|
2004
|
|
|
Hementxe landatu nahi ditut beste idazle handi baten irizpenak euskalgintzaren zoria dela-eta. Era honetara Atxagaren kritika jardunari orain Anjel Lertxundiren iritzi zorrotzak erantsi nahi dizkiot,
|
bata
zein bestea dabilelako akuilu lanetan. Alde horretatik, nola ez bada, eskertzekoa da euskal idazleon ekarpena euskararen aitzin gibelak jorratzeko ahalegin honetan, berezko zeregina duten literaturgintzaren esparrutik jauzia eginda.
|
|
|
Berdin da euskara batua zein Araotz auzoko aldaera hautatzea. Gazteleraz aritzen diren komunikabideen pareko indarra euskarazkoek izanda,
|
bata
zein bestea normal eta natural bilakatuko litzateke berehalako batean. Arazoa askoz ere larriagoa da.
|
|
|
Magmaren metafora utzi eta kulturaren mamia eta zentzua ekarri digu Morrisek. Egia esan,
|
bata
zein bestea irudikatu nahi dugunaren ispilu garden dira. Hizkuntzaren bidezko mezu jarioa gizarte harremanei darien esanahi sistema baldin bada, azken sistema honetan dauden edukiak ditu lehen gai mintzairak bere lana betetzeko.
|
|
|
Beharbada, Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen sail honen zoria, zoritxarra alegia, Berria egunkariaren bilakaerarekin batera, euskalgintzaren osasun ahuleziak zertan diren jakiteko daturik adierazgarriena izango da. Euskal kultura idatziaren mundua baitute jorragai, kultura idatziaren egoeraren neurri bihurtzen baitira
|
bata
zein bestea, eta, gauza aski jakina denez, kultura idatziaren zutabeetan eraikia dago egungo gizartekera modernoa. Atera bitza, beraz, nork bere kolkotik atera nahi dituen ondorenak, erdaldun eta euskaldun gizajende helduaren arduragabekeriaz ohartuta.
|
|
2007
|
|
|
Beraz, edo ereduzkotasuna ukatzen da, edo eredu horren zeruaren (klimaren) graziazkotasuna ukatzen da. Ikusiko dugu, denborarekin
|
bata
zein bestea nolabait ukatuz amaitu dela, h. d., biak erlatibatuz. Herder-ek burutu du lan hori.
|
|
2008
|
|
|
Besterik da, ordea, kontraesanaren izaera etnokulturala denean. Abertzaletasunaren mundu honetan
|
bata
zein bestea ordezkapen etnolinguistikoaren biktima izan direnez, biktima izateak ez luke asimilazioa onartutzat eman behar?, orain biak etsaiaren baitako dira nolabait ere. Nazio alienazioaren logika ezkutuak, lehenago ikusi dugunez, geurez ez garena bihurtzen gaitu, hots, etsaiaren baitako eta izaerako?, eta ez garenetik abiatuta nekez eraiki dezakegu izan nahi genukeenaren euskal nazioa.
|
|
2010
|
|
|
Zentroko kideak bilera guztietan egoteak, adibidez, hizkuntzarena ere baldintzatu zuen. Bestela ere gehienbat gazteleraz jardungo zuten Egigurenek eta Urrutikoetxeak, PSE EEko lehendakariak behintzat gaztelerara jotzen baitu terminologia politikoa zehaztu behar duenean, baina
|
bata
zein bestea euskaldun zaharrak izanik, euskarara ere jotzen zuten elkarrizketaren edo eztabaiden une batzuetan. Baina Zentrokoek eskatu zieten dena gazteleraz egiteko.
|
|
2011
|
|
|
Batzuetan Karla jartzen dut leihoaren ondoko besaulkian, modari buruzko aldizkariren bat irakurtzen, edo Nadia bestela, alfonbraren gainean eserita, bere tesirako behar dituen liburuak lurrean anabasan irekita dituela. Leihoetan euriak atzamar egiten du kristalaren kontra, eta ni lanpararen argia apaldu eta burusi batekin joaten natzaio Karlari, eserita dagoena Karla denean, edo Nadiari, lurreko alfonbraren gainean dagoenean, eta amultsuki bildu ohi dut
|
bata
zein bestea. Karlari ni deprimiturik ikustea gustatzen zaio.
|
|
2012
|
|
|
Bere lehenengo lana 16 urte zituenean izan zuen, zerrategi batean, uda batez egin zuen bertan lan. Geroztik beti egin zuen lan, eta bere emazteak,
|
bata
zein bestea, ez ziren dirua erraz xahutzen zuten horietakoak izan. Gainera, lan on bat zeukan eta dirua berriro irabaziko zuen.
|
|
2013
|
|
|
Barre egin zuten biek Hélèneren burutazioarekin. Eta arraro sentitu ziren,
|
bata
zein bestea. Urteak ziren leihatila horren barruan irribarrerik egin ez zutela.
|
|
|
Larriegi suertatu zitzaion beharbada gorespena. Oker etorri zen negoziorako eta merkatarien hiri txiki bateko bizimodurako; eta
|
bata
zein bestea utzita, bere etxekoekin batera aldatu zen Merytonetik milia batera edo zegoen etxe batera, zeinek handik aurrera Lucas Enea izena hartuko zuen. Han bere jasean eman ziezaiokeen bere handitasunaz pentsatzeari eta, negozioaren kateetatik aske, mundu guztiarekin gizalegetsu jokatzeko lanari bete betean lotu.
|
|
2014
|
|
|
Halako batean, baina, liburu batean aurkitu nuen, ez ahazteko, baina hizki mizkien dantza hari eusteko modua. Lagun izoztua nobela irakurri nuenetik, Nikaraguako Karibeko itsasertzean, Mosquito coast deitzen duten hartan imajinatzen nuen gure Rafa, edo Ekuadorreko oihan aldean bestela,
|
bata
zein bestea batere ezagutzen ez ditudan bazterrak, eta paraje exotiko horietan kokatzeak nolabaiteko patxada zekarkidan, fikzioari esker errealitate ezezagunaren mugak zedarriturik geratu balira bezala.
|
|
|
Lurrazal nazionalaren pseudonaturalismo hau arraza galiarraren naturalismoarekin, eta, franko, arenganako gorrotoarekin? borobiltzen baita948,
|
bata
zein bestea Zesarren eta autore latinoen erreferentziekin jantzita. Nazio iraultzailea (erregea eta kenduta) naturala da; laburbilki esateko:
|
|
|
Zerbaiten errealitatea hura biltzen duten harreman sare ezberdinek ezberdinki ematen dihardutena da. Egon, ez norbanakorik eta ez komunitaterik dago;
|
bata
zein bestea eraiki egin behar dira, eta hori da gizon emakumeak hautematearekin, hizkuntzarekin, zientziekin, praxiarekin beti egiten diharduena. Norbanakoa ere eraiki egiten da (bai hark bere nitasuna, bai komunitateak haren identitatearen ezagumendua, prozesu biok elkarri eragiten diotela); andre gizon bat indibiduala ez da ezer familiak, gizarteak, historiak, bere lekuak lurbiran, kosmos osoak izanarazten dutena baino.
|
|
|
Renan Errepublikarekin dago, baina bere pentsamendua eta bihotza ez261 1872an Napoleon Printzearekin solastatu da errefuxiatua dagoen Suitzan, Printzesa Julierekin Italian, eta ezin bururatu izan du Inperatorearekin berarekin Ingalaterrako Chislehursten elkartzeko asmoa, hura 1873ko urtarrilean hil egin delako. Errepublikarekin nolabait adiskide, baina haren aurka, Renan estreina Bonapartetarren itzuleraren alde ahalegindu da, gero monarkia legitimistaren berrezarkuntzarekin amets egin du262;
|
bata
zein bestea inposibleak zirela etsi duenean deklaratu da Errepublikarekin konforme. Azkenean,, ses sincérités successives?
|
|
|
Afari bila zebilen, ohe bila baino gehiago. Eta
|
bata
zein bestea Konstantinopla hiria zeritzan ostatuan aurkitu zituen.
|
|
|
Ongi zekien nolako arriskuei eman zien aurpegi, baina bera gizon kementsu eta sasoikoa zen, eta ezagun ezagunak zituen inguru haietako bide guztiak; arrisku horiek askozaz ere ikaragarriagoak gertatuko ziren neska gazte batentzat. Irkutskera zihoanez gero, bide bera ibili behar zuten biek, eta
|
bata
zein bestea behartuta zeuden inbaditzaile osteen artetik pasatzen ahalegintzera. Eta, gainera, neskatxak bitarteko arruntak besterik ez zituen edukiko eskura segur aski, aparteko gorabeherarik gabeko bidaietan ohi legez.
|
|
|
Nadia, berriz, bere buruari galdezka ari zen ea zer egin zezakeen
|
bata
zein bestea salbatzeko, ea nola laguntza eman ama semeei. Ezin deus ere asmatu!
|
|
|
Ural mendiak hiru mila verstako lerro bati jarraituz hedatzen dira Europaren eta Asiaren artean (3.200 kilometro). Batzuek Ural deitzen diete, jatorri tatariarrezko hitza erabilita, eta beste batzuentzat Poias mendiak dira, errusieraz bezala deituta, baina
|
bata
zein bestea izendapen egokiak dira, bi hitz horiek «gerriko» esan nahi baitute hizkuntza bietan. Mendi horiek Ozeano Artikoaren itsasbazterrean jaio eta Kaspiar itsasoko ertzetaraino doaz, alde batera Errusia eta bestera Siberia utzirik.
|
|
|
Nahiak ez zion sekula izarak tolesteari eta lisatzeari uko egin. Eta izarak tolesten, ama alaba sentitzen ziren,
|
bata
zein bestea. Biak ala biak izarak zentzu berean tolesten.
|
|
2015
|
|
|
Satorrari zuloz zulo jarraitu diot, azkar demonio. Burua edo isatsa,
|
bata
zein bestea, nondik aterako ote dituen aurretik imajinatu beharraren beharraz, korrika bizian ere hasi behar izan dut ezker eskuin, aurrera eta atzera. Bizkorra da gero, zulogilea!
|
|
|
Hori argi izan dut nik beti, eta argi izanen dut hiltzen naizen artean. Bidea eta lana ez daude bide berean, ez dira bide bereko, eta agian kontrako bidean doaz
|
bata
zein bestea, biak desbidean, elkarren kontra. Hau ez da silogismo bat jakina, ez da zuhur hitz baten dardarizoa, beste zerbait baizik.
|
|
|
Hori baino ez. Behar bezala gauzatzea zaila izango zela argi genuen ordea, garrantzi horretako erakunde kultural batek neurri bereko finantziazioa eta kokaleku finkoa eskatzen baitzituen, eta epe laburrera amets hutsa ziren
|
bata
zein bestea.
|
|
|
Mère Angéliqueren begirada berritzen nuen behin eta berriro, nire gogoan azken aldian erremedio gabe Joëlenarekin nahasten zena. Berdin utzi nituen
|
bata
zein bestea: salduta, etsaien eskuetan bakarrik.
|
|
2016
|
|
|
Zoria alde ez, eta mareak eramaten utziz gero, haize alde, bakarrik bizitzen ikasten hasten ari diren beste hiru lagunekin topo eta talka eginen duzu, eta azti bazabiltza, hiriko sekretuak zure kabuz edo deskubritzen joanen zara. Ez dakit zein den zein baino hobea, baina,
|
bata
zein bestea ikasgai politak dira.
|
|
|
Arrazoia
|
bata
zein bestea izan, ilunabar horretan ez nuen aparteko ezer sentitzen. Jakitun nintzen, bai, kontziente, oso une berezia zela, eta banekien, oroimenak hala erakusten zidalako, garai batean hunkiduraz saiatuko nintzatekeela une horretako detaile guztiak neureganatzen:
|
|
|
Irribarrez jasaten nuen, batzuetan arrangura eginez, baina gehienetan ez, berriz diot, bihotza irabazia zidalako, gogoz bestera, bere zabaltasunaz eta egiatitasunaz:
|
bata
zein bestea zakar eta errukigabe samarrak, goi samarrak, bai, nioen neure artean?, baina funtsean zinez errukitsuak, zinez berdintzaileak eta anaiartekoak zirelako. Eta noizbait Malnate hasten zenean Albertori kargu hartzen, bai berari eta bai haren familiari leporatuz, adibidez, eta ez inola ere txantxetan, «azken finean» zikinak, latifundista zitalak eta aristokratikoak zirela, eta gainera Erdi Aroko feudalismoaren oroimina galdu gabeak, noski, eta esanez arrazoi horregatik «azken finean» ez zela hain bidegabekoa orain haiek nolabait pagatzea une horretara arte gozatutako pribilegioen ordaina (gorputza makurturik, haize erauntsi baten erasotik gerizatzeko bezala, Albertok negar egiteraino egiten zuen barre, buruaz baiezkoa eginez, bera behintzat prest zegoela pagatzeko), horrelakoetan isilpeko pozaz entzuten nizkion lagunaren kontrako ahakarrak.
|
|
|
berau Lirico ko dantzari bat zen, zenbait hilabetez bere adiskidea izandakoa, batere gaizki ez zegoena, benetan: alaia, «lagun ona», axola handirik gabea funtsean, behar bezain puta..., baina gero, Albertorekin zorterik gabe grinatu eta azkenerako
|
bata
zein bestea bertan behera utzi zituen.
|
|
|
Etxe barrenera igarotzen laguntzeko, han azaldu zaigu maitrea edo izan zitekeena, errege bat bezain dotore jantzita, jeneral batek adina domina zeramatzana bere txaketan josita: zilarra ez zena, urregorria,
|
bata
zein bestea kate lodiko idunean apaindurik. Beste lekuren batean, gazta kofradiako kide itxura har zezakeen morroi xut eta lerden hark, metal haien dirdaiak hain benetakoa emango ez balu.
|
|
2017
|
|
|
Agurtzeko aukera izan genuen, inoiz berriz elkar ikusiko genuela pentsatuz, hala ere. Egia esateko, ederki moldatu ginen biok,
|
bata
zein bestearentzako batere atsegina ez zen egoera hartan.
|
|
|
Descartesek uste zuen eginkizun
|
bata
zein bestea bete ahal izango zituela, animalien portaeraren jatorri mekanikoa egiaztatzetik hasita. Le Monde lanean (1633) [Mundua] aldarrikatu zuenaren arabera, animaliek gurea bezalako arima dutela sinesteak eragiten ditu hutsegiterik gehienak.
|
|
|
Ez zegok dudarik alkate baldarrak eta apaiz ustelak ez zutela nire gorputza eta arima merezi. Baina pena emango lidaake heu
|
bata
zein bestea gabe uzteak. Eta gauzak nolabait konpondu nahian, erdipurdika besterik ez bada ere, neure gorputzaz jabetzeko tenorea emango diat:
|
|
|
Joseph Day, Jainkoak beregana hotsegiten diola ikasten duen egunean amiltzen da bekatuan. Zerurantzako bulkadak bizienak direnean izaten omen dira zentzuen eta haragiaren irritsak ere atzarrienak,
|
bata
zein bestea dena su bat bera bailitzan izpirituaren hega borroka lamara itsuan, esperientzia mistiko gorenaren unean plazer sensual puru handienak inbaditzeraino (irudimenak Berniniren. Santa Teresa Extasian, dakarkigu begion aurrera).
|
|
|
Danbatekorik gabe baina berehala. Baina argiune txiki horretan, lipar ezinago laburrean, zer edo zer sumatu, ikusi uste izan dut; ez dakit begiak ala irudimenak ikusi ote duen gehiago, baina
|
bata
zein bestea izan, barru barruan, burmuinean geratu zait itsatsita, iltze bat bezala sartuta, eta ez dakit hortik ateratzerik izango dudan. Zer ikusi dudan?
|
|
|
Udaberrian sartzea egin dugu eta garizuman segitzen dugu. Nik ez dakit izarrak eta ortzea ote dabiltzan oker ala aspaldiko garaietan eliz egutegia egin zuten aita guren haiek;
|
bata
zein bestea delarik ere, sarritan bururatu izan zait eta une honetan uste horrexetan nago, erokeria edo hobeki esanda aldrebeskeria izugarria dela garizuma eta udaberria biak batera etortzea. Izatekotan alderantziz bailuke, alegia, garizuma udazkenean, hostoak ihartzen, ximurtzen, usteltzen eta erortzen direnean, beroak aldegin eta hotza datorrenean, egunak laburtu eta gauak bere nagusigoa luzatzen duenean, txoriek alde egin eta izadi osoak geure baitan biltzera deitzen digunean.
|
|
|
Ala, ez ote zait adarra jotzen ari, niri amets eztiak eraginez, deabruaren atzaparretan eror nadin edota nire atzetik eta lepotik barre egin ahal izateko gero? Edonola ere,
|
bata
zein bestea izan, azken batez antzera, berdin berdin txingartu eta erraustuko bainaiz infernuetako labe gorietan; nire zalantza hau argitzeko eta ziur jakiteko modurik ere ez daukat, Isabeli berari galdetuta ez bada, eta nola galdetuko diot bada halakorik. Bestelakorik ere ezer gutxi galde niezaioke, maxkalaren maxkalaz hizketarako motel eta gogorik gabe izaten baita gehienean, eta, denbora aringarri eta asti emaile, kontu kontari aritzen natzaio.
|
|
|
Kafea gauza sinplea zenekoa (hutsa, ebakia, kafesnea) ahazteko eta mila aukeraren artean nahi genukeen hori hautatzeko ilusioa pizteko. Pentsatzeko selektoak garela mocca hartzen badugu, eta barru barruan pentsatuz
|
bata
zein bestea desberdintzeko gai garela. Nahiz are barrurago sumatzen dugun litekeena dela kapsula denek kafe bera izatea kolore ezberdineko pototxoetan, inori onartzen ez diogun arren.
|
|
|
Boxeoa ring gainean. Jendea asaldatuta, kitzikatuta, pozik,
|
bata
zein bestea animatzen. Une batean Beirek lortu zuen Sonia Puma korden kontra jartzea eta di da astindu zuen segundo batzuez, harik eta kanpaiak jo zuen arte, estreinako round a amaitu zela iragarriz.
|
|
|
Hara, nire moduan... Agian gure artean asko geneukan amankomunean, orain gorantz begiratuko balu, liburua esku batean eta te katilua bestean, nik ere agurtuko nuke nire liburua eta katilua erakutsiz, hau atsegin izango luke berak, irribarre egingo du, neuk ere bai, kalera jaisteko keinua egingo diot eta agian animatuko da, bestela ez du axola, irakurtzen jarraituko dugu edo
|
bata
zein bestea barneratuko da ezinegonagatik, ziurrenik ni, nahiko lotsagarria litzateke-eta gonbidapena egin eta gero ezetza jasotzea.
|
|
2018
|
|
|
Dena den, ez zuen azaldu zer arrazoi izan zezakeen senarrak bere botereari uko egiteko, ez eta nola jakin behar zen ere zein zen urteen aldeak axola ez duen garai egoki hori. Berriz ere, Millek idatzi zuen ezen babes handiena ematen zuen ezkontideak (eta?
|
bata
zein bestea izan, erantsi zuen, hipokrita samar) eduki behar zuela aginpide handiagoa, baina arrazoibide horrek berak segurtatzen du emaztearen ahotsa beti egongo dela senarrarenaren mende.
|
|
|
Amodio ezinezkoen kontakizun erromantiko eta sentimentalek ere ekoizten dituzte, agidanez, denetariko desirak eta sufrimenduak testu honetan, eta gauza bera esan daiteke patu latzeko santuen kondaira kristauez, androgino suizidei buruzko mito grekoez, eta, jakina, baita Kristoren beraren figuraz ere. Legearen «aurreko» sexualitate aniztuntzat jo edo legearen «osteko» transgresio antinaturaltzat jo,
|
bata
zein bestea diskurtsoaren «barruan» daude beti: diskurtsoak lehendabizi sexualitatea ekoizten du eta gero ezkutatu egiten du ekoizpen hori, testutik bertatik «kanpo» dagoen sexualitate ausart eta matxino bat asmatuz.
|
|
|
Isilune bat izan zen,
|
bata
zein bestea balizko helburuez pentsatzen ariko balira bezala, oraingoan bai, zinez posible zelakoan. Tarte baten ondoren, Iratik hitz egin zuen.
|
|
|
Beragana gehiago gerturatu behar izan du Karlosek ondorioz, kontratuari buruzko azalpen orokorrak hobeto entzuteko. Mahai gainean bi kopia daude, hizki txikiz idatziak, eta zehaztasunik ez galtzeko haietarantz makurtu dira
|
bata
zein bestea. Gertutasunarekin, begiradak ihes egin dio nahi gabe Karlosi.
|
|
|
Elkar joka hasten zirenean, beldur izaten ginen bietakoren bat,
|
bata
zein bestea, ez ote zen hilko; amak zioen beti ari zirela elkar joka, sekula ez zirela elkarrekin jostatu, sekula ez zutela hitz egin elkarrekin. Bera omen zen elkartzen zituen gauza bakarra, ama, eta batez ere arrebatxo hau, odola soilik.
|
|
2019
|
|
|
Bazkaria antolatu du Maddi lehengusuak Larraburu baserrian, eta han bildu gaitu
|
bata
zein beste, eta aspaldi ikusi gabeko lagunekin elkartu naiz, beraz. Esan bezala, bizitzek norabide desberdinak hartu dituzte, ez da dudarik; batez ere, ume andana dagoelako jada gure inguruan, eta beste bi umedun.
|
|
|
Transzendentzia immanentzian erortzen den bakoitzean, existentzia degradatu egiten da halako, bere baitako? bat bihurturik, eta askatasuna, berriz, faktikotasun bihurturik; erortze hori huts moral bat da subjektuak onartua baldin bada; bestek eragindakoa baldin bada, frustrazio baten eta zapalkuntza baten tankera hartzen du;
|
bata
zein bestea gaitz absolutu bat dira. Bere existentzia justifikatzeko kezka duen gizabanako orok, hain zuzen, bere burua transzenditzeko behar zehaztugabe baten gisan sentitzen du existentzia bera.
|
|
|
amak sabelean gorde nahi du haragizko altxor hori, bere niaren pusketa preziatu hori, eta, aldi berean, paretik kendu nahi du molestia bat; esku artean eduki nahi du bere ametsa, azkenik, baina beldur die ametsa betetzeak ekarriko dituen ardurei: gurari
|
bata
zein bestea nagusitu daiteke, baina emakumea erdibiturik sentitu ohi da. Askotan, ez dio oso kementsu aurre egiten proba larri horri:
|
|
2022
|
|
|
Korridoreko argi horiarekin nekez antzematen dira Jesukristo gurutziltzatua oheburukoaren gainean eta nire begirada baino ahituago dagoen arnasa maindire azpian gora eta behera. Hor daudela badakidalako soilik ikusten ditut
|
bata
zein bestea. Orain dela ez asko arte, bere aldamenera hurbildu behar izaten nuen bizirik jarraitzen zuen edo ez jakiteko.
|
|
2023
|
|
|
Eta, bigarren mezua, gure justizia eta segurtasun indarrak hagitz ongi prestatuak daudela, arin eta seguru konpontzen dituztela auzi zailak. Gezur hutsa
|
bata
zein bestea, doike.
|
|
|
Arratsaldean, arotz lanetan arituko da atarian, edo baratzera joko du aitzurra sorbaldan hartuta. Niretzat,
|
bata
zein bestea ez dago alderik, nire begietara beti da gizon geldo eta amesti berbera, edozertan dabilela ere: patata azalekin zerrenda polit politak osatzen eta atzamarren artean kiribiltzen, txistor ketuak parrilan erretzen eta guri begietan sekulako azkura eragiten, edo porrua landatu bitartean niri txistu jotzen irakasten.
|
|
|
Inoiz ez naiz hamazazpi urtetan bezain hurbil egon askatasun sexualetik eta sentsualitate loriatsu batetik. Eta berehalaxe jabetu nintzen
|
bata
zein bestea eskuraezinak zitzaizkidala. Hori da argi eta garbi bistaratu zitzaidan lehenengo desberdintasuna, eta etsia hartu nuen, zeren ez nuen uste gai izango ginenik noizbait desoreka hori deuseztatzeko.
|