|
2003
|
|
|
ingeles eta euskara gaizki ikasitako gazte baten ingelesberri eta baten gertaera barre eragikarriak umore handiz eta ironia finez kontatuko dizkigu, sakonean bere betiko tesia datzala: hizkuntza
|
bat
hiztun zahar edo natiboetarik ikasi behar dela nahi eta nahi ez. Umorearen aldetik Oskillasoren ipuinen artean onenetarikoa, gure ustez.
|
|
2004
|
|
|
Erabileraren gako nagusi
|
bat
hiztunaren gaitasun komunikatiboan baldin badago, zera arakatu genuke puntu honetan: gaitasun hori lorgarria ote da familia gisako esparru ez formal batean huts hutsik, gainerako esparru formalekin dituen harreman dialektikoak kontuan hartu gabe?
|
|
|
Eta, gauzak hortara, bi irteera gelditzen zaizkio: edo hizkuntza bere betekizunera bihurtzea; ala mintzatzeko betekizuna hobeki betetzen duen hizkuntza berri
|
bat
hiztunek hartzea.
|
|
2006
|
|
|
Hiri honen izena era askotara ikusiko duzue idatzita Iaca, Iacca, Jaca... aragoieraz izan ezik. Fablak 500
|
bat
hiztun omen ditu Chacan bertan, baina aitortu behar dut, inoiz ez dudala inor aragoieraz hitz egiten topatu. Zaila da alderdi hauetan, gaztelania ez den beste hizkuntza bat dagoenik sumatzea.
|
|
|
Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik. Agian euskaltzaleok aurkitu genuke bide
|
bat
hiztun horiek hizkuntz berreskurapen prozesuan eraginkorragoak izan daitezen. Egoera normalizatu batean banaketa honek hartuko lukeen itxura biztanleriaren adin banaketari dagokiona izango litzateke.
|
|
2008
|
|
|
Euskarak milioi
|
bat
hiztun ditu gutxi gorabehera; beraz, oraindik ez gara iritsi bilaketak hizkuntza horretan bakarrik egiteko aukera ematera. Baina lehenago edo beranduago iritsiko gara.
|
|
|
Lurraldeak ez doaz gerrara, militar bati aurka egiten diote, askoz zibilizatuagoa dena, gizatiar ekintza baten moduan mozorrotuta ez dagoenean; eta jarrera egokien bitartez informazioa lortzen ez badugu, inor ez da lotsatzen pertsuasio metodoak erabiliz gero.Hizkuntzak hiztunei esker existitzen dira. Hizkuntza
|
bat
hiztunengatik bereizi nahi duenak, ez du akats bat egiten soilik, bere burua engainatzen ari da ere bai. Politikoki zuzena den munduan, egiari leku gutxi geratzen zaio.
|
|
2009
|
|
|
Sortu zenetik bertatik euskararen corpusaz, euskara erabilera eremu berrietarako eguneratzeaz arduratzeaz gain, euskararen gizarte erabileraz arduratu da Euskaltzaindia. Izan ere, zer da hizkuntza
|
bat
hiztunik eta erabilera eremurik gabe. Nolatan gaurkotu liteke hizkuntza bat nonahi baliatzeko, hiztunen gaurko zein bihar eta etziko hizkuntza beharrak asebetetzeko hizkuntzaren gizarte erabileraz kezka eta ardura erakutsi gabe. Horiek horrela, hizkuntzaren erabileran eragina duten gizartearen alde guztiak, bai eta hiztunek bizi dituzten kultura arauak, itxaropenak eta testuingurua ere biltzeko zein haietan eragiteko eratu zuen Euskaltzaindiak Jagon Saila.
|
|
|
Euskarak hedabide elektronikoetan duen presentzia bi faktore nagusik zehazten dute. Batetik, hizkuntza gutxitua, diglosikoa, milioi
|
bat
hiztun ere ez duena izatea. Bestetik, Euskal Herriko maila ekonomikoa, Barne Produktu Gordina Europako batez bestekoa baino apur bat handiagoa duena.
|
|
|
horra gaurko gizartearen ezaugarrietariko bat. Gaur milioi
|
bat
hiztun izatetik gertu dagoen baina izatera iristen ez den hizkuntzak ahalegin handiak egin behar ditu muga horren aurrean ez makurtzeko.
|
|
2010
|
|
|
Amazigerak indartzeko dituen eragozpenetako
|
bat
hiztun guneak hirietatik urrun egotea da, Agadir eta Tizi Uzu salbu ez da amazigeradun hiri handirik. Irakaskuntzatik, komunikabideetatik, literaturatik ere hagitz aparte egon da beti.
|
|
2011
|
|
|
eta besteetan ukatuago edo menperatuago, denetan daude estatuaren izena daramana eta ofiziala edo nazionala deitzen denaz gain hainbat hiztun erkidego, indar eta bizitasun ezberdinekin (Barreña et al., 2005). historian zehar gertatu diren hizkuntza ukipen egoerek, askotan, eta banan banaka, hizkuntza askoren desagertzea ekarri dute. galera horiek historian zehar nola bizitu diren jakitea ez da erraza, baina gaur badakigu arriskuan bizi diren hizkuntza erkidego guztiek kezkaz bizi dutela bere hizkuntzaren galera (Martì et al. 2005), eta ahal duten heinean bere hizkuntzaren biziberritzea lehentasunik handienetakoa bihurtzen dela gizatalde horientzat. oso adibide esanguratsua iruditu zaigu, berriki kolonbian ezagutu dugun nanuyo hiztun komunitatea. 50
|
bat
hiztun izango dira, Amazonia aldean bizi dira, eta orain hogeita hamar urte ia desagertu ziren droga trafikoaren eraginez jasandako sarraskietan. euren hitzetan, gaur aitonak diren lau gizon salbatu ziren eta bere hizkuntza, eta bere oroimenak, kantuak eta erritualak gogoratuz nanuyo hizkuntza bere seme alabei irakastea erabaki zuten nahiz eta haien hizkuntza espainolez nahikoa ordezkatua egon. g... Apur bat urrun begiratzeko ikus dezagun, adibidez, Afrikan zenbat hizkuntza bizi diren kinka larrian, batetik europar hizkuntzen erasopean, eta bestetik beste afrikar hizkuntza indartsuagoen eraginari ezin aurre eginik; wolofera, swahilia, yoruba, hausa eta beste afrikar hizkuntza nahikoa indartsu batzuk, —mundu mailan gutxituak badira ere—, beren lurraldeetan txikiagoen erasotzaile bihurtu dira (uranga et al. 2008). ez da erraza egoera horietan zer egin daitekeen asmatzea. hizkuntza aniztasuna edonork bizi du gaur, bere gizartea elebiduna delako, immigrazioaren ondorioz, edota ingelesaren eraso bereziki nabarmen eta zabalduari esker, adibiderik ezagunenak aipatzearren.
|
|
|
Euskararen antzeko egoera duten hizkuntza txiki ugari dago bai Europan, baita munduan ere. Intuizioa erabilita nahikoa erraz asma daiteke hizkuntza gutxitu
|
bat
hiztun gutxi dituen hizkuntza dela, edo hizkuntza handi bat (zu) en ondoan mendekotasun egoeran dagoen hizkuntza dela. Baina intuizioetatik haratago, hizkuntza gutxituen definizio zehatza bilatzea ez da dirudien bezain erraza, hurrengo atalean ikusiko dugun bezala.
|
|
|
– Hizkuntza gutxitu
|
bat
hiztun gutxi dituen hizkuntza bakarrik da.
|
|
|
– Hizkuntza gutxitu
|
bat
hiztun gutxi eta erabilera esparru eta funtzioak murriztuak dituen hizkuntza ere bada.
|
|
2012
|
|
|
Iruritan baserriak eta herrigunea ditugu, jarraipena eta etena, baina euskararen jarraipenak dikotomia horiek berdindu ditu. tuak egiteko momentuan. hizkuntzei balioak esleitze horretan batik
|
bat
hiztunaren barne atxikimenduek eta eratu duten hizkuntza identitateak eragiten dute.
|
|
|
Neurketaren beste alderdi garrantzitsu
|
bat
hiztunen ezagutza tipologiaren araberakoa da. Ezagutza mailarik altuena dutenak euskara gehien erabiltzen dutenak dira, bai haurren eta baita gazteen artean ere.
|
|
|
Neurketaren beste alderdi garrantzitsu
|
bat
hiztunen ezagutzatipologiaren araberakoa da.
|
|
2013
|
|
|
Auzia ez da pertsona
|
bat
hiztun natiboa den ala ez jakitea, baizik eta benetako hiztuntzat daukan bere burua ala benetako hiztuntzat izateko zerbaiten gabezia sumatzen ote duen.
|
|
|
– Horrela, eztabaida beste parametro batzuetan kokatzen da. Auzia ez da pertsona
|
bat
hiztun natiboa den ala ez jakitea, baizik eta benetako hiztuntzat daukan bere burua ala benetako hiztuntzat izateko zerbaiten gabezia sumatzen ote duen.
|
|
2014
|
|
|
Laburpena. Hizkuntza baten hiztunen jarrera linguistikoek eragin handia izan dezakete hizkuntza horren egoeran eta bilakaeran, batik
|
bat
hiztun komunitateen arteko ukipena dagoen kasuetan. Ikerlan honetan, Kataluniako eta La Franja deritzon Aragoiko mugako eremu katalanduneko zenbait herritako DBHko lehen mailako nerabeen jarrera linguistikoen analisi konparatibo bat egiten da.
|
|
2015
|
|
|
hau gero: . Mundu osoan milioi
|
bat
hiztun baino
|
|
2016
|
|
|
Munduko hizkuntzen %4, 8k baino ez du milioi
|
bat
hiztun baino gehiago.
|
|
|
Euskal Herria bizirik mantentzen Idahon" du lerroburua, eta honako azalpen hau gero: " Mundu osoan milioi
|
bat
hiztun baino gutxiago ditu euskarak, baina ezusteko bizitza berri bat aurkitu du AEBetako txoko batean".
|
|
2017
|
|
|
Hauek, galizieraren erabilera nagusi honengatik, hiztun dinamikoak dira oso, ‘gutxiengo aktibo’ bat osatzen duten hiztunak, hain zuzen. Talde honetan 11.000
|
bat
hiztun leudeke, 14 urtetik gorako hiztunen %0, 5 eta 14 urtetik gora H1 gaztelaniadun hiztunen %2.
|
|
|
...ira, hala nola Txinook (1) mintzaira (Txinook, Nootka, Salishan eta Ingeles zerbait nahasita), gaurko Estatu Batuetako jatorrizko herri desberdinen artean egiten zena, edo gaur egun Afrikan bost milioi hiztunen bigarren hizkuntza den Sangoa (10) (Ngbandia eta Frantsesa zerbait), Kituba (11) (Kikongon oinarrituta, lau milioiren bigarren hizkuntza Kongon), Munukutuba (12) (Ngalan oinarrituta, milioi
|
bat
hiztun) edo Swahilian oinarritutako Kisettla (13) bezala. Mediterraneo aldean mende luzez erabili zen Lingua Franca edo Sabir (7) mintzairak hizkuntza erromaniko batzuk, Arabiera eta Turkiera nahasten zituen XIX. mendean desagertu arte.
|
|
2018
|
|
|
Alabaina, ikerketek erakutsi dute badela beste etiketa
|
bat
hiztun berriek haien burua izendatzeko erabiltzen dutena: euskaldun etiketa, huts hutsean.
|
|
|
Gizarteari azaltzen bazaio badagoela epe luzeko plan
|
bat
hiztun bakoitzaren hizkuntza hautua eta eskubideak bermatzeko, eta alderdi nahiz eragileak ados jarri direla plan hori bultzatzeko, orduan bai emango diegula herritar guztiei motibo bat pisu handikoa elkarbizitza marko horretarantz jotzeko, bakoitza dagoen lekutik.
|
|
|
Hizkuntzakeriak berezko hizkuntzaren ukaziorako daukan beste estrategia
|
bat
hiztunen hizkuntza eskubideena da. Hizkuntza ez omen da inongo eskubideren jabe.
|
|
|
Euskaraldia euskaraz gehiago egiteko egitasmo praktiko bat dela esan zuen Amonarrizek hasieratik. " Munduan zazpi bat mila hizkuntza daude, eta euskarak milioi
|
bat
hiztun inguru ditu. Hitz egiten diren munduko 700 hizkuntzen artean dago.
|
|
2019
|
|
|
4 hizkuntzen hiztun kopuruen datuak aipatutako wikipediaren estatistika datuetatik datoz, eta hiztun kopuruak hizkuntza bakoitzaren ingelesezko wikipedia sarrerari jarraiki hartutakoak dira. Beraz, euskara 635,000 biztanlerekin ageri da, baina aipatu beharra dago azken inkesta soziolinguistikoko datuek (eusko Jaurlaritza, 2016) adierazten dutela euskarak 750,000
|
bat
hiztun euskaldun dituela.
|
|
|
Ethnologue erakundearen arabera, munduan 7.111 hizkuntza daude; milioi
|
bat
hiztun baino gehiago dituzten hizkuntzak 407 omen dira eta 100.000 eta milioi bat hiztun artekoak, 977 (hauen artean kokatzen du euskara, 750.000 hiztun ematen dizkiolarik, alegia, 16 urtetik gorako hiztunei dagokien kopurua). Euskara, beraz, munduko hizkuntzen artean 400 posizioen artean koka daiteke, hizkuntza gutxituen artean horrenbeste hiztun berri dituenik ia ez baitago.
|
|
|
Ethnologue erakundearen arabera, munduan 7.111 hizkuntza daude; milioi bat hiztun baino gehiago dituzten hizkuntzak 407 omen dira eta 100.000 eta milioi
|
bat
hiztun artekoak, 977 (hauen artean kokatzen du euskara, 750.000 hiztun ematen dizkiolarik, alegia, 16 urtetik gorako hiztunei dagokien kopurua). Euskara, beraz, munduko hizkuntzen artean 400 posizioen artean koka daiteke, hizkuntza gutxituen artean horrenbeste hiztun berri dituenik ia ez baitago.
|
|
2020
|
|
|
Institutuko bost irakaslek zioten swahilia hitz egiten zuten ikasleak zeudela eskolan. Nik banekien dozena
|
bat
hiztun zeudela Katalunian eta ez zeudela han. Beste institutu batzuetan ere esan zidaten swahilia hitz egiten zutela ikasleek.
|
|
|
Lurraldeak ez dauka izaera juridikorik. Guztira 10.000
|
bat
hiztun dira.
|
|
|
Hiztunek ahoskera jakin batzuen inguruan dituzten pertzepzio edo jarrerak aztertuko ditugu. Bereziki, hiztunek EBAZ arau edo proposamenekin duten harremana nolakoa den agerian jartzen saiatuko gara, zenbait ahoskera erabiltzearen edo ez erabiltzearen arrazoiaren zati
|
bat
hiztunek ahoskera horien inguruan dituzten hautemate edo usteetan aurki baitaiteke (Cestero; Paredes 2018: 13).
|
|
2021
|
|
|
Mordoviatik ipar ekialdera Txuvaxia errepublika dago, errusiera eta txuvaxera hizkuntza ofizialtzat dituena. Txuvaxera turkiar familiako kidea da, eta familia honen barruan dagoen bulgar taldeko hizkuntza bakarra da gaur egun. Errusia osoan milioi
|
bat
hiztun baino gehiago ditu txuvaxerak, eta 683 mila baino gehiago Txuvaxian; kopuru horiek azkar jaisten ari dira, eta hizkuntza galtzeko arriskuan dagoela uste da. Eskoletan txuvaxerazko irakaskuntza lehen hezkuntza mailan besterik ez da posible, herrietan; gehienetan, Txuvaxiako umeek ikasgai moduan ikasten dute tokiko hizkuntza (txuvaxeraz gain, tatarera edo mordoviera aukera ditzakete ikastetxe batzuetan).
|
|
|
Ainuera galtzear dagoen hizkuntza isolatu bat da, ahaide hurbilik gabekoa, Hokkaido irla japoniarrean mintzo dena: 15
|
bat
hiztun baino ez dira geratzen, 2011ko datuen arabera. Ainueraz gainera, Suzukok Kanadako inuitera ere ikasi eta ikertu zuen.
|
|
2023
|
|
|
Esaterako, munduko ia hizkuntza guztiak 300 mila pertsona baino gutxiagoko komunitateek hitz egiten dituzte. Bestalde, munduko hizkuntzen% 6 inguruk gutxienez milioi
|
bat
hiztun ditu, biztanleria osoaren %94; munduko hizkuntzen% 94, berriz, planetako biztanleen %6k bakarrik hitz egiten dute (Flores et al. 2020). Beraz, Sadembouo k eta Ngoumamba k azaldu bezala (2015), hizkuntza gutxituak biziberritzeko beharra mundu mailako fenomenoa da.
|