|
2005
|
|
|
1 Bizkai Gipuzkoetakoanitz lekutan, hala nola Nafarroako Bortzirietan, azentua bereizgarriada.Hitz gehienakarauorokorbatenbidez azentuatzendirenbitartean, bestehitzbatzuek azentuera bereziaedomarkatuaerakusten dute.Eskualdehonetan zehar(= Txillardegi1985mendebaldekoazentu saila) aurkitzendiren azentu arauak nahikoa desberdinak badira ere, hitz markatuetan
|
bat
etortze harrigarria aurkitzen dugu, Mitxelenak (1977: 391) ikusizuenbezala.Adibidebatzuk emateko, beste, leku, le (e) ngusu, belarriedobasuedalontziahitzmarkatuakdiraazentu bereizgarria duten hizkera gehienetan mendebalde erdialdekoeskualde honetan (ikusGaminde&Hualde1995).
|
|
|
elplural[...] se formó envascoenépocatardía, cuandolaleyqueconvertía a-a+ aen ea, etc., ya no era operativa. Azentuzkogertakariak
|
bat
datoz Mitxelenaren hipotesihonekin.
|
|
|
Halaz guztiz ere, guk ez dugu arazo bihurtu den gai hau ukituko, hizkeren arteko auzira mugatuko dugu jar duna. Arazoak konpontzen hasteko, gainera, deskribapenak behar izaten dira eta definizioetan
|
bat
etortzea ere gauza beharra da.
|
|
|
Aldaera komuna, hizkuntza baten hiztun gehienen hizkuntz ezagutza osatzen duten arau, unitate eta murriztapenen multzoa da, hizkuntza osoaren azpimultzo bat baino ez dena. Zientzia eta teknikarako erabiltzen diren alda era berezituak, aldiz, erabilera komunaren kodearekin hainbat alderditan
|
bat
datozen, baina beste alderdi batzuetan erabilera komun horretatik urruntzen diren azpikodeak dira. Urruntze hori jakintza esparru bakoitzaren berezitasunei zor zaie.
|
|
|
Deklinabide mugatuko edo mugagabeko atzizkia gaineratu behar al dugu? Marratxoa jarri behar al dugu ikurraren eta deklinabide atzizkiaren artean? 24Formulak edo ekuazioak testu batean txertatzen ditugunean, hizkuntza naturaleko perpausekin bezala jokatu behar al dugu puntuazioari, menderakuntzari eta juntadurari dagokienez. Laburbilduz, hizkuntza tekniko zientifikoaren zati handia
|
bat
dator hizkuntza komunarekin: batetik, fonologia eta ortografia; bigarrenik, morfologia flexiboa; hirugarrenik joskera, eta azkenik hiztegiaren zati handia.
|
|
2019
|
|
|
M. Aranzabe" Araxes" elizgizon tradizionalistak, halaber, J. Artecheren artikuluaren alde egin zuen, lehenago beste filologo batzuek (R. M. Azkue, J. Urquijo, J. M. Mocoroa, S. Altube, A. Tovar) purismo neologistaren aurka esandakoekin
|
bat
zetorrelakoan. Bestalde, 1949ko urtarrilean, P. Lhande (SI) euskaltzainari Donostian J. Artechek egindako elkarrizketa argitaratu zuen.
|
|
|
40 orrialdeko liburuki xume bat izango zenez, arazoa ez zen ekonomikoa izango, baizik eta euskaltzainen borondate falta edo alferkeria. A. Irigaray eta L. Michelena
|
bat
zetozen egitasmoarekin eta" gazteen" parte hartzea ere nahi zuten agerkaria antolatu eta 1953ko lehen hiruhilekoan argitaratzeko.907
|
|
|
Ekainaren hasieran gutuna idatzi zion L. Villasanteri. Funtsean
|
bat
zetorren hitzaldiko ikuspegiarekin, eta uste zuen idazlan hori mugarria izango zela euskararen historian. Berak N. Ormaecheari hitzez antzeko asmoak adierazi zizkion gerra zibil aurretik, eta, Arantzazuko frantziskotar batena zenez, uste zuen Gipuzkoan harrera ona izango zuela.
|
|
|
L. Villasanteren sarrera hitzaldiari harrera abegitsua egin zion, ordea, A. Ibinagabeitiak EAJ PNVren agerkarian. F. Krutwig euskaltzaina erbesteratuta egoteak nolabaiteko zilegitasun morala ematen zion lapurtera klasikoaren proposamenari.922 Euskarazko kultura maila jasotzeko ahalegina txalotu arren, funtsean
|
bat
zetorren gipuzkera osotuaren aldeko idazleek jarritako eragozpenekin:
|
|
|
1952ko apiriletik Miguel Gortari() zen NFDko presidente eskuindar berria, aurreko J. M. Arellano baino euskaltzaleagoa. Ikusi dugunez, ordura arte Iruñeko alkate zenak harreman adeitsua gorde zuen Akademiarekin, Errepublikan parlamentario gisa izan zuen jarrera politiko irekiagoarekin
|
bat
zetorrena. Kontuan hartu behar da M. Gortarik, EI SEVeko kide izateaz gain, CEDAren ildoko ideologiatik Euskal Herriko Autonomia Estatutu bateratuaren alde egin zuela, eta horregatik V. Pradera eta E. Esparzaren erasoak jaso zituela.
|
|
|
Sariketak hartu zuen bidea ikusita, uste dut, alde batetik, A. Irigarayk aspalditik bultzatu nahi zuen erdara euskara hiztegia arbuiatu zela. A. Ibinagabeitiari azaldu zionez, (prosazko antologiaz, ipuin bildumaz edota polizia nobelaz beste) Espainia Frantzietarako 200 orrialdeko hiztegi bateratua osatu nahi zuen, EAJ PNVren garaiko europeismo zaharberrituarekin
|
bat
etorri zitekeena.1120 Seguru asko Bilboko idazkaria izan zen, 1941az geroztik euskaltzainburuarekin lexikografian aritutakoa zenez, Nafarroako medikuari eragozpenak jarri zizkiona. Izan ere, N. Oleagak adierazi zuen R.
|
|
|
858 Euskaltzaindiaren Artxiboa, Jokin Zaitegi funtsa: A. Ibinagabeitiaren gutuna J. Zaiteguiri, Horren arabera, C. Morcillo Bilboko apezpikua hitzaldiaren edukiarekin
|
bat
zetorren, baina hori ez da oso sinesgarria, Egiz aldizkariarekin izandako jarrera ikusita.
|
|
|
Piñeiro galegistarekin batera, 1946an berriz atxilotu zuten indar antifrankisten koordinazio lanetan aritzeagatik, eta beste bi urtez egon zen preso, 1948ko apirilera arte. Ondoren, urdailetik betirako makalduta, Gipuzkoara itzuli eta J. Ajuriaguerraren idazkari lanetan aritu zen ezkutuan, baina 1951ko udaberriko greba orokorraren ondorioz barnealdeko EBBren burua erbesteratu ondoren, kulturgintza posibilistan murgildu zen, EAJ PNVren Gerra Hotzeko ikuspegiarekin
|
bat
etorriz (Coromines & al. 1997; Ibarzabal 2001; Urkizu 2004).
|
|
|
arrantzale eta nekazarien" patois" eta atzerriko hizkuntzalarien ikergai izaten jarraitu, hainbat menderen buruan erdarek ordezkatu arte, ala Akademiak sortutako eta eskolak irakatsitako euskara estandarra nazio hizkuntza bilakatu, azkenean dialektoak desagertu arte. F. Krutwig zeharo
|
bat
zetorren (Charritton 1997a; 2007).
|
|
|
498 F. Krutwigi sinetsi behar badiogu, euskaltzainburua
|
bat
zetorren kultura termino greko latinoetan jatorrizko ortografia gordetzean (Krutwig 1991: 113).
|
|
|
Hain zuzen, N. Ormaecheak itzulitako NBEko" Gizonaren Eskubidegai Guzietaz Aitorkizuna" testuan jarraitutako ereduaren aurkako lana zen hura (Alderdi 1949). Horretan A. Irigaray
|
bat
zetorren euskaltzain gaztearekin, J. Urquijoren omenaldirako idatzitako artikuluan adierazi zuenez:
|
|
|
J. M. Azaolaren gerraondoko datuen arabera, Nafarroakoak ziren Espainiako euskaldunen %10 (50.000). Datu horiek
|
bat
datoz ondoren egin diren estimazioekin (Aitzol 1931; Alderdi 1950; Azaola 1951; Erize Etxegarai 1997).
|
|
|
Jeltzale eta eskuindarren arteko hausturarik ere ez zen egon hasieran, guztiak
|
bat
zetozelako Lizarrako Estatutuak irudikatzen zuen autonomismo katoliko konfesionalean: Errepublikarekiko gehienez ere akzidentalistak eta sozialki atzerakoiak ziren.
|
|
|
Jeltzale guztiek bat egiten zuten euskararen gizarte egoera deitoratzean, baina askotan hizkuntza bera zuten arreta nagusi, mota bateko edo besteko purismoaren bidez" lehengoratu" nahi zutena. Gainera, gaian interes gehien zutenak, ez ziren
|
bat
etortzen jarraitu beharreko metodologian.
|
|
|
R. M. Azkue, F. Krutwig, M. Lecuona, J. Gorostiaga eta N. Oleagak.630 Irailean batzarra egon zenaren froga ukaezina da prentsak ere jaso zuela eta berriaren edukia guztiz
|
bat
datorrela akta zirriborroarekin. Bilboko prentsari eta erbesteko aldizkariei esker dakigu A. M. Labayen urgazlea batzarrean egon zela.631 F. Krutwigez den bezainbatean, Bilboko Nuevo Ateneo n euskaltzainburu zaharrari omenaldia egiteko asmoa agertu zuen, berak zuzentzen zuen sailean (La Gaceta del Norte 1951627 J. Echaideren Puŕa!
|
|
|
F. Krutwigek, orobat, eskerrak eman zizkion S. Michelenaren Arantzazu (1949) poema liburuaren ale bat oparitu ziotelako. Biak
|
bat
zetozen S. Altubek (J. Urquijo eta R.
|
|
|
I. M. Echaidek berehala erantzun zion, GPDko presidenteari bidalitako zorion mezuan ez bezala, horrelako proposamena egiteko formak gorde behar zirela, eta hobe zela Akademiaren batzarrean gaia eztabaidatu lehendabizi. " Charlas literarias" direlakoez
|
bat
zetorren funtsean, baina GPDko presidentearekin ordez, M. Ciriquiain idazkariarekin hitz egin nahi zuen antolaketaz eta bereziki gonbidatuak aukeratzeaz. Nolanahi den, medikuari uzten zion ekimenaren ardura.1008 Euskaltzainburuordeak berehala Bilboko idazkariari
|
|
|
N. Oleaga klinika batetik irten berria zen, beste ebakuntza bategatik. Donostiako euskaltzainek adierazitako asmoekin
|
bat
etorri arren, Akademiaren batzarra hilabete atzeratzea eskatu zuen, deialdirik egiteko astirik ez zuelako izan. Ordainetan, bi eguneko batzarrak berreskuratzea proposatu zuen, bilerei etekin gehiago ateratzeko.1176 Donostiako euskaltzainek erantzun zuten nahiago zutela hilean behin batzartu, agian goizez eta arratsaldez.
|
|
2021
|
|
|
16). Eta Sarasola ere
|
bat
etorriko da azpimarra honekin: "[...] no es fácil trazar en la obra de estos poetas el límite que separa la poesía elaborada del bertsolarismo:
|
|
|
36 Grégoire
|
bat
dator Barrerék euskararen inguruan esandakoekin: "[...] con respecto al euskera, abundaba en la impresión de Barère:
|
|
|
9). Zavala ere
|
bat
dator lortutako oihartzuna azpimarratzerakoan: " El Bertsolariya se difundió mucho por todo el país.
|
|
|
251). Garzia ere
|
bat
dator aurrekoekin izandako arrakastaren eta bildutakoaren balioaren garrantzia azpimarratzerakoan (2000a: 415).
|
|
|
Testuarekin jarraituz, Txirritaren pasadizo
|
bat
dator jarraian, gerora hain ugaria izango den Txirritaren pasadizoen alorra estreinatuz. Parrandan mozkorturik dantzan ari zela orkatila bihurritu eta etxera bueltan egiten zuen herrenagatik galdetu ziotenean botatako bertsoak jasotzen ditu171 Bertsoa hizkuntzaren gimnastika zoragarria dela dio Ramosek, berriro ere bertsolariaren analfabetismoarekin kontrastea egiteko, eta 1936ko finalaren errepaso labur bat egiten da ondoren.
|
|
|
Argitaraturiko testu kopuruaren bilakaerari erreparatuta Lore Jokoen inguruko zikloaren aldiak argi samar gelditzen dira marraztuta, azaldu den historiaren inflexio puntuekin
|
bat
etorriz. Horrela, oinarritzat hartu den aldian() joera gorakorra izango du bertsolaritzaren presentzia mediatikoak, gailur gisa hartu diren hamarkadetan() eklosio bat gertatuko da, eta mende berriarekin() fenomenoaren desprestigioak ekarritako joera beherakorrak ziklo amaiera adieraziko du.
|
|
|
Gaztelaniaz lehen ale batzuk 1840ko hamarraldian azalduko dira, hurrengo hamarraldian hasiko dira ugaritzen Iparragirreri buruzko testuekin, eta 1870eko hamarraldiaren bigarren erditik aurrera, hain justu Hegoaldean foruen galeraren aurkako erreakzioa gertatzen den inflexio puntuarekin, zikloaren gailurrarekin
|
bat
etorriz, gaiaren tratamendurako hizkuntza nagusi bihurtuko da. Euskarazko eskaintza ere orduan abiatuko da.
|
|
|
Eskema hau egin nahi den historiaren artikulaziora ekarrita, ziklo bakoitzak bertsolaritzaren inguruan lanean aritu den eragile sare bat izango luke, elkarren ondoko pare bat belaunaldik osatua, eta sare horrek, esplizituago edo lausoago, bertsolaritzaren inguruko proiektu bat izango luke buruan. Horrela, esan bezala, proiektu hori gauzatzeko oinarri bat landuko da, lanketa horren emaitza gisa gailur bat agertuko da, eta, azkenik, zikloari amaiera emango dion aldi
|
bat
etorriko da, testuinguruaren aldaketari proiektua egokitu beharrak ekarria.
|
|
|
Ezagutza zientifikoa eskaintzen zioten liburuak irakurriz, eskolatuek19 ordura arteko hainbat sineskeria bazterrean utzi zituzten20 Hainbat tratatu sortu ziren, jendartean portatzeko modu egokia finkatzen zutenak, eta horiek irakurriz (Castiglioneren Gortesaua aipatzen du Burkek) modu horiek finduz joan ziren. Dantzari buruzko tratatuekin manera berriekin
|
bat
zetozen dantzak jorratu zituzten; literaturari buruzkoekin arrazoian oinarrituriko kanonen arabera eraikitako eskaintza literario berri bat eta abar.
|
|
|
Kapitalismoaren interesei eta burgesiaren bizimoldeei egokitzen zitzaien moralitate berri bat ere hedatu zuen, oinarritzat lanaren sakralizazioa eta portaera sozial finduago bat jarriz. Ondoren etorriko zen Kontrarreforma katolikoak atzera egin nahiko zuen, latinari eutsi, eta Antzinako Erregimenaren defentsan gotortu, baina herri xehearen praktiken kontrolaren azpimarran
|
bat
etorri zen protestantismoarekin, eta tonu gordinago batean egingo zuen gainera: haize berrien aurrean herria estu lotu nahian Inkisizioa berreskuratuko zuen.
|
|
|
"[...] Pello Zabaleta oso ona zen idazten, beti testu bikainak egiten zituen, nahiz eta presakako lanak izan, jakintsu bat zen...". Iriondo
|
bat
dator aitortzarekin: " Oroitzen dut Zabaleta oso idazle ona zela, euskaldun bikaina" (J.
|
|
|
Lazkanok kontatzen duenez. ‘Kuadrilla handi
|
bat
etorri zen Loiolara. Han, Amurizak, guk aurkeztutako puntuak ikusita, esan zuen:
|
|
|
Inkestaren emaitzetan ikus daitekeenez, bertsolarien gehiengoa
|
bat
etorri zen bisio horrekin. Baita, bertsozaleei toki bat egitearekin, eta hau, Zubiriren arabera, hautu berritzailea eta meritu handikoa izan zen:
|
|
|
318 Joxerra Garzia
|
bat
dator honetan Iriondorekin: " Basarriren Bertsolaritzari buruz liburua, adibidez, ikaragarria da.
|
|
|
386 Egaña
|
bat
dator Sukiarekin, irratiko estudioa bertso plaza deserosoa dela azpimarratzerakoan: " Telebistarekin gertatzen dena areagotuz, ez dut uste irratia plaza bihurtzeak bertsolariari onik egiten dionik.
|
|
|
Martinez Albertos irakasleak 1998an esan zuen 2020an gertatuko zela. Eta Jeff Jarvis Interneteko aditua
|
bat
dator data horrekin, bere iragarpena askoz ere geroago kaleratu bazuen ere, 2007an. Philiph Meyer (2004) kazetari eta Ipar Karolinako Unibertsitateko irakasleak, aldiz, 2043an jarri zuen mugarria.
|
|
|
Deigarria suertatzen da, bestalde, Txapelketa Nagusiak Elkartearen bizitzan daukan eragina alor honetan ere islatuta ikustea. Izan ere, webguneen sorrerarako eta berrikuntzetarako datak
|
bat
datoz askotan txapelketaren datekin (2001, 2005, 2009, 2013 eta 2017): " txapelketek beharrizan berriak eragiten dituzte, diru ekarpen bat ere izaten da Euskal Herrikoa, bestela ez da diru-laguntza handirik izaten gauza hauetarako, eta inbertsio aukera orduan izaten dugu.
|
|
|
376 Estitxu Arozena izan zen hau iragarri zuena: " Geroago esperimentazio garai
|
bat
etorriko da. Bertso eskolak produkzio handia ematen ari dira produkzio hori ezin da gaurko bertsoaren egituran kokatu eta bide berriak urratuko direla iruditzen zait, esperimentazio garai bat etorriko dela" (Odriozola, 1996:
|
|
|
" Geroago esperimentazio garai bat etorriko da. Bertso eskolak produkzio handia ematen ari dira produkzio hori ezin da gaurko bertsoaren egituran kokatu eta bide berriak urratuko direla iruditzen zait, esperimentazio garai
|
bat
etorriko dela" (Odriozola, 1996: 33).
|
|
|
Basarri eta Amuriza bertsolari zutabegile gisa salbuespen bat izan baziren, eta Zavalak El Diario Vascon 1980ko hamarraldiaren bigarren erdian bertsolari klasikoenekin osatutako sareak fenomenoaren lehen orokortze bat ekarri ondoren, bertsolaritzaren prestigioak eta bertsolarien kultur mailak gora egin ahala, biderkatuz joan dira euskal egunkari edo irratietan bertsolariek sinatutako zutabeak. Era berean, kazetari lanetan ere, Basarriren eta Amurizaren salbuespenen ondotik bertsolari sorta handi
|
bat
etorriko da, hazkundea zutabegintzan gertatu denaren mailara iritsiko ez bada ere. Kazetaritza ikasketak egin eta ofizio horretan aritzen den Amets Arzallusen hitzek erakusten dute bertsolari zutabegileen fenomenoak azken urteetan hartutako dimentsioa:
|
|
|
Arzallus
|
bat
dator Egañaren planteamenduarekin, eta gehiago ere badio:
|
|
|
Loidik eta Oiartzabalek eginiko atal
|
bat
datorkio gogora Irazustabarrenari: " ‘Egin zaidazu bisita’ Bertsolari zaharrei joaten zitzaizkien bisitan.
|
|
|
Geroz eta pisu handiagoa hartu zuen erbesteko EAJren egituran eta EBBko lehendakariorde izatera ere iritsi zen, minbiziaz gaixotu zen arte: " Gerra zibilaren ondoren 1949an hil zen arte Andres Arzelusek eginiko lana hain izan zen handia historialariak
|
bat
datozela Luzear garai hartako erresistentziaren pertsonaiarik garrantzitsuenetakoa izan zela esaterakoan" (Arzelus, 2003: 26).
|
|
|
Euskara, kultura modernoaren zerbitzuan jartzean ikusten zen funtzionaltasun hau. Ideia honetan
|
bat
zetozen, elkarrekin, Villasante eta Txillardegi ez ezik[...] Biltzar osoa" (Intxausti, 2014: 318).
|
|
|
Badira Basarrik bertsolaritzaren tokiaz edo bertsolariaren berezkotasunaz gerraurretik jorratu zirenaz haratago helarazten dituen ekarpenak ere, baina aurreko zikloarekiko ezberdintasun handiena, testuinguruak behartutakoa, mezu politikoaren kamustasuna izango da. Aurreko zikloan ikusi da nola Aitzol eta enparauek bertsolaritza jeltzaletasuna zabaltzeko bitarteko eta ikur gisa baliatu zuten eta nola Basarri erabat
|
bat
zetorren haiekin. Frankoren diktadurapean, lehen hamarkadetan behintzat, ezinezko bihurtzen dira, ordea, kontu horiek guztiak:
|
|
|
" Eibar, Eliz ondo, Hernani, Iruñea, Gasteiz, Donostia, Bilbo, Algorta... jendeak ikusi zuen proba zitekeela, material horrekin zerbait egin zitekeela. Neure meritua baino gehiago, uholde
|
bat
etorri zen, eta ni hartu ninduten seinale moduan [Amurizaren hitzak]" (Barandiaran, 2011: 24).
|
|
|
Diktadorea hila zen ordurako. Ziklo berri
|
bat
zetorren. Baita bertsolaritzan ere.
|
|
|
Honela aipatzen du Lasak: " 1970ean batzarra
|
bat
etorri zen bertsolariek aldizkari propio bat behar zutela irizterakoan. Jose Mari Iriondok, kazetari zen aldetik, aldizkariak ukitu behar lituzkeen gaiak, estiloa..., azaldu zuen" (2008:
|
|
|
Amezaga
|
bat
dator azalpen horrekin, hedabideek nortasungintzan duten papera seinalatuz: " Historiari so eginez, esan daiteke, hedabideak izan direla, lehenago eskola izan zen bezalaxe, XIX. mendearen amaieratik aurrera estatuetako nazio nortasunaren eragile handienak" (2009:
|
|
|
La acción de los movimientos ocupa el mismo terreno[...]". Eta hainbatetan errepikatzen ditu ideia horren adierak, Castellsek seinalaturiko hainbat alderdirekin
|
bat
etorriz eta beste batzuk aberastuz (Melucci, 1994: 145).
|
|
|
Elkartearen enkarguz Aierdi buru zuen EHUko soziologo taldeak txapelketa horren bueltan burutako ikerketen emaitzak
|
bat
zetozen: galdekatuen% 60,5ek asmatu zuen txapeldunaren izena (Aierdi et al., 2007:
|
|
|
Lehen urteetako erabateko jazarpen horren ondotik postura zerbait bigunago
|
bat
etorriko da:
|
|
|
Azken bi pasarteotako ideia
|
bat
dator Susan Bassnettek Suzanne Jill Levine itzultzailearen hitzak hartuta itzulpena deskribatzeko darabiltzan metaforen arteko honekin: " la traducción(...) como una esclavitud y al tiempo una liberación" (Bassnett, 2002b:
|
|
|
Egiazko pertsonen eta ipuinetako pertsonaia batzuen arteko
|
bat
etortzea ageri agerikoa da, zenbait kritikarik nabarmendu izan duten bezala (ikusi, berbarako, Sarasolaren zein Zuloagaren iruzkinak). Errealitatearen eta fikzioaren arteko mugan jauzika, jolasean ari da autorea.
|
|
|
76 Balorazio urri hori
|
bat
dator Ibon Egañak bere tesian aurkezten digun ideiarekin (ez da itzulpenez ari, euskaraz sortutako lanez baino), euskal literaturaren kritikagintzan oro har, tartea denaz bezainbatean, euskal kritikagintzaz egin izan den salaketa hiru urratseDagokigun ipuinera etorrita, eta bertako ideiak laburturik, euskal literatura mundura zabaltzeko beharrezkoa da atzerriko agenteen iragazkietatik pasatzea, ... Ez du horrek esan gura, dena den, lan hori delako kritikariaren herrialdeko merkatura egokituko denik eta salgarri izango denik.
|
|
|
Bada, ideia hori
|
bat
dator, Canok berak idazletzaz egindako azken aldarrikapenekin; izan ere, lehenago esan duen moduan, idazleari itzultzaile izateko ere eskatzen dio, itzultzailea bezain falsifikatzailetzat jotzen du idazlea; are gehiago," faltsifikazioa da originala ahalbidetzen duena" esaten du, 82 eta Canok berak, bere pertsonaiak bezalatsu, gero eta itzultzaileago jokatzen du, gainera bere testuak itz...
|
|
|
zail egiten zaizkio gertukoekiko harremanak. Bada, oro har, aztergai dugun itzultzailearen iruditeria hori
|
bat
dator Barnettek Salvador Benesdraren El traductor eleberriko pertsonaiaz dioskunarekin: lanean gaitasun handikoa bada ere, bere eguneroko bizitzako egoera zailak kudeatzeko ezintasuna ageri du; halaber, bat dator Andersonek (2005) deskribatutako Barbara Wilson idazle amerikarraren Trouble in Transilvania eleberriko pertsonaia outsiderrarekin (bidenabar, homosexuala da hori ere); eta bat dator Feltrin Morrisek (2005) aurkeztutako La casa sull lago de la lunako Fabricio itzultzaile isolatu, frustratu eta onarpenik gabearekin.
|
|
|
Bada, oro har, aztergai dugun itzultzailearen iruditeria hori bat dator Barnettek Salvador Benesdraren El traductor eleberriko pertsonaiaz dioskunarekin: lanean gaitasun handikoa bada ere, bere eguneroko bizitzako egoera zailak kudeatzeko ezintasuna ageri du; halaber,
|
bat
dator Andersonek (2005) deskribatutako Barbara Wilson idazle amerikarraren Trouble in Transilvania eleberriko pertsonaia outsiderrarekin (bidenabar, homosexuala da hori ere); eta bat dator Feltrin Morrisek (2005) aurkeztutako La casa sull lago de la lunako Fabricio itzultzaile isolatu, frustratu eta onarpenik gabearekin.
|
|
|
Bada, oro har, aztergai dugun itzultzailearen iruditeria hori bat dator Barnettek Salvador Benesdraren El traductor eleberriko pertsonaiaz dioskunarekin: lanean gaitasun handikoa bada ere, bere eguneroko bizitzako egoera zailak kudeatzeko ezintasuna ageri du; halaber, bat dator Andersonek (2005) deskribatutako Barbara Wilson idazle amerikarraren Trouble in Transilvania eleberriko pertsonaia outsiderrarekin (bidenabar, homosexuala da hori ere); eta
|
bat
dator Feltrin Morrisek (2005) aurkeztutako La casa sull lago de la lunako Fabricio itzultzaile isolatu, frustratu eta onarpenik gabearekin.
|
|
|
Beraz, ekoizpen intelektualaren eta artistikoaren autonomizazioa, eta artista eta intelektualen profesionalizazioa korrelazioan daude; halaber, korrelazio hori
|
bat
dator produktuak kanpoko eraginetatik (zentsura morala, botere politikoaren kontrol akademikoa...) askatu gura izanarekin. Autonomizazio prozesu horretan, artisten arteko zein artisten eta ez artisten arteko harremanak aldatu egiten dira, eta kultur ekoizpenaren garapena dator, publikoaren aniztasunak eragindako berezitasunekin bat eginda, ezen produktu sinbolikoek bi aurpegi dituzte:
|
|
|
Artisten eremuari dagokion beste ezaugarri garrantzitsu bat eremu kideek eremuaren barruan duten irudiaren garrantzia da; hots, kultur ekoizpenak kultur eremuaren legitimazioa eskatzen du. Legitimazioa
|
bat
dator produktuaren eta ekoizlearen ordezkaezintasunarekin. Horrez gainera, eremuaren espezifikotasunaren adierazpena hizkuntzan bertan ere gertatzen da, eremuaren barruan dialektika espezifikoa sortzen da.
|
|
|
Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak Sarrionandiak irakurri eta itzulitako olerkien bilduma unibertsala da, hainbat hizkuntza eta garaitako testuak biltzen dituena, munduko poesiaren katalogo pertsonal halako bat; baina egiazko itzulpenekin asmatutako idazleei egozten zaizkien asmatutako itzulpenak ere tartekatzen dira. Jolas egiten du idazleak irakurlearekin, eta horixe aitortzen du autoreak berak 2013an erantzun zigun galdetegian, eta
|
bat
dator Jakak (2012) idazle iurretarraren itzulpen jardunaren eta gogoetaren inguruan egindako tesian azaldu eta ondorioztatutakoarekin:
|
|
|
Eremuen edo barne eremuen mugetan gertatu ohi diren borroka edo tentsioen isla da hori, nolabait. Bada, idazleek beren esperientziak azaleratu dituzte fikzioan, eta joera hori
|
bat
dator Deslislek dioenarekin; itzultzaileak baliatu dituzten autore gehientsuenek esan dezakete zaila dela onartzea eurak ere ez direla itzultzaile, baita idazten ari direnean ere (2012: 17).
|
|
|
Posizio zentrala izanagatik eta profesionalizatu izanagatik, itzultzailearen ahuldadea, hauskortasuna, ziurgabetasuna... ageriko irudia da; itzultzailearekin lotutako iruditeriari dagokionez, beste literatura eta kultura batzuetan agertutako iruditeriarekin
|
bat
dator euskal literaturakoa: itzultzaileen izaera obsesiboa eta zalantzatia azpimarratzea, itzultzailearen izaera bakartia (isolamendurako joera duena) eta itzultzaileek ihes egiteko duten nahia azalaraztea, itzultzaileak giza harremanetarako zailtasunak dituzten mugaldeko pertsonaia gisa irudikatzea, autoretza nahian fokalizatzea, itzultzaileak maitale aferekin lotzea... motibo errepikakorrak dira gurean ere.
|
|
|
Gurean, historiografia literarioak aletzean ikusi dugunez eta Lasagabasterrek literatur eremuaren autonomizazioaz dioenari jarraikiz (Lasagabaster, 2007), esan dezakegu, adibidez, XVIII. mendera arte, seguruenik
|
bat
datozela eremu erlijiosoak, literarioak eta itzulpenaren eremuak hartutako esparruak. Ildo horretan, esan dezakegu, halaber, XX. mendean egin zirela, adibidez, literatur eta itzulpen eremuak bereizteko lehen pausoak, eta XX. mendetik aurrera hasi zela, adibidez, autonomizazioa, eremu bakoitzak bere berezko egiturak sortuta.
|