|
2000
|
|
|
Axularren euskara gozoaren estiloa oinarri hartuta, gaur egun edonork inolako zailtasunik gabe ulertuko duen euskara sortzea. Otto Pette eleberrian Anjel Lertxundik denok harritu (lehertxunditu, Joxerra Garziaren eran esateko) gintuen euskara berri
|
bat
sortu zuen eran sortu ei du Irigoienek berea nobela honetan. Idazleari askotan gertatzen zaio irudi bat hartu eta haren obsesioak bizi izatea:
|
|
|
Ekimen honen sustatzaileak hasiera hasieratik jabetu ziren lantzen ari ziren proiektuaren helburuak epe luzera begira landu behar zirela, eta ezinbestekoa zela zutabe sendoetan oinarritzea. Horretarako lan talde berri
|
bat
sortu zuten, kazetaritzan, publizitatean eta marketinean arituko zirenak.
|
|
|
Hasiera batean paperezko egunkaritik aukeratutako berri bakar batzuk sareratu zituzten eta poliki poliki handituz joan ziren edukien kopurua. Joan zen urtean La Vanguardia Digital ek zerbitzari propio
|
bat
sortu zuen, batik bat, taldearen produktu guztiak baliabide honen bitartez sareratzeko asmoarekin.
|
|
|
Bildu ditudan datu eta osagaien analisitik ondorioztatu dudanez, nazioarteko mailan euskal nazionalismoak gauzatu zituen ekintzak elkarri lotuta egon ziren; ekintza horien eraginez gauzatu zen politikak bi alde osagarri izan zituen: lehenik, ildo teoriko
|
bat
sortu zuen kanpo jardueraren eremuan; bigarrenik, ildo teoriko hori praxira eraman zuen, proposatutako nazioarteko harremanak gauzatu egin baitzituen.
|
|
|
Gerraren hasierak kultura eta gizarte panorama osoa aldatu bazuen, gatazkaren eboluzioarekin batera sasinormaltasun berri
|
bat
sortuz joan zen. Giro horretan eta Iparraldeko intelektualen eskutik, euskal aldizkariak berriro ere poliki poliki sortu ziren.
|
|
|
Poeta, lurrik ezean, bere baitan biltzen da, edonongo zuhaitz baten pean, are gehiago, gurea ez den gerizpean. Erbesteratuen artean hain zabaldua zegoen herrimina alboratuz, poesia bortitz
|
bat
sortzen du, bulko handikoa, irudimen librekoa, ez inondik ere negartia. Zuhaitz mexikar baten itzalpera biltzen da eta ez du Otañoren atariko intxaurrondoa amets.
|
|
|
Datu base komun
|
bat
sortu dugu sareko liburutegi guztien katalogoak sartu ahal izateko. Hauetan, informazio bibliografikoa eta erregistroen kokapena eskaintzen da.
|
|
|
Teknologia berri hauek eskura jartzen digute hainbat aukera, gero eta makina potenteagoak, gero eta programa gehiago, gai hauetan adituak ez garenontzat terminologia ulertezina... Hau guztia ez dago denon eskura, gizarte sektore ezberdinak ere hor daude eta ondorioz analfabeto zibernetiko multzo handi
|
bat
sortzen ari da.
|
|
|
Nork esan du pornografia ez dela objektu artistikoa?), eta, ondoren, isil isilik gelditu mundu guztia. Ez da denbora gehiegi pasako izen handiko artistaren batek, gure mugetatik kanpo, polemika sutsuren
|
bat
sortzen duen arte. Zain nago orduan zer entzun!
|
|
2001
|
|
|
Hor ere ageri da, nire ustez behintzat, euskaltzaleak edota abertzaleak herritarrengandik hurbilen egitekoa litzatekeen lanetik saihestuta bezala daudela eta eginbehar hori folklorezaleen eskuetan uzten dutela. Guztiaren beharra dago, Ma talazbezalako obra
|
bat
sortzea, baita herrietan euskal kantuaren inguruko gaualdiak antolatzeaere. Batak ez du eragozten bestea izatea, baina lan asko dela badakit eta aukerak egiterat behartuta gaudela ere. Zuberoan euskal kulturaren osotasun eta bizitasun premia horiek kontuan hartuko dituen erakunde bat eskas dagoela nabari da; eta espero dut, 2002ko kultur balantzeaz aipamentxo bat egitea Jakin ek galdegiten badit behintzat, egitura honen sorreraren berri eman ahal izango dudala.°
|
|
|
Gogoan dut Pako Aristik Sautre la ETBko literatur saioko aurreneko denboraldiko" Solasa" sailari zuzendu zion komentario adeitsua (Gar a, VI): horrela —zioen— ez da (euskarazko) irakurzaletasunik bultzatzen;" jendeari irakurtzeko gogoak kentzeko edo zer ez duen irakurri behar esateko ez zegoela telebista programa
|
bat
sortu beharrik". Ez nago ados:
|
|
|
Langileen formazioa 191.557,80 Kapital publikoaren stocka (materiala) 138.119,81 Kapital pribatuaren stocka (materiala) 135.182,12 Lanpostu berria 50.721,37 Beraz, bistan denez, eraginik handiena I+G deritzaninbe rtsioan lortzen da eta, ondoren, langileen kualifikazioa gehitzen. Gero, makinaria, azpiegitura fisiko eta gainerako inbertsioetan eta, azkenik, alde handiaz, lanpostu berri
|
bat
sortzen.
|
|
|
Historiaren lekuan mitoa jartzea omen da hori, eta Euskal Herri (EAE) errealaren lekuan entelekia
|
bat
sortzea. " Gezur" historiko eta geografiko hauxe da, hain zuzen, indarkeriaren iturburua, sortzen duen frustrazioagatik eta eragiten duen borrokagatik.
|
|
|
Orain gertatu da gainera, LizarraGaraziren egiunea dela eta, lehenengo biderrez sumatu dutela euskal fronte nazional
|
bat
sortuz gero, hots, ezker, erdi eta eskuin abertzaleak batuz gero, benetako prozesu bat ireki daitekeela autodeterminazioan amai daitekeena, honek independentziaren bidean ekar dezakeenarekin. Horrexegatik egiten dira hain zuzen hain ulergaitz, alde batetik, ETAk su etena apurtzea eta horretarako emandako arrazoi multzoa, eta, bestetik, su etenaren garaian bertan ere, batzuek, bistalaburtasun kronikoaz horniturik, tentsio eta tinkadurari eustearren kale borrokari ekiteko erakutsitako joera absurdua, oraingoak ez aipatzeko, non gobernu arrotzenordezkari ematen baitute, bai ETAk eta bai kale borroka zuzentzen dutenek.
|
|
|
Aldi berean euskararen normalizazioaren alde neurri eraginkorrak hartzeko garaian, batzuek egoera gatazkatsu eta tamalgarri hori aitzakiatzat hartzen dute prozesu horretan ezer gutxi egiteko. Euskalgintzak bere diskurtso autonomo propio
|
bat
sortu eta plazaratu behar du. Gizarteakorain arte euskarari eta euskal kulturari erakutsi zion aldekotasun eta atxikimendua baliarazi behar ditu ideologia eta ikuspegi politiko desberdinetako pertsonek nahi eta erabiltzen dutela aldarrikatuz.
|
|
|
Baina batez ere, gizartearen gehiengoak euskararen aldeko eta euskararen normalizazioaren aldeko apustu garbia egiten duela jabetu direnean. Euskarak bizirik diraueno, eta areago, aurrerapausoak ematen dituen bitartean, herri autogestionatu
|
bat
sortzeko arriskua ikusten dute, eta beldur eta kezka horren ondorio dira erasook.
|
|
|
Lege natural baten ondorio balitz bezala, mendero nazioarteko sistema aldatzeko behar diren botere, borondate eta indar intelektual eta morala dituen herri
|
bat
sortzen da. XVII. mendean, Frantziak, Richelieu kardinala buruan, ikuspegi modernoa eman zien nazioarteko harremanei, Nazio Estatuan oinarriturik eta bere interes nazionalek bultzaturik.
|
|
2002
|
|
|
Ez beharbada egun batetik besterako" pelotazoak" ematen dituzten horietakoak. Baina bai gizartearen sektore askotara iristen den azpisare ideologiko ezkutu
|
bat
sortzen dutenak.
|
|
|
2. Galdera okerra da. Zertaz hitz egiten ari gara, erakunde unibertsitario berri
|
bat
sortzeaz edo lehendik dagoen bat (EHU, jakina) hizkuntza irizpideen arabera erdibitzeaz. Bi gauza arras desberdin baitira.
|
|
|
Euskal Unibertsitatea sortzeko inoiz aipatu den asmobideraga rri (nire ustez) bakarra Joxerra Etxebarriari entzun nion, duela zenbait urte, hitzaldi batean. Esaten zigun orduan bidea ikastetxe berri
|
bat
sortzea zela, txikia hasieran, poliki poliki garatuko zena. Non sortuko zukeen ere esan zigun, baina ez dator harira orduko xehetasunak errepikatzea.
|
|
|
Eman dezagun datu erabakigarri bat: azken hogei hogeitamar urteetan euskal komunitate zientifiko
|
intelektual
bat sortu eta garatu da, ia ia ezerezetik abiatuta. UEUren Inguma proiektuan egiazta daitekeen bezala, une honetan gutxienez lau mila pertsona dago unibertsitate mailako kultur produkturen bat (liburu, artikulu, hitzaldi) sortuduena euskaraz.
|
|
|
Ezen, une honetan, lau mila lagun horiek sakabanatuta daude, dozenaka leku desberdinetan lanean, elkarren arteko komunikazioa nahikoa murritza delarik. Ezinbestekoa ote erakunde unibe rtsitariobe rri
|
bat
sortzea. Edo aski litzateke gaur egun daudenetan euskara bultzatzea eta, beraien ondoan bestelako satelite batzuk (Euskaltzaindia, Eusko Ikaskuntza, UEU, Arantzadi, Elhuyar, Jakin, eta abar eta abar) sendotzea?
|
|
|
Eta proposamen zehatzak beti eskergarriak direnez gero, horra bat: Soziolinguistikak EHUn leku berezirik ez duenez gero, eta Euskal Herrirako gai bereziki garrantzitsua denez, Eusko Jaurlaritzak Ikastetxe Unibertsitario berezi
|
bat
sortu luke epe laburrera, eta baliabidez ondo hornitu. Berdin dio izenak, Madrilgo Ministerioen hatzaparretatik kanpo badago.
|
|
|
Nire iritziz beste unibertsitate
|
bat
sortzea ez da bidea. Horretarako nahikoa baliabide ekonomiko egonik ere, arriskutsua deritzot.
|
|
|
Bestelako kontua da ikasle eta irakasle horien gaitasun eta praktika linguistikoa; nabarmena baita, gutxienezni re ikasle askoren artean, gaztelaniara jotzeko joera eta adar euskalduneko irakasle ugarik euskara beren klaseetanbaka rrik erabiltzea. Unibertsitate euskaldun
|
bat
sortzeak konpaktazio efektua edukiko luke, kasurik onenean. Irakaskuntza materialaren urritasuna ere oso nabaria da arlo guztietan.
|
|
|
Gauzak ez dira hobetzen baldintza politikoak eta juridikoak aztertzen ditugunean. Gaur egun, legez, ezinezkoa da, baldin eta europar izaerako unibertsitate erakunderen
|
bat
sortuko ez bagenu, Euskal Herri osoa hartukolukeen unibertsitatea sortzea; Nafarroa eta EAE bilduko lituzkeena ere ezinezkoa litzateke. Are gehiago, EAEko Euskal Herriko Unibertsitatearen zatiketa ezinezkoa izango litzakete, erkidego honetan indarrean dagoen legedia aldatu gabe.
|
|
|
ia hogeita bost mila ikasle ditu euskarazko komunitate unibertsitarioak. Halandaze, iritsita ei gaude euskarazko unibertsitate
|
bat
sortzeko masa kritikoraino, eta horrek nola halako euforiaekarri du plazara, neuk behintzat ederretsi ezin dudana. Izatez, momentu honetan ikasleen aldetik dator nire kezka nagusia, eta, areago, egoera nahiko ezkorrean nauka.
|
|
|
Logika sinplea du gure konfiantzak. Aurreko hogeita bost urteotan euskaldunok zenbait unibertsitate abiarazteko —nagusiki gaztelaniaz funtzionatu dutenun ibertsitateak izanik ere— gai izan bagara, egindako gauza guztiak euskaraz ere egin daitezkeenez, zergatik ez gara, bada, gai izango nagusiki euskaraz funtzionatuko duen unibertsitate
|
bat
sortzeko. Non da arazoa?
|
|
|
Lehenbiziko aukeraren kasuan, inguruko unibertsitateekin konparatuta, unibertsitate berri horrek urteetan ospe apalagoa edukiko luke, lehiakortasunaren aldetik egoera hori oso arriskutsua izanik. Onartzen baldin badugu gero eta arazo gehiago dagoela" bezeroak" lortzeko (zenbait fakultatetan ikasle kopurua nabarmenki jaitsi da; bestetan, nahiz eta kopurua mantendu, sartzeko behar den nota minimoa dezente jaitsi da), ospe apaleko euskal unibertsitate
|
bat
sortzea oso arriskutsua izango litzateke. Bigarren aukera hartzeko, orain beste unibertsitate eta ikerketa zentro etan lanean diharduten irakasle euskaldunei eskaintza argiak eta funtsezkoak egin litzaizkieke.
|
|
|
onak eta txarrak, handiak eta txikiak, gizonentzat edo andreentzatbaka rrik, erlijiosoak eta laikoak. Nola genuke, bada, guk ere hemen unibertsitate
|
bat
sortu, eskolak euskaraz emango lituzkeena. Eta gainera Estatu Batuetako unibertsitateren batekin erkatzeko modukoa izango litzateke.
|
|
|
Egoera hau ikusita ziur aski erantzuna berehala aterako zaigu: gure gizarteak eskatu eta exijitzen duenari erantzuteko ezinbestekotzat jotzen dugu Euskal Unibertsitate berri
|
bat
sortzea, lehendik daudenak ezin ditugulako kontsideratu eskaera horiek erantzuten dituztenik edo aukera ematen dituztenik horretarako.
|
|
|
Izan ere, Islama behin eta berriro iraintzen zen bitartean aberastasunean bizi ziren monarkien aurka zeuden. Lider boteretsueta ausart batek, Mendebaldeari aurre egin eta Golkoko lurraldea bateratzeko gai izango zen lider batek, Israel garaitu eta musulmanei duintasuna itzultzeko gauza izango zen mundu mailako potentzia
|
bat
sortu ahal izango zuen.
|
|
|
Orain arte, gatazka horretan Estatu Batuek buruzagi musulmanen ulerkuntza eta herritar osteen pasibotasuna izan dituzte beren alde. Baina baliteke, beste herrialde musulmanen bat erasotzen badute, iritzi publiko musulmanaren etsaitasunezko beste erantzun
|
bat
sortzea eta militantzia islamista haztea.
|
|
2003
|
|
|
Eta izan nahiaren harira, hizkuntza aldekotasuna sustatzea baitezpadakoa da. Ildo hortarik, geuretzat eta gainerakoentzat interesgarri eta erakargarria datekeen egoera berri
|
bat
sortzea da erronka; ideia, ekintza eta jarduera bizigarriak tarteko. Eta hori, gure esku dago.
|
|
|
Baina ez nuke nahi lerro hauek ETAren gorabehera honetan bakarrik gelditzea. Lehenago ere esan dut, egunkari berri
|
bat
sortzeko proiektuaren inguruko debatean, ez dudala goitik behera oso osorik zakarrontzira botatzeko moduko iritzi artikulurik aurkitu. Denetan ikusi ditudala kontuan hartzeko moduko erreflexio eta ideak.
|
|
2004
|
|
|
XX. mendearen 20ko hamarkadan hasi zen zinemaren komertzializazioa eta hor kultura berri
|
bat
sortu zen, gaur egun ezinbesteko bihurtu zaiguna. Irudiaren presentzia abiadura handiz areagotu da, ziztu bizian garatu da, eta beti eskolaz kanpo.
|
|
|
Eskolak ez ditu erakutsi zinema, literatura eta abar eskolan kontsumitzeko, eskolaz landa baizik. Era berean, zinema, telebista eta irudiarekin osatzen den informazioa, eta, beraz, formazio bidea, etsaitzat hartu izan du eskolak, eta mugimendu zentripetu
|
bat
sortu da. Filma eskolara eraman nahi izan du eta hor eskolatu, literaturarekin egin duen bezala.
|
|
|
Ekoiztetxeak eskuak igurzten hasi dira pastela hain gertu ikustean. Ea aurrerapauso horiek zuhurtasunez egiteko gai garen, gure beharren arabera eta gure tamainako ikus entzunezko industria
|
bat
sortzen asmatzen dugun; epe motzera begiratu beharrean epeertain eta luzera jarraipena izango duena. Bestela, administrazioari ikus entzunezko sukar hau pasatzen zaionean, eta adibidez euskal karrera espazialari ekiten dionean, ametsen fabrika honek berriro ere fabrikatik gutxi eta ametsetik asko izaten jarraituko du, 80ko hamarkadako ispilatze hartan gertatu zen bezalaxe.
|
|
|
Izan ere, 2003ko urrian egin ziren" Euskadiko Liburutegien Sistema Nazionalaren I. Jardunaldiak" deitutakoetan entzun zenez," erakunde"
|
bat
sortzearen aldekoak ziren hainbat aditu," erakunde" eta ez" biblioteka" bat (espresuki eskatu zuten terminoa ordezkatzea).
|
|
|
Hala ere, 1997an eraikuntza berri bat egin zuten, puntako teknologiak erabiliz dokumentuen kontserbazioa bermatzeko. Horrekin nahikoa ez, eta, zabalkunde lanari begira, erakunde berri
|
bat
sortzea erabaki zuten: " La Grande Bibliotheque du Quebec" deitu zioten hasiera batean biblioteka berriari.
|
|
|
Inte resgarriagoa egin zait ekimen hau, luzaz. te knologiaberriak baliatuz, irudimena eta teknika batuz, gogoa etabo rondatea gehituz, Iruñeako alde zaharrean 24 orduz, herri telebista
|
bat
sortu zuten. Oso modu errazean, alde zaharreko etxe eta tabernetan gaztetxetik emititutako irudiakha rtu zituzten.
|
|
|
Duda barik, egin beharreko lanen artean izan genuke, herri telebistok, euskarazko telebisten artekosare
|
bat
sortzearena. Zenbait aurrerapauso eman ditugu baina hasieratan gaude, asko dugu egiteko.
|
|
|
Sarritan aipatu izan dudan adibidea da: azken urteotan telebista lokal
|
bat
sortu eta antolatzea, egunkari bat muntatzea bezalakoa izan da, baina egunkariaren aleak kioskora iritsiko zirela bermatuta eduki gabe. Irratia rekin ere antzekoa da:
|
|
|
Irratia rekin ere antzekoa da: irrati emisore
|
bat
sortzen denean, berehala nahi duenak entzun dezake. Baina telebistarekin ez da halakorik gert atzen:
|
|
|
Laugarrenik, teknologia eta azpiegitura mailako garapenak dagoeneko bide egiten die aldaketa berriei: kablearen hedapena Nafarroan; Canal 4 eta Canal 6rentzako digital berria, ia benetako telebista autonomiko pribatubihu rtu baitira, Ikus entzunezkoaren Nafarroako Batzordearen baimenarekin analogikoan emitituz; Euskal Autonomia Erkidegoan kableak, Euskaltelen bitartez, merkatu osagarri
|
bat
sortuko du telebista lokalentzat; telebista lokal digital berriak; edo hemendik urte batzuetara gertatuko den itzalaldi analogikoa.
|
|
|
Udalak eta Eudel bera ere konbentzitu lirateke komunikazio esparru lokalaz arduratzeko betebeharrabadutela, Ongizatearen Gizarteari eta Informazioaren Gizarteari berezkoa zaion auzi bikoitza baita, hiritarrei zein parte hartzeari eskaintzen zaion zerbitzu bat gehiago baita, bai operadore publiko eta mistoen garapenaren bitartez bai zerbitzuen konbenioaren bitartez, herri eta eskualde mailako irrati telebista lokalak egon daitezen. Izan ere, inbertsio txiki batekin eta estandar jakin baten bidez irrati telebisten sare trinko
|
bat
sortu ahal izango litzateke, finantziazioa instalazio eta mantenutik bereiziz; batzuk sarean borondatez eta bertatik askatzeko gaitasunarekin arituz; lokal bakar eta balioanitzarekin —irrati eta telebista lokala—; lanaldi partzial edo osoko langileekin, emisio orduen kopuruen arabera, irratia eta telebista bateratuz eta kooperazio erregimenean antolatutako ekoizpen zentro edo agentzia b...
|
|
2005
|
|
|
Hau da, teknopop musika mugimenduarenhelburua ez zen bere inguru sozio-politikoaren isla zuzena izatea. Bere aktoreek nahiago zuten mundu metaforiko
|
bat
sortu, istorio desberdinak konta zitzaten. Egia akademiko eta erlijio egietatik harago, teknozientziaren alde onak eta, bestalde, alde txarrak ikusten zituztenetatik harago, teknopop musikak —bere esperimentazioan ez hain urrun zientzia fikziotik— mundu anitz moldatzera zuzendu zituen urratsak.
|
|
|
Urtero kurtso berri
|
bat
sortu behar genuen. Jende oso jatorra aurkitu nuen irakasle izateko.
|
|
|
Hau da euskal literaturan emakumeen lehenengo agerpena. Ahozko literaturarekin daukate zerikusia; beraz, literatura idatzia baino lehenagoko testigantzatzat hartuko ditugu emakumeen tradizio literario
|
bat
sortzeko saiakera honetan (eta dudarik gabe, bertsolaritzaren aitzindaritzat hartuko ditugu andrehaue k) 6 Denak dira familia aberatsetakoak, eta hil berriden senar, aita edo ahizpari abestuko diote euren historia kontatuz. Koldo Mitxelenaren berbak dira hauek:
|
|
|
• Lan arazo
|
bat
sortzen da Administrazioaren jokabide honekin. Izan ere, hainbat langilek beren egonkortasuna galdu dute.
|
|
|
Sei segundoro blog
|
bat
sortzen da nazioartean. milioika daude honezkero. Gehiago dira irakurleak (aktiboak asko, pasiboak ugari), beraz milioika pertsona dira egunean zehar Interneteko bitakoretatik informazioa jaso eta baliatzen dutenak.
|
|
2006
|
|
|
Idazleak ez duela dena esan behar, alegia. Idazleak sujeritu egiten duela, beste mundu
|
bat
sortzeko pizgarriak ematen dituela... gainontzekoak irakurleak jarri behar dituela bere zakutik. Idazleak emango dizkizu zubirako habeak, baina bete dezala porlanez zubia, lotu ditzala torlojuak norberak!
|
|
|
Etorkinak zein bertakoak elkarrekin bizitzeko moduari buruzko hausnarketa egin behar dugu. Munduan ez dugu izan hainbeste aukera aniztasunari erantzuteko; horrek identitate berri
|
bat
sortzen du eta horretara irekiak egon behar dugu. Euskadi bertan bizi nahi dugunona da eta luke kultura ezberdinen biziraupenarekin amets egitea eta hori lortzera bultzatuko gaituen testuingurua sortzen saiatzea.
|
|
|
Honetan guztian etendura
|
bat
sortzen ari da; eta ausarki behar da ikertu eta plazaratu. Etsaiaren joko abilaren ondorioz:
|
|
|
Alegia, euskal gizartea ez bada gai Arantzazu berri
|
bat
sortzeko, euskararen paradigma berria sehaska gabe jaioko da. Eta sehaska gabe jaiotzen den umeak ezin du hazkunde normala izan, beti amaren titiari itsatsita biziko da, beregaintasunik gabe.
|
|
|
Baina zerbait garrantzitsuagoa ere egiten dute: sinbolo
|
bat
sortzen dute, erregimenarekin identifikatzen ez ziren guztiek onar zezaketen sinboloa: Olentzero.
|
|
|
Baina, ororen buru, antifrankista horiek guztiak kultura berri
|
bat
sortzeko gai izan ziren: Pio Baroja, Unamuno, Sabino Arana, Azkue eta Barandiaran, adibidez, guztien ekarpenak sintesi bakar eta guztiontzat onargarri izan zitekeen batean sortzeko eta zabaltzeko.
|
|
|
Noski, oso kasuistika zabala dago aipatzen ari garen bikote gazteen artean, bai gaitasun eta bai ohitura aldetik, eta, urruntze ariketa hori egin nahian, goian aipatutakoen tankerako galdera asko jarri dira mahai gainean aipatu lantaldean. Eta bertako ondorioetako bat izan da, han bildutakoen ustez orokorrean gai honetan hobe zela eguneroko hizkuntz jokaeraz, horiekin gustura dauden edo ez," hobetu" nahi luketen... pentsaraziko duen dinamika
|
bat
sortzen saiatzea, zuzenean" bere ohiturak" aldatu nahi dituenari begira material edo gida bat eskaintzen saiatzea baino.
|
|
|
" Jakin aldizkariak, oraingoz liburu erara, lanean jarraitu nahi luke. Lan honen pareko, liburu sorta
|
bat
sortu nahi da...". Donostiako Atotxako fraideen komentuan izan zen bilera.
|
|
|
Gure egitarau honek [Jakin sorta renak] beharrezko ditugun kultur arlo asko ikutu gabe uzten duela esan behar. Hau dela ta, patrikako liburuxka sorta
|
bat
sortzeko asmo ideiatu da. Ideia berri honek, batez ere, eragin digu Jakinez ematen ari gatzaizkizun txostena azaltzera.
|
|
|
Eta, hain zuzen, izen horixe zuen talde
|
bat
sortu zen herrian: Euskaltzaleak.
|
|
|
Kitto!, esan nuen nik. Baina badakit mugimendu indartsu
|
bat
sortzeko momentua iritsi zenean, Euskaltzaleak baino indartsuagoa, politizatuagoa, organizatuagoa... komeriak izan zirela. Parrokiako aretoan egin zen bilera batean izan zen.
|
|
|
Han ere medikutan ibili ginen. Bizkar hezurrean, artropatia degeneratibo
|
bat
sortu omen zitzaidan eta medula estutu. Beste ebakuntza bat egin zidaten baina herren gelditu naiz betirako, eta okerrera egingo omen du.
|
|
2007
|
|
|
" Euskerakeria?". Mutur joka gogorren
|
bat
sortuko zidak; baiña itz egin bearrean aurkitzen nauk, eta ez nauk iñola ere ixilduko, ez bainegok bakarrik. Ba litekek Pazkoatako alean dana ez sartzea, eta ola bada bi ataletan argitaratuko diat.
|
|
|
Hala ere, zuzendaritza berriak 59ko bileran batzarrak hiru puntu garrantzizko onartzea erdietsi du: 1) hileroko agerkari txiki
|
bat
sortzea(" Jakintxo"), aldizkaria arintzeko hizkuntzaren inguruko eztabaidak hara bideratuz; 2) garbi ala mordoilo eztabaida irtenbiderik gabeko zaku kalea gertatzen ari baitzen, hurrengo bilerak beste gai batzuen inguruan antolatzea(" urtean barrena pentsatuko dugu nola eta noiz billera ori egin"); 3) inkesta bat egitea irakurleen iritzi bila, besteren artean galdera hau ere e... " teknika eta kultura itzak euskeraz sortu bear ditugu, edo kanpokoak ere onartu?".
|
|
|
Jakin ek programa bikain hau beteko badu —baiña ez nolanahi, baizik egungo Euskal herriak merezi duen tamaiñan—, talde edo redakzio ekipo sendo
|
bat
sortzea, beste irtenbiderik ez da ikusten.
|
|
|
Prest nago edozertarako; euskaltzain bat baiño geiago nerekin ba det, ta ondo xamar pentsatutako lana da. Eztabaidaren
|
bat
sortzen bada, askok edo batzuk irakurriko naute ta ba liteke norbait esnatzea. Oinbeste artikulu itzaurrekin, ba dakit zai geldituko zerana; ez da beste munduko gauzarik; baiña bai biotz biotzetik ta burutik irten zaidana.
|
|
|
Antzeko zerbait esan daiteke Gipuzkoako ikastolei buruz, Karlos Santamaria, Mitxelena, Lasarte eta Zumalaberekin. Antton Ormazak berriki adierazi duenez, 1966an Bermeoko ikastola sortzean, Garai hartan, orduko kontuak albo batera utzi, eta egarri berri
|
bat
sortu zen. Egarri horrek bultzada emango zion hezkuntzari, soziopolitikari eta, nola ez, gure hizkuntzari.
|
|
|
Azken horietatik hasiko gara: abertzaletasunak indar berria hartu zuen Ameriketan; izan ere, hirugarren belaunaldi
|
bat
sortu zen (lehena mende hasieran Argentinan, bigarrena 1939koa eta hirugarrena 1950ekoa), exiliatu asko heldu baitziren bertara eta, gainera, aurreko belaunaldien seme alabak gehiago inplikatu ziren lan politikoetan. Aldizkari politiko berriak sortzeko gai izan ziren, ez bakarrik Ameriketako euskaldunei zuzenduta, baita Euskal Herriko abertzale eta euskaldunei zuzendutakoak ere.
|
|
|
Neurri aipagarrienak hauek lirateke: ...sortu zen, eta hurrengo Plan Ekonomikoak eratzeko oinarriak bulego horretatik aterako ziren; 2) dibisen merkatua berrantolatu zen, kanbio sistema aldeaniztuna ezabatu eta sistema bateratua sortu zen, non pezetaren kanbio tasa dolarrarekiko 42 pezetaraino desbaloratu zen; 3) moneta politika erabiltzen hasi zen eta Banco de Españaren birdeskontu tasa handitu; 4) muga zerga berriak eratzeko batzorde
|
bat
sortu zen; 5) epe ertain eta luzerako kreditu sistema birrantolatu zen;...
|
|
|
Nahiz eta langileek eskatzen zuten igoera handia izan, ez zuten burua makurtu gatazka piztu zenean. Errealitate sozial berri
|
bat
sortzen ari zen, eta langileek testuinguru berri horretan gero eta gehiago zuten esateko. Gobernuak soldaten igoera esanguratsua onartu zuen baina, denbora berean, enpresa handienetako langileen artean borroka antolatzeko modu berriak sortu ziren.
|
|
|
Horrela ikus daiteke 1950eko hamarkadaren erdialdetik aurrera hazkunde ekonomikoak zekartzan arazo sozialei aurre egiteko zer erantzun eta soluzio asmatu ziren: ikusi dugun bezala, protesta eta grebak gero eta ugariago antolatzen hasi ziren, langileria berri
|
bat
sortuz eta denboraren poderioz langile mugimendua eta oposizio politikoaren berpizkundea (azken oposizio horren barruan euskal nazionalismo berri batekin kontatu da) agertoki politikoan aktiboki azalduz. Euskal gizartea fase ekonomiko berri baten atarian baldin bazegoen, klase borroken dinamika ere beste maila batean kokatzen ari zen.
|
|
|
• Informazioaren aroa. Egun, informazioaren aroan gaudenez, teknologia berriei esker interneteko loturen bitartez liburutegi orokor birtual
|
bat
sortzeko oztoporik ez dago. Orain arte liburutegien katalogo kolektiboak garatu ditugun bezala, liburutegi digitalak zabaltzeko aukera dago.
|
|
|
Ez dut esanen noiz itzuliko zain nagoela, aski du ipuinak narratzailea zoratuta daukan neskaren aitak osaba mitiko
|
bat
sorturik, txarra izateko.
|
|
|
Enpresari berriak bere ideiak, bere etorkizuna, bere dirutxoak, bere ordurik gabeko lana eta buruhausteak eskaintzen dizkigu. Lehenbiziko fruitua lanpostu berri
|
bat
sortzea da: bere enpresaburu lanpostua.
|
|
|
Oso laikoak omen gara, eta aspaldi utzi omen genion elizara joateari. Azkenean beste erlijio berri
|
bat
sortu da, eta erlijio horrek diruaren kutsua daukanez, denok sinesten dugu eta denok joaten gara erlijio horren elizara igandero; edo larunbatetan zehatzago: Babelia irakurtzera.
|
|
|
Gurean ere, tresna berezi
|
bat
sortu da. Euskal Herrian twitter erabiltzen dutenak identifikatuz, sarea osatuz, Txioka.net sortu da.
|
|
|
Moulinesen iritziz, hegemonikoak izateko asmorik ez duten nazioetan egin lirateke bozketa horiek eta erdiak baino bat gehiagok erabakitzen duena errespetatu. Estatu berri
|
bat
sortzeko erabakia barne. Artetarekin kontraste garbian, hori da demokrata baten eginkizuna, Moulinesen iritziz.
|
|
|
Teoria horren arabera, posible izango litzateke azaltzea zergatik euskal nazioa ez den existitzen: euskal nazionalismoak asmatutako nazioa ez delako existitzen eta estaturik ez duelako benetako nazio
|
bat
sortzeko. Nazio espainola ere zergatik existitzen den argi geratuko litzateke, euskaldunak ez bezala, estatuaren jabe direlako.
|
|
|
Aditu horietako batek zioen Jaurlaritzak euskarazko itzultzaile automatikoa garatzeko abiatu duen prozesua, baliatu beharreko aukera polita dela, ez jostailu
|
bat
sortzeko, ez dagoen azpiegitura bat sortzeko baizik. Nire ustez erdiz erdi asmatu zuen esan zuenean azpiegitura eta sarea direla beharrezkoak une honetan, euskararen eta euskararentzako teknologiaren ikerketan dihardutenen arteko lankidetza bilatu behar dela eta corpusak biltzeak eta lantzeak lehentasuna dutela.
|
|
|
Aditu horietako batek zioen Jaurlaritzak euskarazko itzultzaile automatikoa garatzeko abiatu duen prozesua, baliatu beharreko aukera polita dela, ez jostailu bat sortzeko, ez dagoen azpiegitura
|
bat
sortzeko baizik. Nire ustez erdiz erdi asmatu zuen esan zuenean azpiegitura eta sarea direla beharrezkoak une honetan, euskararen eta euskararentzako teknologiaren ikerketan dihardutenen arteko lankidetza bilatu behar dela eta corpusak biltzeak eta lantzeak lehentasuna dutela.
|
|
|
Azkenik, erakusketari datxikola, Euskal kultur erakundeak Internet atari berezi
|
bat
sortu du (www.batekmila.com), hain zuzen erakusketaren osagarri diren argibide edo eduki berezi batzuei begiratzeko.
|
|
|
Aditu horiek honako ideia hau dute abiapuntutzat: gutxietsitako gizatalde nazionalen eskubideak eta beren herritarrenak babesteko sistema eraginkor
|
bat
sortzea printzipio demokratikoaren eskakizun demokratikoa da estatu baten baitan hainbat nazio nortasun elkarrekin bizi direnean, alegia nazio anitzeko estatuetan.
|
|
|
Habermasek ez du ukatzen berezko nortasuna duten gizataldeek zilegitasunik dutenik estatu
|
bat
sortzeko. Berak, ordea, estatuak sortzeko justifikazio nazionalistari (nazio bakoitzari estatu bat dagokio) beste bat gaineratzen dio:
|
|
|
Habermasen proposamenak, beraz, ez dio uko egiten gizatalde nazional batek demokratikoki eta bide baketsuen bidez estatu
|
bat
sortzeari, herritarren gehiengoak hala egin nahi badu. Hala ere, bere ustez, nortasun ezberdinen arteko adostasuna lortzea batzuetan hobe izan daiteke, eta nahiz eta estatuak nortasun bakar batean oinarriturik ez egon, estatua oinarritzeko nazioen arteko adostasuna (abertzaletasun konstituzionala) nazionalitatearen justifikazioa bezain zilegi dela pentsatzen du.
|
|
|
Hala ere, bere ustez, nortasun ezberdinen arteko adostasuna lortzea batzuetan hobe izan daiteke, eta nahiz eta estatuak nortasun bakar batean oinarriturik ez egon, estatua oinarritzeko nazioen arteko adostasuna (abertzaletasun konstituzionala) nazionalitatearen justifikazioa bezain zilegi dela pentsatzen du. Habermasen aukerak, hala ere, gizatalde nazionaletako herritarren adostasuna eskatzen du, beste gizatalde nazionalekin batera estatu
|
bat
sortzeko. Horrenbestez, ondoriozta daiteke gizatalde nazionaletako herritarrei galdetu behar zaiela aukera horrekin ados dauden ala ez.
|
|
2008
|
|
|
Urte berria hasi da baina ez du ematen giro politikoa marko soziolinguistiko berri
|
bat
sortzeko egokia izango denik. Biek beti bezala jarraituko dutela dirudi.
|
|
|
Esan moduan, ezberdintasun horien atzean gizarte sareek duten garrantzia dago; nazionalitateka ibilbide ezberdinak egiten dira, stock effect edo tantakako prozesuan oinarrituta, hari ikusezin batek sistema aditu
|
bat
sortzen duelarik. Sare horiek eta lurralde bakoitzeko ekonomi sektoreek elkar eragiten dute, eta horrek esplikatzen du jatorri bakoitzeko pertsonek lan merkatuan dituzten aukerak.
|
|
|
Esparru instituzionalari dagokionez, hiru proposamen egin litezke: Kataluniaren berezko filosofia ezarriko duen esparru dokumentu bat lantzea; ministerio izaera izango duen zuzendaritza politiko
|
bat
sortzea; gobernu ekintza bideratuko duen informazioa sortu, kudeatu eta hedatzeaz arduratuko den ikerketa gune edo Institutu bat sortzea.
|
|
|
Esparru instituzionalari dagokionez, hiru proposamen egin litezke: Kataluniaren berezko filosofia ezarriko duen esparru dokumentu bat lantzea; ministerio izaera izango duen zuzendaritza politiko bat sortzea; gobernu ekintza bideratuko duen informazioa sortu, kudeatu eta hedatzeaz arduratuko den ikerketa gune edo Institutu
|
bat
sortzea.
|
|
|
Ikuspuntu instituzional horretan bertan, immigrazioaren kudeaketa ikusteko bi era daude: Flandesen zeharkako ikuskera aplikatzen da (ministerio bakoitzak lantzen du gaia, edo sortzen du gaia koordinatzeko egitura); Quebecen, aldiz, trataera espezifikoagoa ematen zaio, gaia lantzeko sail berri
|
bat
sortuz. Katalunian, momentuz, immigrazioaren zuzendaritza politikoa Ongizatetik Presidentziara pasatu zen (2000 urtean Immigraziorako Idazkaritza, SIM, sortu zen bertan), eta legealdi berriarekin eta hiruko gobernuaren garaian (PSC, ERC, ICV), Presidentziatik Ongizate eta Familia Sailera.
|
|
|
Teknika horiek egun dituzten diskriminazio ahalmenak mugatuegiak dira gure gogoaren oparotasun osoaz jabetzeko, baina espero liteke hobetuz joatea, noraino irits litezkeen esaterik ez badago ere. Edonola ere, ibilbide luze baten ondoren, aurrerapen teknologikoek bat egiten dute ideien garapenarekin, gogoaren eta garunaren misterioa argitze aldera abagune apropos
|
bat
sortzeko.
|
|
|
Azkenik, aurreko arrazoiak indartsuak badira ere, ezin da ulertu atzerapen hori ez badugu kontuan hartzen nolabaiteko balazta ideologiko bat, aurreiritzi eta beldurrez eraikitako murru bat, gogoaren misterioa argitzearen kontra jokatzen duena. Izan ere, gure barne gune kuttunenean sentitzen dugun niaren esperientzia hori fisika eta kimikara murriztua ikusteak halako ezerosotasun
|
bat
sor lekiguke, kontrol sentsazioa galarazi, materialismo hotzean murgildu. Pentsa dezagun zientziaren bidetik lehenago ere etorri direla gizadiaren estatusa ahulduz joan diren erasoak eta gure nartzisismoa nahiko iraindua dagoela alde horretatik.
|
|
|
Inkesta Soziolinguistikoa eta Euskararen Kale Neurketaren emaitzak. IV. Inkesta Soziolinguistikoan indize
|
bat
sortu dute euskararen erabilera neurtzeko. Indizea zehazteko erabileraren eremu soziofuntzional ezberdinak hartu dituzte kontuan:
|
|
|
Orain arte unibertsitate irakaskuntza funtsean edukiak irakasteaz arduratu bada ere, eszenatoki berrian ikasleen gaitasunak garatzen dituzten ikaskuntza prozesuak hartzen ari dira lehentasuna. Horrela, formazioaren kalitatea areagotu dezakeen eta irakasleen lana modu desberdinean ulertzera eraman diezagukeen irakaskuntza kultura berri
|
bat
sortzen ari da Bolognako prozesuaren garapenarekin batera. Kultura berri horren ezaugarri nagusiak gaitasunetan oinarritutako formazioaren ikuspegia eta irakasteko ikasteko metodologiaren berrikuntza sakona dira.
|
|
|
Batetik, unibertsitateek joko esparru zabalagoa izango dute euren akademia estrategia garatzeko; hau da, askatasun gehiago izango dute eta, ondorioz, erantzukizun handiagoarekin jokatu dute hemendik aurrera. Era horretara, gure unibertsitateak, Euskal Herriko Unibertsitateak, gaitasun handiagoa izango du euskal gizartearen beharrak eta eskariak asetzeko egokiagoa izango den irakaskuntza eskaintza
|
bat
sortzeko.
|
|
|
Tira, kontua da munduan zehar barcamp izeneko deskonferentziak ari direla hedatzen barra barra. Gai bat hartu, sarean zabaldu, wiki
|
bat
sortu eta parte hartze zuzena sustatuz, jendeak gaiak proposatuz, hizlariak izendatu eta deskonferentziak direla teknologia berrien alorrean bogako topaguneak. Kongresuak antolatzen urteak joan urteak etorri, denboraren joanean ia esklusiboki horretara dedikatzen denik badagoen arren, antolaketa modu berriek, sareak eta jendearen parte hartzea bultzatzen duten garaiok hori ekarri dute.
|
|
|
Bestela esanda, erantzuna, maila batean behintzat, eragile pribatuen esku dago, esan nahi baita, Euskal Konfederazioak 2008ko apirilaren 21ean egin duen moduan, hizkuntza gutxituen ezagupen ofizialerako plataforma komun
|
bat
sortzeaz gain eta gailu juridiko bat sortzea eskatzearekin batera, hizkuntza politika handinahiak bezain eraginkorrak sortzeko asmoz, ezinbestekoa dela ikustea elkarte, enpresa, fundazio ala herritar bakoitzak zer egin dezakeen, bere mailan eta bere baliabideekin, hizkuntza gutxituen transmisioa, ezagutza eta erabilpena bermatzeko. Bere historian zehar, hori izan da hizkuntza gutxituen indarra, hau da, norberaren ekimenean oinarritzea eta ez beharbada inoiz helduko ez den iraultza bat itxarotean.y
|
|
|
Bestela esanda, erantzuna, maila batean behintzat, eragile pribatuen esku dago, esan nahi baita, Euskal Konfederazioak 2008ko apirilaren 21ean egin duen moduan, hizkuntza gutxituen ezagupen ofizialerako plataforma komun bat sortzeaz gain eta gailu juridiko
|
bat
sortzea eskatzearekin batera, hizkuntza politika handinahiak bezain eraginkorrak sortzeko asmoz, ezinbestekoa dela ikustea elkarte, enpresa, fundazio ala herritar bakoitzak zer egin dezakeen, bere mailan eta bere baliabideekin, hizkuntza gutxituen transmisioa, ezagutza eta erabilpena bermatzeko. Bere historian zehar, hori izan da hizkuntza gutxituen indarra, hau da, norberaren ekimenean oinarritzea eta ez beharbada inoiz helduko ez den iraultza bat itxarotean.y
|
|
2009
|
|
|
merkataritza gero eta garrantzitsuagoa da, hiriak eta hiribilduak gero eta indartsuagoak, eta esan dugun bezala, toki horietako burgesek ez dituzte aintzat hartzen gizarte feudal zaharra eta bere ohiturak, leinuak eta beraien arteko liskarrak. Beraz, gizarte feudaleko leinuen beherakadarekin batera, gizartean poliki poliki unitate berri
|
bat
sortzen hasten da, familia zentzu estuagoan, denboraren poderioz gutxi gorabehera gaur egungo bezalako familia izango dena. Bada, unitate sozial berri horrek, familiak, izena behar du:
|