|
2000
|
|
|
Esan
|
beharrik
ez badago ere, kodegintza berriaren helburuak bide irekitzetik datoz. Haren giltzarria eta barne zokoak plazaratzeko asmotan, Halperinek laburbildu ditu Napoleon Bonaparte zenaren jomugak:
|
|
|
Legea gizonaren arrazoimenean dago, eta erlijiotik aske behar du izan. Estatuak erlijio zehatzik babestu
|
beharrik
ez du, eta moral laiko baten aitzindaria dugu, besteak beste, dibortzioaren neke larrietan.
|
|
|
Izan ere, Carnap, Vienan egon arren, filosofia analitikoaren lehenengoetako zutabea izan zen61 Heideggerren eta heideggertarren aldetik emandako erantzunak aintzat hartu gabe, Vienako Zirkuluaren partaideek, Neurathek eta Carnapek, batik bat, beren erasoa metafisikoei zuzenduriko galdera probokatzaile batean laburbiltzen zutela esan genezake, alegia: ‘Zer nahi duzue esan horrekin? ’ Esan
|
beharrik
ez dago ikuspegi honetatik heideggertarrak ezin duela ez bere terminoen erreferenteak seinalatu ezta bere adierazpenak egiazta edo errefusa ditzakeen modua zehaztu ere. Reichenbachen hitzetan:
|
|
|
Reichenbachek indukzioa ‘probabilitatearen frekuentzia erlatibo’ nozioaren arabera aldarrikatu zuen. Munduak urrats erregular batzuk jarraitu
|
beharrik
ez duela baiestean Humerekin ados, eta, horregatik hain zuzen, etorkizunari buruz zerbait esatea erraza ez dela baiestean, Reichenbachek hori egiteko modua indukzioan aurkitu zuen. Ez zehatz mehatz, baina bai modu probable eta pragmatikoan:
|
|
2001
|
|
|
Nire ustez, Sokrates, gure hiria zuek gobernatzen duzue, eremu zibil nahiz militarrean; eta horregatik, gure hiriak ez du estrategaren beharrik. Zuen hiriak nahiz lakedemoniarrenak, hala ere, ez nindukete estratega aukeratuko, edozertarako dela ere inoren
|
beharrik
ez duzuela uste baituzue.
|
|
|
Honen arabera, espazioaren bidez eta, beraz, sentsazioaren bidez datorkigun ezagutza oso maila apalekoa da, ez da benetako ezagutza; hori arrazoimenak soilik lortuko du. Hortik sortzen dira Leibnizen monadak, espazioaren eta denboraren
|
beharrik
ez duten objektuak, bere baitan aski direnak kanpoko gauzaren batekin harremanik izan gabe. Substantzia bere barnean soilik begiratzen bada, bakuna izango da; eta gainera beren arteko harremana, leihorik ez dutenez, aldez aurretik ezarritako harmonia gisa ulertzen da; baina benetan guk ez dugu horrela ezein substantziarik ezagutzen inolaz ere, baizik eta substantziak ekintzek eta higidurek dituzten ondorioetatik abiatuta soilik ezagutzen ditugu.
|
|
|
Eta kantatzea, jolasean eta dantzan egitea, maitatzea dira. Esan
|
beharrik
ez dago maitatzean ere mailak daudela, biziago maitatzea (maitariago bihurtzea) izan daitekeela norberari beharrezko zaion jakia beharrezkoago zaionari ematea. Areago norberaren psikea (bizitza hilkorra) beste maitagogoaren zoeren (goi bizitzaren) alde ematea.
|
|
2002
|
|
|
Ikus bedi, adibidez, enpresaburu kontratatuaren kasua: denek espiatzen dute hura konfiantza handirik gabe, denek begiratzen diote zerbaiten susmagarri balitz bezala, arreta eta kontu handiz zaintzen zaizkio egiten dituenak, presoak tiraniza eta erreprimi ez ditzan, horretarako batere
|
beharrik
ez badago; egindako oker guztiak handiesten zaizkio eta burutzen dituen injustiziak argitara ematen; konfiantzazko administratzaileak, aldiz, bere eskuzabaltasunaz harro, denen estimazio itsu eta arreta ia mugagabea espero ditu, eta bere bertuteak puztu puztu eginda, horrela hitz egiten dio publikoari: " Ni bezalako gizon batek zuon konfiantza eta errespetua merezi du, diruari muzin eginez, nire burua zuon zerbitzutan jarri baitut; zuen susmopean egoteak irain egingo lidake, eta azalpenak eman beharrak, berriz, nire ohoreak berak horretara bultzatuko ez banindu, behintzat, ofentsa ezin handiagoa egingo lidake".
|
|
|
Ohikoa izaten da presoek beren artean akordio ezkutukoak egitea eta akordio horiek lege bihurtzea. Esan
|
beharrik
ez dago, lege horien egileak gizakien artean utzienak eta zabarrenak izaten direla gehienetan. Izan ere, espetxe barruetan sortzen diren sozietateetan zantarrenek ezartzen baitiete beren legea besteei eta gizagaixook lege horiek bete beharrean aurkitzen dituzte beren buruak.
|
|
|
Gerta liteke, ordea, preso ohiak tutorerik ez aurkitzea; gerta liteke ere, armadan haren
|
beharrik
ez izatea; eta, orobat, gerta liteke erbestean bizitzeko modurik ez egotea. Hori guztia gertatuko balitz, gorabeherek ezinezko egingo balute presoaren gizarteratze egokia, ongi jokatuko al genuke arduradunok presoa bakarrik utzita?
|
|
2003
|
|
|
Domatek, esan
|
beharrik
ez dago, aurreranzko urratsa ematen du, eta bi lege multzo uztartzen ditu bere zereginean. Batetik, erromatar zuzenbidearen tradizio klasikoa, iturburuetan moldatua eta Erdi aroko juristek osatua; bestetik, zuzenbide naturalaren abiaburuan ere badago, arrazoiak eta ekitateak bide ematen diotelako zuzenbide aldaezina eta betierekoa formulatzeko, betiere Jainkoaren baitan kokatua.
|
|
|
" Unibertso bat baino ez dago, eta gerta liteke munduaren historian pertsona bakarra izatea haren legeen interpretaria". 4 Bai Aristotelesen bai Einsteinen adibideek Lagrangeren hutsegitea erakusten dute, baina horrek ez ditu eskasten bere konpromisoak zientzi garapenarentzat dituen ondorioak. Newtonek egindakoa berriro egin
|
beharrik
ez zegoela uste zuenez gero, Lagrangek ez zuen sentitzen naturaren funtsezko berrinterpretazioei ekiteko tentaldirik. Horren ordez, bere newtondar paradigma partekatu zutenek hura utzitako lekutik ekin ziezaiokeen, paradigma horren formulazio argiagoak eta naturaren behaketekin gero eta adostasun handiagoz jarriko luketen eraketa lortzen saiatuz.
|
|
2004
|
|
|
Hedadura, honela, gai matematikoa izango da eta, neurri horretan, mundua ulertzeko ezinbesteko tresna; baina fisikoki berez existitu
|
beharrik
ez duen mugapen modura bururatu behar da aldi berean. " Pentsatzen dut, beraz, banaiz" baieztatzean, Niaren ideiari oinarri bat, hastapen bat, eskaini dio; hau da, Niak pentsamenduan izango du oinarri ontologikoa eta pentsamenduak niarengan bere subjektua (objektua, esango luke Descartesek).
|
|
|
Urrats hau eman guran Jainkoarengana joko du atzera, Jainkoaren existentziaren frogapenera. Pentsa dezake baten batek dagoeneko frogatuta dagoen gauza dela (hirugarren meditazioan) eta kontu horri buelta gehiago eman
|
beharrik
ez dagoela, aurretik egindako bidera itzultzea litzatekeelako. Baina badirudi aurretik burututako frogapenek ez dutela Descartes nahikoa asetzen maila honetan, ez direlako egokiak izango mundu sentigarriarekin lotura bermatzeko.
|
|
|
Haren ustez, filosofia orok hizkuntzaren kritika behar du izan. Gure ustez, haatik, filosofiak ezer baino lehenago eta ororen buru egiaren keta izan behar du, bilatze horretan etengabeko elkarrizketa kritikoan jardun behar dugula beste filosofo eta pentsalari guztiekin (zientzialariak barne, esan
|
beharrik
ez), hizkuntzaren kritika hutsetik haratago eta urrunago joanez.
|
|
|
Behaketen prozedurei buruz esan dezagun, labur beharrez, soziologiak, psikologiak eta antropologiak erabili ohi dituzten teknikez balia daitekeela etika, bere arlo espezifikora egokituz eta modulatuz. Psikologiaren tekniken barruan, esan
|
beharrik
ez, psikoanalisiaren teknikak ere kontuan hartzen ditugu, etikaren azterketa zientifikorako garrantzi handia baitaukate, gizakien motibazio inkontzienteak ezagutzeko bereziki.
|
|
|
Ildo beretik, halaber, gizakia jarduten eta jokatzen (obratzen) duen izaki bat dugu. Animaliek ere, esan
|
beharrik
ez, jarduerarik eta jokabiderik erakusten dute, baina beren jarduera eta jokaera instintiboak dira funtsean, egoera eta bizi baldintza ezberdinetarako egokitzeko ahalmen izugarria izan arren. Gizakiak biziraupenerako dituzkeen oinarrizko instintu edo senak (hots, genetikoki aurre programatuak) ukatu gabe, ezin uka daiteke sortzetikako sen horiek familia eta gizartearen kulturak aldenik alde zeharkatzen dituela eta sakonki hezitzen eta moldatzen.
|
|
|
elikadura baino beharrezkoago duke gizakumeak afektibitatea. Esan
|
beharrik
ez dago, batere elikatu gabe gizakia —eta animalia oro— hil egiten dela, goizago edo beranduago. Afektibitatearen premia ez da, haatik, txikiagoa, hura falta denean ondorioak hain tragikoak ez badirateke ere hain denbora laburrean.
|
|
|
behar fisiologikoak (hotzari, beroari edota euriari aurre egiteko), behar sozialak (pudorea, rola, irudia, moda, itxura jakin bat eman beharra...), behar psikologikoak (autoestimua edota autoirudia zaintzearren, motibazio inkontziente batzuei erantzuteko, behar konpultsibo bat asetzeko...). Esan
|
beharrik
ez dago motibazio sozialak eta psikologikoak oso lotuak daudela. Arroparen adibide xume honek argiro erakusten digu ondasun baten erabilpen balioa (behar fisiologikoak asetzen dituena, kasu honetan) beharrizan psikosozial batzuek gaindeterminatzen dutela, truke balioa determinatzerakoan eragin zuzena, eta ez ttipia, daukatelarik.
|
|
2006
|
|
|
Zientziaren garaian gizakia ez da Gegen Stand batekin erlazionatuko, ez du ezer izango aurrez aurre; gainera ez du ukatu eta ezabatu beharrik izango existentzian iraun eta bere izateari eustearren. Eta gehiago ukatu
|
beharrik
ez duen gizakiak ez du benetako etorkizunik, betirako onartu baitu eman zaion oraina. Egoera horretan, denborarik balitz, ez litzateke jadanik giza denbora, denbora historikoa.
|
|
2007
|
|
|
fundamentazioan emandako arrazoiak, egiaz, nire ikuskera islatzen duten arrazoiak dira. Baina arrazoien erreferentziak eskaintzea bera, funtsean, beti da zerbait osagarria, alegia, bestea kontzeptu batez konbentzitzeko erabiltzen dudan baliabidea, nik neronek horren
|
beharrik
ez badut ere zerbaitetaz ziur egoteko. Eta demostrazioa, horrela, ez da erantsitako zerbait baino.
|
|
2011
|
|
|
Horretantxe, hain zuzen, gizakiak gizaberea nola gainditzen —transzenditzen— duen ageri zaigu. Gizakiak, biziraupenerako batere ikusi edo entzun
|
beharrik
ez duen mila gauza ikusten, behatzen, ikertzen du; mila egitate alferrikako egiten du (zirkulu bat marraztu, erritmoan mugitu, imintzioak eta komediak egin).
|
|
2012
|
|
|
Bere filosofia berrian, politika ez da izango alderdiari eta alderdiaren pisuari lotuta dagoen kontzepzio bat. Hein batean, printzipio emankor bakartzat praxi politikoa duen, baina hori aktibitate kolektibo batekin bat eginda dagoela dioen Sartreren ideian oinarrituko da; garrantzitsuena da horrek kanpo estatutuen edo estatutu instituzionalen
|
beharrik
eza adierazten duela. Arazoa taldearen kohesioan datza, bertan behera utzia edo traizionatua izango ez den helmuga bateranzko aktibitatearen erregulazioan; hots, antolaketa minimo baten beharrean.
|
|
2016
|
|
|
Klasifikazio sistema hori xorroxtu duenean, Linneok gizakia eta primateak talde berean sailkatu ditu (antropomorfoen kategorian), anatomia berdinarengatik. Esan
|
beharrik
ez, gizakia modu horretan ‘animaliatara’ apaltzeak hamaika buruhauste ekarri diola kolegen artean ere, baina Linneoren klasifikazio sistemak berak, eztabaigabeki arrakastatsuak, Naturaren eta gizakiaren ikusmolde berri baterako ateak zabaltzen zituen.8
|
|
|
Gizon emakumeak etxean (Jainko Kreatzailearen kausalitatearekin kontatu
|
beharrik
ez dagoela, hortaz) halako erdiespenak erdiets ahal baditzake, zer ez du Naturak egin ahal izango? " Zein iheskorrak diren gizakumearen nahiak eta ahaleginak!
|