|
2000
|
|
|
Neska hark
|
bazuen
bere baitan galtzeko tentazioa pizten zuen zerbait. Ezin da erraz azaldu:
|
|
2002
|
|
|
Sararengatik. Arinegi hartutako erabakia izan zen, aitor dut, baina
|
bazuen
bere funtsa eta arrazoia. Izan ere, gero eta iniziatiba handiagoarekin ikusten nuen Sara, gero eta kementsuago.
|
|
2003
|
|
|
Baina beste lekukorik ere
|
bazuen
bere alde poloniar jakintsuak, hala nola, Tazito historialaria: –Zer dira legeak, ohiturak gabe??
|
|
|
Hala ere, don Justo honek herrian
|
bazuen
bere izengoitia: don Justo Gramatikaria.
|
|
|
Beren graziak salduaz jendearen adiskidetasuna eros daitekeela uste duten horietakoa zen Ava. Logelak
|
bazuen
bere xarma. Tira.
|
|
2004
|
|
|
Ikerrek
|
bazuen
bere umore puntua, eta amonak eta biek berehala egin zuten konfiantza.
|
|
2005
|
|
|
bere lehengusina. Ikaslea zen, zuzenbidea ikasten ari omen zen eta uda guztietan egiten zuen lan zerbitzari moduan;
|
bazuen
beraz esperientzia. Ekartzeko esan nion, nahiz eta ez nekien Monika birekin konpontzeko gai izango ote nintzen, ote ginen.
|
|
2007
|
|
|
Mina ez zen joaten, ordea, baina ohitu egin nintzen. Telebistak ere
|
bazuen
bere historia. Udaltzainen bulego batean erabili izan zuten, ez dakit zein garaitan, eta poliziei buruzko filmak eta serieak ikusten ziren bakarrik, marrarik eta mantxarik gabe.
|
|
2008
|
|
|
Eta
|
bazuen
bere arrazoia, izebak buru buruan sartua baitzuen bere aitonari aspaldi batean gertatua: joan zen feriara bero sapa egiten zuèn egun batean, edan zuen nahi adina bazkarian?. Hura ardozalea zen, badakizue, eta bi pinta ardo edan zituen, hortxe hortxe?, tabernariaren lekukotza?, ekin zion itzulerari arratsaldean, baina hara:
|
|
|
hantxe, bai, orbanaren marka eta seinalea, arimaren erdian, sagar ustel bat zegoèn lekuan doi! Baina, gaitz bakoitzak bere erremedioa duenez gero, Reginarenak ere
|
bazuen
berea, Reginak berak, medikutara joan ere gabe, ongi baino hobeto zekiena: euskara kolpetik ahaztu eta burutik ezin ezabatu zuenez gero, gaztelera ikasi zuen, gaztelera ikasiz bakarrik estal baitzezakeen baztertuen estigma ezabagaitz hura, Hizkuntzazko Bataioa, horrela, letra larriz idatzia?
|
|
|
Baina Reginak
|
bazuen
bere izaeran joera bat, berezko zuhurtasunarekin lotua egon zitekeena eta markesa anderearengandik guztiz bereizten zuena.
|
|
|
Eta Beñardok zeruraino zabaldu zituen begiak: zabalduko ez zituen, bada, baldin eta orduantxe egin
|
bazuen
bere bizitzako aurkikuntza, hitzezko jolasak ere bere zerua duela ziurtatzera eraman zuena, baina ez nolanahiko zerua, zeru koloretsurik koloretsuena baizik, mila ostadarrek zeharkatua! Eta ez hori bakarrik, zeren, pasadizo hark jolaserako biderik jostalariena irekitzeaz gain, berandu gabe ikusi baitzuen Beñardo Orbek bere burua bide hartan barrena, lau anaiek Pitxitaren kontura gogotik barre egin ondoren doi, noiz eta izebak esan baitzuen:
|
|
|
Hori zen ohikoa: bakoitzak
|
bazuen
bere egitekoa, eta bere egitekoaren arabera funtzionatzen zuen, halako moldez, non inork ez baitzion hitzik ere egin behar izaten inori, ez ezertaz ohartarazi, gauzak behar bezala joan zitezen. Egun hartan, baina, gauzak ez ziren ohi bezala hasi, san Mamertoren irudiaren falta eten bat baitzen kaperako espazioan, mojek espazio hura ustez ulertzen zutèn moduan bai bederen:
|
|
|
Hori zen ohikoa: bakoitzak
|
bazuen
bere egitekoa, eta bere egitekoaren arabera funtzionatzen zuen, halako moldez, non inork ez baitzion hitzik ere egin behar izaten inori, ez ezertaz ohartarazi, gauzak behar bezala joan zitezen. Egun hartan, baina, gauzak ez ziren ohi bezala hasi, san Mamertoren irudiaren falta eten bat baitzen kaperako espazioan, mojek espazio hura ustez ulertzen zutèn moduan bai bederen:
|
|
|
Baina Reginak
|
bazuen
bere izaeran joera bat, berezko zuhurtasunarekin lotua egon zitekeena eta markesa anderearengandik guztiz bereizten zuena.
|
|
|
hantxe, bai, orbanaren marka eta seinalea, arimaren erdian, sagar ustel bat zegoèn lekuan doi! Baina, gaitz bakoitzak bere erremedioa duenez gero, Reginarenak ere
|
bazuen
berea, Reginak berak, medikutara joan ere gabe, ongi baino hobeto zekiena: euskara kolpetik ahaztu eta burutik ezin ezabatu zuenez gero, gaztelera ikasi zuen, gaztelera ikasiz bakarrik estal baitzezakeen baztertuen estigma ezabagaitz hura, Hizkuntzazko Bataioa –horrela, letra larriz idatzia– gazteleraren bidetik bakarrik beregana zezakeelakoan, edo gazteleraren ur argi handietan murgilduta, bestela esanda, huraxe baitzen, antza, mundu berri distiratsuan sartzeko bete behar zuèn ezinbesteko baldintza.
|
|
|
Eta
|
bazuen
bere arrazoia, izebak buru buruan sartua baitzuen bere aitonari aspaldi batean gertatua: joan zen feriara bero sapa egiten zuèn egun batean, edan zuen nahi adina bazkarian –" Hura ardozalea zen, badakizue, eta bi pinta ardo edan zituen, hortxe hortxe", tabernariaren lekukotza–, ekin zion itzulerari arratsaldean, baina hara:
|
|
|
Eta Beñardok zeruraino zabaldu zituen begiak: zabalduko ez zituen, bada, baldin eta orduantxe egin
|
bazuen
bere bizitzako aurkikuntza, hitzezko jolasak ere bere zerua duela ziurtatzera eraman zuena, baina ez nolanahiko zerua, zeru koloretsurik koloretsuena baizik, mila ostadarrek zeharkatua! Eta ez hori bakarrik, zeren, pasadizo hark jolaserako biderik jostalariena irekitzeaz gain, berandu gabe ikusi baitzuen Beñardo Orbek bere burua bide hartan barrena, lau anaiek Pitxitaren kontura gogotik barre egin ondoren doi, noiz eta izebak esan baitzuen:
|
|
2009
|
|
|
Inguruari begira geratu zen Goio, bere erresumari begira. 3D artisten estudioak ez dira agian errenazimentuko artisten estudioak bezain ikusgarriak, baina txokoak
|
bazuen
bere xarma, eta agerikoa behar zuen edozeinentzat. Liburuak (triskatuta horietako asko, bai) apalategietan kokatuta zeuden orain.
|
|
|
Txanpona Zarautzen topatua bazen, dena dela, Menoscaren inguruko tesiei indarra ematen zien zalantzarik gabe. Eta horrek, arkeologikoki,
|
bazuen
bere garrantzia.
|
|
|
zela, mende hasiera hartan asmatu berria: hura baino lasaigarri hoberik, pobrerik handiena ere errege sentiaraz zezakeena denbora batean?!, nahiz eta asmakizunak
|
bazuen
bere akatsa, pobrearen etxean nekez aurkituko baitzuen inork komunik, are nekezago tronurik; esan ere, esaten zuen Txopitea doktoreak, ez arrazoi gutxirekin beharbada, langileen etxeetan tronu bat jartzea zela iraultzaren aurkako erremediorik onena, auskalo?
|
|
|
Ada, haur guztiak bezala, apetatsua eta tematia izan zitekeen, baina
|
bazuen
bere bihotz ona ere, horregatik zebilzkion, beharbada, buruan, Domingok segundo batzuk lehenago anai arreben aurrean ahoskatutako hitzak:
|
|
|
Zer zen hura, gainera, zoritxar bati beste bat zerraiola, Benjamin Mariarenari Gabinorena? Zergatik desgrazia haiek, Teofilo Mariak Jainkoak Egiptori igorritako hamar izurri izugarriekin lot zitzakeenak, baldin eta berak israeldartzat eta onen taldekotzat
|
bazuen
bere burua auzi hartan?
|
|
|
ez kaiolan kaiolatutako txoria, baizik eta kaiolatik ihes. Jokabide hark
|
bazuen
bere arrazoia. Izan ere, Regina Domingoz erditu zenean, txori bat leiho zabaldutik sartu, aurrez aurreko horma jo, lurrera erori, eta bertan luze gelditu zen, zerraldo; amari, baina, historiaren lehen zatia zitzaion atsegin, eta horregatik, haurra ulertzeko adinera iritsi zenean, honela kontatzen zion Reginak gertatua:
|
|
|
entzun ahala, moztuta geratu zen: moztu zitzaion hitza eta moztu arnasa; damutu ere, damutu zen hitz egin izanaz, beharbada, bere burua errudun sentituz lehen istantean; jarraian, berriz, ezintasunak eragindako errabia eta errabiak eragindako ezintasuna bereganatu zituen; eta gero, bat batean, fantasiaren eremuan sartu zen, oharkabean, autodefentsa inkontziente batean bezala; orbetarren arimak
|
bazuen
bere paisaia propioa, anekdota bilduma batek jantzia eta koloreztatua, non lehentasunezko toki bat baitzuen Santa Teresa Avilakoak bere nebarekin bizi izandako istorio harrigarriak, noiz eta, artean haur zirelarik, etxetik alde egitea pentsatu baitzuten, baita alde egin ere, mairuen lurralderantz, martirioaren koroa jasotzeko esperantzan?; Domingok eta berak horixe egingo baitzuten, beharbada, et... errealitatea hotza zen, eta hotza oso tristea, hain tristea non masailetan behera bi malko irristatu baitzitzaizkion?
|
|
|
Orbetarrak elkarrekin zihoazen automobilerantz, guztiak pozik, ama izan ezik, susmo batek eta kezka batek jaten baitzuten barrutik; izena ere
|
bazuen
bere kezkak: Domingo; zer ote zuen, izan ere, mutil hark buruan?; eta, halere, ongitxo zekien amak ordurako zer zuen bere mutil hark buruan, bere artean ezetz eta ezetz esaten ahalegindu arren?
|
|
|
Du Guastengana bihurtu zen. Honek
|
bazuen
bere etxera itzultzeko tenorea, baina gure ondotik heldu zen beti, Louvreko eskaileretan goiti. Haren bizkartzainak, bederen, atean geldituak ziren.
|
|
|
Parisera bidean borrokan ari izan ginenetik bazekien gehiago nintzela. Hain segur ere,
|
bazuen
berari zegokionez Henrikek emana zidan aginduaren berri. Lersen ondora itzuli nintzen, ezpainak oraino dardarika nituela.
|
|
|
Don Julio berrogeita hamar bat urteko gizon ile urdina zen, umore onekoa, baikorra, bere ofizioa maite zuena, profesionala; esan nahi baita ezin zuzenagoa zela bere betebeharretan; baina, nortasunaren zati nagusia arrazionala bazuen ere, bazuen, aldi berean, beste osagai bat ukitu surrealistaduna, berak bere mundu onirikoarekin lotzen zuena eta esanarazten ziona, konparazio batera, gizakiaren aurrerapenik handiena, baita aspirinaren eta nembutalaren aurretik ere, komuneko" tronua" zela, mende hasiera hartan asmatu berria: hura baino lasaigarri hoberik, pobrerik handiena ere errege sentiaraz zezakeena denbora batean...!, nahiz eta asmakizunak
|
bazuen
bere akatsa, pobrearen etxean nekez aurkituko baitzuen inork komunik, are nekezago tronurik; esan ere, esaten zuen Txopitea doktoreak, ez arrazoi gutxirekin beharbada, langileen etxeetan tronu bat jartzea zela iraultzaren aurkako erremediorik onena, auskalo...
|
|
|
ume bihurri batengandik espero ez bezala, ordea, mutila, hamar urte bete berri zituena, ez zen zepoan harrapatutako txori bat marrazten ari, ez ehiztari bat hari tiroka... ez kaiolan kaiolatutako txoria, baizik eta kaiolatik ihes. Jokabide hark
|
bazuen
bere arrazoia. Izan ere, Regina Domingoz erditu zenean, txori bat leiho zabaldutik sartu, aurrez aurreko horma jo, lurrera erori, eta bertan luze gelditu zen, zerraldo; amari, baina, historiaren lehen zatia zitzaion atsegin, eta horregatik, haurra ulertzeko adinera iritsi zenean, honela kontatzen zion Reginak gertatua:
|
|
|
Zer zen hura, gainera, zoritxar bati beste bat zerraiola, Benjamin Mariarenari Gabinorena? Zergatik desgrazia haiek, Teofilo Mariak Jainkoak Egiptori igorritako hamar izurri izugarriekin lot zitzakeenak, baldin eta berak israeldartzat eta onen taldekotzat
|
bazuen
bere burua auzi hartan?
|
|
|
Ada, haur guztiak bezala, apetatsua eta tematia izan zitekeen, baina
|
bazuen
bere bihotz ona ere... horregatik zebilzkion, beharbada, buruan, Domingok segundo batzuk lehenago anai arreben aurrean ahoskatutako hitzak: " Zergatik beldurtzen zarete, hain maitagarria bada?
|
|
|
Orbetarrak elkarrekin zihoazen automobilerantz, guztiak pozik, ama izan ezik, susmo batek eta kezka batek jaten baitzuten barrutik; izena ere
|
bazuen
bere kezkak: Domingo; zer ote zuen, izan ere, mutil hark buruan?; eta, halere, ongitxo zekien amak ordurako zer zuen bere mutil hark buruan, bere artean ezetz eta ezetz esaten ahalegindu arren...
|
|
|
(•) Ada ere, Domingo bezalaxe, amaren" Ez diogu uzten!" entzun ahala, moztuta geratu zen: moztu zitzaion hitza eta moztu arnasa; damutu ere, damutu zen hitz egin izanaz, beharbada, bere burua errudun sentituz lehen istantean; jarraian, berriz, ezintasunak eragindako errabia eta errabiak eragindako ezintasuna bereganatu zituen; eta gero, bat batean, fantasiaren eremuan sartu zen, oharkabean, autodefentsa inkontziente batean bezala; orbetarren arimak
|
bazuen
bere paisaia propioa, anekdota bilduma batek jantzia eta koloreztatua, non lehentasunezko toki bat baitzuen Santa Teresa Avilakoak bere nebarekin bizi izandako istorio harrigarriak, noiz eta, artean haur zirelarik, etxetik alde egitea pentsatu baitzuten, baita alde egin ere, mairuen lurralderantz, martirioaren koroa jasotzeko esperantzan...; Domingok eta berak horixe egingo baitzuten, beharbada, ... errealitatea hotza zen, eta hotza oso tristea, hain tristea non masailetan behera bi malko irristatu baitzitzaizkion...
|
|
2010
|
|
|
Don Fausto zirikatzen ari zitzaigun, dudarik ez? baina Amanda ez zen anaiak jaurti ziòn esaldiarekin aztoratu; edo aztoratu egin zen, bai, masailen gorritasun arin hura, aztoramenduaren erakusgarri??, baina
|
bazuen
bere aztoramenduak atsegin puntu bat, irri pikaro bezain zabal bat egitea ahalbidetu ziona. Nik hura ikusten nuen. Amandak ere gogoko ote ninduen, orduantxe gailendu zitzaidan sentipen hura lehen aldiz?, eta haren jarrerak indartu ninduen, halako moldez, non honela hitz egitera ausartu bainintzen, zuhurtasunaren bidetik betiere:
|
|
|
–Jainko Aita, argi nazazu; Jainko Semea, argi nazazu; Jainko Espiritu Santua, argi nazazu; Elorrietako Ama Birjina txit garbia, argi nazazu; zeruko santuak: zuek ere argi nazazue, mesedez?; argia eskatzen nuen, bai, eta eskaria ez zitzaidan ezerezean geratu, argia berandu gabe iritsi baitzitzaidan, handik hiruzpalau hilabetera; izan ere, Lauaxetaren heriotzaren berri gaizto hark bazuen, antza, bere alde ona, eta
|
bazuen
bere esplikazioa, fraideon artean sortzen zirèn isilpeko solas haietako batean, fraideok bizitzan egoteko modua ere bazen isiltasuna, gerrak are isilagoa egiten zuena: isilpekoagoa bai bederen?
|
|
|
Beste batean, berriz, istripu larriagoa gertatu zen. Aurreko istripuak ez bezala, ordea, zeina ezustearen eskutik iritsi baitzitzaigun, bigarren honek
|
bazuen
bere kausa eta arrazoia: Heinrichen edanzaletasuna.
|
|
|
Teoren fedeaz mintzatu natzaizu eta Teoren misioaz. Baina, gure lantegiko egitura zurrun hartan, aita izan zen aitzindaria eta lehen erregea; eta erregeak
|
bazuen
bere ondorengoa: Teofilo Maria; baina Teofilo Mariaren ondoren, zer??
|
|
|
Hura ez al zen, izan ere, kontraesan handia?; aitak etxeko ardi beltzak bezala bukatu baitzuen, azken batean, bere buruaz beste eginda? Baina ez, hark ere
|
bazuen
bere esplikazioa, bi kasuak ez baitziren berdintzeko modukoak, antza, aitak, osaba Beñardok ez bezala, ohar bat utzi baitzuen, Teori zuzendua:
|
|
|
Kontatu dizut, halaber, Pio Barojaren liburuan azaltzen zèn maxima psikologikoa giza portaeraren lege orokortzat hartu nuela. Baina lege hark ere
|
bazuen
bere salbuespena. Esan behar dizut, izan ere, etxeko txakurrekin. Mendi eta Sasirekin denbora batean, Moncayo eta Palafoxekin gero?
|
|
|
Ez zuen interesatuegi agertu nahi, bazekielako bestela amaren etorriak ez zuela mugarik izango. Hala ere, lehenengo aldia zen maien hirien inguruko ezer entzuten zuela, eta istorioak
|
bazuen
bere xarma.
|
|
|
Maiak aztekak bezain basatiak ziren, gerra eta odolzaleak beste ezeren gainetik. Sakrifizioak plazer hutsez burutzen zituzten, eta agintariren batek kolokan ikusten
|
bazuen
bere boterea, masakreari ekiten zion, bitan pentsatu gabe. Maien zibilizazioaren gainbeheraren zergatia ez omen dago argi, baina nik teoria bat daukat, atrebentzia barkatzen badidazue:
|
|
|
Ixone ere politikatik ezagutu zuen. Aitziber ere bai, baina Aitziber asanbladetan eta parte hartzen zuen kide hutsa zen bitartean, Ixone sartuagoa zegoen, koordinazio bileretatik eta ezagutzen zuen Julenek; egun batean, Ixoneren herrian egin zuten bilera bat luzatu egin zela-eta, nahi
|
bazuen
bere etxean gelditzeko esan zion neskak, eta gaua ohe berean amaitu zuten. Ez zen Julenen aldez aurreko plana, baina ezin esan gogoz kontrakoa izan zitzaionik.
|
|
|
Kontatu dizut, halaber, Pio Barojaren liburuan azaltzen zèn maxima psikologikoa giza portaeraren lege orokortzat hartu nuela. Baina lege hark ere
|
bazuen
bere salbuespena. Esan behar dizut, izan ere, etxeko txakurrekin —Mendi eta Sasirekin denbora batean, Moncayo eta Palafoxekin gero— guztiz beste aldera gertatzen zitzaidala, haien pozak pozten baininduen ni neu ere, eta haien goibeltasunak goibeltzen.
|
|
|
Don Fausto zirikatzen ari zitzaigun, dudarik ez... baina Amanda ez zen anaiak jaurti ziòn esaldiarekin aztoratu; edo aztoratu egin zen, bai —masailen gorritasun arin hura, aztoramenduaren erakusgarri... —, baina
|
bazuen
bere aztoramenduak atsegin puntu bat, irri pikaro bezain zabal bat egitea ahalbidetu ziona. Nik hura ikusten nuen —Amandak ere gogoko ote ninduen, orduantxe gailendu zitzaidan sentipen hura lehen aldiz—, eta haren jarrerak indartu ninduen, halako moldez, non honela hitz egitera ausartu bainintzen, zuhurtasunaren bidetik betiere:
|
|
|
" Jainko Aita, argi nazazu; Jainko Semea, argi nazazu; Jainko Espiritu Santua, argi nazazu; Elorrietako Ama Birjina txit garbia, argi nazazu; zeruko santuak: zuek ere argi nazazue, mesedez"; argia eskatzen nuen, bai, eta eskaria ez zitzaidan ezerezean geratu, argia berandu gabe iritsi baitzitzaidan, handik hiruzpalau hilabetera; izan ere, Lauaxetaren heriotzaren berri gaizto hark bazuen, antza, bere alde ona, eta
|
bazuen
bere esplikazioa, fraideon artean sortzen zirèn isilpeko solas haietako batean —fraideok bizitzan egoteko modua ere bazen isiltasuna, gerrak are isilagoa egiten zuena: isilpekoagoa bai bederen— heldu zitzaidana, Lauaxeta santu martiri bat bezala hil baitzen... hil zutenei ere barkatu ez zien, bada, beren gaiztakeria, Kristok bere hiltzaileei barkatu zien bezala:
|
|
|
Beste batean, berriz, istripu larriagoa gertatu zen. Aurreko istripuak ez bezala, ordea, zeina ezustearen eskutik iritsi baitzitzaigun, bigarren honek
|
bazuen
bere kausa eta arrazoia: Heinrichen edanzaletasuna.
|
|
|
Teoren fedeaz mintzatu natzaizu eta Teoren misioaz. Baina, gure lantegiko egitura zurrun hartan, aita izan zen aitzindaria eta lehen erregea; eta erregeak
|
bazuen
bere ondorengoa: Teofilo Maria; baina Teofilo Mariaren ondoren, zer...?
|
|
|
Hura ez al zen, izan ere, kontraesan handia?; aitak etxeko ardi beltzak bezala bukatu baitzuen, azken batean, bere buruaz beste eginda... Baina ez, hark ere
|
bazuen
bere esplikazioa... bi kasuak ez baitziren berdintzeko modukoak, antza, aitak, osaba Beñardok ez bezala, ohar bat utzi baitzuen, Teori zuzendua: " Teo maitea:
|
|
2011
|
|
|
Edo, beste hartan bezala, esan baitzion baten batek euliak uxatzeko modurik onena ura botila batean jartzea zela, euliak ikaratu egiten direla, nonbait, beren irudi urak handituaren kariaz; eta han ipini zituen baserriko sukaldeko apal guztietan urez betetako garrafoiak, uda partean izaten ziren euli boladak gogaikarri zitzaizkion eta. Bere garaiko gizona zen, hori ezin da ukatu, baina aldi berean
|
bazuen
bere garaiko anitzek ez duten zerbait, aurrera begiratzeko joera bat.
|
|
|
Amak ez zion sekula barkatuko bere oinordekoari baserria utzi eta lanean kanpora hasi izana. Beti ailegatzen omen zion, kalerako behar
|
bazuen
berak ikusiko zuela, baina, behinik behin, ez ezkontzeko dote urriko emakume batekin, hori azkenekoa zela; ez zait iruditzen gure amonak oso begiko zuenik Esperantza hura seme zaharrenaren andretako. Eta uste dut amarenganako begiruneak ere izango zuela, osaba Karlosengan, bere itzala, izeba ezkontzara limurtzeko bere erabaki betiere geroratuan.
|
|
|
Aski nuen auzia abokatu baten eskuetan utzi eta eleberriaz jabetzea. Kontu horrek
|
bazuen
bere mamia. Beharbada beste hizkuntza batzuetara ere itzuliko zidaten.
|
|
2012
|
|
|
Ez zekien delegatzen. Gauzak berak baino hobeto inork ez zituela egingo uste zuen eta horrek
|
bazuen
bere ordaina, noski. Inauteri batzuetan gertatu zitzaion ardura guztiak bere gain hartzeagatik gaixotu egin zela eta ohean pasa zuela egun handia.
|
|
|
Espineta jotzen pixka bat ikasia nintzen gaztetan. Glumdalclitchek bat
|
bazuen
bere gelan, eta astean birritan maisu bat etortzen zitzaion irakastera. Espineta deitzen diot hari, nolabait bazuelako tresna honen antzik eta era bertsuan jotzen zelako.
|
|
|
Bere leihoaren kontra oholtxo bat ipinarazi zuen baranda gisa bere loreontziei eusteko. Urgazleak ere
|
bazuen
bere jardintxo dilingoa; bakoitza bere leihoan loreak zaintzen hautematen zuten elkar.
|
|
2013
|
|
|
Koldok ederki ezagutzen zuen EXPOSA: ezagutuko ez zuen, bada, arma fabrikaren aurkako borroka bihurtu
|
bazuen
bere bizitzako arrazoi! Koldok, beraz, fabrikaren datu tekniko guztiak edukitzeaz gain, primeran ezagutzen zuen ingurua, bere eskuko marrak lez.
|
|
|
Bikiak, izan ere, Wadi Abyadera joan aitzin, aitona Ibrahimenera joan ziren bisitan. Aitonak
|
bazuen
bere etxean arkitektura joko bikain bat, posibilitate guztiak zituena zernahi egiteko: etxeak, parkeak, gazteluak?
|
|
|
Hura ez zen gizon lirainetakoa ez itsusietakoa, baina
|
bazuen
bere xarma, aire misteriotsu batean bildua zeramana. Raissa, baina, maitemindua zegoen, eta, maitemindu guztiei bezala, maitegaiaren bertuteak goititzeko eta akatsak ahanzteko joera nagusitu zitzaion.
|
|
|
Facundo goxoki bat eskaintzen ari zitzaion, baina eskaintza hark
|
bazuen
bere ordaina, ETAk bere zerrenda beltzean sartuko baitzuen automatikoki, seguru baietz.
|
|
|
Hamzaren poza?! Faysalen pentsamoldean, gainera, Mendebaldearekiko kritikak ez ezik, autokritikak ere
|
bazuen
bere lekutxoa: berak. Hamzak?, giro tolerante batean hezia izan zen heinean, aise ulertzen zuen hura:
|
|
|
SECED Gobernuko Presidentetzaren Dokumentazio Zerbitzu Zentrala izan zen emaitza, gerora CESID izan zenaren eta gaur egun CNI denaren aurrekaria. Garai hartan, Espainiako militarrek bazituzten beren informazio zerbitzuak, Guardia Zibilak
|
bazuen
berea, eta Polizia Armatuak ere bai. Indar horiek koordinatzeko sortu zen SECED.
|
|
|
Koldok ederki ezagutzen zuen EXPOSA: ezagutuko ez zuen, bada, arma fabrikaren aurkako borroka bihurtu
|
bazuen
bere bizitzako arrazoi! Koldok, beraz, fabrikaren datu tekniko guztiak edukitzeaz gain, primeran ezagutzen zuen ingurua, bere eskuko marrak lez.
|
|
|
Hura ez zen gizon lirainetakoa ez itsusietakoa, baina
|
bazuen
bere xarma, aire misteriotsu batean bildua zeramana. Raissa, baina, maitemindua zegoen, eta, maitemindu guztiei bezala, maitegaiaren bertuteak goititzeko eta akatsak ahanzteko joera nagusitu zitzaion.
|
|
|
Bikiak, izan ere, Wadi Abyadera joan aitzin, aitona Ibrahimenera joan ziren bisitan. Aitonak
|
bazuen
bere etxean arkitektura joko bikain bat, posibilitate guztiak zituena zernahi egiteko: etxeak, parkeak, gazteluak...
|
|
|
Hamzaren poza...! Faysalen pentsamoldean, gainera, Mendebaldearekiko kritikak ez ezik, autokritikak ere
|
bazuen
bere lekutxoa: berak –Hamzak–, giro tolerante batean hezia izan zen heinean, aise ulertzen zuen hura:
|
|
|
Facundo goxoki bat eskaintzen ari zitzaion, baina eskaintza hark
|
bazuen
bere ordaina, ETAk bere zerrenda beltzean sartuko baitzuen automatikoki, seguru baietz.
|
|
2014
|
|
|
Baina bazen aldi berean baikortasun kolektibo bat, geroa lurralde ederragoa izango zelako promesa eta ustea, eta aurrerabidearen xenda horretan norberak aurkitu behar zuen bere estrata, bere zidorra. Artolak ere
|
bazuen
berea.
|
|
|
Ikiliklip. Sarritan ikusten nuen, eta morroiak
|
bazuen
bere grazia. Baina ez da telebistan aspaldian azaldu.
|
|
2015
|
|
|
Deitzeak koste bat zuen. Baina ez deitzeak ere
|
bazuen
bere prezioa, oroitu zen. Eta berak ezin zuen lehendik zuen zorra gehiago handitu, ordainetan beste inork pagatu gabe.
|
|
|
Baina auskalo, norberak egin ziezaiola kontu bere potajeari. Berak nahikoa
|
bazuen
berearekin. Hilabeteak baziren alabaren berririk ez zutela.
|
|
|
–Arafatek ere
|
bazuen
bere laguna, Evita, eme berde hori bat, polita! Baina Maiderrek alde egin zuenean, dena erdibana egin behar genuela eta, berak eraman zuen Evita, eta ni geratu nintzen Arafatekin?.
|
|
|
Gunther eta Brunilda esposatu ziren eguna oso zoriontsua izan zen Crimildarentzat, hurrengo astean bere eztei eguna baitzekarren horrek. Sigfridok, aldiz,
|
bazuen
bere arteko kezka, balkiriarekin akordiora heldu aurretik ez baitzuen jakin Brunilda birjina zenik, ezta detaile hark ekar ziezazkiokeen arazoak zein neurritakoak ziren ere.
|
|
|
Norbaitek frogatzen
|
bazuen
bera ezin zitekeela egon gaztetxo haiek aipatutako lekuan esandako garaian, haren arimak bisitatu zituela esango zuen salatzaileak. Edonoren ukoak ez ziren onargarriak, gaztetxo haien egia ez baitzen inoiz zalantzan jarri.
|
|
|
beheranzkotzat jotzen zituen, boterearen gosea asetzeko baliabide hutsak bailiran. Zentzu horretan
|
bazuen
bere arrazoia Mumfordek kritiko izateko, ez baita onargarria teknologiak gizakien zerbitzurako izateari uko egitea. Ezin baitugu beste batzuek diseinatutako teknologia esku zabalik onartu soilik boterearen idolatriaren izenean.
|
|
|
Gertakari esanguratsua alderdi askotatik begiratuta. Hasteko, mendeetan zehar zokoratuta eta baztertuta egondako hizkuntzak
|
bazuen
bere akademia. Bigarrenik, akademia horrek bazuen nolabaiteko ofizialtasuna; behinik behin, Hego Euskal Herriko lau erakunde nagusiek emandakoa.
|
|
|
Bestalde, euskalkien sorgune horietako bat Gasteiz izan zitekeela ematen du, eta handik zabaldu zirela berrikuntzak Bizkaira, Deba ibarrera, eta Burgosko eta Errioxako alderdi euskaldunetara. Hirugarrenik, berriz, Bizkaiak
|
bazuen
bere nortasuna XVI XVII. mendeetarako, eta Arabatik bereizitako, euskalki, beregaintzat har dezakegu orduko.
|
|
|
honek
|
bazuen
beretik emateko aski adore eta sormen ere, eta honako hau ez da
|
|
2016
|
|
|
Behin baino gehiagotan eman zion buelta azken bisitako amaiera lehor hari, eta beste bukaera posible batzuk asmatuz ematen zion hauspoa ilusioari. Neskaren jarrerarekin hain erraz etsi beharrean, solasari eusteko ahaleginean ikusten zuen bere burua; bere burua baldartzat jo beharrean laguntza eskainiko zion neskari, arratsaldeetan zeregin handirik ez zuela izaten, eta nahi baldin
|
bazuen
berak ere lagunduko ziola pisua pintatzen; neskak hasieran barre egingo zuen, baina azkenean onartu egingo zion gonbita. Arratsaldero lagunduko zion pintaketan, eta neskari arratsaldeko txanda tokatzen zitzaionean berak bakarrik jardungo zuen.
|
|
|
4 Ahalegin bat egin behar zen guztien artean lerro ideologikoa eta estrategia garbi ikusteko. EAJk
|
bazuen
berea, eta ETAk ez.
|
|
|
begi berberak, irribarre egiteko modua ere bai... Bigarren argazkian andre gizon bi ageri ziren, besotik helduta, kamerari serio begira; aita amak ote zituen pentsatu zuen lehenengo momentuan, baina ez, haiek ezin ziren Begoña eta Koldo izan; emakumeak
|
bazuen
bere amaren aire zerbait bai, baina biek ere berrogei urte behintzat izango zituzten, Begoñak alargundu zenean zituenak baino hogei gehiago; hortaz, argazki hartako senar emazte dotore jantzitako haiek aitona amonak izan behar zuten, nor bestela. Hunkigarria egin zitzaion deskubrimendua, ordura arte ez baitzuen inon haien irudirik ikusi, eta amak ere oso gutxitan aipatu ohi zituen:
|
|
|
Karpa handiak eta txikiak zeuden plazan, non hainbat idazlek beren miresleei liburuak saltzen eta sinatzen ziharduten. Erlojuari berriro begiratu zionerako hamaikak eta laurden ziren,
|
bazuen
beraz nahikoa denbora antologiaren aurkezpena egin baino lehen kafe bat hartzeko. Jakina, bazekien urduri jartzen hasiak izango zirela poetak eta gainerakoak, horregatik ez zuen telefonoa piztu goiz guztian.
|
|
|
adibidez, doinu zehatz bat, bete beharreko errima bat, ahapaldien eta bertso lerroen luzera jakin bat, aliterazio konplexuak eraikitzeko joera, are azentuen barne jolas bat, eta abar. Trebetasun ariketa bezala, besterik ez bazen,
|
bazuen
bere grazia apurra, bertsolaritzak legez, alegia. Baina, zer gertatzen da gaur egun?
|
|
2017
|
|
|
–Amak, zure amak, etxean bizi zenean, gaztetan
|
bazuen
bere logelako armairuan ezkutaleku sekretu bat. Mugitzen den taula baten atzean.
|
|
|
Gizarte eredu aurrenazionaletan ere hizkuntzak
|
bazuen
bere identitate betekizuna, jakina. Bestetara joan gabe, euskara gai zen orduko euskaldunen arteko batasun, atxikimendu eta elkartasun sentimenduak harilkatzeko eta ehuntzeko.
|
|
|
Nahikoa zeukan gertatutakoarekin. Zerbait jakin nahi
|
bazuen
berak erantzungo ziola adierazi zion, alaba eta bera etxean elkarrekin zeudela tiroketa izan zenean.
|
|
|
bat, erreflexuz azkarra izatea; eta bi, bere burua lurrera botatzeko prest egotea. Bigarren horrek
|
bazuen
bere koxka; izan ere, lurrera salto egiteak zikintzea esan nahi zuen, eta kaleko jantzietan ibiltzen ginenez, amaren errieta eraman beharra. Felix izaten zen atezain ona, amari beldur gutxien berak ziolako, seguru asko.
|
|
|
Teknikak ez ezik, estetikak ere
|
bazuen
bere munta ordea. Arratsalde batean Juanmak, ezer ez balitz bezala baina barruko harrotasuna ezkutatu ezin zuen irribarre batekin, eskua poltsikoan sartu eta bere txapa atera zuen.
|
|
|
Albomozak erabiltzen zituztenetik, eta ez bainuko toailak. Beno, erantzunak
|
bazuen
bere pisua. Isildu egin zuen, eta sukaldera joan berriro aulkiaren bila.
|
|
|
Ez zegoela munduan haren parekorik, ezta Kalaxnikov a bera ere... Baina hark ere
|
bazuen
bere koxka... Morroiloa eskuz atzeratu gabe karga zitekeen...
|
|
|
Edo, hobeki erran, ixtorio ttiki batetik eskandala aise sortzen dela...! Aitatxi, zuhurtziarekin mintzo zen baina
|
bazuen
bere ironia, eta beti oroituko naiz, herriaz hobeki jabetzeko, zer nolako laguntza paregabea ekarri zidan, alegia deus ez eta hain denbora laburrez.
|
|
|
Batere espanturik egin gabe, ehunka baziren. Kasik taloi bazter bakoitzak
|
bazuen
bere lore andana. Amatxik landatzen zituen eguzkiaren mugimenduaren arabera.
|
|
|
Emmaren irri triste triste hark ere, alta,
|
bazuen
bere esanahia. Senarraren erabakia ez zukeen hain segur gustukoa.
|
|
|
XVI XVII. mendeetarako, Arabako, Bizkaiko eta Deba ibarreko euskararen idatzizko lekukotasunak agertzen direnerako, Bizkaiko euskarak
|
bazuen
bere nortasuna. Jakina, Gasteiz erdaldunduta zegoenez, bizkaitarrak ez ziren Arabara begira bizi; Bizkaian bertan sortzen ziren herrialdeko hartako berrikuntzak.
|
|
|
Sexuari dagokionez, nahi nuke beste zeozer esatea, ikusirik gaiaren alderdi narrasaz intereseko ezer gutxi dudala eransteko, baina, oro har, oso kitzikagarria izan zen. Puta bat izatea, askotan, kristorena zen, desirak
|
bazuen
bere saria. Era berean, nire lehen erosketa txango egiazkoak ere etorri ziren garai hartan, neure dirua, lor nezakeenik ere sekula amestu ez nuen eskudiru mordoa eramanez aldean, egun bakarrean zarrasteltzeko.
|
|
|
Hirian beste kale askorik zegoenik ere ezin esan, eta hiria esango diogu uharte hartako hiriburua zelako. Uhartearen kostaldean hainbat portu eta arrantzale herrixka zeuden, bira osoa ematen zuen errepide batez lotuak; beste puntako portuak
|
bazuen
bere garrantzi erlatiboa uharteak osatzen zuen munduxka honetan, eta nire hotelak txangoak eskaintzen zituen hara, bai kostaldeko errepidetik, bai uharte barruko beste herrixka eta basetxeak lotzen zituzten errepideetan barrena. Kale Nagusia, nire hotelarena, portuan bertan hasten zen eta itsasoaren luzeran jarraitzen zuen, itsasoaren eta kale nagusi horren artean etxe ilara bat egonik; hotela kalearen barnealdean zegoen, kalearen hasieran; beraz, nire leihotik beheko solairuaz gain pisu bakarreko etxe ilara hau ikustea neukan; oso hurbil zen portua ere, anaiak eguerdian heldu behar zuena; ni bezpera iluntzean heldu nintzen, baina gaua zenez eta nekatuta nengoenez, ez nion ia ezeri erreparatu.
|
|
2018
|
|
|
Horrenbestez, berariaz, Lernerrek galdera hau planteatu du: Yaveh k gorputzeko marka bat beharrezkoa
|
bazuen
bere jende hautatua bereizteko, zergatik eskatu zuen marka jakin hori. Emakumeek, argi eta garbi, ez dute modurik Abrahamen akordioan parte izateko, baina, kontratu sozialaren teoria klasikoaren testuetan, emakumeek jatorrizko kontratuan parte hartu ezin hori askoz ere modu patriarkal ezkutuagoan segurtatzen da.
|
|
|
Bonianklai ez baitzuten hasiberri bik osatzen. Elkar ezagutu aurretik ere, bakoitzak
|
bazuen
bere historiala, eta behin baino gehiagotan kondenatuak izanak ziren, delitu berberetan gainera, bai bata eta bai bestea, baita ordurako ahaztuak zituzten beste hainbat kasutan ere, bulegoko ertzainak zerrenda osoa irakurri zienean ohartu zirenez.
|
|
2019
|
|
|
Eta
|
bazuen
bere emozio dosia herri txiki geldo hark: han probatu nuen estreinakoz alkohola, bertan erre nire lehenengo zigarroa?
|
|
2020
|
|
|
Hitz horiek bere egin zitzakeen lasai asko Esparzak ere. Euskalduna zen, eta euskaltzaletzat ere
|
bazuen
bere burua, Yon Etxaideren aita integristak bezala. Esparzak Pampiña izenburuko antzezlana argitaratu zuen euskaraz 1922an, eta gerra zibilaren ondoren, 1941ean, euskaltzain oso izendatu zuten Euskaltzaindia berregin zenean.
|
|
|
Hitzik gabe utzi ninduen. Nola jakin ote zezakeen Nizan egona nintzela, harantz abiatu baino lehen alde egin baldin
|
bazuen
berak Gasteiza, andregaiarenera, opor asmoan. Eta inora joan gabe bertan jarraitu izan balu ere, ez zegoen inor gure bi munduen arteko zubi lana egin zezakeenik, amak ezarritako zigorraren berri emango zionik edo non ote nengoen helaraziko zionik.
|