|
2004
|
|
|
Baina hara noraino iristen den nire erotasuna, non neure neureak egiten baititut Blondel izeneko gizon jakintsuaren hitzak, ni ere sinetsita bainago Jesukristo asmatu egin genukeela, baita existitu izan ez balitz ere, lurreko miserableen, ezergabeen eta baztertuen bizitzak zentzurik izan dezan. Eta guztiok gaituk maila
|
batean
zein bestean miserable, ezergabe eta baztertu. Hori duk nire sinesmena eta hori duk nire kredoa:
|
|
2007
|
|
|
Ez da egia Rosalíaren galiziar abertzaletasuna galegoz idatzitako izkribuetan ez besteetan agertzen denik. Ez dago, azken funtsean, inolako jauzi edo etendurarik hizkuntza
|
batean
zein bestean mamitutako lanen artean.
|
|
2008
|
|
|
bere burua ikusten zuen Beñardok Pernandorekin bertsotan: bazekizkien artzain xelebrearen bertso batzuk, osaba izebek irakatsiak, eta, haren ildotik, hura alboan irudikatu eta hark jarritako bertsoei era
|
batean
zein bestean erantzuten zien. Eta, denboraren joanean, neurri neurrikoa zuelako edo, mundu hartara egin zen:
|
|
|
Tortxen, kandelen eta kriseiluen argipean, mojen begiradak berehala bihurtu ziren gezi: norabide
|
batean
zein bestean jaurtitako geziak, harridurazko mezuak trukatzen zituztenak, ama nagusiak nobizietako bati Ernestinaren gelara joateko agindua eman zion arte. Ernestinaren gela ireki, hodei beltz batek ilargia irentsi zuen arren, nobiziak eskuan zeramàn kriseiluak argi mehe bat proiektatzen zuen gelan zehar?
|
|
|
Irungoari ere bai, badakigu zein hizkuntza izango den bere kulturaren zerumuga goitik behera hesituko duena. Eta
|
batean
zein bestean ez da izango euskara herritar edo turista horien nazio hizkuntza. Datu horrek esan nahi du, besteak beste, nazio kulturalaren auzia nazio politikoaren mendeko auzia dela.
|
|
|
Tortxen, kandelen eta kriseiluen argipean, mojen begiradak berehala bihurtu ziren gezi: norabide
|
batean
zein bestean jaurtitako geziak, harridurazko mezuak trukatzen zituztenak, ama nagusiak nobizietako bati Ernestinaren gelara joateko agindua eman zion arte. Ernestinaren gela ireki –hodei beltz batek ilargia irentsi zuen arren, nobiziak eskuan zeramàn kriseiluak argi mehe bat proiektatzen zuen gelan zehar– eta panorama harekin aurkitu zenean –Ernestina zoruan, begiak itxita, arnasestuka–, guztiz aztoratu zen emakume gazte abituduna, gelan sartu bezain laster Ernestinari begira geratu zena, begiak zabal zabalik; gero, aurrean zuèn ikuskizuna egiaztatzeko edo, kriseilua beheratu eta burua makurtu zuen, eta ondoren, kriseilua goratu, burua zuzendu eta aterantz egin zituen bi pauso, egin ahala desegin zituenak, arestian zegoèn puntura itzuliz:
|
|
|
Behin edo behin –askotan– bere burua ikusten zuen Beñardok Pernandorekin bertsotan: bazekizkien artzain xelebrearen bertso batzuk, osaba izebek irakatsiak, eta, haren ildotik, hura alboan irudikatu eta hark jarritako bertsoei era
|
batean
zein bestean erantzuten zien. Eta, denboraren joanean, neurri neurrikoa zuelako edo, mundu hartara egin zen:
|
|
2009
|
|
|
bere egiten zuena, bizitzaren zentzuari eusteko ahaleginean: sentimendu garbi desinteresatu bat zen, sentimendu garbi desinteresaturik izatekotan, hirurak biltzen zituèn aterki espiritual bat ere bai, bide batez, edo jainkozko altxor bat, izeba Ernestinak bihotzeko ezkutalekurik barrukoenean gordetzen zuena; gainerakoan, bere amatasunaren talaiatik, izeba Ernestinak anaien arteko elkarrizketak gainbegiratzen zituen, baita parte hartzaileek norabide
|
batean
zein bestean ematen zituztèn aurrerapausorik txikienak hautematen ere: haietako bat, Domingoren ahotsarekin lotua, nabarmena izan zen; bisitan joaten zitzaion bakoitzean, izan ere, Domingok. Aupa, Frank!?
|
|
|
Fabrikako ardura nagusia Nazarioren kontua zen bezala, etxekoa Reginarena zen, hura zen senar emazteen arteko tratua, halako moldez, non biak ala biak ahalegindu baitziren bi esparruak ongi bereizten, batez ere
|
batean
zein bestean problemaren bat sortzen zenean, problemak ez konpartizea beste gauza batzuk konpartizeko modua balitz bezala: kezkarik ez izateari edo arazoak estaltzeari zegokièn lasaitasun egoera hura, esate baterako, Nazariok etxera itzultzen zen bakoitzean sentitzen zuena, baita Reginak ere?
|
|
|
Fabrikako ardura nagusia Nazarioren kontua zen bezala, etxekoa Reginarena zen, hura zen senar emazteen arteko tratua, halako moldez, non biak ala biak ahalegindu baitziren bi esparruak ongi bereizten, batez ere
|
batean
zein bestean problemaren bat sortzen zenean, problemak ez konpartizea beste gauza batzuk konpartizeko modua balitz bezala: kezkarik ez izateari edo arazoak estaltzeari zegokièn lasaitasun egoera hura, esate baterako, Nazariok etxera itzultzen zen bakoitzean sentitzen zuena, baita Reginak ere... senarraren lasaitasunak lasaitzen baitzuen emaztea, etxekoandrea etxeko jaunaren zerbitzuan betiere.
|
|
|
zu Aldazzzoro zara goitik behera, ni bezalaxe" –, erraietatik bazter orotara hedatzen nabaritzen zuèn maitasunezko sentimendu sakona bereganaturik; irudipena zuen, gainera, gorputza atzean utzi eta, arimaren leihoak irekita, espazioan zehar zabaltzen zela bi anaien mugimenduek sortzen eta birsortzen zutèn sentimendu hura, berak ere –izeba Ernestinak– bere egiten zuena, bizitzaren zentzuari eusteko ahaleginean: sentimendu garbi desinteresatu bat zen, sentimendu garbi desinteresaturik izatekotan, hirurak biltzen zituèn aterki espiritual bat ere bai, bide batez, edo jainkozko altxor bat, izeba Ernestinak bihotzeko ezkutalekurik barrukoenean gordetzen zuena; gainerakoan, bere amatasunaren talaiatik, izeba Ernestinak anaien arteko elkarrizketak gainbegiratzen zituen, baita parte hartzaileek norabide
|
batean
zein bestean ematen zituztèn aurrerapausorik txikienak hautematen ere: haietako bat, Domingoren ahotsarekin lotua, nabarmena izan zen; bisitan joaten zitzaion bakoitzean, izan ere, Domingok" Aupa, Frank!" esateko ohitura hartu zuen oles gisa," Kaixo" edo" Egun on" esan zezakeen bezala, eta Benjamin Mariak, ahotsa entzun orduko, irri bat marrazten zuen ezpainetan; gero, Domingo kontu kontari hasten zitzaion, barre edo barre itxurako hotsak tartekatzen zituela, harik eta isilik geratzen zen arte, aurretik galdera bat eginez noiz edo noiz:
|
|
|
anarkistekin!": hitz ederrak, baita sentituak ere, aldaketa ezin sakonago baten adierazgarri; baina, bestetik, hitz eder haiek eragindako sentimendua ez zen, ausaz, Domingoren sentimendu bakarra, odola isiltzen saiatu arren odolak beti aurkitzen baitu bere ahotsa, era
|
batean
zein bestean –gorrotoaren ahotsa edo maitasunarena, xuxurlen edo oihuen bilgarripean emana– oroimen oroiminen lurretan: egia zen, bai, Domingo aita gabe eta Teofilo Maria gabe bizi zitekeela, baita, soka hartatik luzatuz gero, Damaso edo Gabino gabe ere, ausaz, baina etxeko emakumerik gabe –Ada eta izeba Ernestina gabe, bereziki– nekez; izan ere, nola gogoratzen zuen Domingok –nola gogoratu behar zuen– Ada!, zer esanik ez Maria Bibianaren karta bat jaso zuenetik, non Adaren krisi larriaz mintzatzen baitzitzaion –" ...eskertuko nizuke, hala ere, Ada ikusten ahaleginduko ez bazina, oreka bidean dagoena are gehiago desorekatuko bailitzateke" esaten zion gutunaren pasarte batean–; bere emazte Miryam hilez geroztik, baina, beste era batean maite zuen, beharbada, Domingok arreba, are era espiritualagoan, nolabait esatearren, emazteak hutsune hura utzi zionetik ez baitzen hutsetik hutserako bidean maitatzeko gai baizik... erresuma hartan, non ez begiak eta ez eskuak ez baitira jada beharrezko, lurrun bihurtutako gorputzen batasunean ez baitago nora begiraturik ezta nor ukiturik ere, lurrunean lurrun izan baizik, lurrunezko izatean...
|
|
2010
|
|
|
Jendeak, ordea, espazio hori dimentsio bakarreko bihurtzen du, gure alferkeria intelektualaz gain, tartean behar du hain geurea dugun beste jokabide batek, ekintzaren egilea adjektibo biribil batekin kalifikatzera garamatzanak? ...en fruitu baizik ez denean, ekintzaren mementoko baldintzak ez ezik, iraganak ere baldintzatu egiten baikaitu, psikearen zinta magnetikoan grabatuta baitaude, azken batean, gure haurtzaroko zeloak eta inbidiak, nerabezaroko barne hausturak eta traumak, bizitza osoko garaipenak eta porrotak, maitasunerako eta gorrotorako joerak, baita gainerako joera kontrajarriak ere, beren argi iluntasunekin modu
|
batean
zein bestean erabakitzen gaituztenak. Besteak epaitzeko orduan, formak eta definizioak gustatzen zaizkio jendeari, urlia santu bat da, sandia putakumea eta berendia kafrea?, baina hiztegietan nekez aurkituko dugu hitz magikorik, ez formen munduan forma behin betikorik, errealitate psikikoa den bezalakoa definituko duenik, gure barne mugimenduen konplexutasunak ezinezko egiten baititu definizioak.
|
|
|
ihesbidea baizik ez dira. Idealismoak egiten zuen Domingo oso, eta poesiak zu, baina zer erantzungo zenidake, esango banizu gaurko gizonaren ezaugarria ez dela osotasuna, baizik eta era
|
batean
zein bestean bizi gaituzten puskak, barne haustura sakon baten ondorio direnak. Eta puska batek eramaten zaitu iparrera, beste batek hegora, eta beste batek auskalo nora, gaurko gizakion patua horixe baita, nortasun multiple bat duela, ni nagusiaren azpitik beste ni batzuk bagenitu bezala, bakoitza bere interes eta argudioekin.
|
|
|
Poz handi bat zabaldu zen Mendigorriatarren inguruan, bai lantokian bai gure ezkaratzean, eta,
|
batean
zein bestean hurbilen zeukana gure aita zenez gero, besotik heldu eta hala esan omen zion aita gureak:
|
|
|
Nire ustez, baina, bai Domingoren idealismoa eta bai zure poesiazaletasuna —metafisikaren esparruan kokatua betiere— ihesbidea baizik ez dira. Idealismoak egiten zuen Domingo oso, eta poesiak zu, baina zer erantzungo zenidake, esango banizu gaurko gizonaren ezaugarria ez dela osotasuna, baizik eta era
|
batean
zein bestean bizi gaituzten puskak, barne haustura sakon baten ondorio direnak. Eta puska batek eramaten zaitu iparrera, beste batek hegora, eta beste batek auskalo nora, gaurko gizakion patua horixe baita, nortasun multiple bat duela, ni nagusiaren azpitik beste ni batzuk bagenitu bezala, bakoitza bere interes eta argudioekin.
|
|
|
Ekintza bat, puntu bat espazioan. ...en fruitu baizik ez denean, ekintzaren mementoko baldintzak ez ezik, iraganak ere baldintzatu egiten baikaitu, psikearen zinta magnetikoan grabatuta baitaude, azken batean, gure haurtzaroko zeloak eta inbidiak, nerabezaroko barne hausturak eta traumak, bizitza osoko garaipenak eta porrotak, maitasunerako eta gorrotorako joerak, baita gainerako joera kontrajarriak ere, beren argi iluntasunekin modu
|
batean
zein bestean erabakitzen gaituztenak. Besteak epaitzeko orduan, formak eta definizioak gustatzen zaizkio jendeari —urlia santu bat da, sandia putakumea eta berendia kafrea—, baina hiztegietan nekez aurkituko dugu hitz magikorik, ez formen munduan forma behin betikorik, errealitate psikikoa den bezalakoa definituko duenik, gure barne mugimenduen konplexutasunak ezinezko egiten baititu definizioak.
|
|
2012
|
|
|
Zeren, ideia horren bigarren parteari dagokionez, kontuan hartu bailitzateke kasu
|
batean
zein bestean gerta zitekeen aldaketa txikienak ere kalkulu guztiz okerrak ekarriko lituzkeela, gertaeren bideak elkarrengandik guztiz aldenduko lituzketenak; hain zuzen ere, aritmetikan bezalaxe, berez eta bere horretan hutsala izan daitekeen errakuntza batek, sor baitezake luzarora, prozesuaren puntu guztietan biderkatuz, egiatik oso urruti dagoen emaitza. Eta, lehen parteari dagokionez, ezin dugu bistatik galdu aipatu berri dudan Probabilitateen Kalkuluak debekatu egiten duela parekotasunaren luzatzearen ideia oro:
|
|
2013
|
|
|
Guatemalan bazeuden?
|
batean
zein bestean gerta zitezkeèn balizko ekintza armatuen ikuspuntutik, gune egonkorragoak beste batzuk baino:
|
|
|
–Herrian nagoenean, erantzun zuen jaunak?, ez dut bertatik ateratzeko gogorik izaten; eta hirian nagoenean, gauza ber bertsua jazo ohi zait. Bakoitzak bere aldeko gauzak ditu, eta
|
batean
zein bestean izan naiteke berdin zoriontsu.
|
|
|
Ezin zuen asmatu zelan hartuko zuen, eta batzuetan duda ere egiten zuen, Darcyren aberastasun eta handigoi guztia aski izango ote zen Bennet andereak gizonari zion higuina gainditzeko. Baina ezkontzari bizi biziro oldartu edo albistearekin bizi biziro poztu, gauza segurua zen kasu
|
batean
zein bestean Bennet anderearen moldeak berdin izango zirela desegokiak bere zentzunaz gauza onik esateko; eta Elizabethi hala izango zitzaion eramangaitza Darcy jaunak amaren pozaren pozezko lehenengo jarioak entzutea, nola gaitzespenaren lehen sugarren lekuko izatea.
|
|
|
–Alde
|
batean
zein bestean gertatutako guztia ahaztera saiatu behar dugu, esan zuen Janek?. Guztiarekin ere, zoriontsuak izan daitezen esperantza daukat, eta hala izango dela uste dut.
|
|
2014
|
|
|
Alemaniarekin). Krisi honek badu bere inportantzia gure gaian, Frantziaren eta Alemaniaren arteko bera izan baita alde
|
batean
zein bestean literatura nazionalista suhar gehien sortu duena, pro zein contra (eta itsusiena) 962 Errepikatu ohi da Napoleonen gerrek piztu zutela nazionalismo alemana, eta topikoa ez da gezurra apika. Baina Alemanian estatu batasunaren premiaren kontzientzia hauspotu beste krisi honek egin zuen:
|
|
2015
|
|
|
Argi eta garbi?. 230 Auzitegi Konstituzionalak gero hartu zuen erabakiarekin ados dago, beraz. Auzitegi
|
batean
zein bestean presioak jasan zituztela, ez du zalantzarik egiten. –Jakina.
|
|
|
Hala ere, zirkuitua norabide
|
batean
zein bestean traba barik ibil dadin, nahikotasun maila da beharrezko. Zer da ordea nahikotasun maila?
|
|
|
Haatik, salbuespen
|
batean
zein bestean joera arriskutsua sumatu dugu: euskara ghettoan hesitzeko joera, hain justu; hau da, euskara= bertsolariak, euskara= euskal abeslariak...
|
|
|
Eginek Euskal Herriko egunkaritzat zeukan bere burua, Deiak bere lehen editorialaren euskarazko atalean, euskal egunkaria? zela zioen,
|
batean
zein bestean euskal prentsan ibilitako sinadura dezente ikus zitekeen... Hainbeste nahastu zen kontua ezen azkenerako ez baitzegoen argi zer zen euskal prentsa:
|
|
2016
|
|
|
Baina behin ohean sarturik geundenean, egoeraren berria izan ote zen edo beste zerbait, ez dakit, baina kontua da ezin nitzakeela begiak itxi; albo
|
batean
zein bestean jartzen saiatu nintzen, eta behin eta berriz eta berriz jiratu nintzen batera eta bestera, harik eta gauerdiaz geroz ordubete igaro zen arte, noiz eta, natura eta egonarria, bi biak, zeharo akiturik zeudelarik?
|
|
|
AZKEN batean, nire lanerako berdin zitzaidan hiri
|
batean
zein bestean bizi. Nahiko artikulu zorioneko bat argitaratu zidatenetik, nire ustez hain esanguratsua ez zen aldizkari tekniko batean, monografia bat enkargatu zidan argitaletxeak.
|
|
|
–Hark ere markatuta zeuzkan bi kapitulu, biak ere Europako zenbait lekutan dauden beste munduko izakiei buruzkoak. Liburu
|
batean
zein bestean aipatzen dira strigoiak, eta haiei buruzko istorioak kontatzen dira, ondo dokumentatutako gertakariak. Baina hori ez da guztia; bada gehiagorik ere.
|
|
|
Etxearen garrantzia guraso zaharren jardunean, ez hainbeste Begoñak bere alabarekin izaten zituen hizketaldietan, beharbada etxetik goiz samar atera eta haren oroitzapena lausoturik zeukalako; hegazkinean doan emakumeak, berriz, bi kontinenteen arteko itsaso zabalaren gainean hegan, oinak non edo non pausatzeko desira izan du betidanik, nonbaitekoa izateko nahia, hango edo hemengoa den jakiteko beharra, ez erabat hemengo ez guztiz hango sentitu ezinaren arantza. Migrazio mugimenduak gertatu diren guztietan izaten da sentimendu bera, ez da horren kasu berezia gure emakumearena, eta horretan ez du axola gehiegi migratze hori arrazoi politikoek edo ekonomikoek eragindakoa den,
|
batean
zein bestean joan beharra duzu, alde eginarazi dizute zeurea zenuen lurretik, eta harekiko harreman gazi gozo bat izango duzu beti horrez geroztik, batzuetan gozoagoa, besteetan gaziagoa, eta lurralde berrian hobetoxeago edo okerxeago moldaturik ere, beti izango zara arrotza, inoiz ez zara guztiz bertako izango, bertakoen moduan barre egingo eta bertakoekin negar egingo, horixe izaten da beren he... Diferentea da haien seme alaben kasua, ordea:
|
|
2017
|
|
|
Hamabost urte nituela gertatu zitzaidan bezalaxe, maiteminduta nengoen emakume batez, berarekin amets egin ondoren. Eta
|
batean
zein bestean loaldian izandako isurketak ez zuen maitasunerako desioa areagotzea beste eraginik izan. Halaxe, hurrengo goizean pertsona berberaren irrikitan aurkitzen nintzen, baina berau asetzeko aukerarik gabe.
|
|
2019
|
|
|
Eskerrak eman nahi nizkizueke modu
|
batean
zein bestean liburu honen parte zaretenei:
|
|
2020
|
|
|
" Bortzirietako herritarren oroimenez". Berako San Migel zubiak Bidasoa ibaiaren bazter
|
batean
zein bestean metatutako memoria diferenteak lotzen ditu.
|
|
2021
|
|
|
aireportuak, metro, tren edo autobus geltokiak, gasolindegiak... sustraiak botatzeko ezinezko lekuak, eta itxuraz oso oso antzekoak denak. Zaila da Madrilgo eta Erromako aireportuak bereiztea;
|
batean
zein bestean egon, antzeko ez tokiak dira biak.
|
|
2022
|
|
|
Zer iruditzen zaizu? Eta kopako kapeladun gizon ihar batek, aspaldian bizarra moztu gabeak, luzaroan nire inguruan gorputzaren pisua hanka
|
batean
zein bestean jarriz ibili ondoren, nireganantz jiratu eta esan zidan:
|
|
|
Lekuak ez du, ordea, gehiegi axola,
|
batean
zein bestean plana beti da berdina. Batean zein bestean larunbat gauerako argi gehiegi egongo da, biak daudelako tabernatik baino kafetegitik gertuago.
|
|
2023
|
|
|
–Ona dago! Katea izanda,
|
batean
zein bestean kafe bera izango dutela pentsatzen du batek, baina ez da hala.
|
|
|
Hauxe zen plana: egunkari orrien PDFak bidali aurrena, ADSL linea bitartez, Iruñera, han inprima zezaten; gero, badaezpada ere, cd tan beste bi kopia egin, bata Gara ren errotatibara eta bestea El Diario Vasco renera eramateko,
|
batean
zein bestean egunkariaren orrien plantxak egiteko. Hau da, Iruñean ezin bazen, Donostian inprimatuko zen; edo Iruñean inprimatzea lortu baina Guardia Zibilak banatzea eragotziz gero, Donostiako bi errotatibetako batean bota ahal izango zen egunkaria, Gara ren errotatiban ez bazen El Diario Vasco renean.
|