|
2007
|
|
|
Baina seinale horiek guztiek ez dute garrantzi bera neuronarentzat; batzuek eragin handiagoa dute irteerako seinalean beste batzuek baino. Azkenean, eragin guztiak konbinatuta, irteerako seinale
|
bat
sortzen du neuronak, eta beste milaka neuronari igortzen die.
|
|
|
fruituaren zelula guztiek behin betiko tamaina hartzen dute, bakoitzaren funtzioak behar bezala definitzen dira, eta funtzio horiek betetzeko behar dituzten elementu biokimikoak ekoizten dira. Une horretan fruitu hori prest dago banako berri
|
bat
sortzeko. Orduan esaten dugu fruitua onduta dagoela.
|
|
|
Horrela, pirita (FeS 2), kalkopirita (CuFeS 2), blenda (ZnS) eta galena (PbS) pixka bat, eta kaltzio sulfato (CaSO 4) zuria duten egitura horiek sortzen dira. Beste gatz mineral batzuk (burdin, manganeso eta kobalto hidroxidoak) tximiniaren gainean 200 metrora geratzen dira flotatzen, eta, pixkanaka, inguruko basaltozko arroken gainean metatu, eta azal beltz
|
bat
sortzen dute.
|
|
|
Argitaratu duten teknikaren bitartez, zelula helduak zelula ama pluripotente bihur daitezke, enbrioi
|
bat
sortu beharrik gabe. Horretarako, larruazaleko zelula helduetan, fibroblastoetan, lau gene jakin sartzen dituzte, eta gene horiek arduratzen dira zelulak birprogramatzeaz eta pluripotente bihurtzeaz.
|
|
|
Zelula horiek ugatz zelulen portaera zein den erakusten digute. Horrez gain, duela urte batzuk hipotesi
|
bat
sortu zen, eta gu horren gainean ari gara lanean.
|
|
|
Hori dela eta, zenbait minbizi kasutan, badirudi tratamendua eman ondoren minbizia desagertu dela, baina, handik denbora batera, berriro agertzen da tumorea. Hipotesiaren arabera, zelula ametan sortzen dira tumoreak; tratamenduarekin ez dira desagertzen, eta denborarekin gai dira berritzeko eta beste tumore
|
bat
sortzeko.
|
|
|
Hainbat urtean AEBk eta Sobietar Batasunak bakarrik izan zituzten espazio programa zehatzak, baina 1973an Europan espazio agentzia
|
bat
sortzeko erabakia hartu zuten, eta ESA (European Space Agency) sortu zen. Ordutik, hainbat zunda jaurti da Saturno, Artizarra, Ilargia, Jupiter, Eguzkia eta espazioko beste hainbat txoko ezezagun ikusteko eta ezagutzeko.
|
|
|
Craig Venter ek giza genoma sekuentziatzen aritu zirenean erakunde pribatu
|
bat
sortu zuen eta haren taldeak urteak daramatzate gizakiak sortutako bizidun bat egin nahian. Oraindik ez dute
|
|
|
Craig Venter ek giza genoma sekuentziatzen aritu zirenean erakunde pribatu
|
bat
sortu zuen eta haren taldeak urteak daramatzate gizakiak sortutako bizidun bat egin nahian. Oraindik ez dute lortu, baina erabili beharreko prozedura patentatu nahi dute.
|
|
|
1999 urterako, ezinbesteko geneen zerrenda bat lortu zuten. Behin hori dakitela, hurrengo pausoa eman nahi dute; alegia, hutsetik hasita gene horiek fabrikatu, eta bere kabuz hazteko eta ugaltzeko gai den bizidun
|
bat
sortu nahi dute.
|
|
|
Juan De la Cierva aitzindariak hasi zuen bide hori, 1919an bi hegal motak zituen hegazkin
|
bat
sortu zuenean: autogiroa.
|
|
|
Txankro erretxinaduna nabarmena da pinu honetan; gaitza azal azpian dago, eta erretxina jario handi
|
bat
sortzen du enborrean. Fraisoro
|
|
|
Sarri esaten dugu minbizia gorputzean zabaltzen denean ez dagola zereginik; eta zergatik esaten dugu hori? Hasiera batean, zelula bat gaiztotu egiten da, eta kontrolik gabe hazten da; horren ondorioz, tumore primario
|
bat
sortzen da. Une batean, tumorea osatzen duten zelulak hainbeste hazten dira, ezen euren jatorrizko organoa utzi eta zirkulaziora pasatzeko gai izaten baitira.
|
|
|
Kasu askotan, hantura prozesu bat gertatzen da, eta, inguru horretan, zitosina, kimiozina, H 2 O 2 eta beste substantzia batzuk agertzen dira. Orduan, giro berezi
|
bat
sortzen da organo hartzailean. Giro horri mikroingurune tumoral deitzen zaio.
|
|
|
Hain zuzen ere, substantzia horiek onuragarriak dira tumore zelulentzat, eta, haiei esker, tumore zelulen hazkuntza areagotu egiten da, eta baita zain berrien sorkuntza ere. Azken batean, tumore zelulak organo hartzaileko zelulekin hasi duen elkarrizketa horretan, horiei iruzur egitea lortzen du, eta, hala, hantura ingurune
|
bat
sortu eta tumorearen aurrerakuntza errazten da.
|
|
|
Zainak sortzen dituzten zelulek VEGFa ezagutzen duten hartzaile bereziak dituzte euren mintzean, eta VEGFa batzen zaionean, zelulak hazteko seinaleak bidaltzen ditu bere barnera. Molekula
|
bat
sortzen badugu VEGFaren antzera hartzaileari batzen zaiona, baina seinalerik sortzen ez duena, VEGFak lehiakide bat izango du, eta zain berriak sortzeko gaitasuna murriztea lortuko dugu. Ondorioz, tumoreak du hain erraz hazi.
|
|
|
Hori dela eta, zelula horiek estrategia asko dituzte edozein zailtasunen aurrean bizitzeko. Botika
|
bat
sortzen badugu zelula jakin baten hazkuntza gelditzeko hartzaile jakin bat blokeatuz, tumore zelula horrek beste hartzaile baten bitartez lortuko du hazkuntza hori berraktibatzea, eta lehengo moduan haztea lortuko du; horregatik, dituen estrategia guztiak mozten joan dugu.
|
|
|
Odoleko proteina koagulatzaile bat da, eta hemofilia tratatzeko erabiltzen da, hori baita, hain juxtu, hemofilikoek odolean falta dutena. Baina IX faktorea lortzeko iturri bakarra gizakien odol plasma da, eta horretarako sortu zituzten Molly eta Polly, esnetan IX faktorea emango zuen artalde
|
bat
sortzeko. Hala, asko merkatuko litzateke proteina hori.
|
|
|
Ahuntz horrek giza odolean dagoen proteina antikoagulatzaile
|
bat
sortzen du bere esnean. GTC Biotherapeutics
|
|
|
Misterioa ikertzeko, eredu informatiko berri
|
bat
sortu du Camberrako Australiar Unibertsitate Nazionalak. Eredu horretan, plaken tektonikako milioika urteko mugimenduak ikus daitezke; plaken gogortasunaren eta dentsitatearen datuak sartu, grabitateak eragin diezaion utzi eta zer gertatzen den ikusi dute.
|
|
|
Ambartsumian Nazioarteko Elkarte Astronomikoaren presidentea zen, bai eta Zientzia Elkarteen Nazioarteko Batzordearena ere. Sobietar Batasuneko astrofisika teorikoaren eskola
|
bat
sortu zuen.
|
|
|
Lixiba egiteko, esaterako, itsas uretik edo gazuretik elektrolisia egiten da, bi elektrodoren artean korronte bat pasaraziz. Elektrodo batean kloroa askatzen da, eta bestean, merkuriozkoan, sodioa disolbatu egiten da, amalgama
|
bat
sortzen du, eta, amalgama horretatik abiatuta, posible da sodio metala lortzea, edo lixiba egitea.
|
|
|
Alde batetik, metal likidoaren isuriak daude; halakoetan, lurruna arnasteko arriskua dago. Isuria jasotzeko, sufrea erabiltzen zen garai batean; bildu eta sufrearekin sulfuro
|
bat
sortzen du. Gaur egun, badira merkurioa jasotzeko kit batzuk, eta horietan merkurioa seguru jasotzeko behar den guztia dago; eta jasotakoa enpresa espezializatu batera bidaltzen da.
|
|
|
Klima gaur egun baino beroagoa zen garai haietan, eta koralezko arrezife handi
|
bat
sortu zen plataforma bukatzen zen lekuan. Haren lekuko dira Euskal Herria ekialdetik mendebaldera zeharkatzen duten kareharrizko mendilerroak:
|
|
|
Horretaz daude osatuta geruza guztiak, eta bakoitzetik duten proportzioaren arabera dira gogorrak edo bigunak: animalien oskolak nagusi direnean, geruza gogor
|
bat
sortzen da, kareharrizkoa, eta, aldiz, gehiengoa buztina denean, geruza biguna sortzen da, tupa.
|
|
|
Mikroorganismoak planetako biomasaren herena baino gehiago badira ere, nahiko ezezagunak dira. Orain, Europako Biologia Molekularreko Laborategian (EMBL), metodo konputazional berri
|
bat
sortu dute,
|
|
|
Mikroorganismoak planetako biomasaren herena baino gehiago badira ere, nahiko ezezagunak dira. Orain, Europako Biologia Molekularreko Laborategian (EMBL), metodo konputazional berri
|
bat
sortu dute, inguruneko DNA laginak aztertzeko. Horren bidez, habitat desberdinetako mikroorganismoak ezagutzeko aukera izan dute, lurrekoetatik hasi eta uretakoetara arte.
|
|
|
Arto transgeniko horrek Bacillus thuringensis izeneko bakterioaren gene bat dauka. Gene horrek artoari kalte egiten dioten intsektuetako baten aurkako proteina
|
bat
sortzen du, eta, beraz, uztak hondatzen dituzten intsektuekiko erresistente bilakatzen du artoa. Bada, arto horrekin, aurreko urtean baino% 0,8 hektarea gehiago landatu dituzte Espainian.
|
|
|
Papera kontserbatzeko, oxidazio erreakzio horretan sortutako konposatuez baliatzen dira ikertzaileak. Haiekin erreakzionatuko duten konposatuak gehitzen dituzte, eta, horri eskerrak, egitura polimeriko berri
|
bat
sortzen da. Alegia, bigarren geruza bat eratzen da.
|
|
|
Hain zuzen, H5N1 birusaren arriskua horixe da: pertsona batetik bestera transmititzeko gai den aldaeraren bat agertuko balitz, pandemia
|
bat
sortzeko arriskua legoke. XX. mendean hiru gripe pandemia izan ziren, ziur aski, animalia jatorrikoak hirurak:
|
|
|
Etsedik teklatu birtual
|
bat
sortzen du ordenagailuaren pantailan. Gainerako teklatu birtualen aplikazio komertzialek teklatu estandar osoak sortzen dituzte.
|
|
2008
|
|
|
1998an eta 2001ean Andaluziako bi altzairutegitan, eta 2003an Sestaoko eta Gijóngo beste bitan, erradiazio maila oso txikiko hondakin pila
|
bat
sortu zen, istripuz. El Cabrilera eraman zituzten, eta han dituzte, azalean, olana iragazgaitz batez estalita.
|
|
|
Lotura sendo horretan, karga transferentzia txiki bat gertatzen da urre atomotik sufre atomora, eta, hortaz, urre atomoaren azkenengo geruza elektronikoa ez da beteta ageri. Horren ondorioz, momentu magnetiko txiki
|
bat
sortzen da urre atomo bat sufre atomo batekin lotzen den bakoitzean.
|
|
|
Baina onddoak bakterioa lagun duenean, farmakoa ez da horren eraginkorra. Une honetan ez dago argi onddoaren eta bakterioaren elkarrekintzaren ondorioz hesiren
|
bat
sortzen den, prozesu horretan laguntzen duen substantziarik badagoen edo farmakoek eraginkortasuna galtzea eragiten duen egoerarik izaten den.
|
|
|
1914 Ospitaleak erabaki zuen laborategi klinikoa izatea eta farmaziatik aldentzea. Horretarako, Angel Lopez doktorea izendatu zuten, eta anatomia patologikoko museo
|
bat
sortzeko agindu zioten.
|
|
|
Latitude ertain horietatik aurrera, haizeak indarra galtzen du, polora heldu eta desagertu arte. Han, poloan, zurrunbilo handi
|
bat
sortzen da.
|
|
|
Adibidez, hitzaldi haietan mapei buruz hitz egin nahi nuen; klaseak mapak egiteko tresnei buruzkoak izaten ziren, baina ez nuen aukera handirik izaten mapekin lotutako istorioez hitz egiteko. Geometrian zeharreko ibilaldi bat izeneko hitzaldi ziklo
|
bat
sortu nuen. Hasieran, nire klaserako kontuak zirenez, neuk bakarrik antolatzen nuen, baina, gero, nire lankide Marta Machorekin batera, seriotasun gehiagorekin antolatu ahal izan genuen.
|
|
|
Dirudienez, Google n sartu aurretik, enpresa
|
bat
sortu zuen Orkut Büyükkökten ek Tyler Ziemann ekin batera, enpresei zein erakundeei sare sozialak eratzeko zerbitzuak eskaintzeko asmoz. Enpresa hori Affinity Engines da, hain zuzen ere, eta InCircle da enpresaren proiektu nagusia Google k Orkut ezagutzera eman zuenean, aplikazioaren iturburu kodea eramatea leporatu zion bere bazkide ohiari enpresak.
|
|
|
Badira industrialki zentzuzkoagoak diren bideak metanoak eta urak tenperatura altuan erreakzionatzea, adibidez hidrogenoa kantitate industrialetan eta arrazoizko prezioan ekoitz dezaketenak. Karbono monoxido pixka
|
bat
sortzearen desabantaila ere badu horrek, eta gero prozesatu egin da, baina hori da ekonomikoki hartu beharreko bidea.
|
|
|
Nola egiten den. Industria oinarri
|
bat
sortuko balitz, abantailak ikaragarriak lirateke. Eta hori ez da propaganda:
|
|
|
Sudurraren beraren irudiarekin nabarmena da efektua; begi bakoitzak oso ikuspuntu ezberdinetatik ikusten du sudurra. Hala ere, ezinezkoa da sudurrari bi begiez aldi berean begiratzea hiru dimentsioko irudikapen
|
bat
sortzeko. Gertuegi dago horretarako.
|
|
|
Chandra, Hubble, VLA... Denen artean bildutako datuekin, supernoba
|
bat
sortzen den unetik ikertu ahal izan dute.
|
|
|
Bestalde, urarekin zuzeneko kontaktuan ez egotea ere garrantzitsua da: itsasoko urarekin bustitzen da, baina euriak garbitu egiten du, eta eguzkiak lehortu; horrek guztiak oxido geruza on
|
bat
sortzea eragiten du. Etengabe bustita egongo balitz, beste kontu bat litzateke; orduan, korrosioak aurrera egingo luke. Horixe da orain konpondu behar duten Hawaiko Aloha estadioan gertatu dena.
|
|
|
Landare batzuk ez dira gai estres hori jasateko. Gehiegizko energia modu egokian barreiatu ezin dutenez, kate erreakzio
|
bat
sortzen dute, eta pixkanaka hondatuz joaten dira, hil arte. Beste espezie batzuek, berriz, girotze prozesu bati ekiten diote, eta beren burua babesteko konposatu kimikoak aktibatzen dituzte; hots, egoera berrira moldatzen dira.
|
|
|
Azalpen klasikoa da prokarioto batzuk, zorizko mutazio sinpleen bitartez, aldatu egin zirela pixkanaka. Aldatu eta aldatu, zelula eukarioto
|
bat
sortu arte; eta eukariotoak arrakasta izan zuenez, aurrera egin zuen eboluzioan. Darwinen hautespen naturalaren teoriaren araberako azalpena da, hein handi batean.
|
|
|
Bigarren azalpenaren ideia iraultzailea sinbiosia kontuan hartzea da. Arrakastatsuak diren bizidunak elkartu egin daitezke, bizidun konplexuago
|
bat
sortzeko. Margulisen azalpenean, gainera, zelula eukariotoak forma bereziak har ditzake mikrotubuluei esker, eta, horrez gain, kode genetiko oso handiak kudea ditzake nukleoari esker.
|
|
|
Hiru kasuetan, zelula eukariotoen multzoak dira. Prokariotoak ez ziren inoiz elkartu bizidun handi
|
bat
sortzeko (ez bada zelula eukariotoa sortzeko, Margulisen teoriaren arabera). Beraz, horretan ere nabarmena da zelula eukariotoaren ahalmen biologiko handia.
|
|
|
Beraz, horretan ere nabarmena da zelula eukariotoaren ahalmen biologiko handia. Eukariotoa sortu ondoren, biodibertsitatea ez zen handitu zelula mota berri
|
bat
sortuz, baizik eta existitzen direnen multzoak eginez.
|
|
|
Gero, bat batean, eukariotoak sortu ziren. Ikustear dago beste 2.000 milioi urte pasatuta beste zelula mota
|
bat
sortuko den. Dena dela, ez du ematen hori gertatuko denik.
|
|
|
Horrelako fenomenoek kalte egiten diete eremu jakin bateko bizidunei, neurri handiagoan edo txikiagoan. Adibidez, haizete batek baso bateko zuhaitz mordo bat botatzen badu, eremu horretan soilgune
|
bat
sortzen da: zuhaitz handiak desagertzen dira, lurra harrotu egiten da zuhaitzen sustraiak lurpetik ateratzean eta abar.
|
|
|
Material superisolatzaile
|
bat
sortu dute
|
|
|
Karga elektrikoa mugitzeari erresistentzia infinitua dion material
|
bat
sortu du nazioarteko fisikari talde batek. Titanio nitrurozko film mehe bat da, zero absolutuaren tenperaturatik gertu eta eremu
|
|
|
Karga elektrikoa mugitzeari erresistentzia infinitua dion material
|
bat
sortu du nazioarteko fisikari talde batek. Titanio nitrurozko film mehe bat da, zero absolutuaren tenperaturatik gertu eta eremu magnetiko baten barruan jarriz gero superisolatzaile bilakatzen dena.
|
|
|
ETC Taldea Kanadako elkarte ekologista bat da, eta, duela bi urte, nanopartikulak zituzten produktuentzako etiketa berezi
|
bat
sortzeko lehiaketa bat jarri zuen martxan. Arrakasta nahiko handia izan zuen:
|
|
|
Arazo horiek guztiak direla eta erabaki zuten 2006an haitzuloko argiak itzaltzea beharrezkoa zela, eta koba itxita eduki zela haren kontserbazioa bermatzeko. Horrek arazo
|
bat
sortzen zuen; izan ere, ondarearen aberastasunak gizarteratzen jarraitu nahi zuten, baina ondarea bera arriskuan jarri gabe.
|
|
|
Azkenik, irudikapen horrekin, haitzuloaren barruan mugitzea ahalbidetzen duen aplikazio
|
bat
sortu dute. Aplikazio horri esker, haitzulo osoan zehar ibil daiteke, bai eta puntu bakoitzeko multimedia informazioa modu interaktiboan eskuratu ere.
|
|
|
Ispilu bat izan bazuen. Baina Nartzisori ez zitzaion bururatu bere irudia itzultzen zion gainazal eramangarri
|
bat
sor zezakeenik. Bai, ordea, hainbat buru argiri.
|
|
|
Oso produktu esklusiboa bilakatu zen. Ispiluak fabrikatzeko era haren inguruan gremio
|
bat
sortu zen orduan Muranon, eta haiek egiteko beira eta metalaren konposizioa sekretuak ziren; sekretua kontatuz gero, heriotza zigorrarekin zigortzen zen mihiluzea.
|
|
|
Arto transgeniko horrek Bacillus thuringensis izeneko bakterioaren gene bat dauka. Gene horrek artoari kalte egiten dioten intsektuetako baten aurkako proteina
|
bat
sortzen du, eta, beraz, uztak hondatzen dituzten intsektuekiko erresistente bilakatzen du artoa. 1998tik geroztik Europak baimendu dituen transgeniko guztiak genetikoki eraldatutako arto barietateak izan dira.
|
|
|
Azkenik, LHCak atomo astunen nukleoak azeleratuko ditu, haien arteko talkak eragiteko. Esperimentu horrekin, quarkez eta gluoiez osatutako plasma
|
bat
sortu nahi dute, hau da, protoiak osatzen dituzten oinarrizko partikulak aske dituen nahaste bat. Nahaste horrek erakutsiko die, hain zuzen, nolakoa den partikula horiek guztiak lotzen dituen indarra.
|
|
|
ALICE izeneko detektagailuan, protoiekin ez ezik, atomo handien nukleoekin egingo dituzte esperimentuak, berun atomoen nukleoekin. Quarkez eta gluoiez osatutako plasma
|
bat
sortu, eta aztertu ahal izatea espero dute.
|
|
|
Planteamendu ezberdin bat zen. Orduan, pentsatu genuen, zergatik ez, enpresa
|
bat
sor genezakeela arlo horretan lan egiteko.
|
|
|
Kromosometan zehar galdu gabe ibili ahal izateko, milaka erreferentzia puntu hartu zituzten. Behin mapa horiek eginda, genoma osoa bilduko zuen DNA zatien liburutegi
|
bat
sortu zuten. Horretarako, DNA zati horiek bakterioen barnean gorde zituzten, eta erreferentzia puntuei esker jakin zezaketen zati bakoitza genomaren zein tokitakoa zen.
|
|
|
Eta, ordena hura aurkitzea zen, nonbait, Lineoren helburua. Hala, ezaugarri morfologikoak aztertu eta antzekotasunak eta desberdintasunak kontuan hartuz sailkapen hierarkiko
|
bat
sortu zuen. Species Plantarum liburuan, landare espezieak deskribatu zituen; antzeko espezieak hainbat ezaugarri komun zituztenak generotan bildu zituen, eta, gisa berean, generoak familiatan.
|
|
|
Helburu horri tinko eutsiz, urteak daramatza hiztegigintzan lan egiten eta hiztegi sorta geroz eta handiagoa osatzen. Elhuyar Fundazioak plazaratzen dituen hiztegi guztien koherentziari eustearren, datu base
|
bat
sortu zuen duela urte batzuk. Argitaratzen diren hiztegi guztiek datu base bera dute oinarri.
|
|
|
Uste dute posible dela kometaren izotzezko nukleoa hautsita egotea. Horrela, eguzki izpiek nukleora sartu, izotza urtu eta haustura izugarri
|
bat
sortuko lukete. Hausturaren ondorioz, kometaren nukleoak gas eta hauts kantitate handiak jaurtiko lituzke, eta jaurtitako material horrek eguzki argi gehiago islatu eta ezohiko argitasun hori sortuko luke, kometek ez baitute berezko argitasunik.
|
|
2009
|
|
|
Hain zuzen, haien ezaugarrietan oinarrituta, aplikazio bioteknologiko interesgarriak gara daitezke, Faríasen arabera. Adibidez, muturreko kondizioetan karbono dioxidoa finkatzeko duten gaitasuna baliagarria izan daiteke klima aldaketari aurre egiteko aplikazioren
|
bat
sortzeko.
|
|
|
Orain galdera da ea sor ditzakegun objektuak kontrolpean, egitura egokiak izan ditzaten nahi ditugun aplikazioetarako. Nolabait esateko, kontrolatu dezakegu zuhaitz baten hazkuntza aulki
|
bat
sor dezan. Nire ustez, etorkizunean egin ahal izango dugu.
|
|
|
Horrek esan nahi du makina bat osagai giltzatu behar direla modu egoki eta zehatzean, baina ez soilik hori; sistema horrek irauteko gai izan behar du, baita kondizio aldakorretan ere. Esan nahi du, beraz, ez bakarrik antolatutako forma
|
bat
sortzea, baizik eta lortu behar dela, behin asmatuta, forma horrek bere burua antolatzea, irautea, eta eboluzionatzea; horiek baitira, azken batean, materia biziaren propietateak. Bestela esanda, berezko autonomia edukitzea da kreazio artifizial honen berezitasuna (eta paradoxa):
|
|
|
Alde batetik, saguen fibroblasto zelulak birprogramatuz induzitutako zelula amak lortu zituzten; eta, bestetik, enbrioi baten bi zelulak fusionatuz, enbrioi tetraploide
|
bat
sortu zuten. Enbrioi tetraploideak plazenta eta enbrioia garatzeko beharrezkoak diren beste zelula batzuk garatzen ditu, baina ez animaliaren gorputza osatuko duten zelulak.
|
|
|
Iñaki Aurrekoetxea (Zamudio, 1953) arkitekto zuzendari bizkaitarrak Madrilen hasi zituen Arkitektura ikasketak, baina 1977an Donostiara egin zuen, ikaskide batzuekin batera Bartzelonako Unibertsitatearen menpe zegoen gela berezi
|
bat
sortzeko, aurrerago EHUko Arkitektura Eskola izango zena. IA+ B (I. Aurrekoetxea eta bazkideak S.L.) arkitektura taldea zuzentzen du, eta aurrera atera dituzten proiektuen artean daude Isozaki Atea (Arata Isozaki arkitektoarekin elkarlanean) eta Iruñeko planetarioa, batzuk aipatzearren.
|
|
|
Enpresa handiek, adibidez, euskarazko aplikazioak garatu nahi izango balituzte, seguru asko, haiengana jo lukete. Besteak beste, ANHITZ proiektuaren garapenean parte hartu dute, zientziako galderei erantzuten dien pertsonaia birtual
|
bat
sortuz. Hitz egiten duen robot bat, azken batean.
|
|
|
Abiadurak edozein aldagairen denborarekiko deribatuak izaki, erreakzioen zinetika modelatzean ekuazio diferentzialak erabiltzen dira. Horren adibide da bi substantziak hirugarren
|
bat
sortzen dutenekoa. Aldagaiak substantzien kontzentrazioak dira, eta lege enpirikoak, aldiz, masa ekintzaren legea eta masa kontserbazioaren legea dira.
|
|
|
Biziaren sorrera argitu nahian, laguntzarik gabe bikoizteko gai den molekula
|
bat
sortu dute laborategian Gaur egun, DNAn eta haren bikoizteko gaitasunean oinarritzen da bizia. Alabaina, bikoizteko,
|
|
|
Biziaren sorrera argitu nahian, laguntzarik gabe bikoizteko gai den molekula
|
bat
sortu dute laborategian
|
|
|
Googlek sortutako sisteman, aldiz, hasierako erabiltzaileak wave (olatua ingelesez) edo elkarrizketa
|
bat
sortzen du, eta hainbat pertsonarekin elkarbanatu. Wave horren kopia bakarra gordetzen da zerbitzarian, eta horren gainean elkarreragiten dute partaide guztiek elkarrizketa sortzen joateko.
|
|
|
Lehenengo, prozesu fotorrezeptorea gertatu zen: pigmentu batek egon behar du, argiak pigmentu hori kitzikatu behar du, eta horrek nerbio kinada
|
bat
sortuko du, azaldu du Urrutiak.
|
|
|
Aluminioa bonbardatzean fosforoaren isotopo erradiaktibo bihurtu zen; eta isotopo hark positroiak igortzen zituen (horixe zen kontagailuak detektatzen zuena). Aluminio arruntetik abiatuta elementu erradiaktibo
|
bat
sortu zuten!
|
|
|
Benetan batera gertatzen dira, aldi berean behintzat bai. Eta gaixo batzuetan bat egiten dute eta gaixotasun misto
|
bat
sortzen dute, patologia baskular purua edo alzheimer purua baino askoz gogorragoa dena. Konbinazioa gaiztoa da.
|
|
|
Abeltzaintza mota horrek abantaila ugari ditu, Arantza Aldezabal EHUko Landareen Biologia eta Ekologia saileko irakasleak esan digunez. Izan ere, aziendak gai dira, denbora eta espazio eskala ezberdinetan, nolabaiteko dibertsitate
|
bat
sortzeko. Aziendarik ez balego, ez genuke gaur egun mendian dugun mosaiko paisaia edukiko gehitu du Aldezabalek.
|
|
|
Halaber, ikusi dute, oro har, ganadu zama ertainen edo txikien eragina nahiko positiboa dela, landare komunitateetan edo larreetan, dibertsitatea emendatzen dutelako. Alegia, espezieen arteko lehian oreka
|
bat
sortzen du aziendak. Oso lehiakorrak diren espezieak bazkatuz, haiei indar pixka bat kentzen die, eta beste batzuei hazteko aukera ematen die.
|
|
|
Web semantikoan, objektuak, pertsonak... eta haien arteko erlazioak deskribatzen dira etiketa bidez. Etiketetan, orriaren itxura eta egitura azaldu beharrean, orriko elementuen esanahia jasotzen da. Horri esker, HTML sarearekin batera existituko litzatekeen sare paralelo
|
bat
sor daiteke, makinek ulertzeko moduko ezagutza base bat, semantika adierazteko formatuetan kodetua. Behin makinek ulertuta, modu eraginkorrean tratatu ahal izango lukete informazioa, eta milaka aplikaziotarako bidea ireki.
|
|
|
Izatez, ideia ez da berria. Adibidez, euri azidoa gutxitzeko asmoz, 1990ean antzeko merkatu
|
bat
sortu zuten Estatu Batuetan, sufre dioxidoaren isurketa eskubideak salerosteko. Europako merkatuaren helburua, baina, berotegi efektua eragiten duten gasen isurketa gutxitzea da.
|
|
|
Propagandaren arabera, hazi transgenikoek munduan dagoen gosea gainditzeko balioko dute, eta ingurumena babesteko tresna bat dira, baina munduan egiten diren transgenikoen% 99k bi funtzio dituzte: % 66 herbizida bati, glifosatoari, tolerantzia izateko programatuta daude;% 33k, berriz, toxina intsektizida
|
bat
sortzen du horixe da Bt artoa, Europan onartua dagoen bakarra.
|
|
|
Aireaz baliatzen dira airea garbi izateko. Aireztapen sistema berezi batez, aireari etengabe pasarazten diote, eta airezko errezel antzeko
|
bat
sortzen dute. Goitik behera mugitzen da airea, eta behean, lurretik gertu, airea xurgatzen duten saretoak daude.
|
|
|
Bada, Wilkinsonek, 1775ean, makina zulatzaile berri
|
bat
sortu zuen, kanoi hobeak egiteko. Ordura arte galdaketaz egiten ziren kanoiak, baina barra solido bat zulatuz askoz ere zilindro hobeak lortu zituen.
|
|
|
poloetako ur sakonetako tenperatura ºC koa da, eta tropikoetakoa ez da 4 ºC tik pasatzen. Gainera, erroldan lanean dabilen Ron O' Dor zientzialariak adierazi du korronte sistemek ozeanoetan jarraikortasun
|
bat
sortzen dutela. Jarraikortasun horri ozeanoaren banda garraiatzaile deitzen zaio.
|
|
|
Perkinek berak finkatzaile bat garatu zuen (molekula koloredunari eusten zion substantzia bat), eta tindagaia merkaturatu zuen. Ez zuten kolore berri
|
bat
sortu, baina bai kolore baten izena: malba izena eman zioten, eta izen harekin konkistatu zuen merkatua tindagaiak.
|
|
|
Bada, prozesu horri antzemateko, isolatze maila are handiagoa duen ingurune
|
bat
sortzen dute. Berunezko totxo batzuez egindako bloke batzuetan sartzen ditugu detektagailuak, inguruneko erradiaziotik gehiago bakartzeko.
|
|
|
Jarduera geologikoak lehorreko lurra ere mugitzen du gora eta behera. Eskandinavian, adibidez, arazo
|
bat
sortu du lurraren mugimenduak. Penintsularen kanpoko kostaldean lurraren maila ez da mugitzen, baina Botniako golkoan, Suedia eta Finlandiaren arteko itsasadarrean, bai.
|
|
|
Bi hodiek presio berdina badute, likidoa altuera berean egoten da bietan. Gainazal horretan presio diferentzia bat eraginez gero, ordea, altuera diferentzia
|
bat
sortzen da. Gainazal horretan, ispilu bat duen flotagailu bat kokatu dugu.
|
|
|
2009ko Munduaren Garapen Txostenean, urbanizazioari buruzko mapa berri bat argitaratu dute Munduko Bankuak eta Europako Batasunak. Urbanizazioaren definizio bateraturik ez dagoenez, maparen egileek definizio berri
|
bat
sortu dute, aglomerazio indizea, eta horretan oinarrituta egin dute mapa.
|
|
|
Espezie bakoitzeko banako bat hartu, eta haren mitokondrioetako DNAren eskualde jakin baten (c zitokromo oxidasa entzimaren zati bat kodetzen duen eskualdearen) zatitxo bat sekuentziatzen dute. Hala, datu base handi
|
bat
sortu dute, espezie bakoitzak eskualde horretan zer sekuentzia duen adierazten duena.
|
|
|
Beste batzuk, berriz, alde zeuden, baina orduan erlijioa baztertu behar zuten. Hortaz, nik uste dut Darwinen ideiek barne borroka
|
bat
sortu zutela jendearengan.
|
|
|
Mikroorganismo jakin batzuek azido laktikoa ekoizten dute hartzidura egiten dutenean. Bada, plastiko biodegradagarrien industrian, azido laktikozko molekulak elkarrekin lotzen dituzte, eta azido polilaktiko deritzon kate
|
bat
sortzen dute artifizialki.
|
|
2010
|
|
|
Antigorputzak sortutakoan, txertoa hartu duen banakoak kokaina hartzen badu, antigorputzek ezagutu eta hari lotzen zaizkio. Makromolekula handi
|
bat
sortzen da kokaina eta antigorputza elkartzean, eta ezinezkoa zaio kokainari hesi hematoentzefalikoa gurutzatzea. Garunera iristen ez bada, ezin du eraginik izan.
|
|
|
Erreakzio horri esker, askotariko erabilerak dituzten molekula organikoak sintetizatzeko bide
|
bat
sortu da. Besteak beste, medikuntzan baliagarria da bakterio erresistenteei eragiten dieten antibiotikoak sortzeko eta taxola sintetizatzeko.
|
|
|
Dena den, zientzialari guztiak ez daude horrekin ados. Landare Neurobiologoaren Elkarte
|
bat
sortu zuten ados ez dauden batzuek. Haiek defendatzen dute landareek badutela animalion nerbio sistemaren analogo bat.
|
|
|
Saguen enbroiek (eskuinean) ez dute and generik, eta ez dute zuntz zurrunik sortzen. Saguaren kasuan, hanka
|
bat
sortzen da. Arg.:
|
|
|
Nazioarteko geofisikari talde batek mundu osoko diamanteen kokalekua aurreikusten lagundu dezakeen mapa
|
bat
sortu du. Era horretako lehenbiziko irudia da, eta, hori prestatzeko, kontuan hartu
|