|
2015
|
|
|
Esaten ari naizena hobeto azaltzarren, bertso jarrien eremutik harturiko adibidea txertatuko dut hemen. Ez nuke nahiko
|
bat
bateko bertsotarako guztiz balioko adibide edo errealitatetzat hartzea; lurralde baten erreferentzia markatzen duen mapa da, ez lurraldea bera.
|
|
|
Bestalde, informazio fitxak elkarren artean estekatu eta dokumentuz lotzea da Xenpelarren helburua: “Digitalizazio planei esker, Interneteko katalogo honetan
|
bat
bateko bertsoak entzun eta idatzizko bertsoak ikusi ahal izateko fitxategiz hornitu nahi ditugu, eskaintzen diren katalogo/ fitxa bakoitzak dagokion fitxategia izateko”.
|
|
2017
|
|
|
Bigarrena Gabi de la Mazak karaoke bihurtutako bertsoa da, eta hirugarrena, Anjel Marik partida batetik atera berritan EITBri botatako
|
bat
bateko bertsoa; Txirritaren garai zaharreko izaera kronikagilea zaharberrituz, anoetarrak hamarreko txiki batean azaldu zuen egun hartan gertatutakoa kameraren aurrean.
|
|
2018
|
|
|
Asteko sei egun lanean eman ondoren, igande arratsaldea izaten zuten bestarako eta bertsotan aritzeko. Herriko plazan soinuaren harira dantza egin eta, gero, ostatu giroan kantu zaharrak, bertso jarriak eta, lotsa galdutakoan,
|
bat
batean bertsotan aritzeko aprobetxatzen zuen arratsaldea.
|
|
2019
|
|
|
Irizpideak argi eta garbi dituztenak. Bertsoa entzun bezain pronto, han bertan, berehala,
|
bat
batean bertsoa balekoa, ona, eskasa edo bikaina izan dela juzgatzeko.
|
|
2020
|
|
|
Abar horien baitan kokatzen ditu, beste lan batzuetan, batik bat Bilintx eta Pello Mari Otaño. Bertso jartzaileak, beraz, bertsolariak izaten ziren,
|
bat
batean bertsotan egiten zutenak; eta horietan, handienak.
|
|
|
ukitu, zeharbidez edo bide batez. Bertsopaperek, berriz, gai horiek lantzea eta sakontzea ekarri zuten; edo, bestela esanda,
|
bat
bateko bertsoen errepertorioa zabaltzea eta aberastea.
|
|
|
Azken gerraondoan, gainbehera zihoan
|
bat
bateko bertsoa ere. Baina honek bere burua altxatu du.
|
|
|
Dena den, Zavalak berak berehala igarri zion bertsopaperak ez zuela
|
bat
bateko bertsoak izandako susperraldirik izango.
|
|
2021
|
|
|
Jantzienak zeudenek bazekiten kanpoko fenomenoen berri. Manuel Lekuonak, esaterako, bertsolaritzaren ikerketa modernoa abiarazi zuen 1930eko bere hitzaldi famatuan, Saharako Tuaregen edo galiziarren
|
bat
bateko bertsoak aipatzen zituen [1], baina oso zabaldua zegoen bertsolaritza munduan bakarra zeneko ideia. Euskal kulturaren ikur bereizgarri bezala funtzionatzen zuen bertsolariak, nahikoa ikur esentzializatua zen gainera, eta hobeto funtzionatzen zuen munduan bakarra zela esanda.
|
|
2022
|
|
|
Jolas izaera galtzen ari da
|
bat
bateko bertsoa. Neurri batean, galera horren historia da bertsolaritzaren historia.
|
|
|
Lehenengo agurra bota ondoren, ‘orain bertsolariek bederatzi puntuko bertsoa botako dute Mogelen gorantzan’ esan zuen Alfontso Irigoien gai jartzaileak. Uztapidek eta Lasartek esan zuten ez zela hori
|
bat
batean bertsoak kantatzeko neurria. Orduan Irigoienek nahi genuen neurri eta bozean kantatzeko baimena eman zigun.
|
|
|
Bat bateko bertsoaren jolas izaera du idazlan honek abiapuntu eta jomuga. Bere berea du
|
bat
bateko bertsoak izaera hori. Jolas egiteko erabili ohi da bertsoa lagunarte, bazkalondo, afalondo, taberna eta sagardotegietan.
|
|
|
Beraz, Lore Jokoen giroa iritsi zen plazetako
|
bat
bateko bertso saioetara ere. Tabernetako giroa baino jasoagoa zen, serioagoa.
|
|
|
Horra hor,
|
bat
bateko bertsoaren jolas izaerari mugak jartzen zenbait faktore.
|
|
|
Lehenengoa, zerbait lortzeko bitartekotzat erabili nahi izatea
|
bat
bateko bertsoa. Izan ere, jolasa beste helbururik ez du bertso jostalariak.
|
|
|
Irungo norgehiagoka izan eta handik bi urtera, 1883ko irailean, Azpeitiko Lore Jokoetan,
|
bat
bateko bertso sariketa bat jokatu zen. Zavalaren esanetan, bertsolarien artean sekulan sortu den sesiorik gogorrena piztu zuen sariketa hark.
|
|
|
Berehala etorri ziren lehen bi bertsolari txapelketak. Berriro ere, tresna eta bitarteko bihurtu nahi izango du klase kultuak
|
bat
bateko bertsoa. Oraingoan, gainera, ordu arte eskura izan ez zuen faktore berri bat baliatuko du klase kultuak:
|
|
|
Bertso batean ez dago hobeto islatzerik Euskal Pizkundearen espiritua. Horra hor, esanahiz bete beteak, Txeko erria –Txekoslovakia–, independentzia politikoa 1918an lortu zuena; Mireio, Frédéric Mistralek –Literatur Nobel saria, 1904an– proventzeraz idatzitako obra, Orixek euskaratu eta 1930ean argitaratua; gaixo dagoen euskara… Horra hor, azken batean,
|
bat
bateko bertsoa Euskal Pizkundearen zerbitzura.
|
|
|
Txirrita, funtsean,
|
bat
bateko bertsoaren jolas izaera oztopatzen duten faktoreak ari zen salatzen. “Latiñez” hartan zeuden, graziaz laburbilduta, faktore guztiak:
|
|
|
Bertso jarrietan nabarmenduagatik, badirudi gai zela bat batean aritzeko. Domingo Kanpainari buruzkoak
|
bat
bateko bertsoaren itxura guztia dauka. Zenbait bertsioren arabera, Izturin gaineko sagardotegi batean afari merienda prestatzen ari zen Bilintx –arrain gorria, zehazki– mando gainean Domingo bistaratu zuenean.
|
|
|
Bereziki deigarria izan zen Nerea Elustondoren kasua: bertsotan kasik hasiberria zen, edo hasi gabekoa ia, eta
|
bat
batean bertso ikaragarriak kantatzen zituen.
|
|
2023
|
|
|
Erdi Aroko aurrekariari lotuz gainerako guztiak poesia idatziaren lehiaketa gisa planteatu ziren bitartean, Abadiak ikuspegi zabalago bat ezarri zuen: literatura idatziaz gain,
|
bat
bateko bertsoa ere bai, eta horiez gain kantua, musika, dantza, antzerkia, pilota, atletismoa, aizkolaritza, behi jeztea, ur ekartzea edo abere sariketak.
|
|
|
* Azaleko irudiak: Sarako Lore Joko haietako afitxa eta
|
bat
bateko bertso sariketako bi irabazleak: Maria Luixa Erdozio azkaindarra() eta Piarres Ibarrart Jatsukoa()
|