|
2008
|
|
|
Ikus daitekeenez, ez dago osagai bat baino gehiagoko aditzik (lo> egin, > egon, > re> egin?). Hau, alde batetik, aditzen artean hautaketa egiteko irizpidea ere izan da nolabait,
|
baina
batez ere gure tresna automatikoek, orain dik unitate lexikal gisa analizatzeko dituzten zailtasunek eraman gaituzte hauek baz terreratzea. Esan behar dugu, halere, taldean badirela hitz anitzeko unitate lexikalen inguruko azterketak, eta dagoeneko urrats batzuk ere emanak ditugula (Aduriz et al.,
|
|
|
ohikoa da etxeari, na> bukaerako izenarekin deitzea,
|
baina
bat edo gehienez biko izenak direla dirudi. Serbandona. Sandurdi auzoan zegoen (Gidor bizi den auzoan)...
|
|
|
Gipuzkeraz agertzen zen egutegiarekin lehian,
|
baina
batez ere frantzisko tarren Bizkaiko presentzia ahulagoa indartu nahirik sortu zuten Probintzia Erlijiosoko bizkaitarrek urteroko bigarren edizio hau, Probintziaren one spenarekin eta Arantzazuko argitaletxearen barruan. Hasiera hartan guztien buru Aita Jose Antonio Obieta izan zen, orduan Arantzazuko Ikastetxean irakasle lanetan zebilena.
|
|
|
Horrela, ikasle prestatuenak lanera deituz nahiz prestakuntza apalagoa zutenei aukera emanez, alfabetatze eskola praktikoa bihurtu zen Egutegiaren idazketa. Proba-leku bezala, ongien zebiltzanek bazituzten trebakuntzarako beste aldizkariak,
|
baina
batez ere euskaran zerbait atzerago zebiltzanentzat, eta guztientzat ere. Egutegiko orriak idaztea idazketa tailer bilakatu zen.
|
|
|
Iparraldekoetan, Jeanen aholkua, harremana eta goi babesa ezinbestekoa zen. Asko aipatuko nituzke,
|
baina
bat azpimarratzekotan Bearnoko hiriburuan,. Parlament de Navarre, delako jauregian, Euskaltzaindiak egin zituen hileroko eta ageriko batzarrak izan ziren, bertan bildu bai ziren, ez bakarrik zazpi herrialdeetako euskaltzain oso, ohorezko eta urgazle, baizik ere zazpietako herri agintariak ere:
|
|
|
Bigarren graduan, zuka neutroaz ari denean, forma indartu bietarikoak darabiltza: abs. zeur> ere bai,
|
baina
batez ere zeurori; ergatiboan zeurk> eta zeurorrek; benef. zeuretzat. Osterantzeko kasuetan, adl. zeurgana; > abl. zeurganik, > biak zeuroinaren gainean:
|
|
|
hainbatean, azken ordukoa dugu, aitzitik, alde4 Hirugarren azpi adierako sei adibide horiek gutxiegi direla edo duda mudazkoak direla irudituko balitzaio inori, beti legoke modua sei adibide horiek alde1 en edo alde2 ren azpimul tzotzat hartzeko. Lau azpi adiera ordez hiru izango genituzke,
|
baina
batez besteko panorama ez litzateke asko aldatuko. Lehenengo bi kasuek aniztasun edo multzo adierazle izaten jarraituko lukete (di1> eta di2 ren pare pareko adierakoak, hain zuzen), eta azken kasuak (leku adiera hutsekoak) berria edo berri berria izaten jarraituko luke.
|
|
|
Batetik Europan gailen zen ikuspegitik (Ipar aurreratua vs. Hego atzeratua)
|
baina
batez ere Errestaurazio garaian Espainian gailen zen kultura nazionalarekiko ezinikusitik.
|
|
|
Ohargarria da halaber, artikulu berean, hiztegiaren fitxa guztiak euskaltzainek berrikusteko Altuberen eskariari Azkuek ezetz erantzutea, batetik horiek errepasatzeko astia jada egon zelako,
|
baina
batez ere hala egitekotan hiztegiaren lanak hamar edo hamabost urtez atzeratuko zirelako80 Hau da, gaztelania euskara hiztegia patxada eta zorroztasun handiagoz egiteko proposamenak zeuden arren, Azkuek, obra honek jada kalitatezko minimoak betetzen zituela uste izanik, gurago zuen xehetasun handiagotan sartu ordez, gizarteari albait lasterren eskaini emaitza. Hiztegiaren helburu soziala erudituaren aurretik jartzen zuen nabarmen.
|
|
|
Beraz bai Azkuek bai Aita Donostiak italianismoa baztertzen zuten,
|
baina
batak wagnerianismoa segitzen zuen, eta besteak gehiago frantses inpresionismoa. Eta 1914an gustu estetiko berriak bigarren honen aldekoagoak ziren.
|
|
|
Hori guztia gogotan izanik, Eleizalde, beste jeltzale batzuekin batera, jabetu zen hizkuntza estandar bat lortu nahi izanez gero ez zela aski lau arau sabindar dogmatikoki defenditzea eta gainerakoan libre aritzea. Berak, jakina, kutsu sabindarreko euskara estandar bat nahi zuen,
|
baina
bat, ez idazle adina eredu sabindar. Eta hortaz argi ikusi zuen Akademia bat, idazle guztiek onartuko zutena, ezinbestekoa zela.
|
|
|
–Euzkorena? ere argitaratu ala ez zalantzan egon ziren, batetik aurkakoa zelako,
|
baina
batez ere bertan etxeko trapuak haizatzen zirelako. Halaxe seinalatu zuen. Euzkok?
|
|
|
Lehenik Jean Etxepare hautatzeko saioa egin zen, idazle benetan aparta, baina honek huts eginik, Georges Lacombek eskuratu zuen aulkia358 Lacombe, hizkuntzalari gisa pertsona prestatua zen, baina ez bat ere langilea, ez eta aski zentrala ere Iparraldeko euskal idazleen artean (izatez Parisen bizi ohi zen, hilero Euskal Herrira bidaiak eginez). Akademia barruan Lhande zuberotarra ere bazegoen, prestigioa izan bazuena
|
baina
batez ere Hegoaldean, gutxiago Iparraldean. Nolanahi ere, Lhanderi 1921 urte amaieran Espainiako gobernuak muga zeharkatzea galarazi zion, eta beraz, haren kolaborazioa etenda geratu zen359.
|
|
2009
|
|
|
1916an hasi zen irakasle, 22 urterekin, eta 1936 urtera arte iraun zuen bertan, gerrak ezkutura eta gerra osteak erbestera bidali zuten arte. Gai askotan aritu zen irakasle,
|
baina
batez ere Euskal Literaturan eta Arkeologian sakondu zuen. Garai honetako idazlanak hiru arlotan sailka daitezke:
|
|
|
Horretara sortu da agerkariaren Idazketa Kontseilua. Bildumetan, aldiz, aldaketak egin behar ditugu, bai itxuraz eta bai mamiz,
|
baina
batez ere itxuraren ikuspegitik. Eta bildumak eguneratu egin behar ditugu, bilduma berriak sortu.
|
|
2012
|
|
|
Berverly Lizard amerikar folklorezaleak Garaiolan bildu zuen, 1943 urtean Euskal Herrian kanpo ikerketan ari zelarik, eta seaska kantaren testua
|
baina
batez ere musika artikulu gogoangarrian aztertu zituen.
|
|
|
– Gai aukeraz zerbait esan daiteke (arrantzari hiru hizketaldi ematea gehiegixko dirudi),
|
baina
batez ere hor agertzen diren hitz esaerak ez dira jatorregiak, maiz aski ezta dotoreegiak ere. (LIB I:
|
|
|
– Gai aukeraz zerbait esan daiteke (arrantzari hiru hizketaldi ematea gehiegixko dirudi),
|
baina
batez ere hor agertzen diren hitz esaerak ez dira jatorregiak, maiz aski ezta dotoreegiak ere. (LIB I:
|
|
|
– Gai aukeraz zerbait esan daiteke (arrantzari hiru hizketaldi ematea gehiegitxo dirudi),
|
baina
batez ere hor agertzen diren hitz esaerak ez dira jatorregiak, maiz aski ezta dotoreegiak ere. (LIB I:
|
|
|
– Gai aukeraz zerbait esan daiteke (arrantzari hiru hizketaldi ematea gehiegitxo dirudi),
|
baina
batez ere hor agertzen diren hitz esaerak ez dira jatorregiak, maiz aski ezta dotoreegiak ere. (LIB I:
|
|
2013
|
|
|
Laugarren berriemailea Oxobi zen, eta Zerbitzari rekin izan zen bezala, haren kroniketan, hegazkin guduek presentzia gehiago bazuten. Artikulu guztiak ez ziren biziki argi,
|
baina
batean alemanen bonbak aipatu zituen, estilo anitz nahasten zituen testuan:
|
|
2019
|
|
|
»Horrez gain, ez da ahaztu behar Azkue, Labe Garaiak ezizena ezarri zioten erraldoi nekaezin hura, erraldoia, fisikoki handia zelako
|
baina
batez ere langile nekaezina zelako?, beste arlo batzuetan ere lan asko egina izan arren, musikari, idazle, folklore arloko askotariko ondareen biltzaile??, maila eta ospe handiko hizkuntzalaria zela, eta gertutik ezagutzen zuela bere garaian zientzia horretan Europan egiten zena. Parisko Elkarte Linguistikoko kide zen 1905az geroztik; bi urte eman zituen Tours hirian (Frantzia) Diccionario Vasco Español Francés/ Dictionnaire Basque Espagnol Français hiztegia argitaratzeko lanetan; Hanburgora, Londresa eta Zurichera ere bidaiatu zuen, besteak beste, hizkuntzalaritzako zereginek hartaratuta; Errusiako Zientzia Akademiako kide izendatu zuten 1922an?
|
|
|
Biharamunean, ikastaroko azken egunean, Miren Etxepare ikastaroko entzule guztien aurrean hitz egiteko prest dago,
|
baina
bat falta da: trajez eta gorbataz jantzitako planta oneko gizon biboteduna.
|
|
2021
|
|
|
12.2c Ez da hori izen eta izenondoekin (adjektiboekin) bakarrik gertatzen, hitzen kategoria bikoiztu hauek bestela ere gertatzen baitira. Hola, gero etorriko da edo geroak argituko du kontua esaten badugu, gero hitza ageri zaigu bi perpausetan,
|
baina
batean adberbioa da (gero etorriko da) eta bestean IS baten ardatza, izena (geroak argituko du kontua), bere mugatzaile eta guzti, hortaz. Hori esatea edo Koldok argituko du kontua esatea, testuinguruari dagokionez, gauza bera da.
|
|
|
43.10.4d Askotariko testuetan erabiltzen da,
|
baina
batez ere testu akademikoetan, filosofikoetan eta zuzenbideko lege testuetan agertzen da ugarien. Erregistro zainduan maizago agertzen da lagunartekoan baino, eta maizago hizkuntza idatzian ahozkoan baino.
|
|
|
a) Errege zela uste izan zuten eta b) Errege izateko hartu zuten= errege hartu zuten. Hura errege izan moduko predikazioa dugu bietan,
|
baina
batean uste bati buruz ari garen bitartean, bestean helburu edo asmo bati buruz edo ariko ginateke: Zer zela uste izan zuten vs Zertarako (zer izateko) hartu zuten.
|
|
|
[ps [ds... zenbatzailea...] (e) ta N] bitan/ hirutan/ seitan// bostetan/ hamarretan... (
|
baina
batean) bi etxetan/ hiru herritan/ sei zubitan// bost adarretan/ hamar haitzetan... * 1 zertan/ edozertan/ ezertan// zeinetan/ edozeinetan/ zenbate ((t) a) n/ hainbate ((t) a) n... zein etxetan/ zenbat herritan// edozein haitzetan/ hainbat adarretan...
|
|
|
Alegiazko forma baten aurrean ere ager daiteke omen: Zientzilari adituek diotenez edozein arbolatan sor omen liteke mihura,
|
baina
batez ere (Perurena); Ireki ondoren berriz ere lehen bezalaxe utziko omen lukete, moztu dutela ez nabaritzeko moduan, baina ez diet utzi nahi izan (Saizarbitoria); Medikuek diotenez, golpean zendu omen ditaike Mayi (Herria); Gaineratekoek ez dute oraino aterabiderik kausitu, ezi bertzean lantegia hetsiko omen lukete (Herria); Irakurketa rantxoan bertan egingo omen genuke, eta jende gutxirekin (At...
|
|
|
Maila adberbioak ditugu, batetik, adjektibo baten, beste adberbio baten edo aditzaren maila edo intentsitatea adierazteko erabiltzen direnak: Hau oso berria da, eta ez diot inori ezer esan, oraindik (Zaldua); Hori arras laketu zait; zeren eta hura hemen ez denean, nehork ez baitit hitz egiten, eta aspertzen bainaiz (Jon Muñoz); Behin oso haserretu zen nirekin (Garate); Nor berean aski gustura egon gintezkeen,
|
baina
bata bestearena normalena zen arrotz sentitzea (Zubizarreta).
|
|
|
Bihartik aurrera ez da etorriko; Gaurko egin behar zen hori... Beraz, bai goizean eta bai bihartik, biak dira postposizio sintagmak,
|
baina
batean postposizioak izen sintagma hartzen du osagarri (etxe a N) eta bestean adberbio sintagma hartzen du osagarri gisa (bihar TIK).
|
|
|
a) Gaizki ikusten baduzu, ez duzu irakurtzen; b) Ez duzu irakurtzen, gaizki ikusten baituzu. Ikus daitekeenez, franko hurbil dira bi perpausak,
|
baina
batak baldintza eta besteak kausa adierazten dute. Alderik handiena, esaleak mendeko perpausean adierazten duenaz erakusten duen jarreran datza:
|
|
|
Baita izenordain izan ere: Munduko desgraziak[...] anitz dolore eta tormenta ematen,
|
baina
batek ere ez hainbat nola herioak (Tartas) —‘hainbat dolore eta tormenta’, alegia—; Eta baldin kulpa bakar bat ikara eragiteko sobra bada: zer izango dira hainbeste eta hain pisuak, nola nireak diren?
|
|
|
30.6.3.3.1f Predikatu gobernatzaile gehien gehienek jarduerazko zertan osagarriak baino ez dituzten hartzen,
|
baina
batek edo bestek baditu bestelako joskera eta adierak ere: Jakin/ ikasi komeni zaizuna egiten; Jakin/ ikasi zer komeni zaizun/ komeni zaizula.
|
|
|
Testurik zaharrenetan baten, eta XIX. mendetik aurrera bi aldaerak, nahiz Azkuek eta Aranaren jarraitzaileek baten erabiltzen duten gehien. Gerra ondoko testuetan baten testu dialektaletan,
|
baina
batean Erkiaga, Gandiaga edo Alzola bezalako idazleetan. Gipuzkeraz eta nafarreraz sistematikoa da batean aldaera hasiera hasieratik.
|
|
|
16.2.2n Bat zenbatzailea erabiltzen dugu bat/ anitz/ asko oposizioa markatu nahi dugunean: Gela honetan mahai bat eta lau aulki sartzen dira; Andonik uste zuen gela hartan aulki anitz sartuko zirela,
|
baina
bat bakarrik sartzen zen; Galdera askoren artean batek kezkatu nau (Mitxelena); Bai, zerbait badira, baina galdera horrek beste bat zor du (Mitxelena).
|
|
|
// boste (ta) ra/ hamarre (ta) ra... (
|
baina
batera) bi etxetara/ hiru herritara/ sei zubitara... // bost adarretara/ hamar haitzetara zertara/ edozertara/ ezertara// zeinetara/ edozeinetara/ zenbate ((t) a) ra/ hainbate ((t) a) ra... zein etxetara/ zenbat herritara// edozein haitzetara/ hainbat adarretara...
|
|
|
Mikelek hitz egin du/ Mikelek esan du/ Mikel mintzatu da. Bistan da aditz horiek (hitz egin, esan eta mintzatu) aski antzekoak direla esanahiari dagokionez, eta hirurak aktiboak direla alde horretatik behaturik,
|
baina
batean ergatiboan doa eta bestean absolutiboan. Parekoak izan daitezke arduratu (arduratu naiz...
|
|
|
Horrelakoetan, baten bat edo bat edo bat..., inongo izenik gabe agertzen zaizkigunez, izenordain gisa agertzen dira perpausean,
|
baina
bat zenbatzailetik erakarriak ditugunez, determinatzaile zeregina ere bete dezakete izen sintagmaren barnean: Ekar iezadazu liburu baten bat.
|
|
|
[hamar [mila]] vs [[mila] eta [hamar]]. Bietan zenbatekoa adierazten dugu,
|
baina
batean 10.000 (hamar bider mila) dena, bestean 1.010 da (mila gehi hamar). Juntaduran bururik ez dagoenez, juntagaiak eta juntadura bera kategoria bereko izan ohi dira.
|