|
2001
|
|
|
M. Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontateknika honekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu, baina hori bakarrik ez, irakurleok iheslearen solasaren hartzaile testualak bihurtu ere bai. Esan
|
beharrik
ez dago, bigarren pertsonan antolatutako kontaketa honek izugarrizko indar narratiboa duela, azken batean, iheslearen ezinegona barne elkarrizketa gatazkatsuaren bidez aurkezten baitzaigu. Horregatik dauka hainbesteko indarra iheslearen planoak, W.
|
|
|
mutila, neska eta psikiatra. Esan
|
beharrik
ez dago, triangelu horretako lehenengo bi kideen sexuak bestelakoak ere izan daitezkeela, eta homo/ hetero kontuez haratago, hirugarren elementuaren garrantziak baldintzatzen duela, ezpairik gabe, sedukzioaren joko modernoa. Trebezia eta trikimailu kalkulatuez engainatzen zuten Tenorio edo Casanoven garaiak pasa diren honetan, dagoeneko ezinezkoa zaigu, halaber, maite dugunari" I love you" edo" estoy por tí" bezalakoak botatzea, are gutxiago Euskaltzaindiaren arauak beteko lituzkeen" gustatua nago zutaz" gorritu gabe aitortzea.
|
|
2002
|
|
|
Baina autoreari ospea eman zion obra, esan
|
beharrik
ez dago, Obabakoak (Erein, 1988) ipuin liburua izan zen. 23 hizkuntzatara itzulita dago, eta merezi izan ditu, besteak beste, Kritika Saria (1988), Premio Nacional de Narrativa (1989), I. Euskadi Saria (1989), European Literary Prize delakoan finalista (1990), Millepages Saria (1991) eta Pyrénées Atlantiqueseko Trois Couronnes Saria (1995).
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez dago, generozko literatura honek merkatuari gero eta gehiago begiratzen dion sorkuntzarekin lotura nabarmenak dituela. Edonola ere, bada, gure ustez, euskal eleberriari dagokionez gutxitan aipatu izan den kontu bat:
|
|
|
Arrieta, A. Urretabizkaia, L. Oñederra eta I. Rozas ditugu artean eleberriak kaleratu dituztenak; guztira, 5 emakume idazle. Esan
|
beharrik
ez dago, kopuruok urruti daudela Alicia Redondo Goicoecheak 1998an kaleratutako emaitzetatik. Ikertzaile honen arabera, artean argitara eman diren Espainiako nobelen egileen artean 174 emakumezko dira10.
|
|
|
Gasteizen, Deustun, Donostian, Bordelen, Baionan edo Pauen sortzen joan diren sailetan, metodologia eta irizpide kritiko zorrotzera egokituz joan da euskal literaturaren ikerketa. Alabaina, gehiegi pentsatu
|
beharrik
ez dago doktorego tesi hauetan aztertu diren egileak euskal literatur ikerketetan behin eta berriro kanonizatutakoak direla ohartzeko. Ildo horretatik, aipagarria da doktoregotesi hauek poeten lanen inguruan eginak direla gehienak, eta ez euskal narratibaren ingurukoak.
|
|
|
3), sistema hitza Claudio Guillenek erabili zuen lehenengoz 1971n, eta, gerora, teoria enpirikoak eta polisistemen teoriak erabiltzen duten terminologiarekin bat etorri da. Esan
|
beharrik
ez dago, azken hauek, hots, teoria enpirikoak eta polisistemen teoriak, euren izaera zientifikoa defendatzen dutela eta behin eta berriro azpimarratzen dituztela beren hurbilpenetan dauden oinarri epistemologiko
|
|
|
Prozedura honekin, poetika eta ekarri bakoitzaren azalpena jatorri dituzten baldintza sozio historikoen argitan egitea dugu helburu. Edonola ere, esan
|
beharrik
ez dago atal honetan egungo literatur sistema soilik izango dugula hizpide eta, hori horrela izanik, denboran hurbilekoak zaizkigun testuak ulertzeko bakarrik suertatuko zaigula argigarri. Has gaitezen, beraz, oso gainetik bada ere, euskal sistema literarioa zehazten eta kritikak bertan lukeen garrantziaz gogoeta egiten.
|
|
|
Eleberriak herritartasuna defendatu nahi du, tradizioa, zibilizazio modernoaren erasoaren aurrean. Esan
|
beharrik
ez dago ideologia katolikoa oso presente dagoela Agirreren bi nobeletan, eta narratzaileak garaiko euskaldunen herri hizkera islatu nahi izanak autorea Aranaren planteamendu puristetatik urrundu egin zela erakusten du. Egia esan, Agirreren arrakasta elkarrizketen freskotasunari zor zaio, nahiz eta freskotasun hori, Lasagabasterrek dioenez (1985), mende erdi batean ez zuten aprobetxatzen jakin eleberrigile errealistek.
|
|
2003
|
|
|
Aurten, gure arteko lanik ezaren arazo larria jarri nahi izan deuskue aurrean. Esan
|
beharrik
ez dago, guztiok ondo dakigulako, lanik ez hori zenbaterainoko problema sakon larria dan mundu zabalean eta, batez bere, gure artean.
|
|
|
Paulo VIgarrenaren berbak, maitasun beroak eragindako berbak, garratzak be badira. Nahiago izango leuke berak holakorik ez aitatutea, aitatu
|
beharrik
ez eukitea. Eta bardin dinotsuet neuk be orain; baina Aita Santuak, gauzea ikusten dauan lez agertuten deusku, eta inok baino hobeto daki berak Eleizearen barri.
|
|
|
" Bakearen aldeko eguna" da hau. Eta, nik esan
|
beharrik
ez dago, guztiok dakizue, ondo baino hobeto, bakerik eza zer dan, eta bakearen preminea ze gorria dan gure artean egunotan. Gure artean eta mundu osoan.
|
|
|
Gure Anderrek be beti izan dau bere ondoan eta inguruan" mariachi" ugaria ta fidela, zintzoa ta behargina, zintzorik eta beharginik inon bada. Euron izenik esan
|
beharrik
ez daukat, danon gogobihotzetan dagoz eta. Baina, bat aitatzekotan, zahar sarituen artera joan jakun bat aitatuko dot:
|
|
|
Hau eskandalua... Esan
|
beharrik
ez dago, ez zaitudala etxetik ikusi gura.
|
|
2005
|
|
|
Jende arruntaren egunerokotasuna eta balizko bonba atomikoaren eztanda kontrajartzen ditu. " Espazioko pasionea" n erlijioaren ukitua ezagutu ez duen zibilizazioa, jainkoen
|
beharrik
ez duen zibilizazioa asmatzen du. Lurrean izandako herri indigenen konkistaren estrapolazio tragikoa egiten du.
|
|
|
Bai, badakit! Jainkoaren
|
beharrik
ez dugu. Big Bang hura aterako didazue.
|
|
|
Orokorki onartzen dituzu horiek denak. Gaineratikoen
|
beharrik
ez duzu. Jainkoa badela, Jesus Jainko dela, piztu dela, zeru bat badela eta beste xorakeriei doakienaz...
|
|
|
Frantsesetan %7 mahomatarrak direlarik, 2004an, euskaldeetako 1829 deputatuetarik 38 dira mahomatarrak, 130 bat izan luketelarik. Sail honetan ere arrotzen
|
beharrik
ez beraz.
|
|
2008
|
|
|
Harentzat ziran mimo guztiak. Matrakan ibili
|
beharrik
ez eban izan Mari Karmenek eta etxeko guztiok estimu bereziaz tratetan genduan. Besteok sarri samar burrukan be eta gazteenok, hartzekoak hartuta, zemaia hurrengo baterako eginda konformau behar:
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez Ultimátum izango zala, baina arrainarena hobeto ulertzen.
|
|
|
Azken umealdian bakarra ekarri eban eta bera arra. Aukeratu
|
beharrik
ez. Txakur gaztea etxe ingurua zaintzen ohitu danean Txikiren autua atera da gure berbakizunera:
|
|
2009
|
|
|
Nik neuk ez nebazan ezagutu. Baina pepe eginda biziko zirala esan
|
beharrik
ez dago. Halako jauregi ederrean!...
|
|
|
Eta, kostaz baina, heldu jaku gure Peru etxera begigorri eta guzti. Josepa oso poztu zala esan
|
beharrik
ez dago. Ahokadea eukan makala bigarrenez be!
|
|
2011
|
|
|
66). ...aren eta polisistemaren dinamikan eragiten duten faktoreei begira, kasurako, itzulpen jakin bat literatura kanon bati jarraikiz eginez gero, edo posizio indartsua duen autore batek egiten badu, hurbilago egongo da literatur polisistemaren zentrotik, edota eragina izango du, literatur lanen banatzaileek, ikertzaileek, irakasleek zein kritikariek obra batean edo bestean jarritako arretak; ezen, esan
|
beharrik
ez dago, itzulpenak polisisteman hartzen duen lekuaren berri ematen baitute, kasurako, itzulpen kritikek eta itzulpenari buruz egiten diren gogoetek.
|
|
|
Gure" normalizazioaren" beste erakusgarri bat, omen. Eskertzekoa da, noski, idazleak hil arte zain egon
|
beharrik
ez izatea haien lanak euskaraz irakurri ahal izateko.
|
|
|
Burrukek zirauen bitartean, hainbat etxeri frankotarren armadako zaurituak jagoteko ardurea izentau eutsien. Ordukoen esanean, soldadu horreek ez ei eben gura gerran aurrera jarraitu, eta euren zauriak barriztu egiten ebezan behin eta barriz, frontera itzuli
|
beharrik
ez izateko. Frankotarren zaurituok, bestetik, guztiz harrituta lotu ei ziran, busturiarren artean kristau fedeak eukan indarra ikusita.
|
|
|
Urte bi inguru egon behar izaten zan soldadu, eta guztiz izaten zan gatxa soldadutzea egin barik estatutik kanpo beharrean joatea. Halanda be, Busturian hainbat ziran itsasora edo Ameriketara joan ziranak, soldadutzara joan
|
beharrik
ez izateko. Ama alargunen seme bakarrak izaten ziran libre geratzen ziranak, normalean.
|
|
2015
|
|
|
Ikastolak burgesak omen dira, eta euskal eskola nazionalaren bidez gainditu behar omen dira. Burgesa zer den aztertu egin genuke, baina aztertu
|
beharrik
ez dena da euskal eskola nazional, orain arteko eskola publikoetan oinharritzea utopia edo fede gaiztoa dela. Ikastolak garestiak direla, eta zenbait lizeo ere burges dela aitortzearen truke, aitor dezatela eskola nazionalak eta antzekoak, nahiz eta egunero ordubete euskara inpartitu faxistak direla.
|
|
|
...udana, edo hobeki esateko, gehiago ezin soporta dezakedana, euskal unibertsityarena duk, eta hitz batek bestea, noren izenean ari zaizkiguk xarra, zer oholkia duk hau, idiak min eta gurdiak soinu, mihina leku bustian zegok bai, neronek ere bazekiat horrenbeste, baina oraingoan ez ote dabiltzan mihina hortzak baino aurrerago aterata negok, bueno xarra, ez didak orain esanen, agerian dagoenak ispilu
|
beharrik
ez aizak, orain arte latin zopaz jan bagaituzte hemendik aurrera baztan zopaz nahi gaituztek, zera, ahaidearen ahaide pariente, eta herorrek ere badakik xarra, zopak baraurik denarentzat direla, eta azken finean, abstemioa denak ezin baitu besterik, eta begira zer esaten diadan, apustu eginen nikek beren tesina inefableak hauspetik atera eta nola edo hala euskaratzen hasiak direla, baietz xarra, ...
|
|
|
Etxerako
|
beharrik
ez egoan eskolan. Baina etxe beharrak danok egiten genduzan:
|
|
2017
|
|
|
Ildo horretan, nahasketa bertsua hauteman ahal da" maitasuna vs. nartzisismoa" aurkakotasu173 Nazio identitate ezberdinak gizabanako beragan elkartzea, Kepari gertatu legez, ez da hain gertakari arraroa, gero eta arruntagoa bilakatzen ari zaigu mundu globalizatu honetan, berez. Bi identitate edo gehiagoren arteko elkartze horiek askotan sintesi biribilak osatzen dutela argudia liteke, zehatzezintasunari batere tokirik egin gabe gertatzen direla, azalpen postmodernistaren ezein
|
beharrik
ez dutela, alegia. Horrela, esaterako, hau da, eta kito, hori turkiar alemaniarra, eta kito, eta beste hura, frantses euskalduna, eta kito.
|
|
2018
|
|
|
" Datorrena hartu behar! Zer egingo diozu, ba!" esan zuen, eta baita onartu ere; munduko denbora aldatsgora latzak eta pendizak igotzen iragaiten duela pertsonak eta hori ostendu
|
beharrik
ez zegoela. Banaka batzuk bazirela, sekula erasorik jasaten ez zutenak; alabaina haiek ere eguzki gabeko loreak zirela, ez zuen dudarik, ireki bezain azkar ihartzen zirenak.
|
|
|
Bat batean, irudipen eta ilusioen tartean, ahosabaian ere urrakadak zituela nabaritu zuen. Zehatz mehatz zerekin egin zituen zauriak ez jakinagatik, zertan burua hausten ibili
|
beharrik
ez zuela esan zuen; azken baten, edozerekin eginak izan zitezkeelako, ahora orotarik sartu zuelako. Baina apurtu apurtu eginda egonik ere, inoiz ez lukeela hura lako gorputzen faltan egon nahi, muxu haien berotasunaren gabezian.
|
|
2019
|
|
|
Arestian aipaturiko topikoek (fisiko nahiz emakumeen zaletasun kultural eta psikikoetarainoko xehetasunek) Senarraren mundu ikuspegi matxista osatzen laguntzen dute eta are sinesgarriagoa bihurtzen dute: emakumeak oro berdintzen dituen topiko gutxiesleak adierazten ditu, inola ere frogatu
|
beharrik
ez duelarik arlo horietan gizonen superioritatea edota nagusitza zertan den: irakurketa edo zinema zaletasun intelektualagoa edo filosofikoagoa, arte edo paisaietarako edo bidaietarako gustu finagoa, harremanetan jokabide arrazoizkoagoa, etab. Berez, horietan guztietan berak zaletasun kulturalik batere ez duela erakusten du bere diskurtsoak eta jakintza konbentzionaletik, lagun artekotik edo egunkarikotik harantz ez du urratsik ematen.
|
|
2021
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez dago, irakasleekin gertatzen den moduan, ikasleen profila eta gaitasunen izaera eta garapen maila norbanakoari dagozkiola, eta zaila dela, beraz, patroi orokorrak determinatzea. Hala ere, nolabaiteko ardatz komun batzuk eskaintzen saiatuko gara parte hartzaileen ekarpenetatik, aurreko ataletan azaleratzen direnez gain, noski.
|
|
|
Hori da. Eta beharbada argitaratuko ez balitz, aurpegia eman
|
beharrik
ez balego saria irabaziz gero, nik uste dut asko gehiagok parte hartuko zutela". (AIR1)
|
|
|
" Eta gu hor, gure gramatiketan eta gure literaturaren irakaskuntza gramatikalean gaudela esango nuke, eta horretara mugatzen bagara, gaizki goaz". Halaber, ikasleek eduki
|
beharrik
ez dutela baieztatzen du, eta hori pandemiaren aferarekin ikusi izan dela dio: " Guk jarri izan ditugun azterketa literario horiek guztiek ez dute batere zentzurik.
|
|
|
Modu berean, ikas prozesuarekiko parte hartzaileen rolak nahiz ardurak, nolabait, orekatzen ere lagunduko duen planteamendua litzateke. Ondoko diagraman irudikatzen da proposatzen dugun prozesua, eta, hartzaileen zein testuinguruaren ezaugarrietara eta beharretara egokitu dela esan
|
beharrik
ez dago.
|
|
|
Txakurrak eta katuak inguruan bueltaka hasi jakozan eta. Hortik aurrerakoak kontau
|
beharrik
ez dago. Etxeko gauzak etxerako.
|
|
2022
|
|
|
Halan esaten zan mortzilak ordeaz, gero besteek egin orduan bueltan emoten ebezalako. Familiak be orain baino handiagoak zirala esan
|
beharrik
ez dago.
|
|
2023
|
|
|
Artzain kulturaren barruan, horren etnografiaren barruan eta, batez ere, artzain lanbidearen inguruko artisautzaren barruan, badira aurkezteko
|
beharrik
ez duten zenbait tresna eta tresneria; beste batzuei, aldiz, kontrakoa gertatzen zaie, ez ezagutzen ez ditugulako, baizik eta maiz beren izena jakin ez dakigulako. Azken horien artean daude uztaiak, gaztelaniaz canablas edota cañablas deritzotenak.
|