|
2013
|
|
|
Jainkoaren epaitza zen, beraz, eta ezin zitekeen Jainkoaren epaitzaren aurka gora jotzerik aurkeztu. Alderdiren batek frogatzen
|
bazuen
iudexak bere egin zuela auzia (litem suam fecit), bai aldez aurretik horretarako joera zuelako, bai ezjakina zelako, alderdiak akzioa zuen zuzen zuzenean iudexaren aurka jotzeko; baina epaitzari eutsi egin behar zitzaion. Haatik, prozedura berrian, gora jotzea onartuta zegoen, dela lehenengo auzialdiko epaileek hartutako erabakien aurka, dela goragoko auzitegiek hartutako erabakien aurka; hierarkia judizialean gora eginez, enperadorearengana heltzeko aukera ere bazegoen.
|
|
|
zuzenbidea zein gizartetan aplikatu behar eta gizarte horren egoerari egokitu behar zitzaion. Gizarteak gero formalismo gutxiago izatea eskatzen
|
bazuen
, nahiz eta horrek zuzenbidearen izaera teknikoari kalte egin, bizitasun juridikoaren eta, hazkuntza organikoa, ren seinale moduan hartu behar zen.
|
|
|
Horrela, bere gain hartu zituen, hala erlijio agintea, nola aldi baterako aginte gorena. Justinianoren erlijio aginteak
|
bazuen
sinbolo bat, hain zuzen ere, Bizantzioko Santa Sofia eliza handia; horrekin, Justinianoren ametsa zen Salomon bera garaitzea.
|
|
|
Norbaitek prozesu horien mende jarri nahi
|
bazuen
bere burua, haren arazoa zen ziurtatzea aurkaria magistratuaren aurrean agertuko zela, prozeduraren lehenengo fasetik bertatik. Demandatua, beraz, elkarlanean aritu behar zen, gatazka konpondu ahal izateko.
|
|
|
izeneko bildumak hauxe xedatu zuen: etxe-jabeak lapurra harrapatzen
|
bazuen
lapurreta egiteko unean bertan, hori gauez gertatu zein egun argiz gertatu, eta lapurra atxiloketaren aurka jartzen bazen, etxe-jabeak lapurra hil zezakeen, horregatik inolako ondorio edo zigorrik jasan gabe. Edozein modutan ere, kasurik gehienetan, zuzeneko jarduera horiek burutu baino arinago, beharrezkoa zen magistratuaren erabakia.
|
|
|
–XII Taulak? deituriko bildumaren garaian, demandatzaileak ez
|
bazuen
hogeita hamar eguneko epean jasotzen iudex deiturikoak berari adjudikatu ziona, demandatzaile horrek demandatua mehatxa zezakeen, baita heriotzarekin ere. Demandatzaileak indarra erabil zezakeen demandatua magistratuaren aurrean ager zedin (eta, kasu horretan, ez zen beharrezkoa oso gizabidetsua izatea); eta, orduan ere, demandatuak ez bazuen ordaintzen edo ez bazuen ordainketa hori bermatzen, magistratuak baimena eman ahal zion demandatzaileari, horrek demandatua kateatu zezan hirurogei egunetan zehar.
|
|
|
deituriko bildumaren garaian, demandatzaileak ez bazuen hogeita hamar eguneko epean jasotzen iudex deiturikoak berari adjudikatu ziona, demandatzaile horrek demandatua mehatxa zezakeen, baita heriotzarekin ere. Demandatzaileak indarra erabil zezakeen demandatua magistratuaren aurrean ager zedin (eta, kasu horretan, ez zen beharrezkoa oso gizabidetsua izatea); eta, orduan ere, demandatuak ez
|
bazuen
ordaintzen edo ez bazuen ordainketa hori bermatzen, magistratuak baimena eman ahal zion demandatzaileari, horrek demandatua kateatu zezan hirurogei egunetan zehar. Epe horretan, demandatzaileak, kateatua?
|
|
|
deituriko bildumaren garaian, demandatzaileak ez bazuen hogeita hamar eguneko epean jasotzen iudex deiturikoak berari adjudikatu ziona, demandatzaile horrek demandatua mehatxa zezakeen, baita heriotzarekin ere. Demandatzaileak indarra erabil zezakeen demandatua magistratuaren aurrean ager zedin (eta, kasu horretan, ez zen beharrezkoa oso gizabidetsua izatea); eta, orduan ere, demandatuak ez bazuen ordaintzen edo ez
|
bazuen
ordainketa hori bermatzen, magistratuak baimena eman ahal zion demandatzaileari, horrek demandatua kateatu zezan hirurogei egunetan zehar. Epe horretan, demandatzaileak, kateatua?
|
|
|
Pretoreak formula eman zezakeen, baldin eta uste
|
bazuen
zuzenbidearen politikak hori justifikatzen zuela; beste modu batera esanda, haren ustez, demandatzailea bere kasua frogatzeko gauza bazen, demandatzaile horri konponbidea eskaini behar zitzaion. Pretoreen zeregina zen zuzenbidea adieraztea (Ius dicere) eta zuzenbide hori eragingarri egitea, horretarako konponbide egokiak eskainiz.
|
|
|
Betebeharpekoaren ikuspuntutik, hau da, zordunaren ikuspuntutik, aztertzen ziren, batez ere, bide horiek. Norbaitek, forma egokiz, diru kopuru bat ordainduko ziola hitz ematen bazion beste bati, orduan betebeharpeko bihurtzen zen horri begira; norbaitek beste batengandik zerbait jasotzen
|
bazuen
, indarreko zorren bat ziurtatzeko, orduan haren betebeharra zen fidantza itzultzea, behin zorra ordaindu eta gero. Zenbait kasutan, pretoreak ulertzen zuen alderdiek elkarrekiko betebeharrak zituztela, bien artean egindako hitzarmenaren ondorioz.
|
|
|
Teodosio I.ak egoera berrezarri zuen, horrek ekialdeko gudarostearen, barbarizazioa? ekarri
|
bazuen
ere. Bera izan zen azken enperadore handi eta gerraria.
|
|
|
Ziur asko, erromatar askoren iritziz, hori bereizketa semantikoa besterik ez zen izango; baina oinarrizko jakite juridikoak zituztenentzat garrantzitsua zen. Horrek pretoreari ahalbidetzen zion zein alderdik konponbidea merezi izan eta alderdi horri halakoa ematea, baldin eta uste
|
bazuen
hori zela justiziaren eskakizuna; aldi berean, pretoreak zuzenbide zibilaren osotasun formalari eusten zion.
|
|
|
Jurista zibilistek indar esanguratsua erdietsi zuten herri guztietako politikan nahiz gizartean. Frantzian noblesse de la robe zelakoaren kide moduan onartu zituzten, eta euren jakituriak ematen zien kualifikazioari esker, juristok boterea zuten estatuko zein tokiko gobernuan; mugimenduren batek botere hori azpikoz gora jarri nahi
|
bazuen
, juristek horren kontra egiten zuten.
|
|
|
Pepok Justinianoren zuzenbidea irakatsi izana galdatu
|
bazuen
ere, Irneriok bereizi zituen zuzenbidearen zientzia eta horren praktika. Irneriok gramatika irakasten zuen, eta testu juridikoetako adierazmolde ulertezinak azaldu behar izan zituenean hasi zen testuok jorratzen.
|
|
|
Zuzenbide zibilak, bada, kontzeptuen esparrua eskaini zuen, hots, interpretazio printzipioen multzoa; halakoek zuzenbidearen nolabaiteko gramatika osatzen zuten, eta bertara jo zitekeen beharrezkoa zen guztietan. Tokiko auzitegiak edo auzitegi feudalak euren zuzenbidea aplikatzen saiatu ziren lehenik eta behin, baina horrek ez
|
bazuen
eskaintzen irtenbide egokirik konpondu beharreko arazoari begira, auzitegiok zuzenbide erkidera jotzen zuten gero eta maizago. Hariari segiz, ohiturazko zuzenbidea indartu behar izan zenean, zuzenbide erromatarraren akzioak hartu ziren, ohiturazko zuzenbidean oinarritutako demandak sendotzeko.
|
|
|
Analogia hori esanguratsua zen oso, lur zortasuna preskripzioaren bitartez azkendu ahal zelako. Bide eskubidearen titularrak eskubide hori egikaritu ezean, edota jabeak bidea itxi eta titularrak ez
|
bazuen
ezer egiten epe zehatz batean, lurra zama horretatik aske geratuko zen. Ateak ireki zitzaizkion, beraz, ondoko ideiari:
|