|
2008
|
|
|
Ulertzen dut arrapaladan eta are ikusi gabe iragan nahi izatea Landak, Bordeletik Pariserainokoa, Gaztela...
|
baina
Euskal Herria?
|
|
|
Italian eta Suitzan ohikoagoak omen dira makina mota hauek,
|
baina
Euskal Herrian ez zegoen, orain arte, halakorik. Azkaratetarrek herri horietan ikusi zituzten makinak, eta halako bat Baztanen paratu behar zela pentsatu zuten.
|
|
|
6.000 bizi dira Nafarroan. Ez dago musulmanen erregistro ofizialik Administrazioan,
|
baina
Euskal Herrian 30.000 inguru dira, zenbait ikerketaren arabera.
|
|
|
Aspaldian hasiak dira erasoak. Beste kasu batzuetan laster aurkitu dituzte hobendunak,
|
baina
Euskal Herrian ez.
|
|
2009
|
|
|
Menpeko politiken mugak eta tranpak nabarmenak dira: euskara normalizatzea Euskal Herrian inposatzea baldin bada, espainiera Madrilen eta frantsesa Parisen ere inposatzea da; bi Estatu horiek beren hizkuntzak jakitera legez behartzen gaituzte,
|
baina
Euskal Herriak ezin du behartu euskara jakitera; han, gurasoek eskolako hizkuntza aukeratzeko eskubiderik ez badute, hemen, zergatik dute. Asimetria eta gezur horien aurrean, argi izan dezagun, gaztelania eta frantsesa beren lurralde historikoetatik haratago Euskararen Herrian zabaltzea, hizkuntz kolonizatzea dela.
|
|
|
Esaldi horrek laburbiltzen du ondoen zale zuri gorrien atzoko sentimendua. Bilbon ere geratuko zen norbait, ziur,
|
baina
Euskal Herriaren zati txiki bat Valentzian zegoen atzo, goizean goizetik. Eta zati txiki horren zati handia bat Athletic hiria gunean.
|
|
|
Euskal Herrian ez zen gerrillari talderik antolatu, baina pasabide garrantzitsua gertatu zen Asturias, Kantabria edo Aragoira joan nahi zutenentzako. Makien artean euskal gerrillari gutxi izan zen horregatik,
|
baina
Euskal Herrian gertatu zen, esaterako, borrokalarien arteko ihesaldirik garrantzitsuena, Ezkaba mendiko San Kristobal gotorlekukoa. Eta Faustinoren Bordan esaterako, Ollate mendian, Nabaskozeko lehen etxeetatik kilometro gutxi batzuetara, han ziren dozena erdi bat borrokalari, Francoren armada osoaren aurka borrokatzeko prest, 1944an.
|
|
|
dituzten arraun munduko hainbat lagunek, lehengo ostegunean. Prentsaurrekoan argi utzi zuten arraunaren inguruan mugitzen diren herritarrak direla,
|
baina
Euskal Herrian gertatzen ari diren hainbat, injustiziak, kezkatu egiten dituztela.
|
|
|
Espainiaren batasunaren alde nagoela erran dut hainbatetan eta azaldu nahi dut batasun hori ez dela niretzat helburu bat, tresna hutsa baizik, zeren nik, egia erran, nahiago bainuke estatu nazioak oro desagertuko balira eta berorien ordez hiri estatuetara itzuliko bagina,
|
baina
Euskal Herrian anitzek indarrean paratu nahiko luketen Estatu independente eta sozialistaren aitzinean pentsatzen dut goian aipaturiko egile eta sortzaileen lanez gozatzen jarraitzeko aukera bakarra Espainiaren batasunak emanen lidakeela. Izan ere, harrigarria suertatzen ahal bazaizue ere (nahiz behin baino gehiagotan esplikatu dudan), ni XV. gizaldiko norbanakoa naiz mentalitatez, erlijioz eta ideologiaz (XVI.ekoa gehienez ere, baina Trentoko Kontzilioa baino lehenagokoa), eta nire garaiarekin lotzen nauten gauza bakarrak irakurketa eta artelan horiek dira.
|
|
|
–Bi haur ditugu Miarritzeko ikastolan. Nihaurek ez dakit euskaraz,
|
baina
Euskal Herrian bizi gara, bada orain zenbait urte. Euskal Herriaz maitemindu gara.
|
|
2010
|
|
|
Beste kontu bat da zer bitarteko erabiltzen diren. Ni ETAren kontra nago,
|
baina
Euskal Herriak eskubide osoa du independente izateko. Baina independentzia hori nola lortzen den, zer lurraldetan, nolako Euskal Herria...
|
|
|
Ekintza garrantzitsuak burutu zituen eta entzute handia lortu. Gorabehera asko izan zituen, bai,
|
baina
Euskal Herria eraikitzen jarraitu zuen eta, itxura batean, eraginkortasun handiaz, zeren Espainiako demokraziak betiko mamuaz baliatuta (imajinazio gutxiko todo es ETA horretaz) handik gutxira ez bakarrik ilegal deklaratu, baizik eta epaiketara eraman baitzituen hainbat kide (ezin dugu ahaztu Francorena ere demokrazia izan zela demokrazia organikoa eta Hitler Alemaniako herriak aukeratu zuela dem...
|
|
|
Nafarroarentzat bereziki,
|
baina
Euskal Herriarentzat oro har, akordio zabal eta ez baztertzaileak aldarrikatu dituzte, eta alderdi politikoei egoeraren neurrira egoteko eskatu diete. Hala, helburu horrekin, dei egin diete ezkertiar orori, independentistei eta egoera ekonomikoaren pisu gehiena jasaten dutenei aldaketaren alde elkar hartuta lan egin dezaten.
|
|
2011
|
|
|
UPN aurreikusten ari da indar metaketa berri bat antolatzen ari dela, Nafarroan bere nagusitasuna auzitan jar dezakeena. Oraindik ez dago argi nola egituratuko den metaketa hori,
|
baina
Euskal Herrian azkenaldian gorpuzten ari den egoera berriaren araberakoa izango da. Beste oztopo lasterketa bat izango da, Auzitegi Gorenak atzo Sorturi buruz ebatzitakoa ikusita.
|
|
2012
|
|
|
Horrelakorik ez dugu euskaldunon artean, baina balego ere, bere inguruan baino ez litzateke ezaguna izango, minimundu sakabanatua baikara makromundu trinkotu eta aberats baten barnean. Hori Hegoaldeari erreparatzen badiogu,
|
baina
Euskal Herria bere osotasunean hartuta, zer. Are okerrago; izan ere, Hegoaldekook gure espainolitatean (barkatu hain gordin esatea, askoren sentsibilitatea mindu badut ere) gero eta espainiarragoak gara.
|
|
2013
|
|
|
Aurrerago begira jarrita, BAT Basque Teamek plan estrategiko bat jarriko du abian 2016ko Rio de Janeiroko Jokoei begira. Redondok ez zuen xehetasun handirik eman, aurten aurkeztuko dute?,
|
baina
Euskal Herrian jaiotze tasak izandako beherakadari aurre egitea erronka bat dela aurreratu zuen. Patxi Mutiloa aurreko kirol zuzendariak iragarri zuen komeni zela kirol jakin batzuetan zentratzea, baina Redondok ez zuen argitu irizpideetako bat hori izango den.
|
|
|
Londreskoak dira, hiruzpalau urte daramatzate folk tribala eta elektronika nahastuz munduaren luze zabalean jaialdi indietan jotzen, diskoak milaka saltzen,
|
baina
Euskal Herria da haien «babesleku espirituala». Hala diote Crystal Fighters taldeko kideek.
|
|
|
Izan ere, Frantzia jakobinoa eta zentralista da, baina paradoxikoa iruditu arren, Espainiak falta duen malgutasuna du beharrezko zaionean: Alsazian posible da erreferenduma, Korsika lurralde elkargo da,
|
baina
Euskal Herriari (oraingoz) ukatu. Kanakian posible da herritarrei galdetzea, baina Nazio Batuek Polinesia deskolonizatu behar dela esaten diotelarik, Parisek erantzun gauzatu dutela autodeterminazioa unionisten alde bozkatuta.
|
|
2014
|
|
|
Hain justu, horietako bat da etzi Baionako polizia etxean deklaratu behar duen gaztea. «Seaskak ozenki salatu nahi du Frantziako Gobernuaren jukutria; izan ere, Parisen tokiko hizkuntzei buruzko hitz ederrak dituzte,
|
baina
Euskal Herrian auziperatze, debeku eta mehatxuetan ari dira, bai hautetsiekin, bai herritarrekin». Bide «itsu» horretatik ez dezala jarraitu exijitu diote gobernu sozialistari.
|
|
|
Pixkanaka, ordea, azkenaldian magistraturatik ere ari gara entzuten zeintzuk izan daitezkeen lehen pauso batzuk, gatazka beste maila batean konpondu bada ere, konponbidea erraztu dezaketenak. Justizia trantsizionalaren kontzeptua berria da,
|
baina
Euskal Herrian bertan gertutik bizi izan ditugu nolabait, justizia mota hori behar bezala baliatu ez duten bi kasu. Eta ez dira oraingoak.
|
|
2015
|
|
|
Europak egile eskubideen kudeaketa eredu liberalago bat proposatzen duen 2014/ 26/ EB Zuzentaraua onartu du, baina 2016ra arteko epea izango dute Batasuneko herrialdeek beren legedietara nola egokitu erabakitzeko. Oraingoz, Madrilen PPren gobernuak egindako azken lege aldaketak ez dakar gaiari buruzko berrikuntzarik,
|
baina
Euskal Herrian bada gaiaren inguruko mugimendurik. Orain hilabete batzuk sortu zuten EKKI Euskal Kulturgileen Kidegoa izeneko egile eskubideak kudeatzeko agentzia, eta hilabeteotan jarriko da abian.
|
|
|
Artistek gaztelaniaz edo beste hizkuntza batean lan egiten dute, eta beren lanari buruzko ikerketa egiten dutenean ez dute euskara erabiltzen. Norbaitek pentsa dezake ingelesa dela erabiltzen den hizkuntza horrelakoetan, eta hala da,
|
baina
Euskal Herrian bere lanari buruz hitz egin eta idatzi behar dutenean gaztelania erabiltzen dute, ez ingelesa, ezta euskara ere, nahiz eta ikasketak euskaraz egindakoak izan.Bestalde, ikerketa sustatu eta bultzatu behar duten erakundeek ez dute behar beste bultzatzen artearen ikerketa euskaraz egin dadin. Adibidez, EHUn ez dago master bat bera ere euskaraz edo euskarazko ehuneko minimorik duenik, borondate oneko irakasle batzuen salbuespena alde batera lagatzen badugu behintzat.
|
|
2018
|
|
|
Gerra zibil batera joaten ahal ginen. Ohartzen ziren Korsikan prefeta eraila izan zelarik drama ikaragarria izan zela, normala den bezala,
|
baina
Euskal Herrian askoz gehiago izan zirela.
|
|
2019
|
|
|
Baten batek esango du Mendebaldean ere denak ez direla kultura protestante liberalismo horretatik elikatzen, baina, aldez edo moldez, Italiak edo Frantziak badakizkite unean uneko eskaerei erantzuten, asimetriaz: Kaledonia Berrian bai eta Polinesian ez, Korsikan bai
|
baina
Euskal Herrian ez, Bretainia zatituari eutsi eta Alsazia batua Ekialde Handian urtu. Edo Hego Tirol aberatsaren autonomia eta Sardiniarekiko mespretxua.Eskoziara itzulita, kontraesana gerta liteke aurki, hauteskundeak pasatu eta gero Edinburgok Londresi erreferenduma adosteko eskatzen dionean:
|
|
2020
|
|
|
esaterako, 2018an, Raul de la Fuentek Goya saria jaso zuen Another Day of Life rekin, eta urte berean Fermin Muguruzak Black is Beltza sortu zuen; hori ere arrakastatsua. Beste herrialde batzuetan errotuago dago helduek ere animaziozko fikzioa ikusteko ohitura,
|
baina
Euskal Herrian arlo horretan bidea egiten ari dira, Berasategi eta Ramonen ustetan.
|
|
2021
|
|
|
Garai hasierako hartan uste nituenak esaten ari naiz, horretara jarri garenez gero. Modako kantuak sartzen zitzaizkigun, kanpokoak ziren,
|
baina
Euskal Herriaren barru barruraino sartu ziren. Kantagintza modu berria zen, eta gurea ere kantagintza berria izan zen, baina euskaraz.
|
|
|
Iaz, greba orokorra egin genuenean, zer egin genuen, ba? Gutxietsi egin dezakete,
|
baina
Euskal Herrian lortu dugu sindikatuak ez egotea CCOOren eta UGTren sistema espainiarraren azpian. Gehiengoen bidez, betiere.
|
|
|
LABen ustez, garaia da euskal gehiengo sindikalak 2020ko greba orokorraren ondoren Confebaski egin zion proposamena sendotzeko. Pandemiarengatik, ez zen garatu,
|
baina
Euskal Herriak gutxieneko soldata propioa behar duela gogoratu du. Alde horretatik, bere egin du Europako Eskubide Sozialen Gutunaren irizpideen araberako aldarria; hots, izan dadila batez besteko soldataren %60 Hortik, urteetan 1.200 euroko SMIa eskatu izan dute, baina, irizpide berari jarraituz, LABek uste du garaia dela kopurua eguneratzeko.
|
|
|
«Hotza hartu beharrekoa da». Kanadan eta AEBetan ere ekoizten dute sagardo lupuluduna,
|
baina
Euskal Herrian ez da ohikoa izan. Orain arte.
|
|
2022
|
|
|
Zabala: «Laster Euskal Herrian egongo dira,
|
baina
Euskal Herrian ere espetxean daude. Atera behar ditugu».
|
|
|
Nolanahi ere, Txillardegiri buruzko paragrafoa bukatzeko, Bingen, lehenbailehen bukatzeko –itolarria eragiten baitidate hitzok, toxikoak zaizkit, arnasezinak... –, honako hau soilik erantsiko dut: zu eta biok hiltzen garenean, etxekoek eta lagunek ez,
|
baina
Euskal Herriak, oro har, berehala samar ahantziko gaitu. Txillardegi ez.
|
|
|
Landaren, esate baterako. «Produkturik freskoenak, hala nola barazkiak eta fruta batzuk, gertukoak dira,
|
baina
Euskal Herrian ekoizten ez dena kanpotik ekarri behar izaten dugu», Fernando Ustarroz partaidearen esanetan.
|
|
|
Jendarte berrikuntza, hezkuntza eta hizkuntza teknologiak, burujabetza teknologikoa, ziberfeminismoa eta demokrazia digitala uztartzen dituzten hainbat egitasmo ezagutzeko aukera izan dut. Horietako batzuk Katalunian daude,
|
baina
Euskal Herrian ere sortzen ari dira.
|
|
|
Arantza Gutierrez karabanako kideak hartu zuen hitza atzo arratsaldean, parte hartzaileei harrera egiteko. «Uste genuen mugak urruti genituela,
|
baina
Euskal Herrian ere baditugu», esplikatu zuen, «eta hiltzen duten mugak dira». Mugaren bi aldeetan elkartasun lanean aritzen diren kolektiboen lana eskertu zuen.
|
|
|
Ikaskuntzak eta erronkak izeneko liburuan. Aurkezpenean, egungo egoera aztertu du Foro Sozialeko eledun Agus Hernanek, eta adierazi du gaur egun Euskal Herrian ez dagoela «bake prozesurik» nazioarteko estandarren arabera,
|
baina
Euskal Herria «bakea eraikitzeko prozesuan» dagoela. Halaber, erantsi du urteurrenak agerian utzi zuela estatuaren biktimek pairatzen duten «tratamendu asimetrikoa».
|
|
|
Ahozkotasuna euskaldunen «ondare» dela nabarmendu du Gorostiagak: «Kontalaritza arte minoritarioa da,
|
baina
Euskal Herrian betidanik egon izan da». Entzutea eta kontatzea euskal kulturaren «zuztarra» dira harentzat; «memoria historikoa» mantendu eta sustatzeko gako gisa ikusten ditu:
|
|
|
' Zuen jabea hil da, baina jabe berria ere ona izango da'. Hori erritu ingelesaren arabera esango ziotela pentsatzen dut,
|
baina
Euskal Herrian abisu ematen zitzaien erleei etxeko nagusia hiltzen zenean: ' Erleak, hil da etxeko nagusia; erleak, elizarako da argia'».
|
|
|
Orain ez da armatua izango gatazka hori, baina egon badago hala izatea ukatzen zaion herri bat. Disimulatu dezakegu nahi dugun moduan,
|
baina
Euskal Herriaren desagerpena desio dutenek argi daukate gerran ari direla.
|
|
|
Galdera kolektiboki ulertu behar da, eta ikuspegi kolektiboarekin erantzun behar zaio. Hots, norbait izan daiteke Espainian sortua (edo Errumanian, Marokon, Bolivian...)
|
baina
Euskal Herriaren naziotasuna —eta beraz independentziarako eskubidea— aitortzen duena. Kontua da ea kontsideratzen dugun Euskal Herria beste edozein nazio independenteren pare.
|
|
|
Haatik, «sakabanatze» bat ikusten dute, «paraleloan» lanean ari diren eragile eta dinamikak «elkar gurutzatu» gabe. Era berean, aldaketa globalek «mehatxu berriak» dakartzatela uste dute,
|
baina
Euskal Herriaren burujabetzaren «beharra eta garrantzia» baieztatzen duten aukerak sortzen dituela ere. Ororen buru, belaunaldi berriak «kuantitatiboki eta kualitatiboki» sortzen ikusteko beharra azpimarratu dute.
|
|
2023
|
|
|
Hala adostu dute enpresako zuzendaritzak eta UGT, CCOO eta USO sindikatuek. Espedienteak multinazionalaren beste altzairutegi batzuei ere eragingo die eta guztira 7.000 behargini,
|
baina
Euskal Herrian hiru planta horietakoei soilik —650 inguru—.
|
|
|
Grebek herri hobe bat eraikitzen dute, lan eta bizi baldintza hobeak izateko modua egiten dutelako. Beti dago greben aurkako propaganda interesatua,
|
baina
Euskal Herrian hitzarmenek izan duten soldata eguneraketen batez bestekoa %5etik gora dago. Espainian, berriz, %2, 5:
|
|
|
Korrika egin nahi duenak jo dezala proba horietara. Ez balego lasterketarik, ba tira,
|
baina
Euskal Herrian asteburuero ditugu, nahi beste».
|
|
|
Eta, era berean, ingurumenarekiko arduragatik erabiltzen ditu WUL markako Flor Veronek. Biak dira argentinarrak,
|
baina
Euskal Herrian egiten dute behar: Sanchezek Donostian du lantegia; Veronek, Zaratamon (Bizkaia).
|
|
|
Pasaiako zinegotzia den arren nire bizitokia azken bost urteotan, esan beharra dut Bertikala podcastean ezagutu nuela Laura Re edo La Neska Murtziarra. Hori entzuteaz aspertuta egongo da dagoeneko,
|
baina
Euskal Herrian urte gutxi batzuk eramateko, ederki hitz egiten du jada gure hizkuntzan. Berak eta Sara del Riok gidatutako Bertikala podcastak bete betean harrapatu ninduen lehengo urtean.
|
|
|
Munduan, beharbada, egongo da baten bat;
|
baina
Euskal Herrian, ez.
|
|
|
Hirietan industrialde abandonatuek izan dezaketen eraldatzeaz ere hitz egiten dute dokumentalean. Europako hainbat hiritan antzeko gune autogestionatuak badira,
|
baina
Euskal Herrian gutxi dira halakoak. Urgoitia dokumentalaren gidoilaria ere bada, eta harentzat kultur politika berriak behar dira:
|