Bilaketa
dist.
non
lema/forma
nola
bilaketa
kategoria
Iragazkiak
Formularioa garbitu

Emaitzak: 311

2007
‎– Pertsonaien datu base bat sortzea, euskaltzaleen lagunarteko pertsonaiak sailkatuz, etorkizunean hiztegi biogra, ko baten sorrera bideratuko lukeena12.
‎1918an Bizkaia, Gipuzkoa, Araba eta Nafarroako diputazioek, eta Baiona, Iruñe eta Gasteizko Apezpikuak deiturik, hau da, Eliz agintariak, Eusko Ikaskuntzaren biltzarra antolatu zuten Oñatin, euskal kultura langai harturik. Bilera hartan ateratako ondorioei iraunkortasuna eman nahian, erakunde berri bat sortzea erabaki zuten, hau da, Eusko Ikaskuntza. Julián Elorza elkarte berriaren lehendakari izendatu zuten, Julio Urkijo lehendakariorde eta Angel Apraiz Bartzelonako unibertsitateko katedraduna idazkari269.
‎Sur la question et chez qui je puiserais largement499, dit très justement... à lappui de ma thèse500 Badirudi, hala ere, gaizki ulerturen bat sortu zela, Pelotari buruz ari zirela biak:
‎Munduko Lehen Gerra amaitu berri zegoen eta gerran ibilitako lankideek hainbat pentsaerakin itzuli ziren Euskal Herrira (nabarmenki gerlari ohien pentsaeraz, hau da, gerran parte hartu izanaren urguiluaz). Gazteok Adéma Eskualdunaren zuzendariarengandik urruntzeko nahia agertu zuten, Eskualdunan idazteari uko eginez eta aldizkari berri bat sortzeko guraria erakutsiz. Jean Elissalde, Jean Etchepare eta Jean Saint Pierrek, gerraren berri Eskualdunara?
2008
‎har daitekeena eta edozein jatorri geografikotako hiztunek beregana dezaketena. Edozein hiztun enuntziatu bat sortzen duen bakoitzean
‎herriaren ipui nak, esaerak eta aztikeriak biltzen ibili delarik, herriak eman dizkion bezalaxe batu eta azaldu edo Juan San Martink Zirikadak> eta Eztenkadak> eskribitu zituanean?. Salbador Garmendiak 1968an esana; baina ez ahoz esaten den antzerako kodigo ida tzi bat sortzeko, hiztun guztiek modu berean berba egingo balute bezala. Ez da kon tua eta belarrietarako idaztea, begietarako baino.
‎Horretarako, Euskal> Herriko> Hizkuntz> > egiteko batzorde bat sortu zuen bezala, lexiko alorreko ikerketak bideratzeko batzorde berezi bat eratu luke:
‎Hala ere, Txakolinaren> ospatzean soilik lehendabiziko lau salmoak agertzen ziren. Salmoez atal berri bat sortu eta atal horri izenburu hori jartzeak B. Gandiagaren protagonismoa eskatzen du, derrigorrez, V. VI. eta VII. salmoak idazteko konpromisoa olerkariak berak hartu behar izan zuen, zeren bakarrik lehendabiziko lau salmoekin ez baitzuen antolatzaileak atal berririk sortuko. Beraz atal berri hori osatzeko eta atal horretarako lau olerki berriak idazteko eginbeharra B. Gandiagari dagokio.
‎Espainolak Amerikara heldu, Ekuatore aldeko artxi pelagoa aurkitu eta bertako dortoka handiak ikustean, Islas> Galápagos> deitu zieten, gaur arte dirauen izenaz. ...ortoka bakarrak uretakoak direnez, herpetologoen artean galápago> uretako dortokei hasi zitzaien esaten, eta gaurko erabileran, tortuga> eta galápago> ez dira jada erabat sinonimo espainieraz, lehena generikoa eta bigarrena aurrekoaren talde mugatuago bat izanez, hots, erreka aintziretakoak, euskarazko ume> eta haur> hitzekin gertatzen den bereizkuntza bezalako bat sortu arte45.
‎Artikuluan lehenik hizkuntza arloko arauak ebaztekoautoritateen gabezia seinalatzen zen («Faltos los vascos de autoridad inapelable en materia lingüística[...]»). Horregatik Gasteizko apezpikutzaren babespean batzorde tekniko bat sortzea proposatzen zuen euskal izenen zerrendanolabait ofiziala eratzeko175.
‎Hipotesi horren alde aipa daiteke Azkuek La? Gacetarekin zuen gertutasuna181; autoritatedun erakunde bat sortzeko aspalditik zekarren guraria182; Diputazioetara zuzentzeko modua183; euskalariak asko ez zirela iriztea184; etab.
‎Joseba Zinkunegi gipuzkoar mediku jeltzaleak Akademia oso onuragarria zela iritzi zion, baina lehen akademikoak Diputazioak barik «euzkel­iztilariak eta euzkel­idazle [e] k» hautatu zituzketela zioen, «auek araudia egin dezatela, eta geroa araudiak agintzen duan eran gañerakoak autu» zitezela. Bilbotik idazten zuen J. Arizmendi ere Akademia bat sortzearen alde agertu zen, ortografia guztiz bateratzen lagunduko baitzukeen, neologismoak hautatzen eta eredu idatzia finkatzen, eskolatxoen anarkia gaindituz. Hala ere, zalantzak zituen:
‎Vizcaytik en, herriko alkateak, erdal eskolak uzteko eta euskal ikastetxeak sortzeko dei eginez amaitzen zuen obra. Bada Azkuek hurrengo urtean euskal ikastetxe bat sortu zuen, baina ez Lekeition, baizik Bilbon. Bilbotik, jakina, Euskal Herri osora hedatu gura zituen gisa horretako ekimen euskaltzaleak, baina beti ere hiriak barne hartuz eta izatez hirietatik abiatuz.
‎Horri buruz aurkitu dizkiodan hiru aipuak behintzat zerbait eskatzeko egin zituen: seminarioan euskara katedra bat sor zedin eskatzeko (1897ko aipua), apezpikuak euskara bultza zezan (1914) eta parrokietan euskara erabil zedin (1924). Nola azaldu, bestalde, euskara erlijioaren hesi bazen, Azkueren Ardi galdua eleberriko indianoak (1918) Ameriketan euskara gorde baina fedea galtzea?
‎Xahoren eragina Hego Euskal Herriko erdal idazle foruzaleetara igaroko zen denboraz, hark sortutako hainbat legenda hauek garatuz (Aitor, maitagarriak, basajauna...). Baina Hegoaldeko idazleok Xahoren erromantizismo iluminista eta erradikala galbahe moderatu eta katolikotik iragazi zuten, euskal tradizioen bertsio kontserbadore bat sortuz. Hola aipatzekoak dira José María Goizuetaren Leyen­das vascon­gadas (1851), Juan Venancio Arakistainen Tradicion­es vasco cán­tabras (1866), Francisco Navarro Villosladaren Amaya o los vascos enel siglo VIII (1879), Antonio Truebaren ipuinak etab.238.
‎Giro honetan, literatura eta folklorea nahastu egiten ziren. Hola, 1882ko artikulu batean, Antonio Truebak, ingelesek 1876an eratutako Folklore Society aren eredura, Euskal Herrian ere gisa bereko folklore elkarte bat sortu beharra aldarrikatu zuen. Truebaren ustez, euskal herri jakintzen bilketa lana ordurako nahiko aurreraturik zegoen, eta balantze gisa honako mugarriak aipatzen zituen:
‎milaka herritar esponteneoki manifestatu ziren Espainiako hiri nagusietan Alemaniaren aurkako gerra eskatzera. Garai berean Isaac Peral ingeniari militarrak ere izugarrizko ospea lortu zuen masen artean, heroi mailarainokoa, alemanen aurka aritzeko urpeko bat sortzeko saioengatik377 Juan Pablo Fusi ikertzaileak laburbiltzen duen bezala:
‎Santa Teresaren idazkera goxoa ere, ahozko hizkeratik hurbilekoa eta diminutiboekin bigundua Azkueren formetara ondo egokitzen da (bilbotar apaizak ere diminutiboak erabiltzeko ohitura handia zuen). Pentsa daiteke Santa Teresak agintari karmeliten erresistentziari aurre eginez ordena erlijiosoa erreformatzeko eta komentu berri bat sortzeko egin zuen borroka ere Azkuerentzat eredugarria izan zitekeela, berak ere, hainbat gizarte oztoporen aurka sortu nahi izan zituen eta erakunde euskaltzaleak, baita Eliza barruan ere.
‎Baliteke, Azkuek Tours-en izan zuen gida espiritualak, Bussyk eragitea debozio hau, hura ere salestarraren zale handia baitzen439 Hainbat urte geroago, 1919an Azkuek apaizen elkarte bat sortu nahi izan zuelarik, taldearen patroi gisa San Frantzisko Saleskoa jarri nahi izan zuen440 San Frantzisko Saleskoaren ezaugarri batzuk, Espasa entziklopedian ageri direnez, hauek ziren: «de feliz memoria, brillante fantasía, clara inteligencia, voluntad enérgica, corazón dulce y sensible, fué dueño siempre de sí mismo.» Beraz, esan liteke Azkueren izaera idealera nahiko ondo egokitzen zen eredua zela Saleskoa.
‎San Inazioren ereduak, hein batez Santa Teresa de Jesus-ena gogorarazten du: euskal santuak ere erakunde erlijiosoen eraberritzea gauzatu zuen, fedea bultzatzeko korporazio berri bat sortuz. Hortik ere Azkuerentzat eredugarri izan zitekeen.
‎Bereizketa konbentzionala da, zeren Azkueren proiektu ia guztiek zuten, gutxi asko, botere plataforma izateko bokazioa: euskarazko aldizkari bat sortzen zuenean, adibidez, proiektua ez zen aldizkari beraren baitan agortzen, baizik haren bidez beste zenbait gauza ere bultzatu nahi izaten zituen: ortografia eredu jakin bat, neologismo batzuk, euskalki zehatz bat, ideia jakin batzuk, etab. Hala ere, «beste zerbait» bultzatzeko asmo hori, argiago ageri da proiektu batzuetan beste batzuetan baino, izatez berariaz botere plataforma izateko planteatu baitzituen (Akademia adibidez).
‎Izan ere, nabarmen baliatu ziren haren Tours-eko hiztegiaz, hura gabe ezinezkoa izango zitzaielarik berena egitea. Dudarik gabe editore lanetan eta merkatuari begira Azkue baino trebeagoak ziren, formatu praktikodun hiztegi bat sortu baitzuten, irabaziak ere lortuz. Arazoa, esan bezala, hori egiteko Azkueren lanaz baliatzea izan zen, jatorrizko obra plagiatu ez ezik Tours-eko hiztegi defizitarioari salmentak ere «lapurtuz».
‎Azkenean, 1919an Euskaltzaindia sortu zelarik, haren esku jarri nahi izan zuen Azkuek bere erdara euskara hiztegi eskuizkribua. Izan ere Euskaltzaindiaren sortarauen artean «Diccionario General» bat sortzeko asmoa azaltzen zen64 Izen horrekin baina, bazirudien hiztegi proiektua aldatu egiten zela. Zeren hiztegi orokor izenpean euskara erdara (edo euskara euskara) moldeko hiztegi bat espero zitekeen, berriki Euskaltzaindiak atera duen Orotariko Euskal Hiztegia bezalako zerbait.
‎Baina jasotakoa 1920an Luis Eleizalderi eman zion, ez osatuz Azkuek, onomastika lan propiorik. Izan ere 1910eko hamarkadan Eleizalde eta beste batzuk euskal toponimia biltzeko hainbat saio ibili zituzten (1915ean, adibidez, Eleizalde, Campion, Baraibar eta Velasco Euskal Herriko hiztegi toponimiko bat sortzeko asmotan aritu ziren Diputazioen eta udeletxeen laguntzaz100; eta Bilboko Círculo de Estudios Vascos kultur elkarte jeltzaleak ere, Eleizalde eta Campionen ardurapean asmo bertsua ibili zuen101 Azkenean toponimia hiztegia gauzatu ez arren, bai Baraibar, Campion zein Eleizaldek, batez ere azken honek, berek bildutako toponimia lanak argitaratu zituzten102). Hola bada, toponimia arloa nork landu bazegoenez, Azkuek ez zuen horretan sakondu.
‎Baina Amann en gutunean ikus daitekeenez paradoxa batzuk ere baziren. Esate baterako, azken aldian atzerritar izenen «inbasioa» gertatu zela eta haien lekuan euskal izenak ezarri nahi zirela esaten zen bitartean, aldi berean, atzerritar jatorriko kirolei baino ez zitzaiela leku egingo aitortzen zen (futbola, tenisa, croquet a...), frontoi bat sortzeko aukera printzipioz baztertuz. Era berean euskal baserri itxurako eraikin bat egin nahi zen, baina ez nekazari munduan zituen funtzioekin, baizik burgesentzako askaltegi gisa.
‎musika azpiegiturak sortzeko nahia. Hola 1901eko hitzaldian Diputazioei euskal musika eskola on bat sortzeko eskaria egin zien150 eta 1918koan euskal kontserbatorioa eratzeko itxaropena agertzen zuen (ez gerora sortuko zen Conservatorio de Bilbao, baizik Conservatorio Vasco gisa izendatzen zuena) 151 Bere garaian zeuden musika erakundeetan parte hartu zuelarik ere, adibidez, 1913an Euskeria orfeoian izena ematean, «mis deseos de trabajar por el Arte Vasco» adierazi zuen, Euskal Artea letra la...
‎Gortazar izan zen Bilboko musikarien sustatzaile nagusietakoa, Azkue, Guridi zein Usandizaga promozionatuz. Dena dela aipatzekoa da Gortazarrek, Azkuek bezala euskal nazionalitate musikal bat sortu gura bazuen ere, paraleloki espainiar musika nazionala sustatu nahi zuela161 Bide beretik joan ziren hainbat euskal konpositore profesional, sarritan merkatuko legeak eskatuta espainiar kutsuko obrak ere egiten zituztenak, edo nazionalismo musikal oro saihesten zutenak estilo abangoardistak probatzeko. Ez zen Azkueren kasua.
‎La Abeja bi zenbaki aterata desagertu bide zen 1890ean. Ordurako Azkuek euskarazko aldizkari bat sortzeko asmoak zerabiltzala dirudi. Antza denez asmo horretan bere ikasleek animatu zuten, 1888 urteko gutun batean hola esaten baitzioten:
‎1892ko otsailean, Azkuek alderdi integristaren inguruan, alderdi horretako kidea baitzen urte haietan? euskarazko edo segurkiago elebitako aldizkari bat sortzeko gestioak ibili zituen, Nocedal, Azillona eta beste kontaktu batzuk tarteko zirela. Baina hurrengo hilabetean saio honek huts egin zuela agertzen da440 Integristen babespean ezin bazen, ostantzeko babesleak bilatu behar.
‎Zelangura delarik, Euskalerria Elkarteko kideek euskarazko kazetaritzaren alde egin zuten lanik garrantzitsuena ez zen euren Euskalduna alderdiko aldizkarian gauzatu. Aitzitik, hori baino nabarmenagoa da Azkueri diruz lagundu ziotela hark osotara euskarazkoa zen kultur aldizkari bat sor zezan.
‎Joera purista mantentzen zen, baina, EuskalzaleEuskalzalen bezala, moderazioz. Beraz gaztelaniaz eskolaturiko euskaldun orok irakurtzeko moduko aldizkari bat sortu zuten, maila herrikoia (bertso-paperetara ohituta zegoen irakurle apala) zein jasoagoa (ko edo Euskal­Erriako irakurleak) uztartzen zituena.
‎Izan ere artikulu hartan proba bat egin zuen mañariarrak: ordura arte sekula ez zuen sabindar fonetikarekin idatzi, eta ikasteko, testu original bat sortu ordez, lehendik egina zeukan bat orraztu zuen. Hola, Euzkadin 1906an ateratako «Azerijari Azerija», hiru urte lehenago argitaratu zuen Ibaizabalen «Azeriari Azeria» izenburuaz (1903koan hola zioen:
‎Bustintzaren maisutzari esker sortu ahal izan zen, nire ustez, sabindar euskara, maila sinbolikotik haratago, praxian ere erabiltzeari ekin zion gazte talde bat Bilbon. Gazte talde horrek, 1910ean hizkuntzaren aldeko elkarte bat sortu zuen: Euzkeltzale Bazkuna483.
‎Beraz. Kirikiñoren? egunez eguneko euskal kazetari jarduerak eredu bat finkatzen lagundu zuen, bere baitan interesa izateaz gain, Bilboko institutuko ikasleei ere katedran ikasitakoa sakontzen lagundu ziena, eredu horren araberako astekari bat sortzeko bidea erraztuz. Hola bada, eta auziak errepikatzea merezi baitu, esan beharra dago Arana Goiri beraren eragin zuzenez baino gehiago Bustintzari esker erne zela Bilbon sabindar idazleen taldetxo bat.
‎Eta Bilbo erdaldunean argitaratu zen, ez Euskal Herri barnealdean. Ez zen oharkabeko gertakaria izan, jeltzaleek harrotasunez488 eta prentsa liberalak harriturik hartu baitzuen beronen sorrera (gobernadorearen aurkako broma bat zela pentsatzeraino) 489 Ohar egitekoa da, dena dela, jeltzaleek hainbeste urte behar izatea euskara hutsezko publikazio bat sortzeko, Azkuek askoz
‎Gainerako herrialdeetan ere euskal kazetaritza proiektuak sortu ziren, adibidez gipuzkoar eta nafar euskaltzaleek sustaturiko Euskal­Esnalea aldizkari elebiduna, hizkuntza ereduan Azkueren ideietatik gertuagokoa. Aldizkari horrexetan euskarazko egunkari bat sortzearen inguruko debatea piztu zen urteen artean, Ormetse, tar P. A. eta aita Arbelaitz kaputxino nafarraren eskutik. Beste hogeitamar bat iritzi ere azaldu ziren ideiarekin bat eginez494 Azkuek berak ez zuen Euskal­Esnaleko debatean parte hartu, baina interesez segitu zuela dirudi.
‎Ikusten denez Azkueren asmoa Donostian edo Gipuzkoa aldean behintzat Urumea izeneko euskarazko eguneroko bat sortzea zen. Urumea, euskara hutsezko egunkari gisa, hizkuntzaren zutabe bihurtuko zen («el órgano por excelencia de nuestra lengua»).
‎Alta, euskarazko egunkaria berehala sortzea zail ikusita, lehen pauso gisa, «Euskalerriko paperetan [egunkarietan], Euskaltzaindiak euskal sail bat bere ardurapean artzea» erabaki zuen jada 1920ko otsailean501 Horretarako Akademiaren baitan euskal erredakzio bat sortu zuen eta «Euskalerriko izparringiai eskatu [zien], Euskaltzaindiak egun birik baten bialduko dautsezan, politikaz ateko irakurkizunak argitara» zitzatela502 Era horretara, 1920tik aurrera, Akademiak ordainduta, Damaso Intza, Julio Bareño eta Martin Oiartzabalek, ehundaka euskarazko artikulu idatzi eta bidali zituzten Bilboko Euzkadi, La Tarde, Gaceta del Norte, Noticiero Bilbaino, El Ner... Asmoa, berez, ez zen Euskaltzaindia erdal egunkarien euskal atalen arduradun iraunkor bihurtzea.
‎«Redacción encargada, por el momento, de suministrar original vasco a seis de los siete periódicos de la localidad, y más tarde, cuando sea posible, de lanzar a la publicidad un diario exclusiva» (eta hemen dokumentua moztu egiten da, baina argi dago «un diario exclusivamente en euskera» esan behar zuela) 504 1921 urteko otsailean, Azkuek adiskide bati idatzitako gutunak berresten zuen hau: Euskaltzaindiaren egitasmoen artean «andiena, urte batzuetan beintzat, Elazkoa (Prensa Vasca), neu zuzentzaile nazala, sortzea» izango zela505 Hau da, euskaltzainburuaren kargura euskal egunkari bat sortu gura zen. Bitartean Euskaltzaindiak bere indar eta geriza eskaintzen zien garaiko euskal astekariei, adibidez Zeruko Argiari, zeinentzat Akademiak dirulaguntza eskatzen baitzien erakunde publikoei506 Beraz, euskal egunkaria sortu nahi ez ezik, kazeten eta administrazioaren arteko zubi lana ere egiten zuen Euskaltzaindiak.
‎Izan ere, Primo de Riveraren diktaduraren amaieran, Euzkeltzale Bazkunakoek beren behinolako Euzko­Deya haren tokian aldizkari berri bat sortu zuten, Euzkerea hilabetekaria(), hau ere osotara sabindarra, baina jada ez euskara hutsez, baizik gaztelaniarekin batera erdibana. Izenak, jakina, Euskaltzaindiaren buletinari, Euskera ri, ematen zion erantzuna, edukian ere Euzkereak sarritan ekiten zuelarik Akademiaren aurka eta Sabino Aranaren autoritate osoaren alde511 (Bidenabar Euskera ere Bilbon argitaratzen zela aipatu behar da, Akademiaren aktak euskaraz, eta txostenak eta gisakoak euskaraz zein gaztelaniaz argitaratuz).
‎Baina hura sortu aurretik ere, haren gisako beste zenbait erakunde bultzatu zituen. Izatez esan daiteke garai bakoitzean Azkuek plataforma nagusi bat sortu zuela edo sortzeko asmoa izan zuela. Horregatik proiektu­plataforma nagusi hauek, aurreko atalean ikusitako egitasmoen multzoan landu beharrean, aparte jorratzen dira, III. parte honetan.
‎Akademia bat sortzeko abiapuntu gisa ere baliatzeko gogoa izan zezaketela Azkuek eta Arana Goirik18 Ez dut horren frogarik aurkitu. Aldiz baiezta dezaket Akademia bat sortzeko ez bazen ere, beste proiektu batzuk babesteko plataforma gisa bai baliatu nahi izan zuela Azkuek.
‎Akademia bat sortzeko abiapuntu gisa ere baliatzeko gogoa izan zezaketela Azkuek eta Arana Goirik18 Ez dut horren frogarik aurkitu. Aldiz baiezta dezaket Akademia bat sortzeko ez bazen ere, beste proiektu batzuk babesteko plataforma gisa bai baliatu nahi izan zuela Azkuek. Hola, katedrako karguak Diputazioaren aurrean eskaintzen zion harreman pribilegitua medio, 1893an eszedentzia bat eskatu zuen (lortu gabe) euskara ez ezik Euskal Herriko folklorea, hiztegia eta hainbat tradizio ikertzeko19 Arrakasta handiagoa izan zuen katedraren babespean zenbait libururen edizioa argitaratzeko orduan.
‎Euskalzaleren publikazioa ere ez bide zitzaion gustatu, zuen hedapena medio euskara eredua finkatzen baitzuen Bizkaian. Horregatik Arana Goirik, euskarazko aldizkari bat ateratzeko aski bitarteko eta gaitasunik ez zuenez, maila apalagoko baina irakurlego bertsura iritsi gura zuen aldizkako publikazio herrikoi bat sortu zuen: Egutegi?
‎Abandotarra, bada, dela bere gabezia pertsonalengatik, dela plataforma kultural aski sendorik ez zuelako kontrolatu, dela politikari eskaintzen ziolako denbora tarte handiena, ez zen euskararen aldeko ekimenetan Azkueren mailara iritsi. Hala ere, Azkuek sekula izango ez zuen plataforma bat sortu zuen bere ideiak zabaltzeko: alderdia.
‎Beraz Azkuek erakunde euskaltzale bat sortzea proposatzen zuen, jendearen dirulaguntzetan oinarritua, euskal kultura sustatzeaz arduratuko zena. Erakunde horren zereginen artean, gutxienez, euskal eskolak babestea eta euskal musika bultzatzea egongo zen.
‎Dena dela, bada gauza kurioso bat. Goiko pasartean Azkuek aipatzen duen Iruñeko adiskidea Estanislao Arantzadi zen, hitzaldia baino hilabete lehenago idatzi ziona Iruñean euskal ikastetxe bat sortzeko asmoa agertuz, eta galdetuz ea Sotari edo dirurik eskatu ahal zitzaion proiekturako39 Ikusten denez Azkue ez zen oraingoan diru hori eskatzera ausartu, eta beti filantropoetan oinarritu ordez sostengu sozial zabalagoan oinarrituriko plataforma bat sortzea bururatu zitzaion. Bada handik zortzi hilabetera, 1901eko irailean Hendaiako kongresua izan zen.
‎Dena dela, bada gauza kurioso bat. ...tean Azkuek aipatzen duen Iruñeko adiskidea Estanislao Arantzadi zen, hitzaldia baino hilabete lehenago idatzi ziona Iruñean euskal ikastetxe bat sortzeko asmoa agertuz, eta galdetuz ea Sotari edo dirurik eskatu ahal zitzaion proiekturako39 Ikusten denez Azkue ez zen oraingoan diru hori eskatzera ausartu, eta beti filantropoetan oinarritu ordez sostengu sozial zabalagoan oinarrituriko plataforma bat sortzea bururatu zitzaion. Bada handik zortzi hilabetera, 1901eko irailean Hendaiako kongresua izan zen.
‎Hendaiako auzia xeheki ikertu duen Mikel Zalbideren arabera Azkue, Arantzadi eta Pierre Broussain elkarrekin egon ziren bazkaltzen. Zalbidek dioenez Arantzadik, bazkalordu hartan, elkarte euskaltzale bat sortzeko aukera azaldu zien. Nafarrak idatzita ekarri omen zuen hartarako proiektu bat eta bazkaltiarrei irakurri zien, hauen onespena jasoz40 Susma liteke, ordea, Azkuek Arantzadiren proposamena entzun ez ezik, haren sorreran ere parte zuzena izan zuela.
‎Aurreko puntuan ikusi denez, Azkuek katedra eta Euskaldun Biltokia, hein batez egiazko Euskal Akademia baten ordezko gisa baliatu zituen. Baina propioki Euskal Akademia bat sortzeko saioak ere egin zituen. Hortaz, Azkueren lehen garaian (1888­1904) bere botere­gune errealak katedra eta Euskaldun Biltokia izanik ere, jada ari zen etorkizunean baliatuko zuen botere­plataforma sendoagoa eraikitzeko asmotan.
‎Azkue baino lehen, XIX. mendean zehar, Euskal Akademia bat sortzeko eskari sakabanatu batzuk azaldu ziren. Jose Paulo Ulibarrik, Bizkaiko Batzar Nagusien inguruan halako aiputxo bat egin zuen 1832an.
‎Nagusiak bi ziren: ortografia komun bat finkatzea euskalki guztientzat, eta ortografia horren arabera osaturiko hiztegia nagusi bat sortzea. Ohargarria da proiektuak ez zuela aipatzen euskara batu bat sortzeko helbururik.
‎ortografia komun bat finkatzea euskalki guztientzat, eta ortografia horren arabera osaturiko hiztegia nagusi bat sortzea. Ohargarria da proiektuak ez zuela aipatzen euskara batu bat sortzeko helbururik. Edozein kasutan, euskalki aniztasuna errespetatu arren, ortografiak batasun joera izan behar zuen («un sistema ortografico común á todas las variedades del euskera»).
‎Halaber, ohargarria da Akademia horren babespean bilbotar apaizak beste zenbait ekimen sortu nahi izan zituela: «En una de las dos casas destinadas... generales se fundará, bajo la dirección... una escuela... la formación de maestros de 1.ª ens... »70 Euskaraz arituko zen ikastetxe bat sortu nahi zuen, beraz, eta baita irakasle­eskola bat ere, dena Akademiaren babespean. Azkenik Akademiaren antolaketari buruzko ohar batzuk egin zituen:
‎Beraz Azkueren 1900 urteko asmoa Abadia anderearen eta euskal Diputazioen laguntzaz Euskal Akademia bat sortzea zen, Donostia eta Hendaia artean mugituko zena, kide liberatuek osatua, euskararen batasuna egingo zuena, eredu hori sustatuko zuena (lehiaketa literarioekin), eta euskarazko hezkuntza babestuko zuena73 Ikusten denez Akademia hainbat gauza egiteko plataforma gisa erabili nahi zuen: ez soilik hizkuntza ikertzeko edo arautzeko, baizik baita euskara eredu literarioa sozializatzeko eta are irakaskuntza garatzeko.
‎Yo creo que debemos asistir»86 Ikusten denez ez zen soilik (ezta bereziki) Arana Goirigatik joan, baizik oro har hainbat euskaltzale garrantzitsu zihoazenez, berak ere ez zuelako aukera hori galdu nahi. Izan ere abagunea, Arana Goiriri aurre egiteko barik, Akademiaren aldeko kontsentsu giro bat sortzeko baliatu gura zuen:
‎Hitzaldi, horretan, Akademiaz gain euskal ikastetxeen beharra eta Gasteizko seminarioan ere euskara katedra bat sortu beharra aipatu zituen152 Hitzaldi ostean, antza, Azkue Gipuzkoako Diputazioko kideren batzuekin mintzatu zen eta badirudi hitza eman ziotela Akademiaren kontuan laguntzeko153 Baina zernahi esan ziotela ere asmo horrek ez zuen segidarik izan. Hola Akademiarena, berriro ere asmo izoztu bihurtu zen.
‎Izan ere, Azkuek hiztegi ereduzko bat sortu nahi zuen, eta lehen partea egiteko bere izen soila aski izan bazen ere, bigarren parteak autoritate handiagoa zuen, eta hori erakunde batek eman zion: Zurtzaingoak.
‎Ez da dudarik Zurtzaingo elkarte honek hein handiz lehenago Azkuek Euskal Akademiari esleitzen zion papera bete behar zuela: hiztegi autorizatu bat sortzea, gipuzkeran oinarrituriko euskara eredu normatibizatu bat bultzatzea, euskararen inguruko kontsultei erantzutea, eta behinola Euskaldun Biltokiak bete zuen (eta asmoz Abadia anderearen Akademiak bete behar zuen) lekua hartzea, euskal ikastetxea, euskal irakasle­eskola, Euskalzale aldizkaria, eta beste zenbait proiektu euskaltzale bilduz. Ohargarria da Zurtzaingoa indartzeko EuskalEsnalerekin nolabaiteko elkarlan aukera aipatzea (nahiz erakunde harekiko independentea izan), hola garaiko gizarte­mugimendu euskaltzaleen babesa bilatuz.
‎Beraz Azkue kontzienteki aritu zen euskaraz bazterturiko literatur generoak sustatzen. Lehiaketa ez ezik Azkuek euskarazko narratiba garatzeko plataforma oso bat sortu zuen Euskalzale aldizkariaren inguruan. Bertan argitaratu zen garaiko Hego Euskal Herriko euskarazko prosa idatzi gehiena.
‎Bitartean, Nafarroa Garaian ere, oinarrizko hezkuntza euskaraz emango zuen zentroak antolatu nahian zebiltzan Campion eta bereziki Estanislao Arantzadi. Zehazki Iruñean umeentzako ikastetxe pilotu bat sortu gura zuten, andereño erlijioso batzuen ardurapean. Probak emaitza ona emanez gero Euskal Herriko zati erdaldun guztian antzeko zentroak irekitzea zen asmoa239 artean Estanislao Arantzadi Azkuerekin harremanetan ibili zen, Iruñeko ikastetxea ere Plöermel anaiekin sortzeko aukera aztertuz.
‎Halakoxea zen giroa, eta egoera hori desafiatu nahi izan zuen Azkuek ikastetxe erlijioso elebidun bat sortuz. Iruñeko proiektuak, baina, ez zuen aurrera egin.
‎Era horretara 1903 urtean, Plöermel ordenako kide batzuk, Frantzian jasandako kanporaketaren testuinguruan, Bilbon ezarri ziren, eta Azkuerekin batera ikastetxea irekitzeko lanetan hasi. Bilboko ikastetxeaz gain, Azkuek Plöermel anaiekin Etxebarrin ere antzeko beste zentro bat sortu gura zuen. Halaber ordena bereko kideekin Lekeition edo Oñatiko unibertsitate ohian Merkataritza Eskola bat fundatzeko proiektuaren aukerak aztertu zituen.
‎Beraz Azkueren asmoa euskal ikastetxe berri bat sortzea zen. Probisionalki (lau sei urtez), Zurtzaingoa antolatu bitartean, Plöermel anaiekin egin nahi zuen akordioa haiek har zezaten ikastetxearen ardura.
‎Hau da, ez zuen euskara moduko hizkuntza minorizatu batentzat bigarren mailako irakaskuntza bat planteatzen, baizik lehen mailakoa, aleman eredukoa, Frantziako III. Errepublikak egin zuen bezala. Eta horretarako, ikusi den bezala, umezurtzak euskaraz heziko zituen zentro bat sortu nahi izan zuen, eta hari lotuta irakasle eskola bat, euskaldun irakasleak formatuz joateko. Zurtzaingo egitasmoa aurrerago ikusiko bada ere zehaztasun handiagoz262, jada aurreratu daiteke proiektua bertan behera geratu zela bideragarritasun faltagatik.
‎Bizkaiko bidea, praktikoagoa zen. Estatuko eskolak ezin alda zitezkeenez, auzo eskolen sare osagarri bat sortzea erabaki zen Bizkaiko Diputazioaren kargura. Bertan irakaskuntza eman gura zen, maisu euskaldunak kontratatuz274 Dena dela, proiektua onartu eta martxan jarri bazen ere (hamar urtean 100 eskola eraiki ziren bost mila ikasle bilduz), Bizkaiko Diputazioaren kontrola 1919 berean Liga de Acción Monárquica alderdi espainolistek eskuratu zuen.
‎Seguru asko lehena. Txostena Nazario Oleagari entregatu zion euskaltzainburuak, zeren Oleaga euskara bereziki hezkuntza arloan bultzatzeko guraso elkarte bat sortzen ari zen Akademiaren onespenaz282 Euskeraren adiskideak izenpean Bilbon aurkeztu zen
‎1923ko apirilaren 15ean, euskaltzainburuari ere zuzendaritzan parte emanez283 Elkartea ezagutaraziz zuzendu zitzaion Azkue Daranatzi, eta Akademiaren izenean eskatu zion Iparraldean antzeko talde bat sortzen lagun zezala: «baltzu [elkarte] orrek gurasoen artekoa izan bear du eta euskerea edozein tokitan bainan batez ere Ikasguetan gorde eta zabaltzeko da.
‎Ikusten denez eskari apalak ziren, ezta katedra bat ere, baizik klase soil batzuk euskaraz. Izan ere, Azkueren hitzek salatzen dutenez apezpikuak ez zuen komenigarria ikusten euskara katedra bat sortzea. Elizak auzi honetan, hainbeste urtez agertutako borondate ezak, ezbaian jartzen du euskararen erakunde babesle tinkoena zela dioen topiko maizegi errepikatua.
‎Hola batetik Gasteizko seminarioan ziharduen Manuel Lekuonari laguntzen zion. Bestalde, 1920ko azarotik gestioak hasi zituen Iruñeko seminarioan euskara katedra bat sor zedin, irakaslearen soldata, 1.500 pezeta urtean, Euskaltzaindiak ordainduko zuelarik. Azkuek apezpikutzara idatzi eta guzti egin zuen helburu horrekin335 Apezpikuak ustez harrera ona egin bazion ere proposamenari («cariñosa acogida y favorable despacho») 336, bi urte behar izan ziren katedra sor zedin337 Hola 1922an euskara katedra sortu zen Iruñeko seminarioan, Miguel Intxaurrondo irakasle izanik (gerora katedra berean E. Irañeta eta B. Fagoagak ordezkatu zuten), eta Euskaltzaindiak ordaintzen zuela338 Zelangura ere, seminarioko katedrak eta euskara klaseak, araua baino salbuespena ziren Elizan.
‎Batetik, aurreko puntuan aipatu denez, Gasteizko seminarioan euskara katedra sortzeko saiotan zebilen. Bestalde, Bizkaiko eta Gipuzkoako Diputazioek bezala Nafarroako Diputazioak ere institutu probintzialean (Iruñean) euskara katedra bat sortzeko asmoa agertu zuenean, Azkue tarteko izan zen.
‎Aipatzekoa da Bilboko institutuko euskara katedraz gain, orain arte aipatu gabeko beste zenbait ere sortu zirela. Hola 1919an, EJBk Bizkaiko Diputazioa eskuratu zuelarik, Barakaldon euskara katedra bat sortu zuen, baita Bilboko irakasle eskolan beste bat ere. Izatez, jada adierazi denez, Azkue sarritan aritu zen irakasle eskoletan euskara sartzeko eskatuz:
‎Izatez, jada adierazi denez, Azkue sarritan aritu zen irakasle eskoletan euskara sartzeko eskatuz: 1909an, Zurtzaingo proiektuaren baitan, euskal irakasle eskola bat sortzeko asmoa izan zuen; Ildo berean, 1916an emandako hitzaldian irakasle eskoletan euskara sar zedila eskatu zuen («Aboga porque en los programas en los programas de las Escuelas Normales figure el vascuence para que, de ese modo, luego se implante en los estudios elementales y los maestros no puedan disculparse de enseñarlo»367); Eta 1919tik aurrera Euskaltzaindiak sostengua eman zien mota ... Bere estatutuetan esaten zenez Euskal Akademiak «Euskera ta euskal elertiaren ezaguntzarako irakasguak zabalduko ditu»(= «Fundará Cátedras de Lengua y Literatura Vasca»368).
‎Edozein kasutan, Urkixok kritika hori egin zuen foro beretik, Oñatiko kongresutik eta Eusko Ikaskuntzatik, egoera hori emendatuko zuten ekimenak etorriko ziren. Izan ere Eusko Ikaskuntzarekin euskal unibertsitate bokaziodun erakunde bat sortzen zen380 Dena dela, Mikel Aizpuruk argi adierazi du garai honetan euskarari zein toki aurreikusten zioten goi ikasgu horietan:
‎Nolanahi delarik, Oñatiko kongresuan finkatu ziren euskara goi maila batean erabil zezakeen erakunde baten oinarriak, hots, Euskaltzaindiarenak, hurrengo urtean, 1919an, sortuz. Azkuek hasiera beretik izan zuen euskaraz arituko zen Akademia bat sortzeko itxaropena. Baina jakin bazekien zenbait euskaltzain, hala nola Urkixo eta Campion, euskalari gisa adituak izan arren, gaizki moldatzen zirela euskaraz mintzatzeko382 Horregatik Euskaltzaindia ez zen euskara hutsezko Akademia bat bihurtu:
‎Euskaltzaindiak bere bekadunak formatzeaz gain euskal ikerketak eskaintzen zituzten unibertsitateei ere diruz laguntzen zien. Hola 1921ean, Okzitaniako Tolosako unibertsitatean Henri Gavel irakasleak eman zituen euskal ikastaro batzuen haritik, bertan euskara katedra iraunkor bat sortzeko aukera azaldu zen384 Euskaltzaindiak aukera horren alde egin eta katedra sortu zenean diruz lagundu zuen. Hanburgoko unibertsitatean 1923an H. Urtel ek sortutako euskara katedra ere lagundu zuen Euskaltzaindiak385 Beraz, azkenean, atzerriko bi unibertsitatetan euskara katedrak sortu ziren.
‎Hasteko argi dago Azkue guztiz zegoela euskal unibertsitate bat sortzearen alde. Halaber, «libre del estado y oficial del Pais Vasco» esatean, Azkuek euskal erakunde ofizialei, eta inplizituki euskal estatutuak ekarriko zituen autogobernu erakundeei lotuta ikusi nahi zuen unibertsitatea.
‎El Ministro de Educación Nacional y el de Asuntos Exteriores son patronos de nuestra fundación»400 Halaber, Heras ek esana zen ekimenaren alde zeudela «D. Alfonso Sala Conde de Egara y[...] representantes de la Diputación, del Ayuntamineto, de la Universidad, de la nobleza y de los industriales y comerciantes de Barcelona»401 Baina Espainiara mundu osoko ikasleak erakartzeko asmoa zuen proiektu handiuste hura, bere aurreikuspenetan hasierako kapital gisa 11 milioi pezeta bildu nahi zituena eta katedra extrabagante sortzeko xedea zuena (indiar hizkuntza eta zibilizazio zaharrenak, egipziarrenak, hititenak, etruskoak, kanaandarrak, feniziarrak, sumeriarrak, etab.) ezerezean geratu zen. Askoz errazagoa izango zen ohiko unibertsitate baten baitan (Salamancan edo Madrilen adibidez) euskara katedra bat sortzea. Horren ordez, erretorika inperial frankista sinetsi zutenek proiektu megalomano hutsalak planteatu zituzten.
‎Julio Urkixo 1950ean hil zelarik, jada ez zen geratzen euskaltzain bat ere euskaraz mintzatzeko gai ez zenik; eta hola, Krutwigen ekimenez, eta Azkueren babespean, Akademiak arau bat onartu zuen aurrerantzean batzarrak euskaraz egiteko. Ez kasualitatez, garai berber hartan Krutwigek Bilboko Nuevo Ateneo elkartean euskara hutsezko jakintza sail bat sortu nahi izan zuen403 Euskara mundu unibertsitarioarekin uztartu nahiko zuen sentiberatasun berri bat hasten ari zen. Eta Euskaltzaindia, Azkue hil aurretxoan eta bere aldekotasunarekin, euskaraz funtzionatzen zuen goi mailako lehen erakundea bihurtu zen.
‎Edonola ere, Akademia ez zen propioki zentro unibertsitario bat. Azkue hil osteraino itxaron zen Tovarren ekimenez Salamancan euskara katedra bat sortzeko, Koldo Mitxelenak beteko zuena hain zuzen.
‎Azkuek ereduzko euskara idatzi bat sortzeko hainbat proposamen egin zituen. Proposamen horiek denboran zehar aldatuz joan ziren, eta hainbat arlo ukitu zituzten (grafia, fonetika, lexikoa, aditza, euskalkia...).
‎Ikerketa sakon batek arlo horietako bakoitza banan aztertu luke. Liburu honetan, ordea, bereziki arlo bati oratuko zaio, euskalki literario estandar bat sortzeko asmoari.
‎Arau gabezia, jakina, ez zen erabatekoa. Aurreko idazleek tradiziotxo bat sortua zuten, eta gehiago edo gutxiago haien bideei segitzen zitzaien. Ortografia arloan ere eredu bat sortzen ari zen.
‎Aurreko idazleek tradiziotxo bat sortua zuten, eta gehiago edo gutxiago haien bideei segitzen zitzaien. Ortografia arloan ere eredu bat sortzen ari zen. Erdal ortografiekiko morrontza (Iparraldean frantsearekiko, Hegoaldean gaztelaniarekiko) behinola erabatekoa izana, gainditze bidean zegoen.
‎Edozein kasutan, 1920 gipuzkoar kutsuz baina gipuzkera hutsa izan gabe idatzi ziren testu ugariek ikerketa filologiko monografikoa lukete. Izan ere, garai hartan erdibideko euskalki literario bat sortzeko joera, proklama teoriko handietan baino, idazle askoren praxian soma daiteke, modu lausoan izan arren.
‎Nolanahi ere, oker ez banago, Beti­bat aldizkarian ez zen sorkuntzazko euskal testu berririk agertu, bere ohiko edukia gaztelaniaz idatzita egonik. Urte gutxiren buruan, ordea, kultur aldizkari bat sortu zen Bilbon, Revista de Vizcaya izenekoa(). Bertan Felipe Arrese Beitiak euskaraz idatzitako olerkiak aurki daitezke.
‎1888 urtean, Azkue eliz ikasketak amaitzear zegoen garaian, Bilboko institutu probintzialean euskara katedra bat sortzeko proiektua azaldu zen. Bizkaiko Diputazioa zen ekimenaren sustatzailea eta irakaslea hautatzeko deialdia ireki zuen.
‎Nolanahi ere, baliabide handiagoak zituzten eta Azkueri hainbat proiektu finantzatu zizkioten. Hola 1896an Euskaldun Biltokia izeneko kultur elkartea sortu zuen Azkuek, eta bertan, besteak beste, euskarazko antzerkiak eskaini eta euskal ikastetxe bat sortu zen26 Euskalzale astekaria ere() Sotaren gizonen diru-laguntzaz atera ahal izan zuen. Euskalerria Elkarteko kide haietako batzuen adiskide handia bihurtu zen Azkue, bereziki Juan Carlos Gortazar() bilbotar musika kritikariarena.
‎Nolanahi ere, politika aktiboa baino bereago zuen Azkuek kultur jarduna.Hola, Hendaia Hondarribietako bilera ortografikoetan parte hartu zuen1901 artean. Asmoa mugaren alde bietan erabili ahal izateko modukoeuskal grafia bat adostea zen, baina zenbait arazo tarteko, horien artean Aranaren intrantsigentzia, ez zen posible izan akordioa lortzea27 Bestalde 1899anEuskalzale aldizkaria gobernadore zibilaren presiopean itxiz geroztik, Azkueeuskarazko beste aldizkari bat sortzeko saiotan zebilen. Asmo horrekin, zuzendari lanetan aritzeko pertsona egoki bat bilatu zuen:
‎Arrakasta handia izan zuen eta euskal unibertsitatearen ernamuin gisa ikusi zen. Kongresuari segida emateko asmoz erakunde iraunkor bat sortu zen bertan: Eusko Ikaskuntza.
‎Hala ere, lorpenak urriak izan ziren. Akademiaren baitan lan-talde eraginkor bat sortzeko ahaleginek ere hego laburrak izan zituzten. Azkueren emaitza indibidualak oparoagoak suertatu ziren.
‎Diferentzia nagusia ekimen indibidual gisa barik Euskaltzaindiaren baitan planteatzean zegoen. Hiztegi hori gauzatzeko, 1926 urtetik batzorde bat sortu zen, Azkue, Nikolas Ormaetxea. Orixe? () eta beste kide batzuk bilduz.
‎1896an sortutako aisialdi elkarte horretan, Azkuek euskarazko eta elebiko antzespenak antolatu, Euskalzale aldizkaria argitaratu, haurrentzako euskarazko ikastetxe bat sortu, eta beste zenbait jarduera aurrera eraman zituen urte bian. Halaber Euskalerria Elkartekoekin batera ekitaldi publikoak antolatu, mezak eman eta beste hainbat gauza egin zituen.
‎«Echegaray, pour éviter sans doute la note de séparatisme qui facilement tombe des plumes des journalistes espagnols»39 Eta hiru urte geroago, 1909an, umezurtzen hezkuntzaz arduratuko den korporazio erlijioso euskaltzale bat sortzeko asmotan zebilenean (Zurtzain­go proiektua) 40, Azkue kezkaturik zegoen bere ospe ideologikoak proiektuari egin ziezaiokeen kalteaz, zeren «costará no poco después de mi historieja de zarzuelero [Vizcaytik Bizkaira zarzuelagatik batez ere] echar el sambenito de separatistas»41 Eta gai berberaz ari zen hurrengo gutun batean, «evitar la nota de separatista» aipatzen zuen ostera ere42...
‎Horiek ziren Azkuek, auziarekiko urruntasun edo ezaxola itxurapean, planteatu zituen aukerak. Ez zuen aipatzen Espainia barruan euskal mankomunitate bat sortzea, une hartan katalanek zutena bezalakoa (aski autonomia txikiarekin), baizik euskal populua osotasun gisa nazionalitate bat zela adieraziz beste nazionalitate batzuekin mankomunatu zitekeela, ezaugarri komuna subirano bera konpartitzea izanik, ez gehiago antza. Halako egoera bat une hartako Europan (nazionalitateen mankomunitatea subirano beraren agintepean) Austria Hungariako inperio konfederalak zuen:
‎Horretarako bidea akademiko sortzaileen taldean hainbat sabindar sartzea izan behar zuen, eta gainerakoak hautatzeko aldizkari jeltzaleen gehiengoa segurtatzea. Baina beren hegemonia lortzeko asmo horiek porrot eginik, Bilbo aldean Akademiaren aurkako taldetxo bat sortu bide zen. Kirikiño, partaide eta buru izanik.
‎utzi zioten hark egoki zeritzon moduan hizkuntza zuzentzen. Baina Akademia bat sortuz gero, berdin antzera onartuko zituzten haren erabakiak. Ortografia moduko gauzetan, esate baterako, erakunde berriari segitzeko nahiko prestutasun handia ageri zen, nahiz agian arau akademiko konplexuagoetara ohitzeko (hizkuntzaren batasuna adibidez) denbora zen.
‎Hola, kanpoko formetara mugatutako minimo estuen azpian aranisten idazkera kaotiko eta autokonplazientea izkutatzen zen. Eleizaldek seinalatu bezala, «iñoren laguntza barik, iñori begiratzeke, iñork egin ala esandakoaren ardurarik artzeke, norberak, bere notindasunaren erpiñetatik[...] gauza atsegiña, noski, baña utsik­utsena ta antzurik­antzuena da»312 Indibidualismo antiakademiko horrekin ez zegoen hizkuntza estandar bat sortzerik, ez sabindarra ez bestelakoa. Arana Goirik eskainitako arauetara mugatuz gero, onenean, Bizkairako balio zezakeen euskara estandar bat sor zitekeen(. Kirikiñok?
‎Eleizaldek seinalatu bezala, «iñoren laguntza barik, iñori begiratzeke, iñork egin ala esandakoaren ardurarik artzeke, norberak, bere notindasunaren erpiñetatik[...] gauza atsegiña, noski, baña utsik­utsena ta antzurik­antzuena da»312 Indibidualismo antiakademiko horrekin ez zegoen hizkuntza estandar bat sortzerik, ez sabindarra ez bestelakoa. Arana Goirik eskainitako arauetara mugatuz gero, onenean, Bizkairako balio zezakeen euskara estandar bat sor zitekeen(. Kirikiñok, zerabilen moldekoa), baina eredu horrek ez zuen balio gainerako herrialdeetarako, eta haietaz. Maisuak?
‎Baita hein batez lortu ere: 1922an euskara katedra bat sortu zen Iruñeko seminarioan (Euskaltzaindiak diruz lagundutakoa), eta 1923an elebitako lehen pastoralak azaldu ziren Gasteizko diozesian. Baina hartara heldu aurretik beharrezkoa izan zen Euskal Herriko apezpikuekin hainbat batzar egitea, Eusko Ikaskuntzak ere bere laguntza eskaintzea, eta Azkuek 1921ean aita santuari berari bisita egitea, eskakizun haiek aurkezteko352 Eliza, erakunde gisa, zerbait mugitu zen euskararen alde, baina ez berenez, baizik Azkuek eta Euskaltzaindiak bultzatu ostean.
Emaitza gehiago eskuratzen...
Aldaerak
Lehen forma
Argitaratzailea
Konbinazioak (2 lema)
Konbinazioak (3 lema)
Taula kopiatu
bat sortu nahi 14 (0,09)
bat sortu asmo 9 (0,06)
bat sortu behar 6 (0,04)
bat sortu bide 5 (0,03)
bat sortu gura 5 (0,03)
bat sortu ari 4 (0,03)
bat sortu proiektu 4 (0,03)
bat sortu aukera 3 (0,02)
bat sortu erabaki 3 (0,02)
bat sortu proposatu 3 (0,02)
bat sortu agertu 2 (0,01)
bat sortu asmotan 2 (0,01)
bat sortu baina 2 (0,01)
bat sortu baliatu 2 (0,01)
bat sortu erregela 2 (0,01)
bat sortu eskari 2 (0,01)
bat sortu lagundu 2 (0,01)
bat sortu saio 2 (0,01)
bat sortu ukan 2 (0,01)
bat sortu abiapuntu 1 (0,01)
bat sortu adin 1 (0,01)
bat sortu ahal 1 (0,01)
bat sortu ahalegin 1 (0,01)
bat sortu ahalegindu 1 (0,01)
bat sortu aitzakia 1 (0,01)
bat sortu alegia 1 (0,01)
bat sortu aritu 1 (0,01)
bat sortu arrisku 1 (0,01)
bat sortu aspalditik 1 (0,01)
bat sortu aurre 1 (0,01)
bat sortu beharrezko 1 (0,01)
bat sortu bi 1 (0,01)
bat sortu bultzatu 1 (0,01)
bat sortu bururatu 1 (0,01)
bat sortu debate 1 (0,01)
bat sortu deitu 1 (0,01)
bat sortu den 1 (0,01)
bat sortu egin 1 (0,01)
bat sortu egitasmo 1 (0,01)
bat sortu egokitasun 1 (0,01)
bat sortu egon 1 (0,01)
bat sortu elkartu 1 (0,01)
bat sortu eredu 1 (0,01)
bat sortu ez 1 (0,01)
bat sortu ezan 1 (0,01)
bat sortu ezinbesteko 1 (0,01)
bat sortu gestio 1 (0,01)
bat sortu gu 1 (0,01)
bat sortu gurari 1 (0,01)
bat sortu hainbat 1 (0,01)
bat sortu helburu 1 (0,01)
bat sortu ideia 1 (0,01)
bat sortu inolako 1 (0,01)
bat sortu irakaskuntza 1 (0,01)
bat sortu itxaropen 1 (0,01)
bat sortu joera 1 (0,01)
bat sortu lehen 1 (0,01)
bat sortu lehentasunezko 1 (0,01)
bat sortu lortu 1 (0,01)
bat sortu motibazio 1 (0,01)
bat sortu nahitaezko 1 (0,01)
bat sortu oinarri 1 (0,01)
bat sortu omen 1 (0,01)
bat sortu orde 1 (0,01)
bat sortu saiakera 1 (0,01)
bat sortu saiatu 1 (0,01)
bat sortu ta 1 (0,01)
bat sortu xede 1 (0,01)
Urtea

Bilaketarako laguntza: adibideak

Oinarrizko galderak
katu "katu" lema duten agerpen guztiak bilatu
!katuaren "katuaren" formaren agerpenak bilatu
katu* "katu" hasiera duten lema guztiak bilatzen ditu
!katu* "katu" hasiera duten forma guztiak bilatzen ditu
*ganatu "ganatu" bukaera duten lema guztiak bilatzen ditu
!*ganatu "ganatu" bukaera duten forma guztiak bilatzen ditu
katu + handi "katu" eta "handi" lemak jarraian bilatu
katu + !handia "katu" lema eta "handia" forma jarraian bilatu
Distantziak
katu +3 handi "katu" eta "handi" lemak 3 elementuetako distantzian bilatu
katu +2 !handia "katu" lema eta "handia" forma 2 elementuetako distantzian bilatu
katu +2 !handi* "katu" lema eta "handi"z hasten diren formak 2 elementuetako distantzian bilatu
Formen konbinazioa desberdinak
bero + handi | asko "bero" lema eta jarraian "handi" edo "asko" lemak bilatu
bero +2 !handi* | !asko* "bero" lema eta jarraian "handi"z edo "asko"z hasten diren formak
!bero + handi|asko|gutxi|txiki "bero" forma eta jarraian "handi", "asko", "gutxi", "txiki" lemak
Ezaugarri morfologikoekin
proba + m:adj "proba" lema eta jarraian adjketibo bat
proba +2 m:adj "proba" lema eta bi hitzetako distantziak adjektibo bat adjketibo bat
bero + handi|asko + m:adi "bero" lema jarraian "handi" edo "asko" eta jarraian aditz bat
proba + m:izearr-erg "proba" lema eta ergatibo kasuan dagoen izen arrunta

Ezaugarri morfologikoak

KATEGORIA
adb adberbioa
adi aditza
adilok aditz-lokuzioa
adj adjektiboa
det determinatzailea
ior izenordaina
izearr izen arrunta
izepib pertsona-izena
izelib leku-izena
izeizb erakunde-izena
lbt laburtzapena
lotjnt juntagailua
lotlok lokailua
esr esaera
esk esklamazioa
prt partikula
ono onomatopeia
tit titulua
KASUA
abs absolutiboa
abl ablatiboa
ala adlatiboa
ban banatzailea
dat datiboa
des destinatiboa
erg ergatiboa
abz hurbiltze-adlatiboa
ine inesiboa
ins instrumentala
gel leku-genitiboa
mot motibatiboa
abu muga-adlatiboa
par partitiboa
psp postposizioa
pro prolatiboa
soz soziatiboa
MUGATASUNA/NUMEROA
mg mugagabea
ms mugatu singularra
mp mugatu plurala
mph mugatu plural hurbila
ADITZ MOTA
da da
du du
dio dio
zaio zaio
da-du da-du
du-zaio du-zaio
dio-zaio dio-zaio
da-zaio da-zaio
du-dio du-dio
da-zaio-du da-zaio-du
da-zaio-du-dio da-zaio-du-dio

Euskararen Erreferentzia Corpusa Euskararen Erreferentzia Corpusa (EEC)
© 2025 Euskaltzaindia