|
2002
|
|
|
Salbuespen bakar bat (berbera Estatu ipartar" nordiko" guztietan): gainerako herri kideetako
|
baten
hiztuna izatea. Alegia, eta Suediari bagagozkio, Danimarkakoa, Islandiakoa, Faroe uharteetakoa, Norvegiakoa izatea.
|
|
2005
|
|
|
a) bat batekoa b) errotikakoa e) behetik gorakoa eta d) mailakakoa. Lehenengoa, hizkuntza
|
baten
hiztun guztiak erailtzen direnean gertatzen da, hau da, genozidio bat gertatzen denean. Bigarrena, antzeko gogorkeria egoeretan gertatzen da:
|
|
|
Aldaera komuna, hizkuntza
|
baten
hiztun gehienen hizkuntz ezagutza osatzen duten arau, unitate eta murriztapenen multzoa da, hizkuntza osoaren azpimultzo bat baino ez dena. Zientzia eta teknikarako erabiltzen diren alda era berezituak, aldiz, erabilera komunaren kodearekin hainbat alderditan bat datozen, baina beste alderdi batzuetan erabilera komun horretatik urruntzen diren azpikodeak dira.
|
|
|
Mailegua hartzeko beharra eztabaidagarria izan daiteke, termino baten beharra askotan hiztegi komuneko hitz baten zabalkuntza semantikoaz edo eratorpen edo elkarketa bidezko hitz eraketaz ase baitaiteke. Zientzialariek maileguaren alde egiteko erabili ohi duten arrazoia zehaztasunarena da eta haien intuizioa kontuan hartzekoa da, haiek baitira haien esparruko adigaiak hobekien menderatzen dituztenak; edonola, zehaztasunaren auzia askotan ahulduriko hizkuntza
|
baten
hiztunak izateagatik hizkuntza menderatzailearen sistemara hurbiltzeko edota horretatik urruntzeko izan ohi ditugun joera mailegu zale edo garbizaleekin nahasten da46. Zenbaitetan, erabilera komunetik urruntzeko joera ere badago esparru berezituetako erabiltzaileak mailegu zaleagoak izatearen azpian47?
|
|
2006
|
|
|
1 grafikoa. 15 urte bitarteko ikasle etorkinak Europako eskoletan eta ez ofiziala den beste hizkuntza
|
baten
hiztunak (PISA 2000)
|
|
2010
|
|
|
" Hizkuntza baten egiazko lokalizazioa ezagutzen duen hiztunaren burmina" dela baieztatzen zen. eta eskualde lokalizazio hori arriskutsua zela zinez bereizirik egon behar diren hiru nozioren batasuna aditzera ematen baitzuen, eskualde bat, hizkuntza bat eta herri bat. noski testuak ez zuen zehazten baina hau da frantses estatuak egiten duena Frantziako lurraldearen, frantsesaren eta frantses herriaren batasuna aldarrikatuz. aipatu den bernard Cerquigliniren 1999ko Les langues de France txostenean ere ideologia ofizialaren elementu batzuk agertzen ziren. Cerquiglini, Carcassonne bezala, hizkuntza lurraldetasun printzipioaren aurka agertzen da, haren" justifizio zientifikoa maila estatistikokoa baita eta interes gutikoa". nik, aldiz, uste dut irizpide hori biziki garrantzitusa dela, adibidez hizkuntza
|
baten
hiztunen dentsitatea lurralde batean, hizkuntza horren aldeko hizkuntza politika eramateko. beste iritzi bat aitzinatzen zuen Cerquiglinik," hizkuntza, elementu kulturala, ondare nazioanalaren atala da; korsikera ez da Korsika
|
|
2011
|
|
|
naturala bizitzaren lehenengo urteetan eta sekundarioa edo kulturala hezkuntza sisteman. Horrela, hizkuntza
|
baten
hiztun osoa izateak esan nahi du hizkuntzaren pertzepzio bikoitza edukitzen dela batera: naturala eta kulturala.
|
|
|
2 Irakaskuntzaren arloan, eta eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzak tradizioz erabiltzen diren eskualdeetatik kanpo dauden lurraldeei dagokienez, aldeek konpromisoa hartu dute, eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntza
|
baten
hiztun kopuruak hori justifikatzen badu, eta irakaskuntzaren maila egokietan, irakaskuntza eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzan egitea edo hizkuntza bera irakastea baimendu, sustatu edo ezartzeko.
|
|
2013
|
|
|
Izaskun Bilbao eurodiputatuaren ekimenez, euskararen munduko zenbait eragile eta agintarik osatutako ordezkaritza taldea izan zen atzo Europar Parlamentuan. Guztien artean, euskara biziberritzeko eta hizkuntza gutxitu
|
baten
hiztun kopurua handitzeko egin den lana aurkeztu zen.
|
|
2014
|
|
|
Laburpena. Hizkuntza
|
baten
hiztunen jarrera linguistikoek eragin handia izan dezakete hizkuntza horren egoeran eta bilakaeran, batik bat hiztun komunitateen arteko ukipena dagoen kasuetan. Ikerlan honetan, Kataluniako eta La Franja deritzon Aragoiko mugako eremu katalanduneko zenbait herritako DBHko lehen mailako nerabeen jarrera linguistikoen analisi konparatibo bat egiten da.
|
|
|
Faktore horiek hiru dira: lehena, talde linguistiko baten bilakaera demografikoa (hau da, hizkuntza
|
baten
hiztunen kopuru erlatiboa); bigarrena, egoera sozioekonomikoa (hau da, talde linguistiko batek zer nolako aukerak dituen baliabide ekonomikoak eta zerbitzuak lortzeko); eta hirugarrena, erakunde ordezkapena (talde linguistiko batek zer nolako kontrola duen erakundeen politiketan eta baliabideetan). Jokabidea gidatzen duena bizindar horretaz dugun pertzepzioa da, bizindar etnolinguistiko subjektibo deritzona.
|
|
2016
|
|
|
3 Ikuspegi dikotomikoak badu abantaila argi bat ikerketaren helburu nagusia hizkuntza
|
baten
hiztunak zenbat diren zehaztea denean. Helburu horri soil soilik atxikiz gero, oso egokia da biko eredua:
|
|
|
Bere azpiatalak egoki kuantifikaturik ere, nola atera batez besteko balioa? Gauza bat da (besteaqk beste) ethnolinguistic group
|
baten
hiztun kopuru absolutua eta bertako hiztunen kontzentrazio maila zehaztea, eta beste bat dimentsio horiek egoki konbinatzea. Demagun batetik Euskal herria, bere (mintzajardunari dagokionez) ehunka mila hiztunekin baina gero eta kontzentrazio tasa ahulagoarekin, eta bestetik Feroe uhartea 50.000 hiztun ingururekin baina arras kontzentrazio tasa handiarekin.
|
|
|
Gure kezken artean poltsikoa gailentzen zitzaion politikari, erosotasuna koherentzia ideologikoari, beharra gogoari. Gatazka baten erdian jaioak ginen, indarkeria ikusi eta pairatutakoak ginen, Arnaldo Otegi kartzelan zegoen oraindik, zer izan nahi duen erabakitzeko eskubidea ukatzen zitzaion herrian bizi ginen, minorizatutako hizkuntza
|
baten
hiztunak ginen, baina horrek guztiak ez zigun trauma handirik eragiten, ez gehiegizko lorik lapurtzen. Gehienok lasai bizi ginen, gure eguneroko borroketan kateatuta, bizimodua lortzen, atsedenik gabe ni ismoa praktikatzen:
|
|
|
Bederatzi faktore aipatzen dira txostenean, baina baita esaten da hauetatik lehen seiak direla garrantzitsuenak. Alegia, Unescoren Arriskuan dauden munduko hizkuntzen atlasaren arabera (Moseley, 2010), munduko hizkuntzen erdia inguru desagertzeko arriskuan dago batez ere hizkuntza ez delako transmititzen belaunaldi batetik bestera, hiztunen kopurua (hiztunen masa kritikoa) murrizten ari delako, biztanleria osoaren baitan hizkuntza
|
baten
hiztunen proportzioa txikitzen delako, erabilerarekin arazoak daudelako, teknologia berrietan eta komunikabideetan hizkuntza erabiltzen ez delako eta hizkuntzak ez duelako presentziarik irakaskuntzan.
|
|
|
Hitz Adina Mintzok munduko errealitate soziolinguistikoaren perspektiba zabaldu eta aberastea du helburu. Euskaldunok ondo dakigu zer den hizkuntza gutxitu
|
baten
hiztunak izatea. Testuinguru honetatik abiatuz, zikloak munduko hizkuntza aniztasuna balorean jarri eta ezagutarazi nahi du. Saio bakoitzean marko teorikoa eskaintzeaz gain hizkuntzaren oinarrizko kontzeptuak ikasteko tailerrak egingo dira.
|
|
2017
|
|
|
Kasu hau bera aztertzen da O’Rourke eta Walsh en (2015) lanean, irlandera bigarren hizkuntza duen hiztun batek berak aitortzen baitu beretzat ‘hiztun ona’ izatea espazio fisiko bati loturik dagoela, baita atzean gelditu den antzinako belaunaldi bati ere, zeina kalitate handiagoko irlandera
|
baten
hiztuna zen.
|
|
|
Sarritan, errealitatea askoz anbiguoagoa eta zalantzazkoagoa da, funtsezko desberdintasunak baitaude testuinguru soziolinguistiko historikoaren eta gaur egun hiztun gazteak hizkuntza gutxituekin hazi diren testuinguruaren artean. izan ere, testuinguru soziolinguistiko historikoan hizkuntzek presentzia sozial handiagoa zuten eskualde historikoetan. horrez gain, herritarrak ez ziren mugitzen modernitate berantiarrean mugitzen diren bezain beste, eta herritarrek ez zuten modernitate berantiarrean hitz egiten den bezain erraz hitz egiten. hiztun berriaren kontzeptuak arazoak sortzen ditu" l1" eta" l2" hizkuntzen arteko banaketa binario sinplean, eta bide ematen du kategoria batean edo bestean argi eta garbi sartzen ez diren hizkuntza ohiturak arretaz aztertzeko. horrek hautsi egiten du" hiztun zaharraren" nagusitasun (sozio) linguistiko historikoa, eta legitimitateari nahiz hizkuntza jabetzari buruzko auziak jartzen ditu agertokiaren erdi erdian: nor da emandako hizkuntza
|
baten
hiztun legitimoa, nork erabakitzen du nor den hiztun legitimoa, eta zein dira erabaki horren ondorioak?
|
|
|
–Euskaldun denok euskaraz alfabetatuta ere, oso zaila izango dugu espainol/ frantses izateari uztea? 34, dio Juan Luis Zabalak. Bestalde, euskaldun etnikoaren leialtasun linguistikoak ahozko jardunean bertan ere huts egiten du, non eta udalerri euskaldunetan35 Ez genuke asko harritu behar, ordea, jokabide horren aurrean; izan ere, hizkuntza minorizatu etniko
|
baten
hiztuna, batik bat, euskaldun berria, nekez izan liteke leiala euskararekiko, euskararen estatus soziopolitikoari darion balio sozial hutsala dela medio.
|
|
|
horra Bourdieu ren egia biribila, berriro gogora ekarrita. Mintzaira etniko
|
baten
hiztunen indize altuak gutxi dezake funtzio nazional hegemonikoak betetzen dituen hizkuntzaren aurrean, nahiz eta azken honen hiztunak bakanak izan332 Xamarrekin batera esateko,, funtzio nazionalaren eragina hain da handia, non ez den nazio mailan gelditzen, eskalan behera doa ezinbestez azkenean barne arloetaraino iritsi arte: familia eta pertsona? 333.
|
|
|
Hala ere, gure arteko euskaltzale asko sinetsita dago euskararen erabilera eta normalizazioa euskal hiztunen indizearen esku dagoela. Alegia, euskararen etorkizuna auzi estatistiko bat dela gehienbat, nahiz eta euskal hiztun horiek mintzaira etniko
|
baten
hiztunak izan. Esan gabe doa, euskararen etnikotasuna ez datzala euskararen baitan, funtsean ez da auzi linguistikoa, euskararen eta euskaldunen botere soziolinguistikorik ezean dago euskalduntasunaren izaera etnokulturala.
|
|
|
Euskaldunak erdaldunen aurrean daukan legitimazio sozial eskasiaz, alegia. Zentzu komunaren arabera jokatzen du euskaldunak, eta zentzu komunak esaten dio hizkuntza minorizatu
|
baten
hiztuna dela eta errealitate soziolinguistikoak agintzen duela. Zapalkuntza historiko bidegabe baten ondoriozko egoera da egungoa, baina horrek ezer gutxi aldatzen du kontua:
|
|
|
Nahitaezkoa da. Gure nortasunaren parte bat da gure burua hizkuntza
|
baten
hiztuntzat hartzea?. Joshua Fishman, Zutabe, HABE, 1987, 15 zenbakia, 93
|
|
|
A, B eta 0 Azken hauek hizkuntza ez dakitenak dira (0). Bistan denez, beste mintzaira
|
baten
hiztunak dira; hala ere, oso talde garrantzitsua da, hiztun posibleak hemen aurkitzen direlako, ikas lezaketenak. Horretara ailegatzen ez badira ere, haien jokamoldea garrantzi handikoa da; posible egiten, adibidez, beren seme alabak gutxitutako hizkuntzan eskolatzea, edota laguntzea berreskurapenaren alde egiten diren ekimenetan.
|
|
|
Edo, makurrago dena, hizkuntza batzuek besteak suntsitzen badituzte," hobeak" direlako dela. Nekez pentsa daiteke gramatika bat beste bat baino kemen tsuagoa dela, baina bai mintzaira
|
baten
hiztunek beste batenak baino indar gehiago dutela: armetan, legetan, basakerietan,...
|
|
2018
|
|
|
Horretarako Txerra Rodriguez soziolinguistak argitaratu berri duen liburutik(" Sutondoko kontuak") hartutako ideia batekin amaituko dut: estalagmita bat egiteko tanta guztiak beharrezkoak diren bezalaxe dira beharrezko hizkuntza
|
baten
hiztunak. Ea nire gaurko tanta honek zerbaitetarako balio duen.
|
|
2019
|
|
|
Aurkezlea: Pentsatzen dut hizkuntza
|
baten
hiztun kopurua beronen bizitasunaren eta aberastasunaren erakusgarri dela, ezta?
|
|
|
Are gehiago esan dezakegu: aniztasun funtzionalaren ikuspegitik, eskulangile gihartsua, indartsua, sendoa ere bazela; kultur erreferentzien aldetik, berriz, mendebaldarra, hiritarra, elebakarra, gutxiarazia ez den hizkuntza
|
baten
hiztuna (germanikoa,, latinoa, errusiarra,...) eta alfabetatua edo sasi alfabetatua; familia nuklear baten aita, monogamoa, etxeko sostengu ekonomiko nagusia, eta, fordismoaz geroztik, kotxeduna.
|
|
2020
|
|
|
Fernando Ramallo, Estibaliz Amorrortu eta Maite Puigdevall ek koordinatu duten liburuan, gutxiagotutako hizkuntzen inguruan hausnarketa egiten da hiztun berrien perspektiba oinarri hartuta. Honela definitzen dute liburuaren sarreran minorizatutako hizkuntza
|
baten
hiztun berria:
|
|
2021
|
|
|
Kezkagarria da, gaur egun, gazteen artean gaztelania eta euskara berdintzeko joera. Hizkuntza gutxitu
|
baten
hiztuna izateaz kontzientzia txikia dute; izan ere, ez dira ohartzen bi hizkuntzen arteko berdintasunik ezaz (Ortega, Amorrortu, Goirigolzarri, Urla, 2016; Dobaran, 2017).
|
|
2023
|
|
|
Duela gutxi, nasa herriaren asanblada batean egoteko aukera izan dut, Toribio udalerriko Amyu’ Kiwe babesgune indigenan, Kolonbian. Nasak Andeetako jatorrizko herri bat dira, gurea bezalako hizkuntza bakartu
|
baten
hiztunak, gurea baino lurralde bakartuagoan. Gehienak Cauca iparraldean eta inguruko departamentuetan bizi dira, estatuak, lur jabe handiek, erakunde indigenek eta narkotrafikatzaileek borrokatutako lurraldean.
|