|
2000
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan esan beharra dago haurtzarotik elebidun direnek gainerako hizkuntzak lasterrago ikasteko ahalmena dutela; aldiz, hizkuntza soil
|
bat
baizik ez dakitenei kaltegarri zaie beraien hertsitasuna. Gainera, hizkuntz tipologiaz elkarregandik hain desberdinak diren euskara eta gazteleran hezitzen direnek berez dute beste batzuk lasterrago ikasteko ahalmena.
|
|
|
Baina barre goxo
|
bat
baizik ez diot egin, eta eskuetan hartu dut berak emandako liburua. " Connemara in our heart" du izena, Elijah U. Oann izeneko norbaitek idatzia.
|
|
|
Moduak eta manerak aipatu dizkizut arestian, eta haiei buruzko xehetasun tipi
|
bat
baizik ez dizut emanen, hau guztia hobeki argituko dizuna, ikus dezazun zein diferentak ziren jaun Marcel eta aita Bartolome: Jaun Marcelek mahai baten inguruan emaiten zuen eskola, eta bera alde batean paratzen zen, ni bertzean; eta nahi izaiten zuen, bertzalde, nik hitz egitea eta ene zalantzen azaltzea eta guztian parte hartzea, kasik berdinetik berdinerat ariko bagina bezala; eta zuka mintzatzen ginen, eta ez zuen boza goratzeko ohiturarik.
|
|
|
Eta jauzika eta etenka datozkit orduan pentsuak, bakoitza bere aldetik balihoa bezala... batasunik eta osotasunik gabe. Eta osoa ez dena osoaren zati
|
bat
baizik ez da. Eta, helduko banio berriro, hatsarretik, arrazonamendu honi, jakinik ezen desordenaren erdian zati bat naizela —edo zati batzuk, harat eta honat barreiatuak— eta ez oso, ondorea izanen litzateke ezen zatiaren zati bat nintzatekeela.
|
|
|
Zeren eta halakoa baita libertatea: gose bat da eta egarri bat da, lur batetik bertze baterat garamatzana eta nekez ase dezakeguna, eskura dezakegun liberta tea libertatearen parte
|
bat
baizik ez denez gero... eta libertatea nehoiz konkistatzen ez den lurra denez gero, Piarres Oihartzabal kapitainak erraiten zidan moldean.
|
|
|
Sarreraren ondoan, berriz, esekitoki oindun bat eta, bere hartatik dilindan, nire jaka izan zitekeena. Zorua kolore argiko moketa batek estaltzen zuen, eta pareta horailetan, berriz, ispilu
|
bat
baizik ez zen ageri, handia —handiegia, aukeran—, begiz begi ohatzeari. Nonbaitetik, haize girotuaren asotsa heldu zitzaidan, baina hura ez zen aski nire trenpu txarra apaltzeko.
|
|
|
Bazen alderik, hargatik: jazoera horietan guztietan nahasitakoen izen deiturak —mihi kulunkariaren, beso zango zurtz barreiatuen nahiz ebakiondo odolduaren jabearen— lerro
|
bat
baizik ez ziren nire ordenagailuko pantailan antolatu beharreko paragrafoan, haien artean trukagarria eta niretzat esanahi bakoa," albiste" delako eremu hotz eta inpertsonaletik kanpora. Abuztuko larunbat gau horretan, dena diferentea izaten ari zen.
|
|
|
Espaloi berean, guregandik hogei bat metrora, ostatu bat zegoen, eta hango ateari nintzen ohartzenago, Ximurraren hitzei baino. Pertsiana erdi erorien artetik, argi eskas
|
bat
baizik ez zen iragazten ostatutik kanpora, bezeroz hustu gabe ere jadanik itxia zegoelako marka. Hala ere, minutu bat lehenago Charlyri sartzen utzia zioten.
|
|
|
Suhiltzaileak ibai zolan zeuden beti, garabiko kablearen muturrari mukulu bat lotu nahian. Zubi gainetik arropa fardel
|
bat
baizik ez zirudien.
|
|
|
Argia gainbehera zihoan abuztuko ortzegun horretan. Minuturen
|
bat
baizik ez zen falta bederatzietarako; Kristina etxean aspaldi izateko tenorea. Atezain automatikotik haren ahotsik ez, ordea, Maiterena baizik.
|
|
|
Domina nire bularraldean idurikatu nuen, Edu beti erdi lerdoaren garaipena Ttipi liburu zorroaren jakinduria osoagoaren eta zabalagoaren aurka. Lipar
|
bat
baizik ez zen izan, haren keinu burlatia agertu bezain fite iraungi zena.
|
|
|
Lipar
|
bat
baizik ez zidan iraun Josefinarendako pentsamendu errukitsuak. Gauzak zuzen konprenitzen ari nintzela segurtatu nahi nuen:
|
|
|
Mamu rimeldunak baietz egiten zion buruarekin, lorian iduri. Ikusi bezalaxe ihesari ematen ez zion gizon plantako bat —mintzatzeko molde
|
bat
baizik ez da—, bakar bakarrik beretako; gisako maukarik ez dute, gero, egunero harrapatzen" Lisboako" bezero femenino bakanek.
|
|
|
—Itzulera lazgarria kanpinetik, lapurketa eta garaitikoak, beraz, John Forden Diligentzia ren remake txar
|
bat
baizik ez zituan.
|
|
|
Neure burua ezagutzen dut. Urrats
|
bat
baizik ez nuen eskas, psikiatrek depresio deitzen duten gogoaren beheraldiaren ataria zeharkatzeko.
|
|
|
—Jendeak auzoaren berri nahi dik, senarraren, emaztearen, etsaiaren eta lagunaren, eta baduk horren aldera pagatzeko prest dagoenik. Nirea zerbitzu mota
|
bat
baizik ez duk —zuritzen zuen bere burua, hautatutako ogibidearen etikotasun zalantzagarriaz erasaten genionean— Begira Eduri —nigan ezartzen zituen bere begi betaurrekoek handituak— Informazioa lantzen diagu biok. Alde bakarra zabalkundean zagok.
|
|
|
Goraldiak, ondikotz, lipar
|
bat
baizik ez zuen iraun. Inarrosaldi apal batek jomugara ginela gaztigatu zigun, hain juxtu ere blusaren lehen botoia askatzera abiatzen nintzen momentuan.
|
|
|
Etxetzar hartan nahi adina ganbera eta ohe genuen, ordea, inolako esturarik gabe, familiako guztiak ez ezik bertze hamar lagun gehiago bere hartan egokitzeko. Aldiz, gure amak hiritik alde eginda izeba Gloriarekin herrian partekatzen zuen bizitegian, bi bizilagunen logelez gain, ganbera itsu ttipi
|
bat
baizik ez zen, batendako ere handixko agituko ez zen oheaz hornitua. Erran gabe doa huraxe zela, nire banatzeaz geroztik, Unai eta bion aterpe deserosoa herrira joaten ginenean.
|
|
|
—Singularrez ari haiz. Hiltzaile
|
bat
baizik ez duzue gogoan?
|
|
|
Arratsaldeko seiak ziren eta ordu laurden
|
bat
baizik ez neraman erredakzioan. Lehenago, optikan izana nintzen eta hango gizona nire dioptriak neurtzen tematua zen, hautsitako kristalen ordezkoak zuzen paratu beharrez.
|
|
|
Marikoiak bai, baina ergelak ez. Etxe multzo hantuste honi" hiri" erraten diozue harro harro, baina nik bezain ongi dakik herri puta
|
bat
baizik ez dela. Alegia, hemen kristo guztiak dakiela auzoaren berri.
|
|
|
Ez nengoen zorioneko: bestondoa buru gaineko karga apal
|
bat
baizik ez zen, urdaila ere bere onean nuen eta bularraldean ez zen ohi baino eramanezinagoa tabakoak eragindako herstura. Inork epeak laburtu ezean, Egun Handia ez zen niretako berehala izanen.
|
|
|
Gauerdia baino lehen etxean izan gintezkean, eta hara iritsita, deusetan berandutu gabe, izeba ohean sar, eta medikuari dei egin. Istorio polit
|
bat
baizik ez genioan kontatu, luzapena zuritzeko. Nik dakita...
|
|
2002
|
|
|
Gauaren iluntasuna nahikoa ez balitz bezala, harkaitzen itzalen bila joan zen Julen, lasaiago hitz egiteko. Ilargiaren argi indargabe
|
bat
baizik ez zen beraienganaino iristen.
|
|
|
–Afari
|
bat
baizik ez da izango, Mirari. Eta ez zaitez hasi.
|
|
|
–galdetu zion Mirarik. Azkar antzeman zuen zer zuen Julenek– Afari
|
bat
baizik ez da izango. Zuk zeuk esan zenuen.
|
|
|
" Porkulo hartzera. Zororen
|
bat
baizik ez duk." Hala eta guztiz ere, azken unean burua itzuli eta oihu egin zuen itzal aldera.
|
|
|
Sorgorturik eta gogogabeturik bezala zirudiena borrokan ikusi nuen bere buruarekin, bere indar hondarrak jokoan jartzen dituen naufrago ahituaren antzera, hondamenditik salba lezakeen ohol miragarriaren bila, fedearen eguzkia eguzki eklipse
|
bat
baizik ez denean. Munduko etsi osoarekin esan zidan:
|
|
2003
|
|
|
Ez da ordea puntu hau berehala ikusten; askok uste baitu inguramenak eskaintzen dizkigun gauzak oro aitzinetik berez ordenaturik zeudela, izen bat bizkarrean hartzea aski zutela. Edozein hizkuntza, hitz zorro bat edo izen zaku
|
bat
baizik ez balitz bezala.
|
|
|
kontzilioari hurbiletik jarraiki ondoan Pierre Eyt teologo gazteak idatzi zuen La Nouvelle Revue Théologique delakoan. Le tournant politique de la théologie? artikulua (1971 XII), adierazteko orain arte, teologiaren alorrean, politika arazoek bazter xoko itsu, mugatu
|
bat
baizik ez baldin bazuten hartzen, hemendik aitzina gai horiek berak teologiaren erdi erdiko lekuan jarri behar zirela eta bihurgune horren ondorioak noizbait ageriko zirela.
|
|
|
Ateari pitin bat bultza egin eta pasillo hutsari begiratu nion. Une horretan Monika, esku batarekin bere bularrak maindirearekin estaliz eta beste eskua ahoan zuela bere gelatik atera izan balitz, ez nuen jakingo zer esan edo zer egin, berriro atea itxi eta ihes egitea ere pentsaturik nuen, Monikak ez ninduen hain erraz ezagutuko, begi zelatari
|
bat
baizik ez zuen ikusiko ate zirriztutik, oraindik garaiz nengoen atea pausatuki itxi eta itzultzeko, baina erabaki bat hartu eta kontrakoa egiteko inoiz izaten dugun adurrarekin zabaldu nuen atea, gainditu nuen muga, jarri nuen oin bat etxe barruan eta lasaiago sentitu nintzen: gauzak bere lekuan zeuden, edo hormak gutxienez, aspaldian margotu gabeko horma gris zikinduak; marko pare baten hutsuneak nabari ziren, lauki argiago batzuk paperaren jatorrizko kolorea agerian utziz, aurreko jaberen batek inora eramanak, nik beti horrela ikusi nituen, ez lehen gauean, gau horretan Monikari jarraiki sartu nintzenean adiago bainengoen bere keinuei, aginduei edo esanei," hasi zaitez biluzten, segituan nator" esan zuenean, baina bai biharamunean, eguzkiaren argiak etxeko bi gelak eta, zeharka, pasilloa ere argitzen zituenean eta ni Monikak ukitzen zuen guztiaz, ez oheaz bakarrik, interesatzen hasia nengoenean.
|
|
|
–Ni postrea jaten ari nintzen zuek jatetxera sartu eta bi mahairen tartearekin eseri zinetenean. ...een garai batean, aisialdia edo su etena adierazten du gaur) eseri zineten, pozik, ingurumariari erreparatzeko astirik gabe oraindik, bukatu berri zenuten bilerako zertzeladak gogoan edo bidean hizpidea sortutako kontuak ahotan zenituztela, eta jakiak aukeratzen hasi baino lehen ardoen karta eskatu zenuten, ospakizunen bat antzezteko asmoarekin beharbada, baina ez zenuten toparik egin, keinu labur
|
bat
baizik ez elkarri begira, kopak mihise zuritik ozta ozta altxatuz, gizonezkook ez zarete zeremonien zale, eta, lehen tragoxka jo ondoren, ahoaren parean eusten zenion koparen gainetik geratu zinen niri begira –hasi zitzaion kontatzen emakumea, eta musu labur batzuk emateko eten zuen kontakizuna.
|
|
|
Tiro hotsak ez zuen berez etenik sortu sekuentzia horretan, eta eskuetan zituzten zigarro piztu berriei atxikia emanda umezainek buruak itzuli bazituzten, gizasemea kolpetik isildu zelako izan omen zen gehienbat, eta ez tiroak berak atera zuen hotsagatik, indarrik gabeko eztanda ahul
|
bat
baizik ez baitzuen egin, eta buruak itzuli zituztenean, usoak hegaldatzen ikusi zituzten lehenik, goizeko eguzkiak beren zilarrezko lumajean atera ohi dituen distirak erakutsiz, eta gizasemeari erreparatu zioten ondoren, eskuak airean amenazoka astintzen segitzen zuen arren ez baitzuen ezer esaten, edo ez baitzitzaion ezer entzuten, zerbaitek ahotsa ukatu balio bezala.... Haur izutuak dindanetan ahazturik negarrez utzi eta korrika hurbildu zirenerako gizasemea belauniko zegoen, eskuetara zerion odolari begira, eta ahuspez erori omen zen ondoren.
|
|
2004
|
|
|
Abertzaleek ez dugu eskubiderik euskalduntasuna eta abertzaletasuna gauza bera bezala kontsideratzeko: bada abertzale ez den euskaldun asko eta abertzaleen artean gutxiengo
|
bat
baizik ez da euskaldun. Alta, orain arteko historiak ematen dizkigu eskubidea eta erantzukizuna zera aldarrikatzeko:
|
|
|
Izan ditzateke, bai, jokabide antzekoak hizkuntzaren bizitasunetik at eta landa jartzen ba dira. Baiña zentzuak berak erakasten duenez, sasi Akademia
|
bat
baizik ez litzake izango hizkuntzaren biziaz okupatuko ez litzakean Akademia. Beharbada, Euskaltzaindia, Araudiak besterik oihukatu arren, hauetako bat dugu, eta euskeraren bizia bera etzaio sobera axolarik.
|
|
|
esandakoak azaldu ondoren, ez du balio berriz ekiteak. Sasi marxista ezkerkoi batzuen ustez, berriz, hizkuntza ez da funtsezkorik ezer; edo okerrago oraindio," superestruktura" ren parte
|
bat
baizik ez da, hots, kapitalismoarekin erraztatu beharrekoa!... Marcel Cohen marxista izanik, 165 garren horrialdea eta urrengoak irakurtzeko erregutzen diet (Pour une Sociologie du Langage).
|
|
|
Halere 1764 ean uharteko 20.000 ek ez zekiten gaelikeraz baizik. 1874 ean laurden
|
bat
baizik ez zan gelditzen gaelikeraz mintzatzeko gauza, gehienak ingleseraz baliatzen hasiak. 1921 ean 915" gaelikaldun" baizik ez zegoen, gehienak zaharrak eta bi mintzodunak.
|
|
|
Galdera
|
bat
baizik ez da egin behar: zein da hartu eman egokiera horietan, alkar ulertzeko, alkar aditzeko, alkarri laguntzeko, nork bere bizia irabazteko, erabilli behar dan hizkuntza?
|
|
|
Hizkuntza bat mintzabide izan dedin, edo billaka dedin; bere oiñarrizko betekizuna obra dezan, bide bakar
|
bat
baizik ez dago: nazioko bizi guzian, aipatutako biltoki, ekintza leku eta ikasgu guzietan, mintzabide jarri behar da.
|
|
|
Herriaren hizkuntza nagusi dedin, bide
|
bat
baizik ez dago: erresuma libro bat etniaren zerbitzuko jartzea; eta erresuma hortan, legezko hizkuntza eta erresuma hizkuntza bakartzat etniarena jartzea.
|
|
2005
|
|
|
–Izan ere –esanez jarraitu zuen kafea zerbitzatu ziotenean–, erru guztia neurea izan zen. Indar neurketa
|
bat
baizik ez zen izan. Zuek edo ni.
|
|
|
Ez zuen halakorik espero. Begi kliskatze
|
bat
baizik ez zen izan eta. Denik eta begi kliskatzerik inuzenteena.
|
|
2006
|
|
|
Hala ere, denboraren joanean iraganari begiratzen diozunean, eta hainbat konbikzio berme desziurrean lanbropetu zirela konturatzean, zeure buruari esaten diozu agian ia dena ustekeria
|
bat
baizik ez zela, eta ustekeria bat hasieratik; eta ez gure gurasoek gezurra esan zutelako (nahiz eta egia erdizka ere sarri esaten zuten), guk geronek geure bizitza eta geure ahalegina pietatezko gezurrez jantzi beharra genuelako baizik, horrela zutik iraun ahal izateko. Eta jendeak gure jardunetik hunkipen eta kontsolamendu pixka bat jaso izana miresgarria iruditzen zait.
|
|
|
Hemen, Madariaga nahiz Unamuno baitan, posible da arraza bat bere hizkuntza/ izpiritua gabe, edo arraza/ izpiritu soil soil; arrazaren eta hizkuntza/ izpirituaren artean bata bestearekiko lokabetasun posible bat ohartzen da (eta Unamuno-ren kasuan bederen, arraza bat posible da bere izpiriturik ere gabe, edo hizkuntza bat bere arrazarik gabe), Herder edo Humboldt-en nazio eta hizkuntzaren artean ezin egon zen dikotomia, autore alemanok arlo hauetan ez baitute arraza ezertarako inoiz aintzat hartu: hauentzat nazioak (arrazak barik!) eta hizkuntzak bat egiten zuten, bai agertzeko eta bai desagertzeko unean, biak izpiritu
|
bat
baizik ez zirelako. Izpiritua, aldiz, ez zen premisa arrazial baten fakultate edo ahalmen aprioriko ezkuturen bat han urrun, ez dakigu zer misteriotarako kapaz, baizik hortxe begien aurrean errealitate kultural konkretu bat enpirikoa:
|
|
|
1887ko urtarrilaren 3an Unamuno-k Bilboko elkarte" El Sitio" n hitzaldi bat jaulki zuen," Espíritu de la raza vasca" izenburua daramana, tesi estrainio honekin: euskal izpiritua den bezalakoa izanda, Euskal Herriak independentea izan behar luke204 Orain ez gara arduratuko independentziaz, ezpada izpiritu edo herri gogoaz – hori ere Unamuno-ren aro hau oroitarazteko adinatxo, besterik gabe, testua orokorki ezagun samarra baita bestela (eta Unamuno-ren pentsamenduaren historian momentu labur
|
bat
baizik ez).
|
|
|
Haren aita amen erresuma Moncayo mendiraino hedatzen zen abantzu. Hartarik, hondar
|
bat
baizik ez zen gelditzen haren esku, sei ibar, ñimiñoak eta pobreak. Hondar horren aldean, lurrez zabalagoa eta ondasunez aberatsago ageri zen Biarno.
|
|
|
Iruñean inoiz ez zen erromantzez ongi moldatu. Frantsesez apur
|
bat
baizik ez zuen ikasi Italiako kanpainia dohakabean. Latina eta grekera arrotz zitzaizkion eta berdin izanen geroan ere.
|
|
|
Bortz, sei, zazpi urtetan, oraino ez gintuzten Lüküze ingurua barrandatzera igortzen, hango jaun traidorea zertan ari ote zen jakin nahirik. Estefaniak ere trabailu xumeren
|
bat
baizik ez zigun noizbehinka manatzen. Horiez aparte, zorroa betetzea eta gorputza pausatzea bertze egitekorik ez genuen.
|
|
|
Haietan ez ziren falta gizon gordinak, ezpata edo pika nekerik gabe hartzeko gauza zirenak. Bakarren
|
bat
baizik ez zitzaien lotu erreginaren soldaduei. Gerlarako ezdeus ziren, itxura denez, gainerakoak.
|
|
|
Estefaniak belar mantarra ezarri zidan toki odolduan. Orbain txiki
|
bat
baizik ez nuen gordetzen hartatik.
|
|
|
Migel Mailuk ttar ttar isil batean egin zuen bere agonia; kantan ere bai, zenbaitetan, arnoaren opari. Erran zituen guztietarik, hitz
|
bat
baizik ez nion konprenitu. So egiten zidan, eta errepikatzen:
|
|
|
Edozein etxe aberatsetako sehiak daki hori, eta berdin soldadurik zozoenak. Finean, sehigo mota
|
bat
baizik ez da soldadutza.
|
|
|
Hunkitu ninduen haren ezagutzak. Gurekin tarte labur
|
bat
baizik ez zuen egiten, hilabetean behin. Orduan, Garrüzen biltzen zen Etxeberrirekin eta gainerako ministro euskaldunekin, Erreformaren doktrina gure mintzairan paratu beharrez.
|
|
|
Roger izeneko pikari
|
bat
baizik ez zen etorri nirekin. Bankarra zen, baina bere burua Idotzingo jaun Joanes Jatsukoaren sasiko baten ondoko egiten zuen, Nafarroa Handikoa, beraz, horren frogabiderik inoiz agertu ez bazuen ere.
|
|
|
Gilen gure artetik lekutuz geroztik hasi zen soka mehatzen. Garrüze uztean, hari argal
|
bat
baizik ez zen gelditzen. Hala ere, amets goxoak nituenean, borreroarekin eta haren familiarekin egiten nuen amets.
|
|
|
Baimendurik, berriz, otoitz egitea eta ikastea baizik ez genuen. Ezponda Baithako diziplina niretako izugarria atari apal
|
bat
baizik ez zen izan, Akademian kausitu nuenaren aldean.
|
|
|
–Uste duk bertzeak baino gehiago haizela, baina bastart
|
bat
baizik ez haiz. Oroit beti horretaz.
|
|
|
Nire tokitik, gorputz
|
bat
baizik ez nuen ikusten ahal. Mixelena zen.
|
|
|
Lur puska bat badiat, erregek opari emana. Han harri
|
bat
baizik ez diat ezarri. Gaztelu hau gotortzen xahutu ditiat nire zaintza sariko sos gehienak.
|
|
|
Jainkoak barka zitzala bera eta Zabalegi zena! Istant
|
bat
baizik ez zen izan, baina aski barne guztia iraul zekion lehen lerroak berak irakurrita: " Haur da ene seme maitea, ceinetan neure atseguin ona hartzen baitut, huni beha çaquizquiote".
|
|
|
Orain bezala, orduan ere, adin horretan, armadek peoi edo laguntzailetako baizik ez zituzten mutikoak onartzen. Baina, zer deabru, infantzoi nintzen, Migel Mailuren iloba, setio bat zer zen banekiena eta, ustez bederen, lau etsai garbitu berria (egiazki
|
bat
baizik ez bazen ere eta hura erlijiokidea, ahantzi gabe bertze baten laguntza behar izan nuela balentria egiteko). Gizon ote nintzen, bertzalde, Ramonari egiten ahal zioten galde.
|
|
|
Apeza ohe ondoko mahaira makurtu da. Parisen erositako argizarien azkenari muttur
|
bat
baizik ez zaio gelditzen. Ez du munta handirik, leihotik kirika ari baita eguzkia.
|
|
2007
|
|
|
Hots, Eguzkia, izan, izar arrunt
|
bat
baizik ez da; eta, gure Galaxian bakarrik, 300 bat mila milioi izar daude.
|
|
2008
|
|
|
Kapelaren hegal bat askatu zitzaiolarik, halaxe zintzilik ibili zuen aurrerantzean, enbarazu handia egiten zion arren egun haizetsuetan. Gogoan daukat bere kasakaren itxura, berak goiko gelan adabatua, azkenerako adabaki mordoilo
|
bat
baizik ez zena. Ez zuen behin ere gutunik idazten edo jasotzen, eta hitz egin, berriz, auzokoekin besterik ez, eta haiekin ere, gehienetan, ronaren kontura bapo egin ondoren.
|
|
|
Eguzkia dagoeneko itsasoan sartzen hasita zegoen. Badakit, noski, ikuskizunak ez duela beste munduko misteriorik, sutan doan astro
|
bat
baizik ez dela ezerezean amiltzen, baina gure txikitasunetik begiratuta inpresioa egiten du nola ardan kolorez janzten, odolbildu erraldoi bihurtzen eta Pollocken koadroetako margo gorriak bezala itsasoko urdinaren kontra lehertzen den ikusteak. Koloreen gradazioak, espazioaren handitasunak, erritmoak berak harritu egiten gaitu eta, nolabait esateko, lasaitu ere bai, musika klasikoak eta arteak oro har egiten gaituzten bezala.
|
|
|
Lau urte generamatzan, beraz, elkarrekin eta orduan bezain misteriotsu, orduan bezain maitagarri izaten jarraitzen zuen. Nik aurpegi
|
bat
baizik ez nion ezagutzen. Bazuen beste bat, ezkutuagoa, musikagile kutunei erakusten ziena.
|
|
|
–Itsasoari begira nengoen. Gaur oso harroa dago, erantzun diezaioke etxe aurreko zuhaitz biluzien artetik itsasoari begiratzen diola, baina alabak ere badaki itsasoari begira egotea iraganari begiratzeko modu
|
bat
baizik ez dela. Gero telefonoa isilik geratzen da alaba lanetik itzultzen den arte.
|
|
2009
|
|
|
Teofilo Mariak irakurketa eten, eta goitik behera begiratu zion arrebari, garaile, irri gupidagabe ia sumaezin bat ezpainetan; Adak, berriz, begiak jaso, eta jaso ahala jaitsi zituen, nebaren begietan irakurri balu bezala berarentzat ez zela errukirik izango, Teofilo Mariarentzat narrasti
|
bat
baizik ez baitzen, ausaz, une hartan; eta Teofilo Mariak, narrastiari burua zapaldu ondoren, aurrera segitu zuen, jakina, haren irriak ederki egin zuen ezkututik agerira!?, plazerari plazera erantsiz, gorputza ere zapaltzeko asmotan:
|
|
|
ez basurde basati bat, berak atsegin zukeen bezala, ardi kikildu bat baizik; zer zen bera ere, baina. Domingo?, beste ardi kikildu bat baizik?; zerbait esan baitzezakeen, zerbait esan ziezaiokeen, bai, bulego buruari: bost duro ez zirela ezer, adibidez, txakur txiki
|
bat
baizik ez, hamar mila pezetako kontu batean?, baina ez zuen ezer esan; eta Domingo deseroso sentitzen hasi zen, eta lotsa, eta are lotsago jarri zen, biharamunean bulego buruak bost duroko billetea erakutsi zionean, halaxe esaten ziola, garailearen irri maltzurra ezpainetan:
|
|
|
...rtzaroa, noiz eta amaren edo izebaren magalean beste norbait sentitzen baitzen, existentziaren behin behinekotasunetik babestuta, gabezia orotatik at, halako moduan, non, haur koskortua zenean ere, berdin segitu baitzuen bolada batean, magal batetik bestera, emakumearen magalak paradisu galduaren oihartzunak balekarzkio bezala, edo magal hura paradisuaren lurra bera balitz bezala, hobeto, non erdi
|
bat
baizik ez zenak beste erdia aurkitzen baitzuen, gauak eguna aurkitzen duen legez, osotasunerako bidean; Domingoren hotza, hortaz, gose bat zen eta egarri bat zen, agian, paradisuaren nostalgiak sortua eta paradisurako irrikak areagotua. Horregatik egiten zuen Domingok, beharbada, gauero edo ia gauero amets Brigitterekin:
|
|
|
Odola ere izoztuta baitzuen, beharbada (ezusteko egoerak bazuen, izango ez zuen, bada!? odol izozte hartan zerikusirik, baita aitaren jarrera burgoiak ere), Teofilo Maria isilik egon zen ordura arte; aita hain zapaldua ikusi zuenean, baina, zerbait piztu zen bere baitan, berezko orbetartasunari zeriòn harrotasunak edo eraginda; hasieran txinparta
|
bat
baizik ez zena, ordea, gorputz osora hedatu zitzaion begien itxi ireki batean, odoltzat gasolina balu bezala, sua gero eta suago egiten zuena, izotzak hartutako bazterrak istantean urtuz; su hark, gainera, bazituen hiru gar gutxienez: gorrotoaren garra, mendeku gosearena eta nahi eta ezinarena; hain zegoen Teofilo Maria suaren menera, antza, non suzko eta amorruzko hitzak etorri zitzaizkion burura, ziurki:
|
|
|
urak inguratuta zegoela, fabrikatik eta aitaren proiektuetatik urrun?, zeru biribila muga; Ianua Coelli, zeruko atea?: ate bat behar baitzuen han nonbait, ate hartatik egin ote zuen bere garaian osaba Beñardok, Domingorentzat izen
|
bat
baizik ez zen arren gero eta bere baitakoagoa sentitzen zuenak??, uraren infinitutasunean zerura jotzen zuena!; beste ikuspuntu batetik, itsaso zabal hura ur mortu bat ere izan zitekeen, bakardadearen eremua, non, ontzitik aparte, ez baitzegoen ezertxo ere, ez oholik ez txaluparik ez beste ontzirik?, baina ezer ez zegoelako zegoen, hain zuzen ere, inguru hartan guztia, itsasoak bide sare osoa bai... portu eta norabide, posibilitate?
|
|
|
(?) Damaso ere, zeinak, Maria Bibianaren antzera, belarri zuloak ez ezik, begiak ere itxita eduki baitzituen abioia pistan martxan jarri zenean, mirari baten aurrean bezala sentitu zen, begiak ireki bezain laster zerura begiratu eta monoplaza hegan ikusi zuenean; gero, ordea, oharturik ezen guztiek, fenomeno fisiko
|
bat
baizik ez zena definitzeko, hitz bera erabiltzen zutela?, miraria??, gauzak bere lekuan jartzeko beharra sentitu zuen, halako moldez, non, Adak esan zuenean enegarren aldiz, loro batek bezala: mirari bat izan da eta mirari bat izan da?
|
|
|
ez gabardinarik, ez betaurreko beltzik? ...egin ez ote zuen, bada, Adak amets beste lur batekin, hain zegoen berean itota!; tren ziztuarekin batera barne oihu bat ere entzun zuen, ausaz, gizakia nomada zèn garaitik zetorkiona eta odolean halako dar dar berezi bat eragin ziona; zer egiten zuen berak, baina, han geldi, baldin eta une hartan ongi baino hobeto jakin behar bazuen, jakituriaren aurreko jakituria batean, askatasuna tren ihesaldi
|
bat
baizik ez zela?; eta, hala ere, geldi geldi geratu zen, ikuskizunak artean liluratua, odolaren aginduei erantzun ezinik; azkenik, trenak aurrera egiten zuen heinean, itzal bat sartu zen Adaren begietan, hauen distira astiro itzali zuena; Adaren begiek, beraz, ezin hobeto laburbiltzen zuten azken minutu hartan gertatua: Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina, geltokia!?, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
Otsaileko euria ari zuen, eta eguna arrunt argitu gabe zegoen. Soldadu pare
|
bat
baizik ez zeuden zaindari. Bi ezpatariak haiekin solastatu ziren pixka batean.
|
|
|
–Soldadu
|
bat
baizik ez naiz. Soldadu nafar bat, erantsi nuen, harrotasuna itxuratuz.
|
|
|
–Zital ustel
|
bat
baizik ez da gizalegez jokatzen ez duena. Tamalez, gure inguruan ez dira guti.
|
|
|
Biluztasunaren edergarri, halakorik posible bazen? perlazko lepoko
|
bat
baizik ez zuen soinean.
|
|
|
Eguzkia gordetzera joaki zen; jada zerrenda mehe
|
bat
baizik ez zen Lapurdiko marratik harata. Hegoaldera, itzal gaitz batzuk xut ageri ziren Nafarroa Handiko mendiak ziren tokian.
|
|
|
Semerik ez zuen. Alaba ttiki
|
bat
baizik ez bere emazte Isabel Austriakoarengandik. Hiltzean, Anjouk bereganatuko zuen tronua.
|
|
|
Ihes ari ziren bertzeak. Nik, zauri ttiki
|
bat
baizik ez nuen besoan. D. Aubignéri, berriz, sastako itsusia emana zioten saihets batean.
|
|
|
–Uste duk bertzeak baino gehiago haizela, baina bastart
|
bat
baizik ez haiz. Oroit beti horretaz.
|
|
|
Teofilo Mariak irakurketa eten, eta goitik behera begiratu zion arrebari, garaile, irri gupidagabe ia sumaezin bat ezpainetan; Adak, berriz, begiak jaso, eta jaso ahala jaitsi zituen, nebaren begietan irakurri balu bezala berarentzat ez zela errukirik izango, Teofilo Mariarentzat narrasti
|
bat
baizik ez baitzen, ausaz, une hartan; eta Teofilo Mariak, narrastiari burua zapaldu ondoren, aurrera segitu zuen, jakina –haren irriak ederki egin zuen ezkututik agerira! –, plazerari plazera erantsiz, gorputza ere zapaltzeko asmotan:
|
|
|
egin zituen hogei metro, berrogei, ehun, ehun eta hogei... begiratu zuen atzera berriro ere, badaezpada, arnasestuka, baina atzean inor ez: ...egin ez ote zuen, bada, Adak amets beste lur batekin, hain zegoen berean itota!; tren ziztuarekin batera barne oihu bat ere entzun zuen, ausaz, gizakia nomada zèn garaitik zetorkiona eta odolean halako dar dar berezi bat eragin ziona; zer egiten zuen berak, baina, han geldi, baldin eta une hartan ongi baino hobeto jakin behar bazuen, jakituriaren aurreko jakituria batean, askatasuna tren ihesaldi
|
bat
baizik ez zela?; eta, hala ere, geldi geldi geratu zen, ikuskizunak artean liluratua, odolaren aginduei erantzun ezinik; azkenik, trenak aurrera egiten zuen heinean, itzal bat sartu zen Adaren begietan, hauen distira astiro itzali zuena; Adaren begiek, beraz, ezin hobeto laburbiltzen zuten azken minutu hartan gertatua: Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina –geltokia! –, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
...rtzaroa, noiz eta amaren edo izebaren magalean beste norbait sentitzen baitzen, existentziaren behin behinekotasunetik babestuta, gabezia orotatik at, halako moduan, non, haur koskortua zenean ere, berdin segitu baitzuen bolada batean, magal batetik bestera, emakumearen magalak paradisu galduaren oihartzunak balekarzkio bezala, edo magal hura paradisuaren lurra bera balitz bezala, hobeto, non erdi
|
bat
baizik ez zenak beste erdia aurkitzen baitzuen, gauak eguna aurkitzen duen legez, osotasunerako bidean; Domingoren hotza, hortaz, gose bat zen eta egarri bat zen, agian, paradisuaren nostalgiak sortua eta paradisurako irrikak areagotua... Horregatik egiten zuen Domingok, beharbada, gauero edo ia gauero amets Brigitterekin:
|
|
|
Odola ere izoztuta baitzuen, beharbada (ezusteko egoerak bazuen –izango ez zuen, bada! – odol izozte hartan zerikusirik, baita aitaren jarrera burgoiak ere), Teofilo Maria isilik egon zen ordura arte; aita hain zapaldua ikusi zuenean, baina, zerbait piztu zen bere baitan, berezko orbetartasunari zeriòn harrotasunak edo eraginda; hasieran txinparta
|
bat
baizik ez zena, ordea, gorputz osora hedatu zitzaion begien itxi ireki batean, odoltzat gasolina balu bezala, sua gero eta suago egiten zuena, izotzak hartutako bazterrak istantean urtuz; su hark, gainera, bazituen hiru gar gutxienez: gorrotoaren garra, mendeku gosearena eta nahi eta ezinarena; hain zegoen Teofilo Maria suaren menera, antza, non suzko eta amorruzko hitzak etorri zitzaizkion burura, ziurki:
|
|
|
goizean goiz itzarri eta ontziaren bizkarrera joaten zenean, adibidez, itsas haizearen laztana sentitu eta, laztanarekin batera, askatasun sentimendu handi bat bereganatzen zuen, are handiago egiten zitzaiona ohartzen zenean ezen alde guztietatik –ipar eta hego, eki eta mendebalde– urak inguratuta zegoela –fabrikatik eta aitaren proiektuetatik urrun–, zeru biribila muga; Ianua Coelli –zeruko atea–: ate bat behar baitzuen han nonbait –ate hartatik egin ote zuen bere garaian osaba Beñardok, Domingorentzat izen
|
bat
baizik ez zen arren gero eta bere baitakoagoa sentitzen zuenak? –, uraren infinitutasunean zerura jotzen zuena!; beste ikuspuntu batetik, itsaso zabal hura ur mortu bat ere izan zitekeen, bakardadearen eremua, non, ontzitik aparte, ez baitzegoen ezertxo ere –ez oholik ez txaluparik ez beste ontzirik–, baina ezer ez zegoelako zegoen, hain zuzen ere, inguru hartan guztia, itsasoak bi... portu eta norabide –posibilitate– guztiak...
|
|
|
ez basurde basati bat, berak atsegin zukeen bezala, ardi kikildu bat baizik; zer zen bera ere, baina –Domingo–, beste ardi kikildu bat baizik?; zerbait esan baitzezakeen –zerbait esan ziezaiokeen, bai, bulego buruari: bost duro ez zirela ezer, adibidez, txakur txiki
|
bat
baizik ez, hamar mila pezetako kontu batean–, baina ez zuen ezer esan; eta Domingo deseroso sentitzen hasi zen, eta lotsa... eta are lotsago jarri zen, biharamunean bulego buruak bost duroko billetea erakutsi zionean, halaxe esaten ziola, garailearen irri maltzurra ezpainetan:
|
|
|
(•) Damaso ere, zeinak, Maria Bibianaren antzera, belarri zuloak ez ezik, begiak ere itxita eduki baitzituen abioia pistan martxan jarri zenean, mirari baten aurrean bezala sentitu zen, begiak ireki bezain laster zerura begiratu eta monoplaza hegan ikusi zuenean; gero, ordea, oharturik ezen guztiek, fenomeno fisiko
|
bat
baizik ez zena definitzeko, hitz bera erabiltzen zutela –" miraria" –, gauzak bere lekuan jartzeko beharra sentitu zuen, halako moldez, non, Adak esan zuenean enegarren aldiz, loro batek bezala: mirari bat izan da eta mirari bat izan da...
|
|
2010
|
|
|
Ikusi nuena, ordea, ez zen gauza handi bat izan, ez bainuen muskerra herensuge bihurtzen ikusi, zerbait xumeagoa eta apalagoa baizik? begien aurrean nuèn musker hura musker
|
bat
baizik ez baitzen, azken batean, bere muskertasunaren mugak onartzen zituena, handipuzkeria orotatik at. Narrasti bat zen, lurrean arrastaka bizi zena, bai, baina eguzkiaren beroa jasotzen zuena. Eta zoriontsua zen, edo nik hala ikusi nuen:
|
|
|
Balak potroak lehertu baitzizkidan! Nahi duzu erakustea???, hantxe ni, idi
|
bat
baizik ez nintzena zezen bihurtua, anaia adarkatzeko gertu! Hain zinez eta hain neure baitatik aritu nintzaion Heinrichi, hitz bakoitzari keinu ezin kementsuago bat egokituz, non, bizpahiru segundoren buruan sinesgogortasunetik sinesberatasunera egiten zuela, paralizatuta bezala gelditu baitzen.
|
|
|
esaten zuen izebak?? baina Benjamin Mariak sortzezko gaixotasuna zuen, eta gaixotasunak eragozten zion ahate itsusia zenari zisne ederra izateko posibilitatea, baita zisne itsusia zenari ahate ederra izatekoa ere, munstro
|
bat
baizik ez zenak, nik ez nuen ikusi, baina ederki oroitzen dut Adaren aurpegia, Benjamin Maria aipagai genuen bakoitzean!, ahaterik eta zisnerik itsusiena behar baitzuen, aldi berean, isustasuna bera, alegia?, bai ahatearen eta bai zisnearen begiek ere berdin berdin ikusi behar zutena, itsusi baino itsusiagoa.
|
|
|
Esan nahi baita, kausarik ez dagoenean, baita kausen berri ez dakigunean ere, zorira jotzen dugula: gehienetan jotzen dugu, gainera, errealitatearen zati
|
bat
baizik ez baita argibidean jar daitekeena, zatirik txikiena, zenbat eta gehiago jakin, orduan eta guxiago baitakigu, filosofoak ongi esan zuen bezala. Bestela ere esan niezazukeen?
|
|
|
Alde horretatik, gero eta konbentzituago bainago tuberkulosiaren erruz, tuberkulosiari esker?? garatu ahal izan nuela neure psikea era ezohiko batean, nerabezaroaren mugan zegoèn ume
|
bat
baizik ez nintzena gixon bihurtuz.
|
|
|
Egun batean, gainera, amesgaizto bat izan nuen: etxe aurrean piztu genuèn sanjuan suari begira geunden etxeko guztiak, Teofilo Mariak eta Domingok, bat batean, niri eskuetatik heldu eta sutara bota nindutenean, airean; jarraian, baina, su txiki
|
bat
baizik ez zena gero eta handiago egin zen, harik eta, halako batean, infernuan nengoela ohartu nintzen arte, huraxe baitzen, antza, heroi ez zirèn umeen etorkizuna eta helmuga; gero, deabru bat etorri zitzaidan hegan, sarde bat eskuan eta sardeaz ni zulatu nahian, baina, zorionez, orduantxe esnatu nintzen.
|
|
|
Hau zoritxarra! Bihotz bihotzez pertsona
|
bat
baizik ez maitatzea munduan, maitasun osoz maitatzea, eta aurrez aurre edukitzea, begiratzen eta ikusten zaituena, hitz egiten eta erantzuten dizuna, ezagutu ere egin gabe! Kontsolamendua berarengandik baino nahi ez izatea, eta bera izatea hiltzera zoazelako beraren beharra duzula ez dakien bakarra!
|
|
|
Halaxe zen hegazkin alemaniarren espiritua. Condor Legioa mobilizazio erabatekoaren gailuaren barruan pieza bat baino ez zen, gerra totalaren mekanismo
|
bat
baizik ez zen izan. Berunezko soldaduak itzelezko gerra makinerian, gudarako panpinak mekanismo uniforme, sinkroniko eta betegin batean, Manuel Machadok. Soldados alemanes.
|
|
|
Alde horretatik, gero eta konbentzituago bainago tuberkulosiaren erruz —tuberkulosiari esker? — garatu ahal izan nuela neure psikea era ezohiko batean, nerabezaroaren mugan zegoèn ume
|
bat
baizik ez nintzena gixon bihurtuz.
|
|
|
Esan nahi baita, kausarik ez dagoenean, baita kausen berri ez dakigunean ere, zorira jotzen dugula: gehienetan jotzen dugu, gainera, errealitatearen zati
|
bat
baizik ez baita argibidean jar daitekeena, zatirik txikiena, zenbat eta gehiago jakin, orduan eta guxiago baitakigu, filosofoak ongi esan zuen bezala. Bestela ere esan niezazukeen... zientzia galtzontzilotan geratzen denean, zoria dela komodina —jainkorik gabeko jainkoa eta kausa guztien kausa—, ezer argitu gabe guztia argitzen diguna, argitzen edo.
|
|
|
Egun batean, gainera, amesgaizto bat izan nuen: etxe aurrean piztu genuèn sanjuan suari begira geunden etxeko guztiak, Teofilo Mariak eta Domingok, bat batean, niri eskuetatik heldu eta sutara bota nindutenean, airean; jarraian, baina, su txiki
|
bat
baizik ez zena gero eta handiago egin zen, harik eta, halako batean, infernuan nengoela ohartu nintzen arte, huraxe baitzen, antza, heroi ez zirèn umeen etorkizuna eta helmuga; gero, deabru bat etorri zitzaidan hegan, sarde bat eskuan eta sardeaz ni zulatu nahian... baina, zorionez, orduantxe esnatu nintzen. Amets ezohiko bat zen, nigan bere arrastoa utzi zuena; gauaren kolorekoa zen arren, ordea, ametsak ez zidan buru osoa hartzen, bai bainuen bazter batean —buruko zokorik zokoenean, beharbada— argitasun pixka bat, hura ezinezkoa zela esaten zidana:
|