|
2001
|
|
|
Barazki barietate batekin egindako menuak dira, eta haragia edo bestelako arraina gehitzen zaie. Osagaiak hertsiki kontrolatuta daude,
|
bai
landareak bai animaliak, eta potetxo horien kalitatea eta nutrizio ekarpena bermatzen dira, haurrak garapen egokia izan dezan. Beren produktuak hornitzaile ebaluatu eta homologatuen lehengaiekin egiten dituzte, eta haien elikagaien kontrola ziurtatzen dute, hasieratik elaborazio instalaziora iritsi arte.Marka batzuek oliba olioa erabiltzen dute, eta guztiek gutxieneko gatz edukia dute.
|
|
2002
|
|
|
Andrew Ratto Negua urteko hilabeterik zorrotzena da. Tenperatura baxuak direla eta, naturako izaki asko,
|
bai
landareak bai animaliak, egun bero eta lasaiagoen zain geratzen dira. Hala ere, landare eta loreen edertasunaz goza daiteke estazio honetan.
|
|
|
Europan agertu diren azken elikadura krisien ondoren, kontsumitzaileek argi eta garbi adierazi dute prest daudela gehiago ordaintzeko, betiere mundu garbiagoa, elikagai osasungarriagoak eta hobeto tratatutako animaliak bermatzen bazaizkie. Beraz, gaur egungo ekoizpenarekin, prezio lehiakorretara iristen ari dira, eta hainbat elikagai gainekoizten ari dira, bai animalia jatorrikoak,
|
bai
landare jatorrikoak. Kasu horretan, etorkizunean aurkeztuko diren beste kasu batzuetan bezala, komeni da adieraztea zer beste abantaila eta eragozpen dauden, halakorik bada, kontsumitzaileen itxaropenak ikuspegi zabal batetik, ez ikuspegi ekonomiko hutsetik, nola betetzen diren jakiteko.
|
|
2003
|
|
|
Hala ere, urte hauetan zehar gauzak bere lekuan jartzeko agindu da. Transgenesia (genetikoki eraldatutako organismoen sorrera) sendotuz joan da, gero eta sendoagoa den teknologia gisa,
|
bai
landareetan bai animalietan, baina ez da gauza bera gertatu klonazioarekin, ez helburu terapeutikoei dagokienez, ez ugalketari dagokionez. Ikono baten historia Sortu zenetik (6 hilabete geroago, munduko zientzia komunitateari jakinarazi zitzaion), biologia zientzien aurrerapenaren eta haien eragin etiko eta moralaren ikono bat izan da Dolly, eta ez esperimentu arrakastatsu bat.
|
|
|
Frantziako elikagai iturri ohikoenak txerri produktuak eta etxeko landare kontserbak dira. Espainian, arrazoi nagusia etxeko kontserbak egitea da, bai animalia jatorrikoak,
|
bai
landare jatorrikoak. Kutsaduraren arrazoia mikroorganismoaren ubikuotasunarekin lotu behar da, nonahi aurki baitaiteke, baina bereziki lurzoruetan eta hautsean.
|
|
2004
|
|
|
Hartzidura kontrolatua Ustez onuragarriak diren intereseko espezieen artean, laktobaziloen taldeko guztiak aipatu dira. Bakterio talde hau oso hedatua dago produktu hartzitu gehienetan, bai animalia jatorrikoetan,
|
bai
landare jatorrikoetan. Oro har, mikroorganismo horiek elikagai gordinetan egoten dira, kopuru txikitan bada ere, eta, ondoren, egindako produktuan ugaltzen dira, kontsumitzaileengana iristen den azken elikagaian nagusi izan arte.
|
|
|
Bizirik irauteko, gizakiak energia eta elikagaiak behar ditu, eta, beraz, gose eta asetasun sentsazioen aurrean erantzungo du (gosearen asebetetzea eta bi janari irensten arteko gose sentsaziorik eza). Oro har, pertsonek elikagaiaukera zabala dute, bai animalia
|
bai
landare jatorrikoak, eta horietatik hautatzen ditugu jaten ditugun elikagaiak. Gose eta asetasun sentsazioak prozesu fisiologiko konplexuen ondorio dira.
|
|
2007
|
|
|
Arrain osoei aplikatzen zaie, arrainari buelta eman baitiezaioke hausteko arriskurik gabe. Parrilla bereziak ere erabil daitezke, bai arraina
|
bai
landareak erretzeko. Horiek sare konprimituagoa dute, eta, beraz, arraina apurtzeko probabilitatea txikiagoa da.
|
|
2009
|
|
|
Onddo bitxi eta zaporetsua Boilurra lur azpiko onddoa da, eta hosto erorkorreko zenbait zuhaitzen sustraiekin lotuta bizi da; batez ere, arteak, haritzak, gaztainondoak eta intxaurrondoak. Horiekin sinbiosi bat egiten dute, mikorriza deritzona, eta onura eragiten du, bai onddoarentzat,
|
bai
landarearentzat. Onddo horiek ezin dira bildu txakur trebatu baten bidez ez bada, non hazten diren zehazki adierazten baitu, usaimenari esker.
|
|
|
Azkenik, 14 egunez utzi zen patata 4 ºC ko hozte tenperaturan, eta ikusi zen uraren, mantenugaien eta testuraren galera motelagoa izan zela eta, gainera, geldialdia ere atzeratu egin zela. Gasen funtzioa Ingurune horretan, oxigenoa da gasik garrantzitsuena, bai deskonposizioa eragiten duten mikroorganismo aerobioek
|
bai
landare ehunek erabiltzen baitute. Hori dela eta, atmosfera aldatuan ontziratzean, ahalik eta maila txikienak ezabatzen edo murrizten dira.
|
|
2010
|
|
|
Antzeko propietate itsaskorrak dituen beste entzima bat da transglutaminasa, eta ez da gehigarritzat hartzen. Substantzia horrek proteinetan eragin dezake, bai animalietan
|
bai
landareetan, eta proteinen arteko lotura bultza dezake, oso egitura gogorrak eratu arte. Hasieran, ehunetatik edo organoetatik zetorren, baina elikagaietan aplikatzeko mugak zituen, kantitate txikia lortzen zelako eta kalitate txikiagoa zuelako.
|
|
|
Parke nazionalen Espainiako sareak bertako 153 espezie babesten ditu,
|
bai
landareak bai animaliak. Gure herrialdeak 14 parke nazional ditu; horietako bi itsasokoak dira, eta guztira 347.000 hektarea hartzen dituzte, hau da, lurralde nazionalaren %0, 7 Ingurumen, Landagune eta Itsas Inguruetako Ministerioak (MARM) haren kontserbazioa koordinatzen eta gainbegiratzen du, nahiz eta parkeen kudeaketa 2007an autonomia erkidegoei transferitu zitzaien.
|
|
2011
|
|
|
CSICek azaldu duenez, trans gantz azidoak landare gantzen hidrogenazio partzialaren bidez lortzen dira, eta animalia gantzak baino kaltegarriagoak dira, “kolesterola txarra” handitzen baitute eta “kolesterola ona” edo dentsitate altukoa murrizten. Gantzaren Institutuak garatu duen goi estearikoko ekilore olioa alternatiba osasungarria da “bai animalia gantzak erabiltzeko,
|
bai
landare koipe hidrogenatuak erabiltzeko, industriarako beharrezko baldintza plastikoak baititu, eta, gantz saturatua izan arren, ez ditu odoletako kolesterol kontzentrazioak areagotzen” esan zuten CSICeko ikertzaileek.
|
|
2012
|
|
|
Gainera, merkatuan eskaintzen diren tilapia produktuen gama zabal daiteke, eta kalitate handiko proteina iturri baten kontsumoa sustatu. Ez da kasu bakana Elikagaien hondakinak edo hondakinak berrerabiltzeko sistemak asko dira, bai haragia eta arraina prozesatzean,
|
bai
landareak lantzean. Azken horien kasuan, munduko elikagai industriak milioika tona azpiproduktu sortzen ditu urtero, prozesatu eta manufakturatzearen ondorioz.
|
|
|
Ogitartekoak eta antzekoak (sandwichak, kebaba, buratoak…), beroak zein hotzak, osasun neurri guztiekin egin behar dira, kutsadurarik ez izateko. Ogitartekoaren betegarria,
|
bai
landarezkoa bada, bai animalia jatorriko proteina zatiak baditu (atuna, urdaiazpikoa, gazta, oilaskoa ondo kozinatua, tortilla, arrautza gogorra), hotzetan eduki behar da hozkailu eramangarrian kontsumitu arte, gastroenteritisa eragin dezaketen kutsadurak saihesteko. Arrautza eta arrautzaz egindako platerak, hala nola tortillak eta nahaskiak, saltsez gain, saihestu egingo dira 8 ºC inguruko tenperaturak bermatu ezin badira.
|
|
2013
|
|
|
Hauek dira aztertutako elikagaiak: sagarrak, porruak, letxugak, udareak, oloa, marrubiak, txerrikia eta tomateak, besteak beste, 157 izan dira,
|
bai
landare jatorriko elikagaientzat, bai animalia jatorrikoentzat. Guztira, 12.168 lagin aztertu dira, horietatik 197 (%1, 6) HMR gainditu dutenak, eta 5.802 lagin (%47, 7) LMR eta 6.169 laginen azpitik zeuden (%50, 7).
|
|
2016
|
|
|
Toxiko naturalak elikagaietan Elikagaiei eta toxikotasunari buruz hitz egiten denean, oro har, substantzia kimikoekin lotzen da, hala nola pestizidekin, gehigarriekin edo elikagaiari eransten zaion bestelako substantziarekin. Hala ere, kontuan izan behar da elikagaiek,
|
bai
landarekoek bai animaliakoek, modu naturalean toxikoak izan daitezkeela giza osasunean. Landare jatorriko substantzietan, hauek dira substantzia horietako batzuk:
|
|
2017
|
|
|
Gakoa da gure dietan elikagai gutxi prozesatuak sartzea,
|
bai
landare jatorrikoak eta bai animalia jatorrikoak: zerealak, lekaleak, frutak, barazkiak, fruitu lehorrak, patatak, haragiak, arrautzak, arrainak eta esnekiak.
|
|
|
Eta gure inguruan ere gehiengoa da: naturan gehien aurkitzen dena da, bai animalien munduan,
|
bai
landareetan. Bere ugaritasunaren arrazoia energia erreserba izatea da, eta horregatik behar da.
|
|
2018
|
|
|
establezimendu ekologikoak«, dio Garcíak. Ibilaldietan, garrantzitsua da ingurune naturala errespetatzea,
|
bai
landare bizitza, bai tokian bizi den animalia. Horretarako, zaborra egokitutako lekuetan bota behar da edo, hobeto esanda, hariekin eramatea, ez utzi zapaltzeen inpaktua murrizteko prestatutako bideak, eta ez atera lorerik edo landare zatirik.
|
|
2021
|
|
|
Ekilore finduko oliotik datozen 13,6 g koipeak. Badira beste gantz iturri interesgarriago batzuk ere,
|
bai
landareenak –oliba olio birjinarenak edo kakahueteenak–, bai animalienak, adibidez, arrain urdina. Proteinak.
|
|
2022
|
|
|
Kafeak 5 inguruko balioak izaten ditu, baina txigortze mailak eta erabilitako kafe motak ere eragina dute. Esan daiteke, beraz, kafea elikagai azidoa dela, eta horrekin batera doan likidoaren proteinak hauspeatzen dituela, bai esnea,
|
bai
landare edaria, pH altuagoa izaten baitute. Arriskutsua da osasunerako?
|
|
|
Besteak beste: nabarmendu B taldekoak Proteina ugariko elikagaiak,
|
bai
landareak bai animaliak: Control de la manera de la manera de la medida.
|
|
|
Izurriteen kasuan, animaliak sortzen dituzte (intsektuak, akaroak, moluskuak, miriopodoak eta ornodunak) eta haien kalteak itzulgarriak izaten dira. Onddoak, birusak Gaixotasun mota horien erantzuleak ezin dira ikusi, baina
|
bai
landareari eraso egiten dioten zeinuak: inausketa, zimeltzea, hosto horiak… Erauzteko zailagoak diren gaixotasunak dira, baina sendabidea dute.
|
|
2023
|
|
|
Irabiaki mota horri ere ukitu krematsua eman dakioke. Jogurtarekin lortuko da,
|
bai
landare jogurtarekin, bai behi edo ardi esnearekin. Horrela, etxeko edari horien testurak dibertsifikatu egiten dira.
|
|
|
Bestalde, kontsumo ohiturak aldatzeak ere eragina izan dezake elikagaien segurtasunean, «elikagai mota jakin baten eraginpean egoteagatik edo dietan elikagai berriak sartzeagatik», diote adituek. Horren adibide da dietan proteina alternatiboak sartzea,
|
bai
landare jatorrikoak (plant based haragiaren antzekoak), bai intsektuak edo jatorri sintetikoa dutenak, hala nola «haragi artifiziala».
|