|
2000
|
|
|
Nire ezpain txikienek musu ematen zioten sabelpe horretaraino ailegatu den bere esku jostariari; eta musu ematen zioten, hain zuzen ere, esku horrek abileziaz aurkitu duelako bilatzen ari zen garau txikerra. Ez dakit noiz, ez dakit nola, nire mingainak ez du gehiago Rocíoren aurpegia ukitu, bat batean hantxe behean baitzegoen, musu ematen eta lehenago inoiz sentitu ez dudan lurrikara
|
bat
sortzen nire erraietan barrena.
|
|
|
Eta, urtean bizpahiru aldiz, aitak inguruko jauntxoak bildu eta guztien arteko solasetan berdin gertatzen zitzaidan, eztabaida filosofiko teologikoren
|
bat
sortzen zenean... nahiz eta hori bakanetan gertatzen zen, zeren eta aita baitzen buru haien artean buru, eztabaiden nondik norakoak fintkatzen eta bideratzen zituena, eta hark laketago izaiten zituen ehizarekin loturikako gaiak... eta bertze jaun gehienek ere bai, egia erran. Baina, nehoiz eztabaida filosofikoren bat sortzen bazen, ikusgarria zen nola ibili behar izaiten zuen osaba Joanikotek soka baten gainean bezala, zuhur eta ausart aldi berean, eta nola izaiten zuen aita jesuita zelatari, sokatik noiz eroriko...
|
|
|
Eta, urtean bizpahiru aldiz, aitak inguruko jauntxoak bildu eta guztien arteko solasetan berdin gertatzen zitzaidan, eztabaida filosofiko teologikoren bat sortzen zenean... nahiz eta hori bakanetan gertatzen zen, zeren eta aita baitzen buru haien artean buru, eztabaiden nondik norakoak fintkatzen eta bideratzen zituena, eta hark laketago izaiten zituen ehizarekin loturikako gaiak... eta bertze jaun gehienek ere bai, egia erran. Baina, nehoiz eztabaida filosofikoren
|
bat
sortzen bazen, ikusgarria zen nola ibili behar izaiten zuen osaba Joanikotek soka baten gainean bezala, zuhur eta ausart aldi berean, eta nola izaiten zuen aita jesuita zelatari, sokatik noiz eroriko...
|
|
|
Zeren, aitzin-solasean erran dizudan bezala, aurki orok baitu bere ifrentzua, eta zeren, ondorez, bizitza ez baita anitzetan lehen behakoan iduritzen zaiguna, baina bertze zerbait, hagitzez ere nahasiagoa eta konplexuagoa. ...naiz mundua, eta munduaren baitan nago—, objektuaren izena subjektuaren izanarekin loturik dagoen hotsezko ezaugarri ezin doiagoa eta ezin zehatzagoa balitz bezala, eta etxea etxe da, eta amorioa amorio, eta lehen behakoan edo objektuak eragiten digun lehen ukitu guztizkoan agortzen zaigu hitzen erranahia; aitzinago, aldiz, adinean gorat goazela, subjektuaren eta objektuaren artean distantzia
|
bat
sortu —mundua hor dago, baina ni bertze mundu bat naiz, eta mundutik apart nago—, perspektiba aldatu, eta ohartzen gara, bertze behako baten bidez, ezen objektu bakoitzak bere itzala duela, zeina bihurtzen baita objektuaren osagarri ere, eta ohartzen gara, halaber, ezen, handik aitzina, ez dugula aski, objektuaren izendatzeko eta mugatzeko, etorkiko hitza —haurtzaroko eta gaztaroko... Eta orduan ikasten dugu ezen etxea desterru ere bihur litekeela, amorioa desamorio.
|
|
|
zaldiak, astoak, mandoak eta indiar horiak... hauetarik hainbat eta hainbat biharamunean salgai jarriko zituztenak, zeren esklaboak baitziren eta esklabo gisa saltzen baitzituzten, beltzak eta bertze jende miserable batzuk bezala; eta bortz gizon haiek herriko bertze ostaturantz zihoazen, zeina baitzen Octavio Hernando zeritzan gaztelau batena. ...isa trabailatzen baitziren, bazter haietako jauntxo boteretsu batzuen lurretan; eta jakin genuen, halaber, ezen aldian behin etortzen zirela, bai jendearekin eta bai balizko erosleekin hainbat tratu egiteko, zeinetarik gehienak beren etxaldeetako ganaduarekin loturik baitzeuden, bai jan edanen eta bertze hornizoin batzuen erosteko eta beren nagusien etxalekuetarat garraiatzeko... baita kalapitaren
|
bat
sortzeko ere hainbatetan, zeren guztiak ere baitziren, ostatatzen gintuen gizonaren erranetan, gizon gaitzak eta ondikozkoak, gerlatiak eta maliziatiak, okasinotsuak eta inkontru gaixtokoak. Eta, nahiz eta bigarrentsuak ziren, goraki mintzatzen ziren beren buruez, klar eta ozen, eta lau haizeetarat kanpatzen eta famatzen zituzten beren bertuteak eta bertutezko obrak, zeren zaldun zalduntzat eta kontu kontuzkotzat baitzituzten beren buruak, halako moldez, non bi hitz haiek enplegatzen baitzituzten noiznahi den, bertzeen aitzinean:
|
|
|
...honen biloa haren masailekin, harik eta ohartu nintzen arte, lehenik, ezen ezin nezakeela erretratu hura nehola ere osa, zeren Nenbo beltza baitzen eta bertze laurak zuriak, eta hautu hartan orin bat baino gehiagorako nahi bainuen nik Nenbo, eta zeren Laura haur bat baitzen eta Rosa de Osorio adinetara heldua, eta nekez lot zitezkeen haien gorputz zatiak, munstro bat eta nahaste borraste guztizko
|
bat
sortzeko ez bazen bederen, nola erraiten baitzuen Kopernikok; eta ohartu nintzen, hondarrean, ezen Zeuxisena ez zela ene desira eta ez ene gutiziamendua, zeren bakoitza zen bezala maite nahi bainuen, bere bertuteekin eta bere akatsekin, eta zeren ene besarkada bertute eta akats ororen gainetik baitzegoen eta haiek baino urrunago zihoan, amorioaren gaineko amorioan, ene baitarik Jainkoaren baitara...
|
|
|
—Bai, fidatzekoak dituk orain ere sainduen erlikiak...! Lehengo batean ere, konparazione, hor ikusi nian Florentziako karriketan ijito iduriko gizon bat, Avilako santaren ile baten erlikia zuena, ez dakit zenbat mirakulu eragin zituena... haietarik bat karsoil bati, zeinak gauetik egunera ilez eta biloz beterik ikusi ahal izan baitzuen bere burua, halako moldez non baitzirudien ezen mendi gorri bat zegoèn lekuan baso ezin abartsuago
|
bat
sortu zela... Baina hik badakik, Joanikot, ezen santaren mirakulurik handiena, halarik ere, haren erlikien ingurukoa dela, zeren, munduan dabiltzan menbroak, ileak, hortzak eta hezur guztiak juntatuko bagenitu, Avilak ehun santa Teresa izanen bailituzke egun, bakarra izan beharrean...
|
|
|
Eta, nola beldurrak kontzientzian ahalkea eragiten baitigu, zeren bertzeen aitzinean gizon agertu nahi baikenuke, eta beldurrak, ordea, gixon egiten gaitu, hala, ez ote ditugu inurriak dauden lekuan hartzak eta otsoak asmatzen, edo deabruak eta spiritu gaizkileak txakurrak dauden lekuan, ahalkearen estaltzeko? Zeren, beldurraren eta ahalkearen aitzinean eta bertze jendeen aitzinean, etsai handiak justifika baikaitzake; eta hala eta halatan, benetako etsaia baino etsaiagoa den bertze etsai
|
bat
sortzen eta asmatzen dugula —gezurrezkoa, beti ere—, ez ote gaitu fikzioak meneratzen, finean. Ezagun ditugu munduan ipuinak eta historiak asmatzen dituzten skribatzaile sonatuak, nola Boccaccio edo Cervantes, baina ez al zaizu iduritzen, jaun André, ezen nekez ediren daitekeela Berceokoaren don Bildur hura baino asmatzaile joriagorik eta emankorragorik?
|
|
|
Eta, Pedro Huiziren koadroa besapean harturik jauregirat nindoala, bat batean handitsu
|
bat
sortu eta hazi balitzait bezala, korapilo baten herstura sentitu nuen erraietan. Eta, harat heldu, morroietarik batek bisitagelan sarrarazi, eta berehala etorri zitzaidan ama.
|
|
2001
|
|
|
Bere pauso luze eta ibilera tente harekin. Poliki, niregan kezka puntu
|
bat
sortzeko bezain poliki. Aho zabalik begiratzen nion nik.
|
|
|
Alboko ohetik, baina, anaia gaztearen arnasots lasaia heltzen zaio. Txikitatik beldur apur
|
bat
sortu dion kariloiaren soinua entzun du orduan. Gauerdia.
|
|
|
Mezkita horretan lehenago hindu tenplua omen zegoen. Tenplua zegoen tokian, hain zuzen ere, hindu jainko
|
bat
sortu omen zen. Musulmanek India azpian hartu zutenean, tenplua desegin eta toki horretan mezkita eraiki omen zuten.
|
|
2002
|
|
|
Eta horrela eten ezinezko soka
|
bat
sortzen da. Beti estekatua dagoelako zakurra laztu eta arriskutsua egiten da.
|
|
2003
|
|
|
Sugandila ametsean ikusi bazuen, ez zen, seguru asko, erleen eta ekilibristen amets berean izango. Ezin zituen imajinatu sugandilak eta ekilibristak elkarri eskua ematen, edota gobernuz kanpoko erakunde
|
bat
sortzen. Sekula ez dira ondo konpondu sugandilak eta ekilibristak.
|
|
|
Baina ez da horretan bukatzen Romainen abentura: ez da konformatzen ordezko bat, trasunto
|
bat
sortzearekin; bigarren idazle honi, Emile Ajarri, lehenaren aurka ekiteko agintzen baitio. Garyk berak ematen dituen elkarrizketa apurretan Ajar goraipatzen saiatzen da, talentu izugarria duela aldarrikatuz, eta berak onenak emanak dituela esanez, baina Ajarrek argitaratu zuen lan batean bereak eta bi esaten ditu Garyren aurka, haren izen ona zikinduz, bere burua nolabait desegin nahi balu bezala.
|
|
|
Protagonista izanik ere beste inor baino bakarrago zegoela iruditu zitzaidan, barraren ertz bateko taburetean eserita, zutarriaren gainean zango gurutzatuak erakustea beste egitekorik ez lukeen eskultura baten gisan, geldirik eta irribarretsu. Edertasunak hutsarte moduko
|
bat
sortzen du maiz ingurumarian. Horrelakoetan, gizasemeok begiradarekin bakarrik zuzendu ohi gatzaizkio emakumeari edo, oso gaztea bada, babesle eta aitakoi hurbiltzen.
|
|
|
Nik, aldiz, etxeko tiraderak poemaz eta nobela bukatu gabez beteak nituen. ...alearen gorputza arakatzeko jartzen duten ardura eta sukar bertsuarekin igarotzen zituen orduak nire obraren zoko moko eta ezkutukiak aztertzen, pasarte luzeak buruz ikasteraino, eta horrek ni ere hunkitu egiten ninduen, ezagutu nuenean bere marrazkiek baino askoz ere gehiago, oso sentipen arraroa da norbere obrari buruz inori hain ezaupide hurbilarekin hitz egiten entzutea, horrek lotura iraunkor
|
bat
sortzen du, geure baitan norbaiten gorputza sentitzeak sortzen duen bezala –esan zuen, eta eskuekin imintzio bat egin zuen azken esaldi hori ezabatzeko aginduz bezala.
|
|
|
Eguzki berri
|
bat
sortu da gaur;
|
|
|
Hik badakik... edo zuek badakizue, guztioi ari bainatzaizue, Azpilgo bide nagusia Lauaireko bentan bukatzen dela. Bide hori, baina, luzatu egin behar diagu, nik hala uste, auzoko herriekin komunikabide berri
|
bat
sortzeko, Aretxarekin, konparazio batera; bestetik, Txoritoki eta Sanmark inguruetako baserrientzat ere, urteetan eta urteetan hain utziak izan diren horientzat, mesedegarria izanen lukek...
|
|
|
Bai, zuek piztuko duzue Luzifer, eta, hura piztean, hankaz gora jarriko du Azpil! Eta sumendi
|
bat
sortuko da orduan, hodei beltzen artean trumoi eta tximist!"
|
|
|
Azpilgo bide nazkagarriak!, zulo eta hauts, hauts eta zulo, baina bidezuloetako batean arrosa
|
bat
sortuko da noizbait, zer arraio sortuko da!, edo deabrua aterako da lurpetik, deabrua lur gainean dugu ordea hemen Azpilen, etxegile diru goseak new york urdaiazpikoa amets...
|
|
|
Horregatik, entzuten dudanean ezin zaiola inori aurpegiratu torturapean gaizki jokatu duenik, inor ez dela erantzule halako egoeran egin edo esan duenagatik, niri behintzat erresumin moduko
|
bat
sortzen zait, errurik ez baldin badago ez baita posible meriturik egotea ere eta, hortaz, nola hartu behar dut nik neuri gertatua. Ez ote neukan umiliazioa eta oinazea zertan pairatu?
|
|
2004
|
|
|
Beno, honekin ere kontsola gaitezke, baina sasi folklorezko Euskal Herri bat egingo dugu eta hori ez da nahikoa. Beraz, benetako Herri
|
bat
sortu nahi baldin badugu eta bere buruaren jabe izan nahi baldin badu oinarri nagusi bat behar dugu eta oinarri hau Euskara da. Hortaz, ez badugu Euskararen gain finkatzen Euskal Herria, ez dugu Euskal Herri bat sortuko?. 44
|
|
|
Beraz, benetako Herri bat sortu nahi baldin badugu eta bere buruaren jabe izan nahi baldin badu oinarri nagusi bat behar dugu eta oinarri hau Euskara da. Hortaz, ez badugu Euskararen gain finkatzen Euskal Herria, ez dugu Euskal Herri
|
bat
sortuko?. 44
|
|
|
Hori sentitzen da behinik behin gure artean. Euskalduna Euskal Herrian bizi den guztia baldin bada, halako larri
|
bat
sortzen zaigu gure usteetan?. 5
|
|
|
Orobat, oraindik gogoan dugu horren ondotik zetorren esaldi esanguratsu hau ere: , halako larri
|
bat
sortzen zaigu gure usteetan?.
|
|
|
zer izan, zer gara, zer izan gura dugu? Izate horrek bere lehen langaitzat gizartea luke, beronetan euskaltasun aurrepolitiko
|
bat
sortzeko?. 205
|
|
|
Zeren eta, ba ote da tokirik euskal demokrazia horretan espainolak eta frantsesak izaten segitu nahi dutenendako? (...) Hark ez zuen esaten baina hemen arrisku ikaragarri bat dugu euskal demokraziaren izenean etnokrazia edo, are murriztuago, glotokrazia
|
bat
sortzeko, askotan Euskal Herria edo euskara bera jainko bihurtu eta hezur haragizko euskal herritarren borondatearen gainetik jartzen baitugu. Horretan ere zaharrak maisu:
|
|
|
Egin dezakete ETB, eta iritsi daiteke garai bat zinema euskaraz ikusteko aukera ere izango duguna, irakurtzeko oraindik egunkaria ez baina nolabait astekaria ere badugu. Nolabait indioen erreserbetan bezala euskaldun erreserba
|
bat
sortzea, eta hor euskaraz bizitzea. Beno, toki batera joaten zarenean, leihatila batera esaterako, ekarriko dizute euskalduna zuri erantzutera, baina inguru guztia erdalduna izango da.
|
|
|
Alde horretatik, Goenkale k langa bat jarri du euskararen tratamenduan. Euskara ona, zuzena eta bizia du Goenkale k, eta beste telesail batzuentzat eredu
|
bat
sortzea lortu dugu. Baina euskara komunikatiboa ez bada, ez du ezertarako balio?. 579
|
|
|
Zalantza txiki
|
bat
sortzen dit Muñozen adjektibo batek. Euskarara isuri ondoren euskal literatura ezagutzeko irrikatan dagoen, euskal irakurle espainieraduna?
|
|
|
Lehen han erdaldunen gauzak ziren euskal gaiak, eta Euskal Herriari buruzko gaiak, eta hizkuntzari buruzko gaiak, eta eragina zuen euskaltzaletasunean, hori galdu egin da. Euskal Liburu eta Diskoen azoka
|
bat
sortu litzatekeela uste dut?. 717
|
|
|
Gogora dezagun, badaezpada, ostera ere: herri euskaldun
|
bat
sortzeak dakarren euskal eskolaren egitasmoa eragiten duen kontzientzia nazionalaren zirrara eta indarra. Nolako zirrara haizeak jotzen du egungo Euskal Herriko unibertsitate barrutietan?
|
|
|
217 Miguel Sánchez Ostíz: Badira arrazoi sentimentalak beste gizarte
|
bat
sortzeko, Euskaldunon Egunkaria, 2001/12/26.
|
|
|
Nola jokatzen du hizkuntza batek (edo, hobeki esateko, hizkuntza
|
bat
sortu eta mamitu duen herriak) gizonek bildu duten ezaguera kanpora agertu nahi hortan. Nola eratzen du munduari buruzko esperientzia, nola tajutzen ikasien eta ikusien bilduma?
|
|
|
Eta J. Trier’ek, hildo beretik: " Errealidadearen irudi oso
|
bat
sortzen du hizkuntza bakoitzak, bere buruarekiko aski eta hertsi. Hizkuntza bakoitzak bere gisara antolatzen du dana...
|
|
|
Beste hitz batez esateko: hizkuntzak mugaturik, egiazko erresuma berezi
|
bat
sortzen da. Eta, hizkuntzarekiko beti, ba dira itsaso zabaletik etortzen diran lehortarrak, ba dira Aberri bat eta Atzerri bat, politikazko muga guzien gaiñetik.
|
|
|
1851: Helsinkiko Unibertsidadean katadera
|
bat
sortu zen, aurrerakoan suomiera (ez suomieraz!) erakats ahal izateko.
|
|
|
1858: Kondairan lehenengo aldiz, dena suomieraz erakatsiko zuen lizeo
|
bat
sortu zen herri koskor batetan (Jyväskylä).
|
|
|
gazte, ikasle, eta beste. Beren lana goxatzeko eta erraztutzeko, 1927 an" Sanastaja" izeneko aldizkari
|
bat
sortu zuen. Bai hau eta bai hitzen txartelak bidaltzea doharik jarri zituen.
|
|
|
Bilduma eskerga hori jorratzeko (txartel milloi batzuk, ageri danez) Batzorde berezi
|
bat
sortu zan, Setälä buru.
|
|
|
Ez da aski, halere, Euskal Herrian esate baterako" Euzkadi" izeneko erresuma
|
bat
sortzea. Beharrezkoa izanagatik ere, ez da aski.
|
|
|
Hori dala ta, ideia edo aparato berri bat agertzen danean, gisa da beretzako hitz berri eta berezi
|
bat
sortzea. Entropiaren ideia, esate baterako, berria da; eta ez euskeraz, ez txekeraz eta ez vietnameraz zegoen egoki zetorkiokean hitzik.
|
|
|
5 Agindutakoaz sobera ez fidaturik, Euskara Batuaren eginkizuna bideratzeko Batzorde
|
bat
sortu genuen Iparraldean. Eta beronek urtean barrena anitz bilera eta posta harreman izan ondoren, Baionako Biltzarra burutu zuen (1964ko irailaren 29 eta 30ean).
|
|
|
Biharamunean Gorteko lau" Besoak" (Eliza, Nekazariak, Aiton semeak eta Burgesia) Porvoo’n alkarturik, menpetasuna ziñegin zioten. Hitz ezagunak erabiliz" errege pertsona bakuntasun huts"
|
bat
sortu zala idatzi zan; eta horrela abiatu zan Errusia’ren jabealdia. Halere ziñegite beretik hasi ziran errusitarren saldukeriak:
|
|
|
Snellman’ek, azkenik, bidea" politiko" a zala oharturik, abertzale mogimendu zabal
|
bat
sortzea erabaki zuen. Ez edozein erresumaren alde:
|
|
|
Bere ordez Lvov’en eta Kerenski’ren bolada laburra hasi zan. Jendearen bihotzak irabazi nahirik, presoak askatu, kzar’en agindu asko ezereztatu, danetan liberal kolore bat eman, itxaropen giro
|
bat
sortu zan. Askatutakoen artean, suomitar famatu bat, Siberia’n hiru urte latz pasa ondoren etxerako bidean:
|
|
|
Giroa ez zegoen erreza! Erdi ofizialki" Soviet"
|
bat
sortu zuten sozialdemokratek, Gorte berria ez onartuz.
|
|
|
Erabaki horiek, beraz, sozialdemokraten nahiaren kontra hartu ziran. Azaroa’ren 12 an, Erreboluzio Batzar Nagusi bat edo" Soviet"
|
bat
sortu zuten sozialdemokratek, 35 lagunek osatua. Batzar hunek opor jeneralera deitu zuen biharamunerako, burgesen gobernua beren eskabideetara bortxatzeko.
|
|
|
Gero isilune
|
bat
sortu zen, eta aurrera segitu zuten biek, tropela ehun eta hamar metrora zutela. Romanek apurtu zuen isiltasuna:
|
|
|
Asmatzen dizkiek izen abizenak, asmatzen diek dena. Pertsona berri
|
bat
sortzen duk. Horrek dakarren guztiarekin:
|
|
|
Pentsatu du igual, kasualitatez, asmatu duela eta egongo dela Aldo Borghessoren bat bazterretan. Eta izena asmatu du, batez ere, bere moduko asko dagoelako Italian eta munduan, izena aldatutakoak, Livia Bucova izan eta Livia Scola izenarekin ibili behar dutenak, eta Aldo Borghesso
|
bat
sortu du haien alde, gauza ulergaitzagorik ez dagoelako ezkutatu behar izatea baino, azala duzulako beltza, abizena berdea edo pentsaera gorria.
|
|
|
Deserosoki, Del Valle ohartu zen Heydrichen bulegoko izu ikara bera ere halako malenkonia gozo batez gogoratzen hasia zela. Eta hark ezinegon lauso
|
bat
sortzen zion, ekintzarekiko menpekotasun hark askatasuna murrizten baitzion, eta behar baino arrisku handiagoak hartzera behartu. Izan ere, Parsifalen atzetik abiatu zenez geroztik arrisku larrian egon zen bere bizia behin baino gehiagotan.
|
|
|
Hura guztia aldez aurretik prestaturik balego bezala zen, nire bizitza osoak une hartaraino eraman banindu bezala. Ez nituen kontu haiek sinesten, edo, hobeki erran, ez nituen sinetsi nahi, baina, hala ere, nahigabe arrazoirik gabeko baina sakon
|
bat
sortzen zidaten.
|
|
|
–Non dagoen baino garrantzi handiagokoa da zer den eraikin hori... eta zer egiten den han –atzeraka orrazturiko ilearen gainean eskua lerratu zuen aitak– Himmlerrek SSen agintea hartu zuenean, zaldun ordena berri
|
bat
sortzeko ametsa izan zuen. Guk, nolabait errateko, XX. mendeko zaldun teutoiak izan behar genuen, Reich Berriko gerlari gaindiezinak eta ideal nazionalsozialistaren babesleak.
|
|
|
Ezta Euzkadik ere –Mitxelenaren ahotsa biziago egin zen– Baina ez dut nahi zure neke eta nahigabeak alferrikakoak izan direla pentsatzerik. Erran bezala, Ingalaterra guri laguntzeko moduan ez badago ere, beste adiskide
|
bat
sortu zaigu berriki, Ingalaterra bera baino ahaltsuagoa.
|
|
|
Hilabete batzuez musika irakasle aritu zen Munichen. Gerra bukatuta Espainian kokatu zen Weber, eta armadako kide ohi batzuekin batera salerosketako enpresa koskor
|
bat
sortu. 29an Alemaniara itzuli zen.
|
|
|
Einstein bera izendatu zuten batzorde-buru. Bonba atomikoaren hondamena ikusi ondoren, kate erreakzio EZ nuklear
|
bat
sortzeko asmo irmoa jaio zen hainbat pentsalariren artean: kontzientzia eta komunikazio kate erreakzioa nahi zuten, antzeko ezer ez gertatzeko inoiz.
|
|
|
Magnesioak zuritutako Aleksanderren eskuei begira dago Nadia. Haren esku azpiak txalo batean elkartu dira, eta inguruan hodei zuri
|
bat
sortu dute eszenatokitik datozen argi izpien babesean. Hautsezko hodei zuria harrotzen ikusi du eta poliki poliki behegainera jausten, gar bihurtutako suziriak lurrera jausten diren moduan.
|
|
|
Batzuetan handitasunez betetako esaldiak asmatzea gustatzen zaio, gero koadernoan idazten dituenak. Lainozko burbuila
|
bat
sortu nahiko luke berak ere, eta barruan beraren zain besoak zabalik dagoen norbait aurkitu. Egun hori sekula heltzen bada, urrun ikusten du Mikelek, eskuraezina oraindik.
|
|
|
" Aitortzen dut Eneko ez dela orain dela urte batzuk Atotxan ezagutu genuena, partida osoa aguantatzeko gai zenean, eta horregatik lehen zatiko bukaera aldean edo bigarren zatian ateratzen duela entrenatzaileak, baina aitortzen dut, halaber, Anoetako zelaian sartu ahala, zeharo aldatzen dela ikusleon jarrera, Atotxan garai batean bezala, Eneko eta gure artean zirkuitu magnetiko
|
bat
sortuko balitz bezala, nondik, gutxien espero dugun momentuan, mila iratxo eta beste hainbat izaki fantastiko atera daitezkeen dantzan, jokaldi batean ez bada bestean... Eta Enekok baloia hartu, eta hurrengo segundoan inork ez du jakingo zer egingo duen, ez zer egin duen, guztiok aitortuko baitugu, partida amaituta gero, baloia futbol zelaitik desagertu zela istant hartan... baina ez, hantxe baitzegoen magoa baloiarekin berriro, ez lehengo tokian ordea, bizpahiru metro aurrerago baizik, atzelaria lurrean etzanda utzita..."
|
|
|
Ordea, zerbait gehiago ere banuen nik buruan orduko, ausart eta adoretsu sentitzen bainintzen, xanpaina neurriz kanpo edan nuelako, eta ikusten bainuen, aldi berean, hutsik zegoèn aulki haietako bat mihi pozoidunaren neska lagunaren ondo ondoan zegoela. Ez, ez nengoen mozkor, mozkorraren aurreko euforian baizik, burmuinetako neurona harien artean zirkuitulabur
|
bat
sortu zitzaidanean... Aurrera egin behar nuen, bai, aurrera eta aurrera, kosta ahala kosta!
|
|
2005
|
|
|
Ba al dakizue zer pentsatu dudan? Gureak ez duela konponbiderik, familia bakoitzean Pasionaria
|
bat
sortu arte! Bai, etxe guztietan genuke Pasionaria bat, gizonari aurre egiteko, behar denean!
|
|
|
Zalantza
|
bat
sortu zaio, halere. Paketea esku poltsan sartzen ote zaion.
|
|
|
Aparra nagusi bazterretan, eta Ondarrondo pasealekuan putzu luze
|
bat
sortu da; behin eta berriz uhin ñimiñoz kixkurtua.
|
|
|
Isilune bitxi
|
bat
sortu zen gure artean.
|
|
|
Horretan ginela, isilune
|
bat
sortu da.
|
|
|
Orduan orro berri
|
bat
sortu da itsaso urrunetik.
|
|
|
Isilune bitxi
|
bat
sortu zen gure artean; eta, bere hitzak ongi neurtuz bezala:
|
|
|
Eta itsas uhinen leherketa geldoa entzuten uzten zuen isilune
|
bat
sortu da gure artean.
|
|
2006
|
|
|
Lekuonak eta Arzek adierazi zidaten hasiak zirela bilera batzuetan parte hartzen, euskal kanturako talde
|
bat
sortzeko asmoz, edo mugimendu bat agian, eta bileretara gonbidatu ninduten. Bileretara joaten hasi nintzen, beraz, Donostiako Getaria kalean. Herri Gaztedi?
|
|
|
Orduan, 1965 urtean izango zen, Julen Lekuonaren etxean Joxean Artze ezagutu nuen. Donostian, talde
|
bat
sortzeko egiten ari ziren bileretara gonbidatu ninduten; joan egin nintzen, eta hor hasi zen niretzat historia berri bat.
|
|
|
Ikasten duzu, alde batetik, gizakia zeinen ahul eta hauskorra den. Eta horretatik guztitik bizitza begiratzeko eta harremanak bizitzeko modu apal eta errukitsuago
|
bat
sortzen zaizu.
|
|
|
Irakurlea oraindik gomutatzen bada herri gogoaz: herri bakoitzak bere izpirituaren arabera hozitzen zituen legea, politika, artea; azpiratzen duen uholde ororen despit, intrahistorian, herri gogoak betibat zirauen, etc. Orain, alderantziz, herri gogoak bata bestean urtzen eta nahastekatzen dira, denak irabiatu eta azkenean Gizadi Gogo moduko bakar handi
|
bat
sortzeraino. Hau da Unamuno-k euskararen heriotza iragarriari bere argumentazioan ipini dion marku filosofikoa, hots, eskatologia kuakero spencertarraren markua – Paz en la guerra ko bera, eta beste gaietarako aspaldi abandonatua duena:
|
|
|
Hiriak, aberastasuna, zibilizazioa, gurikeria; basamortuak gosea, lehia, bizi borroka. Beraz, periodikoki basamortuak hiriari armaz erasotzen dio, menperatu eta Estatu berri
|
bat
sortu; eta, arauzkotasun berdinarekin, nomada kaletartu burgestuaren ahulketak eta endekapenak jarraitzen du. " Períodos de invasión y creación de Estados, períodos de civilización de los invasores, períodos de nueva invasión.
|
|
|
(Azorín ek, bestalde, 1900ean El alma castellana argitara du. " Las almas más enérgicas, más grandes, más españolas de los siglos pasados están en los conventos") 498(" Basta, Azorín, yo creo/ en el alma sutil de tu Castilla", adiakatzen da Machado) 499 1903an" Alma Española" izenburuarekin aldizkari erregenerazionista
|
bat
sortu da Madrilen, hor Pérez Galdós, Unamuno, Maeztu, Baroja, Pérez de Ayala k kolaboratu dute. Aski da Pérez Galdós en sarrera hitzak irakurtzea, arima eta arraza sinonimotsu legez erabiltzen direla ohartzeko:
|
|
|
– Todo esto es horroroso: dentro de la máxima probabilidad histórica las razas africanas no pueden sino decaer; cada día menguará su energía social; las virtudes públicas serán más raras y el alma de cada individuo perderá un grado más de intensidad humana, hasta apagarse, como una bujía, hasta sumirse en la modorra de la fisiología animal" 547 Irudipenak berak" amargura metafísica"
|
bat
sortzen zion Ortega-ri. Imajina, beraz, Unamuno-ren" desbideratze afrikanistek" 548 zer grazia egingo zioten:
|
|
|
(Hau berau, XIX. mende azkenetako erlijioaren eta zientziaren uztarrezintasunaren gatazkaren testuinguruan ulertu behar da). Aldi berean, antropologia eta herrien psikologia modan baitaude, literatura berri
|
bat
sortzen ari da, Frantzian batik bat, Espainian min handia egiten duena, arraza germaniarren garaitasunaz eta arraza latindarren endekapen eta gainbeheraz. Arrazoi hau biologikoa da.
|
|
|
Burua itzuli eta, euri zirimolen artean, gizon garai
|
bat
sortzen ikusi zuen. Euriak ekarri din, bururatu zitzaion.
|
|
|
Dirua egindako familia ziren, bai, baina bere onenak emandakoa, ziotenez. Julian bera izan omen zen dirua irabazitakoa, fabrika
|
bat
sortu eta aurrera atera zuena. Self made man esaten zaien horietakoa.
|
|
|
Nireganako arreta hark erruki apur
|
bat
sortu zidan, baina ez nion adierazi: halako gupida adierazpen batek sutan jarriko zuen seguru asko, eta pikutara bidaliko zuen ordura arteko errespetua.
|
|
|
Lerrorik idatzi aurretik, baina, horra bigarren gutuna, lehenengoaren ildo berean baina larritasunezko doinua erantsita: ez zenekiela lehenengo mezu hura jaso ote nuen, bazitekeela postan galdu izana, eta horrek halako estutasun
|
bat
sortzen zizula, bihozminak berez eragiten zizun zorabioari eransten zitzaiona, eta ezin bizi horretatik irteteko esan niezazula zerbait, otoi, isiltasun administratiboa ere erantzuteko modu posibleen artean zegoela gogoratzeaz batera.
|
|
|
Ohitura berri
|
bat
sortu zen harrezkero. Astean bi egunez, deitu egiten zenidan telefonoz, eta berriketaldi bat izaten genuen aldi horietako bakoitzean, luze samarra batzuetan, laburxeagoa besteetan.
|
|
|
Hala esan nuen idazkaritzan eta hala esan nizun zuri ere, ez gure asteroko bilkura hartan, ordurako lanean hasita behar bainuen, fakultateko idazkaritzara joan nintzen egun berean baizik; ezer esan gabe desagertzea itsusia iruditzen zitzaidan, eta ohar soil bat uztea hotzegia agian, aurretik batere mezurik idatzi ez nizunez gero; zure despatxuan azaldu nintzen hortaz, lehendik ere ezaguna nuen bulego ñimiño hartan; atean jo, zure ahotsak aurrera esan, eta barrura sartu nintzen; ikasle batekin zeunden baina, ni ikusi orduko, hari mesedez eskatu beste batean etortzeko, gaiarekin jarraitzearren, eta niri eskaini zenidan hura egondako aulkia; harrituta zeunden, eta ulertzekoa izan liteke, lehenengo aldia baitzen zure bila ezertara jotzen nuena; distira antzeko bat zerien zure begiei, irriaren eta irrikaren artean, eta ezinegona ezkutatu ezin zuen ahotsez galdegin zenidan zeri zor zitzaion halako ohorea; zeremonia eta artegatasun haiek ikusita, ez dakit zer imajinatu zenuen: kostata baina, azkenean nire baitan maitasun ernamuin
|
bat
sortu eta hura aitortu behar nizula akaso. Hala bazen, ulertzekoa da zure zaputza, zure frustrazio etsi hura, lana topatu eta doktorego ikastaroa utzi behar nuela esan nizunean.
|
|
|
Familia horretako zuhaitz batzuk Kaliforniako mendietan aurkitu eta identifikatu zituztenean, arazotxo
|
bat
sortu zen: izena –izen zientifikoa– jarri behar zitzaien, eta zuhaitz erraldoi horiei izena jartzeko zerbait handiaren izena aukeratu behar zen.
|
|
|
1439 urtean moja eskaleen etxe
|
bat
sortu zen Durangon (Santiagorena edo San Antoniorena, ez dago oso garbi), frantziskotarren hirugarren ordenaren babesean eta haien nolabaiteko arautegia oinarri hartuta. Tabirako Maddalen etxe horretako moja izan zen oraindik aski gazte zela, eta, beharbada, horretan amaituko zen istorio osoa Durangon Alfontso Mellakoa agertu izan ez balitz.
|
|
|
Geroztik, uharte erraldoiaren esplorazioetan aritu zen Knud, eta 1910 urtean inuiten kolonia txiki bat aurkitu zuen ipar mendebaldean. Faktoria
|
bat
sortu bertan –ehizarako eta salerosketarako herri bat–, eta Thule izena jarri zion herri hari, Goethek idatzitako Thuleko erregea baladaren ohoretan. Inuiten ezpainetan, ordea, Qaannaaq zen herri hura –izen palindromiko ezin ederragoko herria–, eta izen horrekin jarraitzen du gaur egun ere.
|
|
|
–Hori diotsut egunkari
|
bat
sortzeko asmotan gabiltzalako, euskara hutsean. Eta zeu bezalakoak behar ditugu tartean.
|
|
|
Halaxe, 1937ko otsaila hotza ere hotza izan arren, nire inguruan udaberri antzeko
|
bat
sortzen zen iluntzero Mirrari etxera laguntzen nionean, ospitaletik edo joskintza lekutik ateratakoan.
|
|
2007
|
|
|
Gure herrian komuna
|
bat
sortu zen, Elvis hil zen urtean ez baina urtebete lehenago edo. Ibiza aldean ibilitakoren bat, inguruko hippy batzuk, bizimodu alternatiboa bilatzen zuten gazteak elkartu ziren han, familiaz besteko antolamendu batean.
|
|
|
Espainolez kantatzen zuten hauek kontzientzia arazo
|
bat
sortzen ziguten hala ere. Huraxe zen gure hizkuntza:
|
|
|
Urte batzuk lehenago ez zidan bakerik emango: jakin minarekin nahasten den elkartasun horrek konplizitate ia gaixoti
|
bat
sortu ohi du nerabeen artean, baina urteen joanean laxotuz doaz lokarri horiek, apurka apurka, eta kasik pena eta guzti eman zidan zama goxo hori banatu ezinak.
|
|
|
–Han cambiado? errepikatzen du Cifuentes kantariak, eta niri behintzat halako hotzikara
|
bat
sortu zidaten haren hitzek.
|
|
|
Darwinen teoria berriro berretsi da: isolamenduaren ondorioz espezie zaharrak, baita giza leinuetan ere, espezie desberdin
|
bat
sortzen du.
|
|
|
eta hau baldintza politiko eta historiko aldagarrien baitan dagoela, esan beharrik ez. Literatura latinora bagatoz, bera baita iturria, Volksgeist erromatarraren mamitzaile nagusia, jendarte augustotarrarentzat eta gero de fakto mendebalean segitu den historiarentzat, Virgilio izan da (Eneida propio epopeia nazional
|
bat
sortzeko xedeaz ondua da, Homero-renak edo ez bezala). Aurretik Zizeron dago Estatuaren bere filosofiaz, funtsean Erromaren filosofia bat hori ere:
|
|
|
badut Humboldt, hizkuntza eta pentsamendua azterketa bat, eta Volksgeistaren oraingo hau harekin lotua dago; eta haren ondoren, edo harekin, behar litzateke irakurri. Beste liburuki
|
bat
sortu zen ondotik (baina aurretik kaleratu) Volksgeist espainolari buruz: Espainiaren arimaz; hor hobeto ikusten ahal da, oharrok nondik sortu diren.
|
|
|
–gizaki berri bat sartu da historia unibertsalean! Naturak bere indarraren betearen betean arima berri
|
bat
sortu du? –
|
|
|
Winckelmann-en Greziaren aurkikuntza testuinguru honetan behar da balioetsi: gizatasun original bat ediren da, bere baitako izpiritutik mundu oso
|
bat
sortzen ari. Birjaiokundean (Erasmo) edo klasizismo frantsesean ez bezala, orain ez da estudiatzen mundu grekoa probetxamendu artekogabe eskolastiko baterako asmoz geure estilo ariketetan edo gure drametan (ereduak berdintzeko), ezpada beren arroztasun ezusteko, imitaezinean dira ereduzkoak:
|
|
|
Mundu berriak. Amerika? bi zati du, iparraren eta hegoaren oposizio arruntaren manifestazio material gisa, geologia sinple bat da516 Bertako populazio primitiboa ere suntsitzen ari da (bere kasa nonbait!), eta mundu zaharra ari da han eraketa berri
|
bat
sortzen. Kontrara, mundu zaharrak unitate dialektiko bat osatzen du.
|
|
|
ala eduki zuen bere garaia eta pasea da Aro Modernoan? Zergatik ahal izan du epos bikain
|
bat
sortu Portugal-ek eta Frantziak ezin du izan. Haien zinezko arazoak holakoak dira.
|