|
2002
|
|
|
Galanina mailaren gailurra gaua baino handiagoa da, eta elikagai koipetsuak ugaritzearekin lotuta dago. Jaki mota
|
bat
jateak ‘food craving’ saioak agertzea eta garatzea eragotz dezake. Estresari emandako erantzunaren teoria.
|
|
|
Bestalde, gatz gehiegi ez hartzea gomendatzen du, presio arteriala igo eta likidoak atxikitzen baititu. “Hipertentsioa dutenek egunean koilarakadatxo
|
bat
jatera mugatu lukete, eta kopuru horretan sartzen da elikagaietako gatz guztia”. Olioei dagokienez, oliba olioa gomendatzen du, “nahiz eta ez diren baztertu behar ekilore edo arto olioak”.
|
|
2004
|
|
|
2 Ikastetxeak konpromisoa hartzen du haurrari janari berezia prestatzeko, behar bezala erantzuteko bitarteko eta baliabide nahikoak baititu. Ikastetxeak erabakitzen duenean haurraren janaria prestatu behar duela, haurrak dieta errespetatzeko behar zorrotzaren berri izan du; izan ere, elikagai alergenikoaren kantitate txiki
|
bat
jateak krisi edo shock anafilaktiko bat eragin dezake, eta horrek ospitaleratzea eskatzen du. Erantzukizun handiko konpromisoa da, eta, horregatik, oso garrantzitsua da sukaldeko langileek jakitea zer den elikagaiekiko alergia, zer ondorio kliniko dituen eta zein diren osagai edo elikagai alergenikoak.
|
|
|
Hurrengo lerroetan, izurriteak eta gaixotasunak garaiz detektatzeko apunte batzuk emango ditugu, baina, oraindik zalantzak badituzu, kontsultatu espezialista bati eta erabili beti intsektizida sistemikoak etsaiei aurre egiteko. Harrapari nagusietako bat barraskiloak dira, hostoen zati
|
bat
jaten baitute zulatuz. Hori saihesteko, gehiago erakartzen dituen ordezko elementu jangarria bila daiteke.
|
|
|
janari gisatu mota. Baina nahiago baduzu arrain plater on
|
bat
jan edo itsaskia, sukaldaritza mexikarrak ere aukera ugari eskaintzen dizkigu. Horien artean nabarmentzekoak dira hainbat saltsarekin zerbitzatutako huachinangoa edo otarraina.
|
|
|
Jakina da asetasunak energiaren erregulazioan eragiten duela. Palatabilitatea (elikagaien balio hedonikoa) elikagai jakin
|
bat
jatean sentitzen dugun plazeraren araberakoa da. Ezaugarri hori elikagaiaren propietate organoleptikoen araberakoa da, hala nola zaporearen araberakoa.
|
|
|
Horietako asko plater bakar gisa kontsumitzen dira. hala nola pizzak, baina ohiturarik hedatuena lehenengo eta bigarren plater
|
bat
jatea. Lehena, normalean, plater bat da zopa, pasta edo entsalada; bigarrenak, berriz, eginda daude.
|
|
|
Antartikako itsas faunaren zati handi
|
bat
jaten duen krustazeo populazioak %80 murriztu dira 70eko hamarkadaz geroztik, Britainia Handiko Institutu Antartikoaren (BAS, ingelesezko siglengatik) azterketa baten arabera. BASeko zientzialariek uste dute fenomeno hori tenperaturaren igoerarekin lotuta egon daitekeela; izan ere, tenperatura 2,5 gradu zentigradukoa izan da azken 50 urteetan kontinente izoztuko atmosferan.
|
|
2005
|
|
|
Gauza
|
bat
jaten dugu, eta beste bat, gure organismoa, hasiera batean, jateko diseinatu zena. Istilua ez da gizateriaren ondarea soilik, animalien portaerako ikertzaileak gero eta tabu gehiago hausten ari baitira:
|
|
2006
|
|
|
Iraupen luzeko kirolak egin behar direnean, garrantzitsua da pasta plater
|
bat
janez gero platera" egunean" egotea.
|
|
2007
|
|
|
Umeek jasotzen dituzten mezuek diete burger
|
bat
jatea guai dela baina ez dituzte bonbardatzen, ordea, ogitartekoa hartzearen onurak errepikatuz.
|
|
|
Gainera, pertsona bakoitzak elikagaiekiko tolerantzia maila desberdina du: CI duten gaixo batzuek elikagai
|
bat
jan dezakete inolako eragozpenik sentitu gabe, baina gehiegi jateak krisia eragin diezaieke. Beste batzuk ez dira gai elikagai hori sintomak areagotu gabe probatzeko, eta, jakina, batzuek denetik jan dezakete inolako arazorik gabe.
|
|
|
Landare hori modu basatian hazten da eta berenjenaren antzeko zaporea du. Kale postuetan, Sierra Leonako menurik berezienetako
|
bat
janez goza daiteke: kakahueteak eta arto errea, arroza platerekin edo patata frijituekin, arrain saltsarekin eta postre platano frijituekin.
|
|
|
Bigarrenak garestiagoak dira (24 euro inguru), baina baita praktikoagoak ere, WiFi seinalea xurgatzeko gaitasuna handitzen baitute, eta, gainera, egokigailu bakarra erraz aplikatzen zaie nahi diren ordenagailuei. Kontuz bluetooth gailuekin Espektro berean funtzionatzen duten haririk gabeko beste gailu batzuk seinalearen zati
|
bat
jaten duten bezala, funtzionamenduan dauden aplikazioak izan daitezke, trafikoa oztopatzen dutenak. Adibidez, haririk gabeko bluetooth gailuak.
|
|
|
Kanarietako Artxipelagoko Zetazeoak Aztertzeko Elkarteko ikertzaileek lehen aldiz atera eta filmatu dute izurde tropikal bat munduan, Tenerifeko hegoaldeko uretan txibia erraldoi
|
bat
jateko unean. Han urpeko kanal sakon bat dago, zefalopodo horien habitata izan daitekeena.
|
|
2008
|
|
|
Baso bat zuku hartzea fruta errazio
|
bat
jatea bezala da, eta beti da hobea zukua hartzea, frutarik ez jatea baino.
|
|
|
Gerta daiteke jaki baten zaporea ez gustatzea, edo zerbait ez izatea oso gustuko, baina jaki
|
bat
jan behar duen bakoitzean norbait estu estu jartzen bada, beldur irrazional batek jota eta platera ikusi orduko ihes egin nahian, fobia kasu baten aurrean gaudela esango dute elikadura gaietan aditu direnek.
|
|
|
Patatek tuberkuluen eta sustraien familiako proteina gehien dituzte (produktu freskoaren pisuaren %2). Patata ertain eta azaldun
|
bat
jateak bitamina egunero irenstearen erdia inguru ematen du, egunero potasio kopuru gomendatuaren bostena, egunero B6 bitamina egoki irenstearen hamarrena eta tiamina, riboflabina, niazina, magnesioa, fosforoa, burdina eta zinka pixka bat. Patatek fitokimiko izeneko konposatuak dituzte, hala nola karotenoideak eta polifenolak.
|
|
|
Patatak jatea onuragarria da immunitate sistemarentzat, bereziki hotz edo entsaladan jaten badira. Larruazaldun patata ertain
|
bat
jateak bitamina egunero hartzen denaren erdia inguru ematen du. Zaldiei ez zaie patatarik eman behar.
|
|
|
Muskulu hondarren proteinak, hildako animalien azala eta tuetanoaren koipeak gramo bakoitzeko ematen dituen 9 kilokaloriak lagungarriak izan ziren ‘Australopithecus’ ek garai hartako baldintza gogorrak hobeto jasateko. Era berean, elikagai energetikoago
|
bat
jatean urrunago irits litezke, ondorengo gehiago sortu eta geneak betikotzea eragin. Arsuagaren arabera, animalia produktuen kontsumoak ez zuen hestearen tamaina murriztu, ezta garunaren pisua automatikoki handitu ere.
|
|
|
Bestalde, jaten diren eguna edozein dela ere, ohitura on bat hortzak jarraian eskuilatzea da, edo, bestela, azukrerik gabeko txikleak jatea, listuaren ekoizpena eta fluxua sustatzeko. Azterlaneko adituen iritziz, txantxarrari aurrea hartzeko neurriak, hala nola lastotxoarekin edatea, edan ondoren gutxi ondutako gazta zati
|
bat
jatea edo azukrerik gabeko txikleak hartzea, adibidez, haurren eta nerabeen bizimoduarekin guztiz bat ez datozen ohiturak dira, hortzak gehien higatzen diren adin taldeak. Horregatik, edarien industriaren lankidetza iradokitzen dute, haien osaera birformulatzeko.
|
|
|
Adin horietan, haurrek interes handiagoa dute inguruko munduarekin elikagaiekin baino. Jaki jakin
|
bat
jatera bultzatzean, jateari uko egin diezaiokete, eta, une horretatik aurrera, jateko ekintza deseroso eta ez oso atsegina bihurtu. Elikadurari uko egitea ere elikadura desegokiaren ondorio izan daiteke:
|
|
|
Haurrentzat, familia da eredu egokiena elikadura lehentasunak eta ohiturak garatzeko. Familiako kide batek elikagai jakin
|
bat
jateari uko egiten badio, haurrak bere portaera imitatzen du. Batez ere, kontuan hartu behar da jateko ekintzak atsegina izan behar duela beti:
|
|
|
Lan neketsua da, eta urteak ditu iristen bada, eta agintarien oniritzia du. Zalantzarik gabe, neurri horrek saihestu egingo luke elikadura intolerantzia duen edozein pertsonak, hala nola zeliakiak (glutenarekiko intolerantzia) edo laktosarekiko intolerantzia edo elikadura alergia duenak, kalterik egiten ez duen plateren
|
bat
jatean intoxikatzea. Plateretako hondar ezkutuak Espainiako gastronomia tradizionalean, plater tipiko asko eta askotarikoak gehitzen zaizkie ardo gozoko zorrotada on bati, hala nola jerezari, ardo zuriari, ardoari, garagardoari edo likoreei, dastamena eta beste modu batera lortzen ez diren lurrinak lortzeko.
|
|
|
Saia zaitez loreek elikagai nagusiaren zaporea areagotzen eta ez masizatzen. Lore
|
bat
jateko modukoa ote den zalantza izanez gero, galdetu espezialistari. Hartu loreak egunez eta eguraldi lehorrarekin.
|
|
2009
|
|
|
Kaloriei dagokienez, ez da gauza bera izozki
|
bat
jan edo bestea: zazpi horietako batek, adibidez, 148 kaloria ematen ditu ehun gramo bakoitzeko (eztitzaileak erabiltzen ditu azukrearen ordez), baina bada 300 kaloria baino gehiago ematen dituen bate ere (Häagen Dazs, txokolatezkoa), eta beste bat 265 kalorien mailara iristen da (Ben & Jerry' s, txokolatezkoa).
|
|
|
Gozo
|
bat
janez hasten da, eta ohartu orduko, ziplo amaitu izango du galleta paketea edo txokolate tableta.
|
|
|
Hori egin ahal izatea, ordea, ez da erraza, migraina ez baita agertzen elikagai
|
bat
jan eta berehala.
|
|
|
Ondorioz, programa horri atxiki zaizkion ikastetxeetako haurrek aukera dute egunero baso bat esne hartzeko edo, bestela, gantz gutxi duen esnekiren
|
bat
jateko (jogurta edo antzekoren bat, eta gazta).
|
|
|
Laburpen gisa, haurren elikadurak askotarikoa, osasungarria, orekatua, elikagarria, erakargarria, dibertigarria, harrigarria, ordenatua, sendoa eta hezitzailea izan behar du. Elikadurari dagokionez, osasunerako onena" denetik pixka
|
bat
jatea" da, eta haurrentzat ahalegin handiagoa egin behar da maiz baztertutako elikagaiak naturaltasunez jan ditzaten, hala nola frutak, barazkiak, arrainak eta lekaleak. Barazkiak.
|
|
|
“Giza organismoan ere badaude aztarnak, pilatu eta okerragoak egiten baitira”, esan zuen Cooper-ek. “Guztiok gaude konposatu kimiko horien eraginpean, baita irensten ere” elikagaien bidez, arrain kutsatu
|
bat
jaten denean gertatzen den bezala, adituak esan zuen. Substantzia horiek ondorio kaltegarriak dituzte ugaltze ahalmenean, adimenean, eta minbizia eragiten dute.
|
|
|
Arroz zuriak, ogi zuriak edo pasta egosiegiak gluzemia indize altua dute, oso gomendatuak iraupen laburreko kirol probetarako. Karbohidrato ugariko elikagai
|
bat
jaten denean, odoleko glukosa maila handitu eta jaitsi egiten da. Horri erantzun gluzemikoa esaten zaio, elikagaien indize gluzemikoaren araberakoa.
|
|
|
Toxoplasmosia harrapatzeko modurik ohikoena katu gorotzak ukitzea da. Felidoak beste animalia baten gorozki kutsatuen bidez kutsatzen dira, edo protozooak kutsatutako karraskari edo hegazti
|
bat
jatean. Hala ere, osasuntsu daudela dirudi.
|
|
2010
|
|
|
Otorduak eta osasuna elkarri lotu lotuak daude, baina jendeari, itxuraz, ahantzi egin zaio zer den menu osasungarri
|
bat
jatea (Europako Osasun Inkestak dioenez, 2009koak, Espainian, behar baino pisu gehiago dute biztanleen% 37k), eta jatetxeek ere, nonbait, ez darabilte eredurik egokiena euren eskaintzan.
|
|
|
Janaria begietatik sartzen da, eta errazio osoa gure platerean ikusita, zailagoa gertatzen da zati
|
bat
janda etsitzea.
|
|
|
Fruitu lehorrek izaten dute magnesioa ugari, eta egunero eskukada
|
bat
jatea komeni da.
|
|
|
Egunean fruitu lehorren errazio
|
bat
jateak hobetu egiten du bihotz hodietako osasuna, eta murriztu egiten du diabetesaren arrisku metabolikoa, Reusen (Tarragona), Rovira i Virgili Unibertsitateko Medikuntza eta Osasun Zientzien Fakultateko Giza Nutrizioko Unitateak frogatu duenez. Orain arte ez da ikerketarik egin fruitu lehorrek intsulinarekiko erresistentzia hobetu ote zezaketen jakiteko, diabetea agertu aurretik.
|
|
|
Jatetxe japoniar batera joatea, eguneko menu
|
bat
jatera edo asteburuan familiako plater exotikoez gozatzera, ohiko ekintza da beste jatetxe tradizional edo italiar bat aukeratzea. Aukera gastronomikoak eta platerak prestatzeko eta, are, jateko moduak ezagutzeko modu bat besterik ez da.
|
|
|
Era berean, jakiak nola aurkezten diren eta zein ordenatan hartzen diren zehazten da, jendeak dioenez, «janaria begietatik sartzen da». Asetasun sentsorial espezifikoa Jaki jakin
|
bat
jatean, zaporea eta jateko gogoa aldatu egiten dira. Halako batean, nazkatuta edo jateko gogorik gabe sentitzen da, eta, are gehiago, jatordu berean beste elikagai batzuen alde egiten du aldi baterako.
|
|
|
Bigarren plater baten zati bat postre gozo batera igotzean sentitzen den sentsazioa da, nahiz eta, teorian, “betea edo asea” izan, eta ikertzaileek elikagai bat baino gehiago jateari ematen dioten jokabide azalpen bera da, elikagai hori ongailuekin batera (saltsak edo kremak, esaterako) jaten denean, eta bakarrik jaten denean. Elikagai
|
bat
jatean, zaporea eta jateko gogoa aldatu egiten dira Centre Européen des Sciences du Goût (Dijon, Frantzia) erakundeko ikertzaile talde batek elikaduraren portaera hori ebaluatu zuen, hiru egoeratan patata frijituak eta browniak jatera boluntarioak animatuz. “Fase monotonoa” deritzonean, biak eskaini zitzaizkien, aldatu gabe; “aldi bereko fasean”, berriz, gozagarriak gehitu zitzaizkien (ketchupa eta maionesa patata frijituentzat, eta banilla krema eta esne gaina gozokientzat), eta, “hurrengo fasean”, patata frijitu solak jan ondoren, tomate saltsa eta maionesa eman ziren, eta brownieak jatea proposatu zen.
|
|
|
Gantz eduki txikia dute, %1 eta %6 bitartekoa, altramuces (%15), soja (%17 – %20) eta kakahueteak (%40 – %50) izan ezik. Egindako zenbait ikerketak erakusten dutenez, asetasun sentsazioa handiagoa da lekale plater
|
bat
jaten denean beste edozein elikagai baino. Ezaugarri horri esker, ez da gosearen “zizaretxoa” agertuko arratsalde erdian, ez eta hura leuntzeko mokadutxoa ere.
|
|
|
Egunero “gizentzen” ez diren fruitu lehor naturalen kopuru zentzuzko
|
bat
jateak, ordea, nutrizio urritasunak arintzen laguntzen du. Gabezia horiek nabarmenagoak dira urteko garai batzuetan.
|
|
|
Diru gehiago behar duen elikagai
|
bat
jatean plazer gehiago sentitzeak azalpen neurobiologikoa izan lezake garunean, eta horrek adierazten du produktua hobeto hautematen eta baloratzen dela garestiagoa delako. Salneurria kanpoko eragile ere izan liteke, eta horrek balioko lieke administrazioei osasun publikoko estrategia gisa elikagaiak eskuratzean eragiteko, bai osasuntsuenen kontsumoa sustatzeko, bai erosketa murrizteko eta, beraz, osasungarritasun gutxien dutenak jateko.
|
|
|
Osagai horiek guztiak konbinatuta, gereziak ohiz kanpokoak dira hipertentsioa dutenentzat; izan ere, likidoen atxikipena egoera zaila da kasu horietan, eta eragin diuretikoagatik nabarmentzen dira. Elikadura eredu orekatu baten barruan, egunero gerezi sorta
|
bat
jatea ideia ona da arteria tentsioa arrastoan mantentzeko.
|
|
|
Kontsumitutako produktuen baturatik eta ur birtualean duten baliokidetasunetik abiatuta, esan daiteke pertsona bakoitzak batez beste 2.000 eta 5.000 litro ur gastatzen dituela egunean. Hanburgesa
|
bat
jateak 2.400 litro ur kontsumitzea dakar. Espainian, Madrilgo Unibertsitate Politeknikoko (UPM) ikertzaile talde baten kalkuluen arabera, herritar bakoitzak milioi bat litro baino gehixeago behar ditu urtean.
|
|
|
Baina betebehar batek dio haurrari jan behar duen janaria zerbitzatu behar zaiola. Aldaketak pixkanaka sartzea da gakoa, eta menu osasungarri
|
bat
jatea ere ona dela konbentzitzea, nahitaezkoa den arren. Nolakoa da eskolako menu osasuntsu eta ona?
|
|
|
Baliteke plater gozoenak eta osasunari dagokionez gutxien gomendatzen diren tentazioak mugatuta ez egotea, gutxienez, kontsumoaren irudimenezko prozesutik. Elikagai
|
bat
jateari buruzko ideia erredundanteak izateak bere inguruabarretarako mesede gutxi egiten diola uste duen arren, ikerketa zientifiko berri batek alternatiba bat proposatzen du. Emaitzen arabera, produktu jakin bat jaten dela imajinatzeak lagundu egin dezake produktu hori dagoenean gutxiago irensten.
|
|
|
Elikagai bat jateari buruzko ideia erredundanteak izateak bere inguruabarretarako mesede gutxi egiten diola uste duen arren, ikerketa zientifiko berri batek alternatiba bat proposatzen du. Emaitzen arabera, produktu jakin
|
bat
jaten dela imajinatzeak lagundu egin dezake produktu hori dagoenean gutxiago irensten. Hori kontsumitzen ohitzea, gehiago jateko grina pixkanaka gutxitzea, neurri batean, irudimena erabiliz lor daiteke, irenstea xehetasun handiz birsortzen den bitartean.
|
|
|
Zer alde dago bien artean? Elikagai intolerantziaren kontzeptua elikagairen
|
bat
janez gero osasuna galtzeari dagokio; alergia, berriz, intolerantzia mekanismo espezifikoa da. Era berean, mekanismoen artean, elikadura histaminosi ez alergikoaz (HANA sindromea) ari gara, mekanismo zehatz gisa ulertuta.
|
|
2011
|
|
|
Zerrendatu ditugun berduren errazio
|
bat
janda (platera bete), izan gordinik, erregosita edo al dente egosita prestatzerakoan ahalik eta bitamina gutxien gal dezan, egunean behar dugun bitamina kopurura iritsiko ginateke (pertsona heldu batek 60 miligramo hartu behar ditu egunean).
|
|
|
Edozein ideia da on, egunero berdura pixka
|
bat
jateko bada.
|
|
|
Fruitu lehor eskukada
|
bat
jan behar luke pertsona bakoitzak egunero.
|
|
|
Oso udakoa izaten da goiz edo arratsalde erdian mertxika fresko
|
bat
jatea.
|
|
|
Hondartzan sandia zati bati heltzea, berriz, zuntza, bitaminak eta mineralak hartzea da, nahiz eta gozoki
|
bat
jaten ari garela iruditu.
|
|
|
Haur batek egunean izozki
|
bat
jan dezake, arazorik gabe, eta egokia litzateke esneki edo postre krematsuen ordez hartzea, flanen edo arrautzesneen ordez, adibidez, baina inoiz ez frutaren lekuan.
|
|
|
Gustagarria izaten da zati txiki
|
bat
jatea, baina neurria hartu behar zaio, eta are gehiago gizentasun arazoren bat edukiz gero, pisu gehiegia, mellitus diabetesa (I edo II motakoa) edo dislipemiak (hiperkolesterolemia, hipertriglizardemia).
|
|
|
Familiako bazkarietan, ogi zati eder
|
bat
janez hasten da haurra, egun berezia delako, eta ohi baino beranduago bazkaltzen du.
|
|
|
Hiriei eta gizarte bazterketari buruzko Eroski Consumer en azken txostenean taula konparatibo bat dago, udalek jantoki eta janari kopuruari, plazei, zerbitzu erabilgarriei eta prezioari buruz emandako informazioarekin. Erakunde publikoek edo GKEek kudeatuta, herritar guztiek egunero plater bero
|
bat
jan dezaten lortzea da helburua. Zentro batzuetan, gainera, behartsuenei arropa ematen zaie, eta osasun zerbitzuak eta aholkularitza ematen zaizkie egoera horretatik ateratzen laguntzeko.
|
|
|
Premisa horrek “sendatzeko ustezko ahalmenak” goraipatzen dituzten beste elikagai askorentzat balio du, hala nola aloe vera, soja, te berdea edo baia gojiak. Gogoan izan behar da elikaduran eta dietetikan adituak direnek ez dutela nabarmentzen fruta edo barazki mota jakin
|
bat
jatea, baizik eta landare elikagai horiek, ahalik eta barietate handienetik eta neurrian, ez direla falta behar eguneroko dietan.
|
|
|
2 “Gizenak jaten duenaren erdia jan behar du”. Gaur egun, ontziteriaren tamainak eta formak eragin handia dute energia kontsumitzean; beraz, plater lau
|
bat
jatean, onddo baten ordez, %22 gutxiago jaten da. Frogatuta dago, halaber, plater batean kantitate handiagoa zerbitzatzen denean gehiago jateko joera dagoela, goserik izan ez arren.
|
|
|
“elikagai jakin batzuen neurriz kanpoko kontsumoa ez sustatzeko eta adingabeak gehiegizko merkataritza presiotik babesteko, debekatuta dago sariak, opariak, hobariak edo antzekoak ematea, elikagaiak sustatu edo saltzeari lotutako metodo gisa”. Janari azkar guztia ez da zabor janaria Fruta fresko, gozo eta gozo
|
bat
jateak, brotxeta bat edo fruta mazedonia bat prestatzeak ia 10 minutu behar ditu, entsalada, pizza edo etxeko hanburgesa aberats eta osasuntsu bat prestatzeko denbora berean. Haurrei janari azkar aberats, elikagarri, osasuntsu eta prestatzen errazak irakastea komeni da, beraiek izan daitezen etxeko lanen protagonista.
|
|
|
Arrain urdin gehiago Omega serieko kate luzeko gantz azido poliinsaturatuak (EPA edo azido eicopentaenoikoa eta DHA edo azido docosahexaenoikoa) arrain urdinean daude (sardina, antxoa edo antxoa, berdela edo berdela, txitxarroa, hegaluzea, atuna edo izokina), eta organismoan sintetizatzen direnak, hazkuntza alfa linolenikotik (soja olioa). Dietetika aholkua eramangarria da, hau da, arrain urdin gehiago (astean bitan, gutxienez) eta intxaur sorta
|
bat
jaten dira egunean. Koipeak eta olio ez babesleak Kartzinogenesia eragiten duten gantz azidoen artean azido linoleikoa dago (omega serieko gantz azido poliinsaturatua), eta arto eta ekilore olioetan aurki daiteke.
|
|
|
Egunero fruitu lehorrak jateko ideiak: egunero intxaur eskukada
|
bat
jateaz gain (4 ale), fruitu lehorrak dietan sartu eta txandakatzeko beste modu erakargarri batzuk ere badaude: entsaladei, arroz, pasta eta kuskus platerei eranstea, fruitu lehorrak igurzteko kremak probatzea (kakahuetea, hurea, sesamo haziak), gozokiak eta postreak prestatzea.
|
|
|
Egoera horren aurrean, a posteriori neurriak hartu eta arazketa dieta egin daiteke, baina ondorio txarrak ere saihets daitezke, gozamena pixka bat kendu gabe. 1 Otordu bero bat egunean Jaki prestatuak entzimak aktibatzen ditu urdailean eta hesteetan, digestioa hobeto egiteko Eguerdian edo gauean, beroa egiten badu ere, 24 orduz behin janari bero
|
bat
jan behar da. Kozinatutako elikagaiari esker, elikagai batzuk hobeto aprobetxa daitezke, haien osaera heterogeneoagoa da eta entzimak aktibatzen ditu urdailean eta hesteetan, eta horrek digestioa hobetzeko aukera ematen du.
|
|
|
Egia da elikagai gehiago zatitu edo zuritu behar direla, baina haiek erre edo egosteko behar den denbora antzekoa da. Beraz, jakiak prestatzea, zati
|
bat
jatea eta gainerakoak izoztea egokia izan daiteke, prestatutako janariak hozkailuan denbora gehiago irauten baitu. Garaian garaiko produktuak erostea eta izoztea ere merezi du.
|
|
|
Horri esker, duela 20 urte baino bi aldiz elikagai gehiago ekoitzi da metro kubiko bakoitzeko. Zehaztu zuen gaur egun 200 gramoko txahal xerra
|
bat
jaten duen pertsona bakoitzeko 1.000 litro ur erabiliko direla. Halaber, adierazi zuen “haragia kontsumitzen duten europar gehienek ez dakitela beren elikadurak 2.000 – 5.000 litro ur gastatzen dituela pertsonako eta eguneko.
|
|
|
Arroza edo pasta oso egosia, suberatua edo birberotua (“al dente” hitzaren ordez), digestioaren eta asetasun sentsazioaren ondorioetarako, ez dira asetasun sentsazioa ematen duten karbohidrato konplexuetan aberatsak diren elikagai gisa jokatzen, baizik eta karbohidrato sinpleen iturri gisa, digestio bizkorragokoa. Hori dela eta, birberotutako makarroi plater
|
bat
jan ondoren gosea izaten da. Loditasuna.
|
|
|
Etxadiak: egunean
|
bat
jaten duzu?
|
|
|
Zientziak, halaber, desitxuratu egiten du herri sinesmena: postre sagar
|
bat
jatea gauza segurua da hortzetako kariesari aurrea hartzeko.
|
|
|
Berrikuspenaren arabera, behaketa epidemiologikoek adierazten dute sagarren kontsumo erregularrak eta egunerokoak biriketako eta koloneko minbizia izateko arriskua murriztu dezakeela. Gomendio funtsatugabeak eta itxaropen irrealekoak egin beharrean, ez dago emaitza sendorik sagar eta minbiziaren prebentzioaren inguruan, eta zentzuzkoa da esatea egunean sagar
|
bat
jatea, egunean jan behar diren bost fruta eta barazki errazioetako bat bezala hartuta, medikutik urruntzen den aholku osasungarria dela. Sagarra eta sagar ozpina ez dira argaltzen.
|
|
|
Hala, sabelaldea gutxiago handitzen da eta gosea txikiagoa da. Sagar eta txantxarren mitoa desmuntatzea Postre sagar
|
bat
jateak edo ordu artean jateak ez du hortzetako eskuila ordezkatzen eta ez du txantxarra prebenitzen. Journal of Dentistry aldizkari medikoak irailean argitaratutako ikerketa batek mito bat zabaldu du:
|
|
2012
|
|
|
Zenbait proposamen: nahasi fruitu horiek gosaritarako muesliarekin, edo arto edo olo malutekin; elkartu fruitu horiek arroz likatsu edo glutinosoarekin, eman barratxo itxura eta txigortu labean (otordu tartean zatitxo
|
bat
jateko).
|
|
|
Hauxe da horren arrazoia: gehienean, fruta osorik hartzen denean, atal
|
bat
jaten da (laranja bat, adibidez), baina edalontzia zukuz betetzeko, bi laranja behar izaten dira.
|
|
|
Hau da, jogurt
|
bat
jaten dugunean, 10 gramo fruta baino ez ditugu hartzen, oso oso gutxi, beraz.
|
|
|
Izerdiak ez du izaten usain txarrik, non eta ez den elikagai jakinen
|
bat
jan (baratxuria, adibidez) edo zenbait sendagai hartu (piskofarmako eta antibiotiko batzuk), zeinak aldatu egin baitezakete jariatzen dugun usaina
|
|
|
Era horretako arazoak ematen dituen jakiren
|
bat
jaten denean (arrainak, gaztak eta hestebeteak, bereziki), gerta daiteke organismoko zelulek histamina gehiago sortzea.
|
|
|
Aholku osasungarria da oso fruitu lehor eskukada
|
bat
jatea, baita egunero ere (25 gramo inguru); fruitu lehor horiek berezko egoeran egotea komeni da, frijitu gabe edo bestelako prozesurik jasan gabe.
|
|
|
Hurrek eta pistatxoek ere kaltzio ugari ematen dute, eta almendrekin nahasian eskukada
|
bat
janda, mineral horrekin hornitu dugu gure organismoa.
|
|
|
Burdina duen elikagai
|
bat
jan eta ondoren zuku azido bat hartzeak (laranja ura edo limoi ura) lagundu egiten du gure organismoak hobeki xurga dezan mineral hori.
|
|
|
Babarrun eltzekari
|
bat
jaten baduzu txorizoarekin eta zenbait elementu gantzatsurekin, kaloria asko hartzen ariko zara.
|
|
|
Neguko denboraldia da egokiena laranjak eta mandarinak hainbat errezetatan erabiltzeko eta egunean zitriko
|
bat
jateko
|
|
|
Ez dira ahaztu behar jarraibide horiek, eta konstantea izan behar da, gehiegizko pisua saihesteko. Txakur glotoi
|
bat
janez aldatzea ere ez da ideia ona. Janari berria erakargarriagoa izaten da animaliarentzat ohiko kroketak baino, eta antsietate handiagoarekin jango du.
|
|
|
Aguakatea, ahabiak eta babarrunak Nahiz eta kaloria asko ematen dituen, aguakatea aberatsa da koipeak monoasegabeak, onak, oliba olioak dituenak bezalakoak. Ez da beharrezkoa janari batean aguakate oso
|
bat
jatea; nahikoa da entsaladetan, irabiakietan edo saltsetan zatiak gehitzea. Potasioa, magnesioa, luteina eta bitamina ere baditu.
|
|
|
Nola hidratatu: te edo infusio batekin termo bat eskura izatea, zaporedun ur botila bat prestatzea (litro bat ur eta baso erdi zuku laranja, limoi, kanela makila bat gehitzea…), fruta freskoa mokokatzea, gatz puntura fruitu lehor eskukada
|
bat
jatea, egarri ematen baitute, ur gehiago edatera behartzen dute eta, gainera, elikagai interesgarriak ematen dituzte garunarentzat. Jarduera fisikoa.
|
|
|
Substantzia horien bidez, produktuak berez duen zapore eta testura galera konpentsatzen da. Izozki
|
bat
jateko gogoa kentzeko zenbait egoeratan erabil daitezkeen proposamenak baino arinagoak dira. Nolanahi ere, bi gauza izan behar dira kontuan:
|
|
|
CONSUMER EROSKI Bazkariak eta afariak, bai lehen bai ondorengo egunetakoak, zerealez (arroza, pasta, kus kusa…) osatu lirateke, hosto berdeko eta erroko barazkiekin nahastuta. Proteina osagarri gisa, ilarrak eta arrain zuriaren zati bat edo txirlen edo muskuiluen gisako itsasoko fruituen zati
|
bat
jan daitezke. Janaria digestio aparatuko edo hepatobabeseko infusioarekin amaitu daiteke.
|
|
|
behi eta zerri haragia, arrainak, arrautzak, soja, gazta edo esnea. Kirolarientzako zazpi elikatze aholku praktiko Ariketa amaitutakoan, mokadutxo
|
bat
jatea komeni da, otordu nagusietara gehiegizko gosearekin ez iristeko. Aukera ona izan daiteke ogi integraleko xerra bat gazta freskoarekin edo indioilarrarekin, fruitu lehorrekin, osoko zerealen barratxoekin edo fruta freskoa gaztanberarekin.
|
|
|
Besteak beste, honako hau iradokitzen da: Sagar bat, azenario bat edo mordisko erako apio
|
bat
jatea ona da hortzak eta oiak garbitzeko eta leuntzeko. Gainera, elikagai horiek listu ekoizpena areagotzen dute, hortzen berezko babeslea baita.
|
|
|
Elikagaien kalitatea lehenetsi behar da beste edozein aldagairen gainetik (gustu bat, begi bat, presak, etab.). Beraz, otordu osasuntsuak, digeritzen errazak, azukre gutxi, koipe gutxi eta zuntz gutxikoak izan behar dute. Pasta edo arroz pixka
|
bat
jan daiteke eta ondoren arraina edo haragia barazki eta patata erreekin. Janaria etxean prestatzen bada:
|
|
|
Haur
|
bat
jatera behartu izanaren hamar ondorio
|
|
|
Bazkaltzera behartzeko balio dute, eta, mahaia sufrimenduarekin lotzen badute, une hori eta janaria gorroto dituzte. Haur bati presioa egiteko, elikagai jakin
|
bat
jan dezan, beste asko jan ditzake. Larritu egiten da, haur batek ez duelako adierazten gurasoen gehiegizko babesa, haur hezkuntzan aholkulari txarra baita.
|
|
|
Mahaian aukerak eman. Gustuko dituzten elikagaiak eta gustukoak dituzten beste batzuk aurkeztea, aukera dezaten, eta denen artean pixka
|
bat
jan dezaten saiatzea. Itzali telebista eta eseri haiekin, familiarekin eta distraziorik gabe.
|
|
|
Beste batzuetan, aztertutako ondorioek epe labur bat baino ez dute hartzen, edo pertsona gutxi batzuk ebaluatzen dituzte. Azterketa horiek baliagarriak dira zientzialariek elikagai jakin batzuen propietateei buruzko ikerketa hipotesi berriak plantea ditzaten, baina zentzu komun eta etikoa duen osasun profesional batek ere ez lituzke erabili behar ikerketa horietatik datozen datuak «superelikagaiak» gomendatzeko edo pertsonen dietan aldaketak egiteko. Elikagai magikoak ez daude Dietista nutrizionistak dioen bezala Julio Basulto, «elikadurako elkarte zientifikoen mezua da fruta eta barazki mota asko hartzea, baina inoiz ez digute eskatzen fruta edo barazki mota jakin
|
bat
jatera. Elikagai batek, bakarrik, ez du inola ere miraririk egingo gure osasunean.
|
|
|
CONSUMER EROSKI Ikerketa baten arabera, aurreko krispeten aurrean egonda ere, kontutik gehiago jaten dugu. Kontuan izan behar da atsegina izatea bateragarria dela gehiegi gogorik ez duen plater
|
bat
jatearekin. Denoi gustatzen zaizkigun postre horiei dagokienez (adibidez, txokolatezko pastela), aladurarik gabe gozatzea da onena, baina, gehiegikeriarik gabe, energia proportzio izugarriak dituzte, eta ematen dizkiguten kaloriak orekatzeko ariketa fisikoa egin genuke.
|
|
2013
|
|
|
Demagun familia batek pakete
|
bat
jaten duela astean, 20 xerra edo 10 errazio dituena.
|
|
|
Egunean fruitu lehor eskukada
|
bat
jatea komeni da.
|
|
|
Jende bati gertatzen zaio jogurtak erosi eta hozkailuan ahaztea, ohiturarik eta zaletasunik ez duelako askari garaian edo afaldu ondoren jogurt
|
bat
jateko.
|
|
|
Fruta zatiak dituena jango banu, fruta atal
|
bat
jatea bezala litzateke?
|
|
|
urtean, ordea, Harvardeko Unibertsitateko Frank Hu doktoreak koordinatzen zuen aditu talde batek adierazi zuen pertsona osasuntsu batek egunean arrautza
|
bat
jan dezakeela osasuna arriskutan jarri gabe, eta aipamen horixe bildu zuen eslogan edo lelo ezagun batek: " Egg a day OK for healthy people"(" Arrautza bat egunean, ona pertsona osasuntsu dagoenean").
|
|
|
Haurren %8k eta helduen %3 daukate alergiaren bat elikagaiekiko, eta herritarren %20k izan dute noizbait erreakzio alergikoren bat elikagai
|
bat
jandakoan; dena den, elikadura arloko toxikatzeak ere sartzen dira hor, elikagai jakin bat jateagatik uneren batean sortzen direnak (adibidez, ostrak jateagatik).
|