|
2000
|
|
|
Egun, mikroa aurrean paratuko balit, Alaskak pena ere eman didala esanen nuke: urtsidoak, idi musketadunak, Dall ahuntzak, baleak, aurorak, glaziarrak eta fiordak gozamen hutsa dira enetzat,
|
baina
gizakiaz deus gutxi oroitu dira ahoa laudoz beteta daukatenak. Alegia, eyak, txugatx, aleutiar, yuit, tanaina... hamaika herri itzaliz doaz, gizaki izateko hamaika era desagertzen ari da haien aurrean, baina Alaskak ez die txikiziorik bururatzen.
|
|
2001
|
|
|
Itzultzerakoan, tresna bakoitzak bere onurak dakartza: itzulpen automatikozko sistemek itzuli, itzuli egiten dute, bai,
|
baina
gizakiaren estilo ukitua falta dute. Itzulpen memoriek, aldiz, ez dute itzultzen, baina koherentzia sendotzen laguntzen diote itzultzaileari.
|
|
|
‘Kosta Atlantikoan ondo errotuta zegoela uste nian.’ ‘Errotuta? Baina jendea ez dun errotzen inon... ’ ‘Batzuk bai.’ ‘Zuhaitzak bai, errotu egiten ditun,
|
baina
gizakia jende deserrotua dun berez. Oinak ditin, ibiltzeko... ’ ‘Eta ipurdi masailak, esertzeko! ’ diot, muturtuta.
|
|
|
Balesen erranetan, XIX. mendeko Europako inperioek egiten zutena egiten dute orain konpainia transnazionalek, hau da, natur baliabide eta lan merkeaz baliatzea, baina orain herri osoa gobernatu beharrik gabe. Modu berean, esklabotza berriak gizakien balio ekonomikoa hartzen du eta mehatxuen bidez menperatzen ditu,
|
baina
gizakien jabetza aldarrikatu gabe eta beren biziraupenaren ardurarik gabe. Horrek errentagarritasun gehiago dakar:
|
|
|
‘zerbait’ dela. Ez dugu zehatz mehatz ezagutzen, baliteke, zer den ‘ zerbait’ hori,
|
baina
gizakiagan da izan. ’Zerbait’ hori ezagulearena da.
|
|
|
Beraz, zientzialaritzat ematen du bere burua,
|
baina
gizakiaren askatasuna aitortzen du, bere egiten dituen zientziaren printzipio funtsezko hauen kontra jarriz: kausalitate fisikoa besterik ez dagoela, helbururik ez dagoela natura osoan.
|
|
|
Baina adierazpen fundamentalista hori bera ere herrena da. Jainkoa den zientziagan sinesten du,
|
baina
gizaki den zientzialaria —Mahoma— ez du onesten. Zatirik garrantzitsuena falta zaio:
|
|
|
Baina hurko maitagogoa ezagutzean bertan, beste maitari epailea ezagutzen dugu. Horrela, denok dakigu denok garela epaile, bakoitza bereetan,
|
baina
gizaki guztiok garela epaile. Eta denon eta bakoitzaren neurririk gabeko metroa, bete betean denon eta bakoitzaren gogoko den maitatzea dela.
|
|
2002
|
|
|
Gizakiaren kasuan, aldaketa biologiko barik, aldaketa nabarmenak daude komunikazioan lekuan lekuan. Hizkuntzak bortizki desberdintzen dira han eta hemen,
|
baina
gizakia ez da biologikoki hain desberdina han eta hemen. Gizakiaren kasuan, espezie berekoek komunikatzeko tresneria entzungarri desberdinak darabiltzate han eta hemen.
|
|
|
kulturak aldakorrak dira, hizkuntzak aldatu egiten dira denboraren joan etorrian, gastronomia aldatu egiten da, legeak eta arauak aldatu egiten dira. Kulturak gizakiaren bizitza arautzen du,
|
baina
gizakia bera da kulturaren sortzailea, erabiltzailea eta aldatzailea. Gizakia bizirik den heinean, kulturak ere bizirik dirau.
|
|
2003
|
|
|
II. Mundu Gerlatik landa, Nazional-sozialismoak eta haren aldeko Estatu Nazioek egin desmasiak ikusi eta, irabazleek erabaki zuten, 1948an, Nazio tipi ala handien eskubiderik ez aipatzea aldi honetan,
|
baina
gizaki bakoitzaren eskubideez arduratzea mundu osoan eta Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsala aldarrikatzea.
|
|
|
Nire ama. Bai, badakit maniki bat dela
|
baina
gizakia hain da ahula, oroitzapen eta sinboloak behar ditu babesa bilatu eta apurtxo bat hobeto sentitzeko. Batzuek erlijiora jotzen dute.
|
|
|
" Na tu re and Nurture" (natura gehi elikadura, biak kultur eta natur mailetan ulertuta) nortasun bat ematen digute, izaera bat, jite bat. Nortasun edo izaera hori hezi eta alda daiteke,
|
baina
gizakiarenonez izan behar badu, beti muga batzuen barnean eta lege psikologiko oso zorrotzei jarraikiz.
|
|
2004
|
|
|
Gaurko Veneziaz, eta gehienez, duela 25 urtez geroztik ezagututakoaz aritu naiteke. Mende laurdena ezer gutxi da 1.500 urteko historia duen hiri batentzat,
|
baina
gizakion bizitza itxaropen eskalan, heren bat da. Aspaldiko Veneziari buruz asko idatzi da, marrazki eta pintura bidez artisten irudiak ere badaude, fotografia teknikari esker duela ia 150 urteko argazkiak ere ikus genitzake.
|
|
|
Eta natura perfektua bada bere osotasunean eta baita bere zatietan ere, zer egiten du hor txertatuta gizabanako akastunak? Esan dugu gizakia inperfektua izateak ezin zuela Jainkoaren inperfekzioa ekarri,
|
baina
gizakia naturaren zati eginez, al dugu hemen esan gizakia akastuna bada, natura akastuna dela. Egia esan, Jainkoari dagokionez badago funtsezko ezberdintasun bat arazoa konponerrazagoa bihurtzen duena, gizakia ezin delako, inondik ere, Jainkoaren zatia izan.
|
|
|
Baina horretarako naturak ez dio bat bateko eta behin betiko erantzunbiderik eskaintzen. Oinarrizko ahalmen batzuk eskaintzen dizkio naturak era inkoatibo batean
|
baina
gizakiaren (eta gizartearen) ardura da errealitatearen esangura (bere buruarena eta inguratzen duten gauzena eta beste pertsonena) atzematea eta horren arabera jokatzea. Gizakiaren dimentsio edo berezkotasun honi" hondogabetasuna" deritzogu, aipatu anbibalentziaren sustraia delarik.32
|
|
|
a) baldintzapen materialak (fisikoak, ekologikoak, ekonomikoak...); b) baldintzapen psikoafektiboak (inkontzienteak barne); c) baldintzapen sozialak (normatibo objektiboak zein subjektuak barneratutakoak autobeharkizun modura)... Baldintzapen hauei guztiei beste indar edo bektore bat erantsi behar zaie" baldintzapen" gisa ezin har daitekeena
|
baina
gizakiaren hautuak eta erabakiak sakonki modulatzen dituena: gizakiaren balioak, alegia.
|
|
2005
|
|
|
Bakterioak kutsatzen dituzten birus askok,
|
baina
gizakiei erasotzen dieten batzuek, herpeek esaterako, “motor” molekular bat erabiltzen dute inbaditzen diren zeluletan beren DNA sartzeko. Mekanismo konplexu hori Kaliforniako ikertzaile talde batek bere nahierara manipulatzea lortu du.
|
|
|
Nahiz eta hirukoa bere idealetik urrun izan egun, zientzia fikzio hermetikoak mezu mehatxatzaile baten alde egin du apustua: edo teknologian sinetsi, hura eta bere ondorioak garatuz, edo mesfidantza erakusten diogu,
|
baina
gizaki mugatu legez jarraitzen dugu geure burua arrastatzen. Utopia ala distopia?
|
|
2006
|
|
|
Giza arima, ideia nobleek bultzatuta, ezin krudelagoa izateraino hel daiteke.Gizakiak ongia edo gaizkia egin dezake. Gizaki izatez gaiztoak zenbaitetan ongiaere egin dezake,
|
baina
gizaki izatez onak gaizkia egin dezan gauza bat behar du, bakarra: Fedea.
|
|
|
Arrazoiak ideia eternoez hornitu behar zituen gizakiak, berauen helburuak bete ahal izateko,
|
baina
gizakiaren arerio bihurtu da, Weber-ek seinalatzen zuen egiteko arrazionalizatzailearen bidetik besterik ez baitu jo. Eta izan, arrazoiak bazuen bestelako egitekorik.
|
|
|
Egoera berezi batean dinagu gogoa halako kasuetan, eta ezin dizkinagu azaldu ez deskribatu hitzen bidez. Gehienez ere, haiku baten bidez biziberritu ahal dizkinagu. Bitxia dun,
|
baina
gizakiak eta animaliak baino ez dizkinate qualia delako egoera horiek bizi. Landareek ez.
|
|
|
Hizlari horren diskurtsoaren analisia egin lukeen beste garai bateko edo beste nazio bateko kritikariak zirkunstantzia horiek guztiak kontuan hartu lituzke, eta bere burua entzuleriaren kokapen berean jarri luke diskurtsoaren gaineko judizio egiazko bat eratze aldera. Antzera, lan bat publikoarengana zuzentzen denean, nahiz eta ni egilearen adiskidea edo etsaia izan, egoera hori ez dut kontuan hartu behar; aintzat hartu behar dut neure burua,
|
baina
gizaki gisa, zentzu orokorrean ulertuta, eta ahal den neurrian ahantzi behar ditut nire izate partikularra eta nire zirkunstantziak. Aurreiritzien mendean dagoen pertsonak ez du betetzen baldintza hori, eta bere kokapenari eusten tematzen da; ez du bere burua kokatzen obrak duen ikuspuntuan; obra beste garai eta nazio bateko pertsonengana zuzenduta baldin badago, haien ikuspegia eta aurreiritziak ez ditu aintzat hartuko.
|
|
|
Beraz, ekintza askea, denborari lotu behar bazaio ere, denboraz berex dago nolabait. Kanten hautu librea ez da denborazkoa,
|
baina
gizakiaren denborazko existentzia osoa erabakiko du. Horrenbestez, existentzia denborazkoan, berez, ez dago askatasunik.
|
|
2007
|
|
|
Hezetasuna maite du
|
baina
gizakiak sortutako biotopoetan bizi daiteke, hala nola: lorategietan, parkeetan...
|
|
|
Izaera horren erruz, askotan setiatua egon da herria, batez ere Espainia eta Frantziaren arteko gudetan, eta XX. mendean zehar, kontrabandorako leku egoki bihurtu zen, gerran nahiz gerra ostean. Kontrabandisten bidea ez dugu egin,
|
baina
gizakiak eraikitako harresiak utzi eta harresi edo muga naturalak zeharkatzeari ekin diogu bidaiaren bigarren zatian. Horretarako, Ainara izan dugu lagun, txalupa txuri urdina, eta Pedro lemazain, txaluparen jabea eta Irungo bizilaguna.
|
|
|
Hau da, hauteman du objektu bat, ardi bat, esaterako?, mila ezaugarri diferente ageri du berez,
|
baina
gizakiaren oharmena eskasa da, alde guztietatik bonbardatzen ari diren mila inpresioei batera arreta egiteko, eta objektu bakoitzeko inpresio bat bereizten eta hautatzen du, eta hura hartzen dizu bere gogoan. Ikur baten bereizte hori, ezaugarri baten bidez egindako objektuaren identifikazioa, hori da objektuaren ideia, aldi berean objektuaren (barne) izena:
|
|
|
Txinpantzean dagoen
|
baina
gizakian agertzen ez den genoma zati bat da.
|
|
|
bitamina emankortasunean gehitzeak dituen onurak berresten dituzte zenbait ikerketak,
|
baina
gizakietan lortutako emaitzak ez dira oraindik erabakigarriak
|
|
|
Sistema politiko autoritarioa, finean, inolako elkarrizketarik ezagutzen ez duelako ezaugarritzen da. Hitz egiten du, bai,
|
baina
gizakiaren hizkuntz gaitasuna galbideratzen duen modu jakin batean bakarrik. Hizkuntza ezagutzen du, bai, baina dominazioaren bitarteko bezala bakarrik, hain zuzen aldekoen aurrean aginduaren eta instrukzioaren forman eta kanpokoen aurrean —eta horiek bereganatu nahian— propagandaren forman.
|
|
|
Jaiotako gizakumeak ikasi egin behar du gizaki izaten —gizakia egin egiten da—,
|
baina
gizaki bihurtze hori ezin daiteke modu orokor eta abstraktu batean planteatu, baizik eta zinez egokitutako baldintza sozialak eta kulturalak oso kontuan hartuz. Azken finean, Ferrerok dioen bezala," gizakia bere naturak berak zuzentzen (’kondenatzen’) du gizartean bizitzera:
|
|
2008
|
|
|
Animaliak biologikoki moldatzen dira ingurunera, baita gizakia ere,
|
baina
gizakiak, ingurunera egokitzeko, ingurunea bera alda dezake. Gizakiak tresnak eta teknikak sortzen ditu.
|
|
|
Ez du arazo larririk sortzen, baina kaltetuak beste patologia batzuk izateko aukera handiagoa izan dezake. Izurriteak hiltzen jarraitzen du eremu degradatuetan Rift haranaren sukarrari dagokionez, zoonosi birikoa da, eta batez ere animaliei eragiten die,
|
baina
gizakiari ere eragin diezaioke. Eritasun hori eragiten duen birusa eltxo ziztaden bidez transmititzen da.
|
|
|
Bera askatu izanak Kolonbian bakea posible dela erakusten duela esan du, eta dei egin dio nazioarteari, «mugi dadin», eta bahituta dirautenak askatzeko borrokan jarraitzeko eskatu du. «Ni aske egonda dena amaitu dela uste dute,
|
baina
gizakiak laga ditut FARCen eskuetan eta behar ditut», zioen atzo. Sarkozyk berriro ere Kolonbiako presidente Alvaro Uriberekin hitz egin duela nabarmendu zuen.
|
|
2009
|
|
|
Prozesua ez da erraza, bakoitzak bere erritmoa du, eta duen mina edo zauria kontuan hartuz, denborak desberdinak dira. " Norbait puskatzen denean, besteoi ere eragiten digu, familia bat gara,
|
baina
gizakiekin lan egiten dugunean ezin dugu pentsatu dena karratua denik, beti espero bezala aterako denik. Hala ere, askorentzat hau azken aukeraren etxea da, aurretik leku ugaritan izan direlako, eta horregatik pazientzia handia izan behar dugu, euren aldeko apustu garbia egin behar dugu", dio Etxeberriak.
|
|
|
Lana eta bertan bizitzea uztartzea ahalbidetzen zuen hiria diseinatzea izan zuen xede. Proiektu progresista zen,
|
baina
gizakiaren neurrira egina. Aldirietan antolatutako hiriak baino arrazionalagoa eta humanoagoa zen.
|
|
|
Euskal Herrian ez dugu azken hilabeteetan euria edo elurraren falta igarri, baina munduko beste zenbait tokitan alderantziz gertatzen ari da; Txinan, azken 50 urteetako lehorterik txarrena izan dute, atzo elurra (Pekinen, besteak beste, bota duena) berriro ikusi arte. Alde batetik, prezipitazioak naturak berak ekarri ditu, otsailaren 12an euri arina jaso zutelako;
|
baina
gizakiaren eragina nabarmena izan da gaur hainbat kale zurituta ikusi ahal izateko. Izan ere, zilar ioduroko suziriak zerura bota dituzte malutak lortzeko, eta lehorteari agur esateko.
|
|
|
Sare sozialak, internetek jarri ditu modan,
|
baina
gizakiaren inguruan beti izan dira lagun sareak, ohiko koadrilak edo afizio baten inguruan sortutako lagun taldeak horixe ohartarazten digu Joxe Rojasek. Euskal blogaria, aspaldian da sare sozialen erabiltzailea.
|
|
|
Adolfo Morais: Naturak dakar klima aldaketa
|
baina
gizakiak areagotu du. Hor gakoa da jakitea zer neurriraino den gizakiaren eraginez.
|
|
|
Tristea da
|
baina
gizakia da drillak duen arrisku nagusia
|
|
|
Hogeigarren mendearen hasieran, hipotesi atomikoa oso errotua zegoen zientzialarien artean,
|
baina
gizakiak esku artean zituen tresnak (bai eta argiaren uhin luzera ere) handiegiak ziren atomoak eurak ikusteko; zientzialari batzuen ustean, atomoen esparrura arrazoia soilik hel zitekeen. Alabaina, 1980ko hamarkadatik hona, atomoak banan banan ikustea eta ukitzea ahalbidetzen duten tresnak eraiki ahal izan ditugu (tunel mikroskopioa, adibidez), eta horretan dautza, neurri handi batean, nanozientziaren eta nanoteknologiaren jaiotza eta garapena.
|
|
|
Lurraren errebindikazioa askatasunarena da:
|
baina
gizakiaren askatasun espiritual, pertsonalarena, politikoarena baino lehen (eta gero hori ere noski).
|
|
|
(Alderantziz ere esan liteke: bere burua ahalik gehiena bazter utziz,
|
baina
gizakiak planteatzen duena). Ba al dago Jainkoa era horretan?
|
|
|
Aplikazio gehienetan, erabiltzaileak adierazi behar dio bere bezeroari zerbitzaria zein konputagailutan dagoen kokatuta. Horretarako IP helbideak erabil daitezke,
|
baina
gizakientzat ez da batere erosoa, IP helbideak gogoratzeko zailak direlako. Horregatik, Interneten izen sistema bat definitu da, erabiltzaileek makinak izendatzeko.
|
|
|
Protokolo hauen mezuak interpretatzeko bitez bit aztertu behar dira. Karakterekoak baino eraginkorragoak dira, bit gutxiago behar dituztelako mezuak kodetzeko,
|
baina
gizakientzat askoz zailagoak dira lantzeko, hizkuntza bitarra mintzaira naturaletik urrutikoa delako. Aplikazio mailatik beherako protokoloak bitekoak dira gehienetan, aurreko kapituluetan ikusi dugun bezala.
|
|
|
Gaur egungo ikerketak onak badira ere, gehiegizkoak izan daitezke goji zuku komertzialarekin batera ematen diren mezuak, bai ontzian bertan, bai edaria aurkezteko orrietan. Ikasketa gehiago Oraindik ere aztertzen ari dira haren eragin antioxidatzaileak eta ahalmen immunea areagotzekoak,
|
baina
gizakiei buruzko ikerketa gutxi da oraindik. Gojiaren immunitate sistemaren propietate antioxidatzaileei eta estimuluei buruz egin diren azterketa gehienak laborategian egin dira.
|
|
|
Gojiaren immunitate sistemaren propietate antioxidatzaileei eta estimuluei buruz egin diren azterketa gehienak laborategian egin dira. Gojiaren polisakarido aktiboek (“Lycium barbarum”) puntu antioxidatzaile handia dute in vitro, determinazio fisikokimiko zehatzek islatzen duten bezala,
|
baina
gizakietan in vivo duten biomarkatzaile antioxidatzaileak, zukua kontsumitu ondoren, azterketa bakar batean aztertu dira. Ikerketa horretan, zukua merkaturatzen duen konpainiak ere parte hartu zuen, Daviseko University of Californiako eta Bostongo Tufts University School of Medicineko ikertzaile estatubatuarrekin batera.
|
|
|
Jessica Hellmann biologoak (Notre Dameko Unibertsitate Estatubatuarra) esan du klima aldaketaren ondorioak datozen hamarkadetan jasango direla, eta berehala neurri praktikoak eskatu ditu. Iaz, Australiako, Ingalaterrako eta Estatu Batuetako ikertzaileek Science aldizkarian azaldu zuten berotze globalak animalien mugimenduak eragin zituela,
|
baina
gizakiak naturan egindako aldaketek zaildu egiten dute beste espezie batzuetarako bidaia. Horregatik, aditu horiek lagundutako migrazioen alde ere egiten zuten, eta esaten zuten egungo kontserbazio neurriak ez direla nahikoa espezieak babesteko, tenperatura 3 °C tik gora igotzen bada.
|
|
|
Mundu osoan garrantzia duen behatokia da Igeldokoa, eta Klima Zaintzeko Munduko Sarean parte hartzen duenetako bat. Aurrerapen teknikoak ondo daude,
|
baina
gizakiaren lanaren osagarri izan behar dute. Argindarra joaten delako edo komunikazioetan arazoak sortzen direlako, hainbat behatokitan datu serieek balioa galdu dute, adierazi du Margarita Martinek, EAEko Meteorologia Zentroko zuzendariak, eta Igeldon orain arte bezala lanean jarraitu behar dela azaldu du.
|
|
|
Gizarte mugimenduek ohartarazi zuten,
|
baina
gizakien diru gosea ikaragarria da, eta espekulazioan dabiltzan finantza erakundeen presio bideak oso handiak dira. Jendea jokoan sartu da, zekenkeriaz.
|
|
|
" Kobazulo gehienek kanpoko tenperaturaren antzerako hozberoa dute
|
baina
gizakiok sartzen garenean beroa jariotzen dugu. Arrikrutzeko batez besteko tenperatuta 10 gradu ingurukoa da eta gizakiona 36 gradukoa, ur lurruna eta CO2 ere isurtzen dugu eta horrek kobazuloan eragina dezake", azaldu zuen Oterok.
|
|
|
–Lagun turkiar bat dut Frantziara ezin dena etorri, ez duelako aski sos bere kontuetan. Merkantziak herri batetik bestera joan daitezke,
|
baina
gizaki batzuk ez?. Gogoetarazi, ironia erabiliz:
|
|
|
Baina, izatearen genesiaren eta posibilitatearen ideia ezin dela logiko formalki aztertu esango digu. Horrela, izate ezin intelektualizatu horren auzia filosofiaren eremutik kanpora geratuko da, hau da, arrazoimenaren eremutik kanpo, filosofiara proiektu interesgarri bezain ezinezko bat plazaratuz,
|
baina
gizakiaren paradoxa beste behin agerian jarriz. Kontsolamendua nahi duenak hor bilatu dezake.
|
|
2010
|
|
|
Dieta osagarri moduan saltzen dira, memoria hobetzen laguntzeko,
|
baina
gizakiekin egin diren probek nahiko emaitza mugatua eman dute alor horretan.
|
|
|
Sare sozialak, internetek jarri ditu modan,
|
baina
gizakiaren inguruan beti izan dira lagun sareak, ohiko koadrilak edo afizio baten inguruan sortutako lagun taldeak horixe ohartarazten digu Joxe Rojasek. Euskal blogaria, aspaldian da sare sozialen erabiltzailea.
|
|
|
Bestalde, heriotza duin eta zainketa aringarrien inguruko lege bat presatuko duela iragarri du Espainiako Gobernuak. Ildo horretatik, idatzitako testu bat dagoenean eta edukiaren berri dutenean iritzia emango dutela esan du gotzainen bozeramaileak,
|
baina
gizaki batek eragindako heriotza bat, baldintzak kontuan izan gabe, ez da sekula heriotza duina, ezin daitekeelako inor hil.
|
|
|
Pentsamendu aldaketa handia zen,
|
baina
gizakia horrelako aldaketak onartzeko prest zegoen; 1531 inguruko urteak aldaketa garaia izan ziren historian.
|
|
|
Hura guztia nuen nik orduan buruan, eta hark guztiak, askotan, monarkiko bat bezala sentiarazten ninduen praktikan, teorian ez banintzen ere. Badago zerbait irrazionala honetan, badakit, Gabino,
|
baina
gizakion espeziea kontraesanean bizitzeko programatua da, eta zer egingo diogu, bada! Zera?
|
|
|
Galdera transzendentalen ikuspuntutik, munduko erlijioek historian zehar egin dituzten galderen ikuspuntutik, alegia?, gizakia izaki absurdo bat da, gero eta garbiago daukat,
|
baina
gizakiak badu dimentsio apalago bat, plazer txikiek mamitua, non zentzurik ez duenari, gizakiaren beraren existentziari, zentzu apur bat eman diezaiokeen.
|
|
|
Hiriko aduanako langileek arakatu egin dute. Ardi edo idi bat izan balitz harategira generamana, diru zorro bat genuen ordainetan;
|
baina
gizakiaren buruak ez du bidesaririk pagatzen.
|
|
|
Ez da ezagutzen zehazki noiz edo nola izan zen, agian tximista edo udako sute bat sortu zelako,
|
baina
gizakiak sua aurkitu zuen momentuan bere bizimodua erabat aldatu egin zen. Suari esker, zeukan kontrako ingurunea aldatzen hasi zen eta bere mundu tekniko, sozial eta espiritualaren muina bihurtu zen.
|
|
|
Globalizazio garaikidea eta antzinatekoa ez dira berdinak, noski,
|
baina
gizakiok, oro har, berdintsu jokatu izan dugu historian zehar. Beraz, ondorio berdintsuak aurreikus genitzake.
|
|
|
20 Hz etik behera," infrasoinua" dago, eta 20.000 Hz etik gora," ultrasoinua". Frekuentzia gehienak ez dira entzungarriak,
|
baina
gizakiari eragiten diote. Hautemandako soinu tarteari dagokionez, zenbat eta handiagoa izan maiztasun entzungarrien tartea, orduan eta hobea izango da jasotako soinuaren kalitatea.
|
|
|
Animalietan eraginkorra dela frogatu du,
|
baina
gizakietan probak egiteko bi urte dira gutxienez.
|
|
|
Hura guztia nuen nik orduan buruan, eta hark guztiak, askotan, monarkiko bat bezala sentiarazten ninduen praktikan, teorian ez banintzen ere. Badago zerbait irrazionala honetan, badakit, Gabino,
|
baina
gizakion espeziea kontraesanean bizitzeko programatua da, eta zer egingo diogu, bada! Zera... amaren kontra gaudenean ere —iritzi edo eztabaidaren batean, konparazio batera—, amaren alde egoten baikara funtsean, ez amak zuzen diezazkigukeen hitzetan, beharbada, baina bai hitzetatik harat dagoen zerbait barrukoagoan —zilbor hestearena da heriotzaraino irauten duen lotura, jaio ez beste eten arren—, hain gozo babestu izan gaitu haren magalak.
|
|
|
Galdera transzendentalen ikuspuntutik —munduko erlijioek historian zehar egin dituzten galderen ikuspuntutik, alegia—, gizakia izaki absurdo bat da, gero eta garbiago daukat,
|
baina
gizakiak badu dimentsio apalago bat, plazer txikiek mamitua, non zentzurik ez duenari —gizakiaren beraren existentziari— zentzu apur bat eman diezaiokeen.
|
|
|
Halaxe gertatzen da seme alaben gaineko guraso ahalaren kasuan. Beste batzuetan, botereak izaera natural hori dauka,
|
baina
gizakien arteko itunaren ondorioz; ulerbidez, senarrak emaztearen gain duen boterea, etxea eta emazte horren pertsona gobernatzeko. Boterearen oinarria jendearen zuzenbidea edo zuzenbide zibila izan daiteke, hala nola, jaunak gerra presoa izan den mendekoaren gain duen boterea.
|
|
|
Finean, gizakiaren" linguistizitatea" eta hizkuntzaren" humanitatea" elkarreraginean daude —gizakia eta hizkuntza, nola edo hala, bat datoz—, eta zentzu horretan hizkuntz irakaskuntza askoz ere gehiago da kuestio tekniko edota estrategia metodologiko bat baino. Hizkuntza tresna bat da, bai,
|
baina
gizakiarentzat tresna berezi bat —gizaki izaten eta gizaki bezala garatzen ahalbidetzen dion tresna—, eta, horregatik, hezkuntzaren zientzia den pedagogiak nahitaez kontsideratu behar du bestelako zientziek ere hizkuntzaz esaten dutena. Horrenbestez, bada, idazlan honek ekarpen osagarri bat izan nahi du, hain zuzen, autore honek" Jakin Irakurgaiak" bilduma honetan bertan jada argitaratutako Wilhelm von Humboldt:
|
|
|
ASKATZEN DUENA ez da gizaki bat
|
baina
GIZAKIA.
|
|
|
Arrano azkarrena ez da Zeruraino hegaldatzen,
|
baina
gizaki ttipienak Zerua hunki lezake bere baitan baitago.
|
|
|
Gorpuzkiek, gorputz atalek, beren funtzioa baizik ez dezakete bete.
|
baina
gizakiak gehiagokoa egin lezake.
|
|
|
Ez gorputz anitz egiteko
|
baina
GIZAKIA osatzeko.
|
|
|
Harria ere bizi da, zuhaitza loratzen, eta abereak maitatzen du
|
baina
gizakiak lurperratzen du, legea hausten eta guzia suntsitzen. Fruituak ekar itzazue!
|
|
2011
|
|
|
Garai batean, baso jarraitua zen,
|
baina
gizakiak soilketa handiak egin ditu, eta denborarekin zelaiz eta hiriz inguratutako baso zatiak geratu dira. Saguzar espezie batzuentzat, baso espezialistak direnentzat, oso zaila da zati horietako batetik beste batera mugitzea.
|
|
|
Camusen planteamendua etiko estetikoa da. Historian ez,
|
baina
gizakian zentratzen da bera. Alde batetik, gizaki erreboltatua da egiaz gizaki:
|
|
|
Muturreko baldintzetan bizi diren gizakiak miresten ditut. Izan daiteke lapurra edo ni engainatzen saiatu dena;
|
baina
gizakiak duen egokitzeko gaitasun hori, kulturala dena, miresten dut.
|
|
|
(01:05) Eta azkenik, sua. Elementu hilgarria;
|
baina
gizakion
|
|
|
Esperientzia horri esker, UPCko ikertzailea konturatu zen prozesu hori hobetu zitekeela, eta, 2008ko ekainean, birziklapena lortu zuten prozesu bioteknologikoaren bidez, hau da, ingurumenean eragin negatiboa sortzen duen guztia minimizatuz. “Bioteknologia naturaren antzeko tratamendua da,
|
baina
gizakiaren esku hartzearekin” esan zuen Calafellek. Biprocelez egindako piezak ignifugoak, iragazgaitzak, talkekiko erresistenteak, arinak eta isolamendu termiko eta akustikoa ahalbidetzen dute.
|
|
|
Mikrobioen kutsadura maila onargarritzat jotzen diren mugen barruan mantendu behar da, osasunaren ikuspegitik. Sarritan, mikroorganismoentzat toxikoak diren agente kimikoekin desinfektatzen dira etxeak,
|
baina
gizakiarentzat eta ingurumenarentzat ahalik eta eraginik txikiena dute. Mikrodifusore baten bidez, desinfektatzailea oso tanta txikitan zatituta igortzen da, eta tanta horiek homogeneoki banatzen dira etxeko puntu guztietan.
|
|
|
–Franek bazekien haien arteko dema hartan jarraitzekotan, bera aterako zela galtzaile?. Film horretan Lurra kutsaturik dago,
|
baina
gizaki batzuk salbatu egin dira eta hiri itxi batean bilduta daude. Aldian behin, zozketa bat egoten da hirian, eta irabazleei Lurrean kutsatu gabe dirauen txoko bakarrera joateko aukera ematen zaie:
|
|
|
Holografiaren printzipio batek dioenez, behatzaileak ezin du jaso irudi holografikoaren eduki guztia; ikuspuntu aldaketak erakusten dio hautematen zuena baino gehiago ere badela. Osotasuna hortxe dago,
|
baina
gizakiak ezin du osorik jaso zentzumen arrazoimenen bidez, zatika baizik.
|
|
2012
|
|
|
Gurekin normaltasun osoz mintzatu izan da Benito, eta ni harritzen ninduen maiz, beste inori entzun ez dizkiodan gaiak eta hitzak esaten zituelako, gure gizarte ez emotibo honetan jendeak beretzat gordetzen dituenak. Euskaldunak oso fisikoak dira, ibiltariak, mendi igotzaileak, kirolari emanak, badirudi kezka espiritualak aparkatuta uzten dituztela gerorako, azken unerako,
|
baina
gizaki espiritualak badirela esango nuke, espiritualtasun inkontziente bat bizi dutela. Gure mendietara igotzen diren askori entzun diot zer sentimen eder izan zituzten egunsenti baten aurrean, edo gailurretik ikusten zuten paisaiaren aurrean.
|
|
|
Camusen planteamendua etiko estetikoa da. Historian ez,
|
baina
gizakian zentratzen da bera. Alde batetik, gizaki erreboltatua da egiaz gizaki:
|
|
|
Nire ugazabak animalia bitxi bat aurkitu zuela soroetan hasi ziren jakiten eta esaten auzoan, splacknuck bat bezain handia gutxi gorabehera,
|
baina
gizakia bezalaxe eratua bere zati guztietan, gizakiaren itxurak egiten omen zituena bere ekintza guztietan ere; bere hizkuntza propioren batean mintzatzen zela, eta haienetik ere hainbat hitz ikasiak zituela; eta tente ibiltzen zela bi hankaren gainean; otzan eta baketsua zela, deitutakoan etorri egiten zela eta agindutako guztia betetzen; munduko gorputz adarrik finenak zituela, eta aitoren seme... Oso hurbil bizi zen beste nekazari bat, nire ugazabaren lagun ona?
|
|
|
Horrek aldean hutsune larri batzuk egitea zekarren, baina, aldizka, abantailaren bat ere bai. Makinek zenbaki eta kopuruen zehaztasun hotza eskain dezakete, hots, zenbatekoa,
|
baina
gizakiek, oker ibiltzeko arriskuaz ere, beti oroitzapen, esperientzia, bereizmen eta estetika pertsonalen balio erantsia daukate berekin, nolakoa alegia, ezein makinak, orain arte behintzat, ezin ordezka dezakeena.
|
|
|
Bai, kontzienteki erabaki nuen egun horretan hastea. Animalien aldeko taldeetan parte hartzen duen jendeari esaten zaio asko arduratzen direla animaliekin,
|
baina
gizakiarekin ez dutela inolako ardurarik izaten. Ni begano izateak eta antiespezista izateak ez du esan nahi gainontzeko gizakiekin arduratzen ez naizenik.
|
|
|
dira. Zaindu beharreko balio naturalak dituen
|
baina
gizakia bizi den eta hark ustiatzen duen eremua da biosferaren erreserba bat. Horregatik, garapen ekonomikoaren eta natura kontserbazioaren arteko oreka bilatu behar du, orain arte izan den garapen eredua, baliabide harraparitzan oinarritua?
|
|
|
Zati dezagun, beraz, teknologiak urtebetean egiten duen lan totala pertsona batek urtebetean egiten duenarekin. Horrela lortuko dugu makinek egiten duten lanaren baliokidea,
|
baina
gizaki urtetan neurtua: Wm/ Wh= 4, 3·1018/ 5·107= 8, 6·1010 gizaki urte
|
|
|
Gehienak, ordea, galdu, bere memoriatik ezabatu, ahantzi egingo dituela. Denak gogoratu nahiko lituzke,
|
baina
gizakiok ez dugu halako gaitasunik eta bidaian aurrera egin ahala, denborak berak, halako selekzio natural baten bitartez, egiten du hautaketa.
|
|
2013
|
|
|
" Meteorologian lainoetan irakurtzen omen da energia orgonikoa,
|
baina
gizakietan orgasmoaren bitartez askatzen da. Bere terapian badaude postura fisiko batzuk lantzeko.
|
|
|
Beti saiatzen dira, baina funtzionarioak protokoloa martxan jarri izan balu, ez zuketen ihes egingo. Segurtasun neurriek ongi funtzionatzen dute,
|
baina
gizakiak ez du ongi funtzionatu kasu honetan", gaineratu du.
|
|
|
Itur ondoanpoeman, zehazki, zenbait irudi duten indar iradokitzaileagatik nabarmentzen dira, eta ez hainbeste duten zentzu alegoriko konkretuagatik. Iturria poema honetan irudi jainkotiarra da, borondate onaren eta eskuzabaltasunaren alegoria; iturriak, dio Arrutik poeman, beti isurtzen du ura, edonorentzat, eskuzabal,
|
baina
gizaki gaizto askok ez du esker onik adierazten. Sinbolikoki, beraz, poema irudiaren eta erreferentearen arteko erlazio alegorikoaren baitan euskarritua dago.
|
|
|
Jainko forma den neurrian ezin da egon gizaki forma baina, jainko forma desagertzen den une berean agertzen da gizaki forma. Orain, jainko formaren heriotzarekin forma jainkotu guztiek zendu behar dutenez gero, gizaki formak ere hil behar zuen; hau da, Jainkoarekin batera hiltzen da Gizakia
|
baina
Gizakiak ere bere mamua utziko zuen zendu eta berehala. Gizakia hil bazen ere, bere mamuak bizirik dirau gizaki modernoek absentziak pairatzen dituzten bitartean.
|
|
|
Astronautika espazioko nabigazioaren zientzia da. Zientzia horrek historia laburra du,
|
baina
gizakiak egindako ehunka satelite artifizialek inguratzen dute Lurra: komunikazio sateliteak, satelite meteorologikoak& Gainera, ontzi batzuk Ilargira joan eta handik berriro itzuli dira, behin baino gehiagotan, eta Nazioarteko Espazio Estazioa eraiki da; hamalau herrialdetako astronautak pasatu dira Lurrari birak emanez dabilen estazio horretatik; are gehiago, astronautez gain, lehenengo espazio turista batzuk ere han izan dira!
|
|
|
Gogoratu erlazio funtzioa aztertzen ari zarela, baina baita bizi ohiturek gizakiaren bizi funtzioetan duten eragina ere. Erlazio funtzioan lokomozio aparatuarekin aritu zara,
|
baina
gizakiok, erlazionatzeko, horrez gain, ez ote dugu beste zerbait gehiago behar. Zeren bidez jasotzen ditu zure gorputzak ingurutik datozen informazioak?
|
|
|
b) Material artifizialak dira lehengaiak transformatuta sortzen diren materialak. Material hauek naturan ere aurkitu daitezke,
|
baina
gizakiak modu industrialean produzitzeko aukera garatu du. Material artifizialak dira, adibidez, beira, zementua
|
|
|
Gauza guztiek lurrera erortzeko joera dute,
|
baina
gizakiak eraikitako eraikin, zubi eta bestelakoek logika horri ihes egiten diote, erori gabe mantentzen baitira. Zergatik gertatzen ote da?
|
|
|
Herrio natur taldeko Olatz Olariagak aurkezpenean esan zuenez, dunak egitura dinamikoak dira, sortzen eta eraldatzen direnak. Antilla duna eremu zabala zen,
|
baina
gizakiak desagerrarazi egin ditu azken hamarkadetan egin diren eraikinekin. Lehengoarekin alderatuta ezberdina izango den arren, hondarra gordetzeko modu bat da orain abiaraziko duten proiektua.
|
|
|
Jarrerak, berezko ikerketa gai izan ez ezik, zeharkako lerroa ere badira ikerketa soziolinguistikoetan. Konstruktibistek aipatzen duten moduan, errealitate fisikorik egon badago,
|
baina
gizakiak atzeman dezakeen errealitate bakarra barneratutakoa da, eta, beraz, errealitate fisikoari buruz barneratu dugun pertzepzioa da. Barneratutako pertzepzio horrek ez du ezinbestean errealitate fisikoarekin bat etorri behar.
|
|
|
Nire susmoa da egia, hor nonbait, erdian dagoela. Gizakiaren alderdi berekoia ukaezina da,
|
baina
gizakiaren alderdi onbera ere hor dago. Egun izaera berekoiaren hipotesia indartu da eboluzioaren teoria aipatuz (Dawkins en gene berekoi ospetsua).
|