mingaina du oraindik ere. Ez dio esan Piliri bere aitaren izena ez zela German, Paulo zela, Paulo Etxebarria, eta German horren izena
|
berak
asmatuko zuela edo gaizki ulertuko zuela, bere amak ez duela inoiz German izeneko gizonik ezagutu. Hori guztia pentsatu du baina ez dio ezer esan, haginka egin dio ezpainari, eta komunerako aitzakiarekin pasillora irten da.
|
|
2007
|
|
|
Espagetiak ere
|
berak
asmatutako tramankulu bati esker sortu ziren. Antzinaroan Apiciok lasagnaren antzeko pasta lamina zabalak asmatu zituen eta geroago Marco Polok Catay urrunetik bertako pasta ekarriko zuen.
|
|
|
Sustatu web gunea
|
berak
asmatu zuen.
|
|
|
Grafologiak?
|
berak
asmatua duzu, badu haren filosofiarekin zerikusirik, eta berdin haren karakterologiak950 Klages en aburuan arima eta gorputza zer bat bera da, eta arima barneko edozein higikune eta zirkin txikiena bera gorputzean agertzen da, halako moldez non idaztaldiko hatzen mugimendu gorputzezkoetan arimako analogoak islatzen baitira.
|
|
|
968 Hitza bera Campe k sorturikotzat eman behar baldin bada, iraultzazale fin bat du, gainera, asmatzailea, Allah fede! (Campe k berak uste zuen,. Brüderlichkeit?, fraternité itzultzeko,
|
berak
asmatua zuela orobat; baina Lavater ek 1776an erabilia bide zegoen jada, ik. KLUGE, F., loc. cit., 104).
|
|
|
zentzumenetan barrena zer sartzen zen, horixe zen gogamenean zegoena, eta hor asoziazio legeei leku berezia aitortzen zitzaien gogamena, zentzumenetan zeharreko elementuetatik abiatuz, nola garatzen den ulertzeko orduan. Wundten ikuskeran, nahimenak edo borondateak funtsezko zerikusia zuen gogamenaren jardueran eta, horregatik, bere sistemari boluntarismoa deitu zion, eta ez estrukturalismoa? 671 Wundt ek medikuntza eta fisiologia ikasketak zituen eginak, eta gogamenaren analisian fisiologiako metodoak aplikatzen ahalegindu da,
|
berak
asmatu baititu lehenbiziko laborategi psikologikoak. Haatik, metodo horiek psikologiaren parte batean bakarrik izango dira erabilgarriak; ez herrien psikologia edo kulturalean.
|
|
|
La, ttek bazuen
|
berak
asmatua eskuarazko kurtsoa; ez zen nahi baldin baduzu hain didaktikoa, bainan eskuararen historia, Euskal Herriaren historia eta hori zuen, historiaz gehienik, eta gero gure mintzairarenaz, eta gero urtean behin egiten zigun holako konkurtso bat bezala, sariketa bat, Emile Larrerekin Baionan izandako elkarrizketa, 1997ko abuztuaren 12an.
|
|
|
Gauaz, suaren argiaz besterik bazen beti bere gelan, irakurtzea ere maite zuelakotz eguna bete ondoren, liburu baten ametsezko lerroak hobeki preziatzen zituela gauaren giro lasai eta misteriotsua lagun. Gertatzen zitzaion ere, baieztatzen bazuten bederen, bere ilober berak irakurtu ixtorien kondatzea, bainan, bere eran, liburuan ikasiak eta
|
berak
asmatuak nahasten baitzituen berdin. Bere burua bere eguneko egitateak bezain eklektikoa zuen, eta hain desberdin edo aldakorra nun ez zitaken sekula erran ahal izan zer nola eta nun eginen edo erranen zuen.
|
|
2008
|
|
|
Txerto terapeutikotzat jo daitekeen medikamentu horri esker, tuberkulosiak gaur egun eskatzen duen tratamendu luze eta traumatikoak hilabete bat baino ez luke iraungo. Can Ruti ospitaleko Tuberkulosi Esperimentaleko Unitatean aritzen da Cardona eta
|
berak
asmatutako botika da munduan gaur egun tuberkulosiaren kontra txerto moduan erabiltzeko dagoen tresna bakarra. Aurreneko pausoak behar bezala gainditu ondoren, iazko maiatzean gizakiekin hasi zituen probak, 24 boluntarioz osatutako taldearekin egindako ikerketan.XXI. mendean gauden honetan, 2.000 milioi pertsona baino gehiago daude mundu osoan tuberkulosiak jota.
|
|
|
–Jolas eta jolas? Goseak hilko hau, Nikolas!?, jakin ez izebak
|
berak
asmatutakoa ote zen edo ingurutik jasotakoa?, harik eta, denboraren denboraz, Beñardoren asmo on guztiak beste bide baterantz lerratu ziren arte, zentzabidetik okerbidera. Oroimenean, izan ere, hain pisu handia hartu zuen igande hark, eguzki distiratsu bat bezala agertzen zitzaionak, non eguzkiak egunaren ordu ia guztiak eta orduen segundo ia guztiak erakartzen baitzituen eta harako norabidean ipintzen, denborak ere eguzki hura ipar balu bezala.
|
|
|
Baita lotarako ordua bazen ere. Ohean gure ondoan eseri eta
|
berak
asmatutako istorioak kontatzen zizkigun. Esate baterako, esaten zigun itsasora joaten zenean ez zela lanera joaten, bazuela Stornoway izeneko herri batean beste emazte bat, eta lau seme alaba ere bai, gu lakoak, eta haiengana joaten zela.
|
|
|
zen. Ez zuen esan poema
|
berak
asmatu zuela, 1833an, Parisen. Frantsesez idatzi zuela eta gero Baionako estudiante bati eskatu ziola hura euskaraz jartzeko.
|
|
|
Eta Xaho herri jakintza hori jasotzen saiatu zen. Nolanahi ere, Xahok euskal folkloreko elementuak, bestelako legendekin eta
|
berak
asmaturikoekin askatasun osoz nahasten, edertzen eta eraldatzen zituen, guztiz itxuraldatuz. Hala ere, ezin uka dakioke Xahori folklorearekiko interesa.
|
|
|
Jesuita euskaltzaleak XVIII. mendean idatzitako Diccionario trilingüe ospetsutik abiatuz idatzi ziren ondoren argitaratutako Novia de Salcedoren hiztegia, Aizkibelena, eta beste zenbait. Jakina denez, Larramendiren lana
|
berak
asmaturiko (eta esplizituki hala zirela adierazi gabeko) hitzez josita zegoen. Beraz haren eredura egindako hiztegiek, jatorrizko obraren akats berberak errepikatzen zituzten.
|
|
|
Bere beste hainbat proiekturekin gertatzen den bezala, Euskalzale aldizkaria() izan zen Azkueren gogoa, kasu honetan euskal toponimiaren ingurukoa, aurkezteko erakuslehioa. Nolanahi ere, praxia teorizazio publikoaren aurretik zekarren, zeren, berehala ikusiko denez, Azkuek jada 1895ean
|
berak
asmaturiko euskal izen bat ezarri zion toki bati (Ramon de la Sotaren etxe bati). Lehenik, baina, Azkuek Euskalzalen agertu zituen azalpenak aipatuko dira.
|
|
|
Hala, haren izena, “bioneroak”, asmo adierazpen bat da. Ausubelek
|
berak
asmatutako neologismoa da, “aitzindari biologiko” gisa bere burua definitzeko sortua. Haren filosofiak mundu naturalaren elkarrekiko mendekotasuna eta adimena onartzen ditu, eta gaur egungo bizimodua aldatzen lagunduko duten irtenbide praktiko eta berritzaileak bilatzen ditu, aztarna ekologikoa murriztuz.
|
|
|
Hor ditugu, esaterako, Pierre Menarden obraren gaineko artikulu itxurako ipuina, eta Borgesek asmatzen dituen hainbat eta hainbat erreferentzia miragarri. Hain zuen berea joera hori, ezen ipuin baten hasieran Robert Burtonen Melankoliaren anatomia aipatuta ikusi zutenean, askok orduan ezagunegia ez zen izenburu biribileko liburu hura Borgesek
|
berak
asmatukotzat hartu zuten. Esan gabe doa joera horrek jarraitzaile asko izan zuela, baita gurean ere, ezinezko liburutegien apalak are gehiago zamaturik.
|
|
|
Pertsona ameslari askori gertatzen zaion legez, bere buruari istorio hori errepikatzearen poderioz, istorioa ez baizik egia zela sinestera iritsi zen Omar,
|
berak
asmatutako ipuina zela ahaztuta; ez hori bakarrik: Chiarari buruz etengabe pentsatzearen ondorioz, harekin maitemintzera iritsi zen, inoiz ikusi ez zuen emakume hura, zer itxura zuen ere ez zekiena, patuak berarentzat erabakitako emaztea zela sinetsita; are gehiago:
|
|
|
" Jolas eta jolas? Goseak hilko hau, Nikolas!", jakin ez izebak
|
berak
asmatutakoa ote zen edo ingurutik jasotakoa–, harik eta, denboraren denboraz, Beñardoren asmo on guztiak beste bide baterantz lerratu ziren arte, zentzabidetik okerbidera. Oroimenean, izan ere, hain pisu handia hartu zuen igande hark, eguzki distiratsu bat bezala agertzen zitzaionak, non eguzkiak egunaren ordu ia guztiak eta orduen segundo ia guztiak erakartzen baitzituen eta harako norabidean ipintzen, denborak ere eguzki hura ipar balu bezala.
|
|
2009
|
|
|
Ordura arte, surf dendek oholak baino ez zituzten saltzen baina, 1952an, Jackek O' Neill Surf Shop zabaldu eta, oholez gain, parafina eta
|
berak
asmatutako jantziak ipini zituen salgai. Ingurukoek porrota aurreikusi arren, O' Neillek surf denda modernoa sortu zuen, eta surf munduko inperio nagusietakoa abiatu.
|
|
|
Gainera, normaltasunetik ateratako edozein gertakizun, izar iheskor bat edo eklipse bat, seinale txarrekin eta ezbeharrekin erlazionatzen zuten.Garai horretan, Galileok teleskopioa hobetu zuen. Ez zuen
|
berak
asmatu; izan ere, urte batzuk lehenago Herbeheretan hasi ziren erabiltzen. Horren laguntzarekin, zerua hurbilago ikusi ahal zuen, askoz ere hurbilago, hasiera batean irudiak 6 eta 8 aldiz handiagotzen zituzten lente batzuk erabilita, eta azkenik gauzak 20 aldiz ere handiagotzen zituztenen bidez. Begiratu zuen lehena, 1609an, Ilargia izan zen.
|
|
|
galduta dagoena, bere habitat jakina ez daukana, instintoek esaten ez diotena zer egin,, libre? dena, biologikoki espirituala hortaz; babesik gabe sortu dena, bere existentzia osoa
|
berak
asmatu beharra duena eta existentzia hori asmatzen bizi guztia eman duena. Askatasunak esan nahi du, gizakia, ez dena gehiago dela, dena baino (gehiago dela proiektu bat, asmoak, eta identitatea osatzen duen iragan bat, memoria:
|
|
|
Esan eta entzun egiten ditu. Poetarentzat mendien izen propioak,
|
berak
asmatu ez dituen hitzak dira; aspalditik berarengana etortzen aurkitu dituenak, herentzia sakratu bat. Gorde eta zaindu egiten ditu.
|
|
|
epopeia paratu du, etopeia hobeto. Virulo hori(. Gixona?), poemako protagonista,
|
berak
asmatu du eta bi bolumenetan biografiatu (Gaztaroa, Eguerdia), horren etopeiaren baliabideaz bere autobiografia espiritual moduko bat eskaini gura izan baitigu. Gixona familia tradizionaleko bilbotarra da, egitandien amesle gazte, baina, probintzian!?
|
|
|
Dirua apurka apurka ateratzen hasi eta Oskarren kontrako zurrumurruak zabaldu zituen. Auzoko horrek ikusi zuen ubeldura makillajea besterik ez zen, bere adiskide horrek, Marisak aipaturiko beldurra gezur hutsa zen, Marisak edo Anak
|
berak
asmatua!
|
|
|
Berak billarra gustatzen zaiolako eta nik egiten dakidalako eta beti galtzen duelako eta, baina? bereziki galtzen duenean edo bola beltzak ihes egiten dionean
|
berak
asmatutako irainak esaten dituelako. Batzuetan, kasuen riau?
|
|
|
hain zitala, non Diputazioaren babespean tuberkulosiaren aurkako dodekalogoa idatzi zuèn mediku espezialistarengana eramatea erabaki baitzuen amak, don Emeterio Izagirre doktorearengana? ez, halere, amak berak aurretik bere ahalegintxoa egin gabe; Reginak bazuen, izan ere, jarrera berezko bat, etxera sartzen zirèn egunkari zein aldizkarietako iragarkiak irakurtzera bultzatzen zuena, baita bertan azaltzen zèn hainbat produktu, etxeko beharrez gain, Reginak bazuen beti beste behar bat buruan,
|
berak
asmatua, erostera ere:
|
|
|
Domingok gutxi behar zuen
|
berak
asmatutako historian sinesteko, historiak, irudimenaren esparrutik harat, gertagaitza zirudien arren: gauzak zeudèn puntuan egonda, gainera, zerbait sinesten zuen jada, eta zerbait baino gehiago ere bai, ausaz, halako eran, non, denbora iragan ahala, don Zoilok esandakoaren ondotik, egongelan bildu ziren anai arrebak, guztiak ere buru makur, bera izan ezik?, behar adinako indarrarekin sentitu baitzen, berriro erasoari ekiteko:
|
|
|
Domingok, beraz, hutsune bat zuen, eta hutsuneak min ematen zion? horregatik ahalegintzen zen hutsune hura bere ametsekin betetzen eta mina
|
berak
asmatutako historiekin gozatzen; Benjamin Maria hil zenetik astebetera edo izan zuen, hain zuzen, beste amets bat, aurrekoaren antzekoa, hura ere, honen antzera, ez baitzen oso zehatza, halako moldez, non, buruan, forma aldakorrak eta ertzik gabeko irudiak nahastu baitzitzaizkion, berak hala kontatu zion bederen Albertori?, harik eta, halako batean, intziri egiten zuèn fantasma baten irudi garbi... –Benjamin Maria al zara??, baina mutila galdera egin bezain laster itzarri zen; nork esan zuen, baina, fantasmak ez zirela existitzen?; zer zen, bada, berak ametsetan ikusi zuena?
|
|
|
nola erreakzionatuko zuen, barrura sartzen utziko zion ala ez, eta ez baitzekien, sartzekotan, zerekin topatuko zen: egia zen Domingok bere historian sinesten zuela?
|
berak
asmatutako fantasmaren historian?, amets bat ere izan ez zuen, bada!, ezin hobeto bukatzen zena! Amets hura ez ote zen, baina, amesgaizto bihurtuko errealitatearen galbahetik pasatzerakoan?, berak sinesten zuenaren aurka, hura ere gerta baitzitekeen; bazuen, azkenik, urduri egoteko beste arrazoi bat, odolari lotua, bere anaiatxoa lehen aldiz ikusteko aukerak artega jartzen baitzuen, ezinbestean.
|
|
|
–Kontatu aitari zer amets izan zenuen lehengoan, amona, eta nola amonak halako keinu bat egin baitzuen, xehetasun hura garrantzi gabekotzat joko balu bezala (amonak
|
berak
asmatua izan ote zen amets hura, Gabinoren munduan sartzeko eta harekin jolasteko modu bat ere izan zitekeena?), Gabinok berak jarraitu zuen?: Globo berde bat agertu zitzaion, herriko belardien kolorea zuena?
|
|
|
Guztien jakitun egon behar zuen etortzekoa zenak, kanpoan egon bitartean haren ama Katalinak jakinarazita. Suhia erditik kentzeko eta gero ordezkatzeko
|
berak
asmaturiko jukutria ere ezagutzera emana zion semeari. Nahiago nuen hala ez izatea.
|
|
|
Aubigné ere kolpaturik gertatu zen borrokan. Lana bururatzera itzuliko ote ziren beldur, Miossensek eta Aubignék
|
berak
asmatu zuten beren nagusia babesteko jokoa. Itxuraz, Henrikeren aspaldiko ezagun batekin harremanetan jartzeko manera izan zuten:
|
|
|
Absurdistanen bizi dira Helmerren pelikulako pertsonaiak, zinemagileak
|
berak
asmaturiko herrixka idor batean, Europa eta Asia artean. Ez dute ia urik.
|
|
|
Elkarrekin idatzi zuten liburuez aparte, biek eguneroko bera eraman zuten, gizabanakoaren adierazpen intimo hura ere leherraraziz. Goncourt anaien izena daraman saria eskuratutako batek, Romain Garyk bizitako istorio doblea ere (Pavlowitx lehengusuari eskatu baitzion
|
berak
asmatutako izengoiti baten irudi publikoa izatea) jakingarria da, tragedian amaitu baitzuen. Joxean Agirreren Romain zen bere izena eleberria kasu horretan oinarrituta dago.
|
|
|
Badia erdian zapata zolaz hautsitako armiarma handi bat dirudi San Rafael zubiak. Ez dakit Steinbeckena Indrak
|
berak
asmatua den, baina sinestera jolasten dut.
|
|
|
–Kontatu aitari zer amets izan zenuen lehengoan, amona –eta nola amonak halako keinu bat egin baitzuen, xehetasun hura garrantzi gabekotzat joko balu bezala (amonak
|
berak
asmatua izan ote zen amets hura, Gabinoren munduan sartzeko eta harekin jolasteko modu bat ere izan zitekeena?), Gabinok berak jarraitu zuen–: Globo berde bat agertu zitzaion, herriko belardien kolorea zuena...
|
|
|
Domingok gutxi behar zuen
|
berak
asmatutako historian sinesteko, historiak, irudimenaren esparrutik harat, gertagaitza zirudien arren: gauzak zeudèn puntuan egonda, gainera, zerbait sinesten zuen jada, eta zerbait baino gehiago ere bai, ausaz, halako eran, non, denbora iragan ahala –don Zoilok esandakoaren ondotik, egongelan bildu ziren anai arrebak, guztiak ere buru makur, bera izan ezik–, behar adinako indarrarekin sentitu baitzen, berriro erasoari ekiteko:
|
|
|
Domingok, beraz, hutsune bat zuen, eta hutsuneak min ematen zion... horregatik ahalegintzen zen hutsune hura bere ametsekin betetzen eta mina
|
berak
asmatutako historiekin gozatzen; Benjamin Maria hil zenetik astebetera edo izan zuen, hain zuzen, beste amets bat, aurrekoaren antzekoa, hura ere, honen antzera, ez baitzen oso zehatza, halako moldez, non, buruan, forma aldakorrak eta ertzik gabeko irudiak nahastu baitzitzaizkion –berak hala kontatu zion bederen Albertori–, harik eta, halako batean, intziri egiten zuèn fantasma baten i... " Benjamin Maria al zara?", baina mutila galdera egin bezain laster itzarri zen; nork esan zuen, baina, fantasmak ez zirela existitzen?; zer zen, bada, berak ametsetan ikusi zuena?
|
|
|
Orain, nazionalista espainolen eta baskoen arteko negozioak. Logikoa da, zeren eta nazio estatua kapitalismoak
|
berak
asmatutako bidea baita. Gure kasuan, ETAk paradisuaren atearen giltza du, baina etekina besteek eramaten dute.
|
|
2010
|
|
|
Adibidez, XVII. mendeko itsasgizonek satelite horiei begiratuta jakiten zuten Lurreko zein longitudetan zeuden. Galileok
|
berak
asmatutako sistema bat erabili zuten horretarako, gaineratu du Pérez Hoyosek.
|
|
|
Horra hor, bai, gaitz psikologikorik larriena, esaldi bakar batean deskribatua: gizona, gizonak
|
berak
asmatu duen asmaziorik gezurrezkoenaren mende! Bere mendekotasunetik mintzo baita Ivan, bizi bizirik duen Jainkoaren ideia kolokan jartzerakoan askabidean jarri bada ere.
|
|
|
Kristo aurreko 200 urtearen inguruan osatu omen zuen liburu hori, sanskritoz, Vishnu Sarma jakintsuak India aldean. Dena dela, liburuan bildutako istorioak ez ziren
|
berak
asmatutakoak, baizik eta Indiako ahozko tradiziotik zetozenak. Izan ere, Vishnu Sarmak Panchatantra idatzi zuenerako, milaka urte zeramatzaten lurralde hartan istorio horiek entzuten, kontalarien tradizioari esker.
|
|
|
Zeren manipulazio ibilbide luze honetan, zuzeneko aipuak dauden bezalaxe jasoak izan direla esango zaigu, eta horietatik abiatuz sortu direla birtualak, potentzialak... Hala, esanetatik hasi, eta esatariak
|
berak
asmatuetara, inoiz esan ez direnetara, edota, are oraindik, esan beharrekoetara jauzten da. Azken mota horretako aipuak ere bai baititugu.
|
|
|
Gauzak horrela, Hezkuntza Sailak EIKE izeneko lege proiektua onartu zuen 1982ko abuztuaren 16an. Etxenike sailburuak
|
berak
asmatu eta proposaturikoa, ikastolentzako estatutu antzeko bat zen EIKE.
|
|
|
Ez jakozan gogokoak fisikoki jolas gogorrak ziranak. Bai, ostera, bere adineko lagunekin
|
berak
asmatutako ipuinak eta pasadizoak kontatzea, lorak zaintzea, hilda aurkitzen ebazan txoritxoei lurra emotea, ermitau bilakatzea...
|
|
|
Era berean, Da Vinci k erabat automatikoa zen sukalde bat diseinatu zuen,
|
berak
asmatutako ekipoekin. Erregailu birakariaz gain, bazeuden:
|
|
|
Erakusketako hirugarren eta azken atalean, horrenbestez, haren lan esperimentalenak paratu dituzte. Schommerrek
|
berak
asmaturiko teknika da kaskografia. Papera zimurtu egiten du, bolumena emanez, eta eskultura modukoak sortuz.
|
|
|
Horra hor, bai, gaitz psikologikorik larriena, esaldi bakar batean deskribatua: gizona, gizonak
|
berak
asmatu duen asmaziorik gezurrezkoenaren mende! Bere mendekotasunetik mintzo baita Ivan, bizi bizirik duen Jainkoaren ideia kolokan jartzerakoan askabidean jarri bada ere.
|
|
|
 ¡ Saludos a Iwaszkiewicz!". Hau,
|
berak
asmatutako Vatikanoko beste pertsonaia baten izena da.
|
|
|
Baina, egin zuen halako tramankulu berexi bat, erdi eskuaretxiki, erdi aitzurtxo... "
|
berak
asmatua", harro zioen gisara, eta asmatu zuena (hau bai, benetan asmatu) eguraldi lainotsua eta ilun berdotsa zebilenean, bere tramankuluaz baso muturren bat uxartzera isil gordean joatea. Eta, ondoren, gezurra bota, purraka:
|
|
|
Reclus frantses inperialismoaren teorialariak luze idatzi zuen hizkuntzari buruz herri identitate bezala frankofonia kontzeptua
|
berak
asmatua da. Bere ideiak esaldi honetan laburbiltzen dira:
|
|
|
Sabino Aranak hitza hartu zuelarik, biltzarkideak beldur ziren ustez eta
|
berak
asmatutako eredua behartzera ez ote zen etorria. Aranak, aldiz, guztiak harritu zituen diskurtso zorrotz eta argigarriaren bidez; ortografiari buruz aritu ordez, egoeraz mintzatu zen, azterketa politiko eta soziolinguistikoa eginez eta hizkuntzaren bizi baldintzak garbiki azalduz.
|
|
|
Pertsona ameslari askori gertatzen zaion legez, bere buruari istorio hori errepikatzearen poderioz, istorioa ez baizik egia zela sinestera iritsi zen Omar,
|
berak
asmatutako ipuina zela ahaztuta; ez hori bakarrik: Chiarari buruz etengabe pentsatzearen ondorioz, harekin maitemintzera iritsi zen, inoiz ikusi ez zuen emakume hura, zer itxura zuen ere ez zekiena, patuak berarentzat erabakitako emaztea zela sinetsita; are gehiago:
|
|
|
John Zorn zein Fred Frithekin egin izan du lan, eta denera 100 disko inguru argitaratu ditu. Azken urteotan, kutsu elektronikoagoa eman die bere zuzeneko emanaldiei, besteak beste,
|
berak
asmaturiko Nullsonic gailuarekin. Aurrez grabaturiko oinarrien gainean, soinu efektuak erabiltzen ditu zuzenean, eta bere ahotsarekin sortzen du gainerakoa.
|
|
2011
|
|
|
Bi urteko lan obsesiboaren emaitza kremailera modernoa izan zen. Kremailera fabrikatzeko makina ere
|
berak
asmatu zuen.
|
|
|
Liburua Diedrich Knickerbock izengoitiz idatzi zuen. Eta idatzi ondoren, New Yorkeko komunikabide guztietan
|
berak
asmatutako historialari holandarra desagertu zela zabaldu zuen. Hotel batean gela hartu, liburuaren eskuizkribua bertan utzi, eta Knickerbockek sinatutako ohar bat idatzi zuen:
|
|
|
Baina ez dirudi gailua Alexandriako Heronek
|
berak
asmatu zuenik. Vitruviok, K.a. 23 urte inguruan, antzeko tramankulua aipatu zuen.
|
|
|
Zenbat istorio kontatzen zizkien Estanisek, berak osabari adituak? edo Estanisek
|
berak
asmatuak, beharbada, Estanisen asmamena ere ez baitzen nolanahikoa! Eta, kontu kontari hasten zela, Abd el Krim buruzagi mairuaren berri ematen zien, Annualen eta Gurugun espainiar armadaren azotea izan zenarena?
|
|
|
hango eta hemengo leiho erdi hertsien bertzaldean antzeman zitezkeèn bizilagunen begi izutuen aitzinean. Eta Onofrek eta Efrenek ate bakoitzean burezurra paratzen zuten bitartean, jota hura kantatzen zuen don Jaimek,
|
berak
asmatua, itxuraz: España no será roja,/ ni nunca ha de serlo rota.
|
|
|
baita merkatari batzuek zabaldu ere zinta urdina zuèn zikoina ikusi zutela auskalo non: Atilanok
|
berak
asmatu eta zabaldu ez ote zuen merkatarien kontu hori, apeza are irrigarriago uzteko, baita herritar anitzen gozamenerako ere, hain zen gizon hura zakarra eta autoritarioa?
|
|
|
Buruari eman nion Gure Jaunak ur gutxi dakarrelako eta abereak flakatzen dituelako dugula agorrila. Gogoetatu nuen, umilki, ea
|
berak
asmatu duen egarria, ea berak egin duen gosea, eta ea zergatik galdegin nion Gure Jaunari. Ez nuen loaz bertze erantzunik eduki.
|
|
|
Erizain lanaz gain, alegia? aurrena kosta egin zitzaion bere eginkizuna zehaztea, baina azkenean, zorua kojinez betea zeukan gela handi bat aurkitu eta gero, Margaritak kartzelan egiten zuen gauza berbera egin behar zuela erabaki zuen, hots, jendea kontsolatu, baina ez
|
berak
asmatutako hitz baldarrekin, baizik eta liburuetan zeudenekin. Hala, ametsak aurrera egin zezan?, gela hura beterik imajinatu zuen; bere burua ikusi zuen neska eta mutil erien artean eserita eta irakurtzen.
|
|
|
Julio Medemen lana. Istorioak sortzen ditu Medemek, zerotik abiatuta, berak idazten dituelako gidoiak,
|
berak
asmatzen kontakizuna. Bere sorkuntzen lekuko den txokoan hartu nau gainera; Madrilgo zentroan egonagatik, zalapartatik at dagoen atiko bateko estudio txikian.
|
|
|
Zur landuzko bionbotik zehar begirada botatzen zioten irudi dantzari izugarriek, baina berari ez zion axola. Gogora etorri zitzaion baita ere nola, kostaldean ziren bakoitzean, bere kasa alde egiten zuen ur ertzeraino, eta zerbait kantatzen zuen,
|
berak
asmatutako zerbait, ur pila harro hari arretaz begira. Izan zen bestelako bizitza bat ere:
|
|
|
Jelosiaren erasoa arindu egiten da leialtasunik ezaren froga aurkitzean. Nortasun paranoidea duenak sasikomunitate bat eratzen du, berak sortutako historiaren arabera antolatua; benetako pertsonen asmoen ordez,
|
berak
asmatutako asmoak jartzen ditu pertsonen buruetan. Irainen eta traizioen aurrean erantzun bizkor eta gehiegizkoa ematen du, eta nekez ahanzten ditu egin zaizkion irainak.
|
|
|
–Zer uste duk orduan? Kapitainak
|
berak
asmatu duela kontu hori. Esaiok Jaungoikoari egia, eta niri ere esaidak.
|
|
|
batari, (ci) deitzen zaio; besteari, (shi). Aurrenekoak kantatu egiten ziren eta, batzuetan, olerkariak
|
berak
asmatzen zuen doinua; gehienetan, ordea, abesti zaharren bat aukeratu ondoren, haren neurrira egokitzen zituen bere hitzak. Ahaire horietako asko galdu egin dira zoritxarrez baina, beste nonbait aipatu bezala, Qian Long enperadoreak ehunaka bildu zituen XVIII. mendean argitara eman zuen liburuan.
|
|
|
Gainera, Laboa, Imanol, Achiary eta Ordorikaren ibilbidea, puska handi batean, poeta garaikide jakin batzuei lotua egon da modu nabarmenean. Eta poeta batek bere zortzi edo hamar poema kantari beraren ahots eta musikarekin kantu herrikoi bihurturik ikusten dituenean, pentsa dezake kantu horiek ez direla
|
berak
asmatutako poema soil haiek, beste zerbait ere bihurtu direla baizik. Hori baino ez da Artzeren garai bateko poesiaren eta Laboaren arteko lotura; beste garai batean Achiaryren ahotsean garatu delarik.
|
|
2012
|
|
|
Lehenago aurkituak zituen Uranoren lehen bi ilargi ere, Titania eta Oberon. Horrez gain, izar aldakorrak behatzen lehena izan zen, eta asteroide izena
|
berak
asmatu zuen. Arrebaren laguntzarekin, 90.000 izar eta 2.500 nebulosa katalogatu zituen.
|
|
|
Idaztekotan, Ibanek idatziko dik. Eta irakurle guztiek
|
berak
asmatutakoa dela pentsatuko ditek.
|