|
2001
|
|
|
Barazki barietate batekin egindako menuak dira, eta haragia edo bestelako arraina gehitzen zaie. Osagaiak hertsiki kontrolatuta daude,
|
bai
landareak bai animaliak, eta potetxo horien kalitatea eta nutrizio ekarpena bermatzen dira, haurrak garapen egokia izan dezan. Beren produktuak hornitzaile ebaluatu eta homologatuen lehengaiekin egiten dituzte, eta haien elikagaien kontrola ziurtatzen dute, hasieratik elaborazio instalaziora iritsi arte.Marka batzuek oliba olioa erabiltzen dute, eta guztiek gutxieneko gatz edukia dute.
|
|
2002
|
|
|
Andrew Ratto Negua urteko hilabeterik zorrotzena da. Tenperatura baxuak direla eta, naturako izaki asko,
|
bai
landareak bai animaliak, egun bero eta lasaiagoen zain geratzen dira. Hala ere, landare eta loreen edertasunaz goza daiteke estazio honetan.
|
|
|
Europan agertu diren azken elikadura krisien ondoren, kontsumitzaileek argi eta garbi adierazi dute prest daudela gehiago ordaintzeko, betiere mundu garbiagoa, elikagai osasungarriagoak eta hobeto tratatutako animaliak bermatzen bazaizkie. Beraz, gaur egungo ekoizpenarekin, prezio lehiakorretara iristen ari dira, eta hainbat elikagai gainekoizten ari dira, bai animalia jatorrikoak,
|
bai
landare jatorrikoak. Kasu horretan, etorkizunean aurkeztuko diren beste kasu batzuetan bezala, komeni da adieraztea zer beste abantaila eta eragozpen dauden, halakorik bada, kontsumitzaileen itxaropenak ikuspegi zabal batetik, ez ikuspegi ekonomiko hutsetik, nola betetzen diren jakiteko.
|
|
2003
|
|
|
Hala ere, urte hauetan zehar gauzak bere lekuan jartzeko agindu da. Transgenesia (genetikoki eraldatutako organismoen sorrera) sendotuz joan da, gero eta sendoagoa den teknologia gisa,
|
bai
landareetan bai animalietan, baina ez da gauza bera gertatu klonazioarekin, ez helburu terapeutikoei dagokienez, ez ugalketari dagokionez. Ikono baten historia Sortu zenetik (6 hilabete geroago, munduko zientzia komunitateari jakinarazi zitzaion), biologia zientzien aurrerapenaren eta haien eragin etiko eta moralaren ikono bat izan da Dolly, eta ez esperimentu arrakastatsu bat.
|
|
|
Frantziako elikagai iturri ohikoenak txerri produktuak eta etxeko landare kontserbak dira. Espainian, arrazoi nagusia etxeko kontserbak egitea da, bai animalia jatorrikoak,
|
bai
landare jatorrikoak. Kutsaduraren arrazoia mikroorganismoaren ubikuotasunarekin lotu behar da, nonahi aurki baitaiteke, baina bereziki lurzoruetan eta hautsean.
|
|
|
Eta urte sasoien eraketa ere bi horietaz beterik 188 dago, eta oraintxe aipatu ditudan bero eta hotz, lehor eta heze horiei elkarrekiko maitasun neurrizkoa egokitzen zaienean eta harmonia eta nahasketa orekatua jasotzen dutenean, gizakiei, gainerako animaliei eta landareei oparotasun eta osasuna ekarriz datoz eta ez dute kalterik eragiten. Baina harrokeriazko maitasuna urte sasoietan garaile gertatzen denean, gauza asko suntsitu eta kaltetzen ditu, eta horrelab koetatik izurriteak sortu ohi dira eta beste gaixotasun desberdin asko bai animalia eta
|
bai
landareentzat. Horrelako maitasunen elkarrekiko nagusitasun eta nahasmendutik sortzen baitira izotzak, txingorrak eta ezkabiak; hauen ezagupenak astroen orbitekiko eta urte sasoiekiko astronomia du izena.
|
|
2004
|
|
|
Hartzidura kontrolatua Ustez onuragarriak diren intereseko espezieen artean, laktobaziloen taldeko guztiak aipatu dira. Bakterio talde hau oso hedatua dago produktu hartzitu gehienetan, bai animalia jatorrikoetan,
|
bai
landare jatorrikoetan. Oro har, mikroorganismo horiek elikagai gordinetan egoten dira, kopuru txikitan bada ere, eta, ondoren, egindako produktuan ugaltzen dira, kontsumitzaileengana iristen den azken elikagaian nagusi izan arte.
|
|
|
Bizirik irauteko, gizakiak energia eta elikagaiak behar ditu, eta, beraz, gose eta asetasun sentsazioen aurrean erantzungo du (gosearen asebetetzea eta bi janari irensten arteko gose sentsaziorik eza). Oro har, pertsonek elikagaiaukera zabala dute, bai animalia
|
bai
landare jatorrikoak, eta horietatik hautatzen ditugu jaten ditugun elikagaiak. Gose eta asetasun sentsazioak prozesu fisiologiko konplexuen ondorio dira.
|
|
2005
|
|
|
Baina, begi bistakoa denez, ezer gutxi da aurrekoa esatea: mikroorganismoak ere higitzen dira eta
|
bai
landareak ere, zinematografiaren eta bideoaren tekniken bidez ikus daitekeenez. Bestalde, animalia batzuk ez dira mugitzen, esate baterako, lanpernak, muskuiluak, ostrak, belakiak, koralak... helduak direnean behintzat.
|
|
|
Gorputz tamaina handiak, izatez, soilik ingurune egonkor, aurresankor eta nahikoa baliagai trofiko duten tokietan ager daitezke. Bai animaliek eta
|
bai
landareek ere denbora ebolutibo luzea behar izan dute ondare energetiko hori beren egituretan gauzatzeko. Animalien kasuan, lur lehorra kolonizatzeko gai izan ziren talde gutxi batzuek lortu dute soilik.
|
|
2007
|
|
|
Bizidunen populazioak ere bai (edozein bizidunenak, bai bakterioenak,
|
bai
landareenak eta bai animalienak); hazteko mugarik ez duten bitartean, zenbakiaren menpe hazten dira. Beste adibide asko daude zenbakiaren menpeko hazkunde esponentziala dutenak, maldan behera doan elur pilota baten hazkundetik hasi eta bankuek ematen, edo, batez ere, kobratzen dituzten interesetaraino.
|
|
|
Arrain osoei aplikatzen zaie, arrainari buelta eman baitiezaioke hausteko arriskurik gabe. Parrilla bereziak ere erabil daitezke, bai arraina
|
bai
landareak erretzeko. Horiek sare konprimituagoa dute, eta, beraz, arraina apurtzeko probabilitatea txikiagoa da.
|
|
2008
|
|
|
(Helianthus> annuus) eta bai gure baserrien ateetan jartzen den kardu zapal han dia (Carlina> acanthifolia) adierazten dituztelako. ...jadanik hiztegi batzuetan egiten hasi denez, egokiena litzatekeela eguzki lore> tradizionala kar duari esateko uztea, eta ekilore> moldatu berria50, aldiz, atzerritik ekarritako olio landareari deitzeko, berau, laburragoa izanik, egokiagoa delako ekilore olioa> bezalako elkartuak egiteko, bestea baino51 Eguzki belar> delakoari dagokionez, bai erabilera urriagoagatik eta
|
bai
landare hori deskribatzeko hitz elkartu aski desegokia delako (nekez esan dakioke belar> metro bat baino luzeagoa den lan dare bati, edota, zurtoinik ezaz lurretik altxatu ere egiten ez den besteari) agian onena saihestea litzateke, erdaraz, adibidez,, erlea, esateko, nonbaiteko moscas> e> miel>/ mouches> à> miel> eredukoak baztertuz edo bigarren mailara iraganez joan diren bezala, abeja> eta abeille> estandarizatuen mesedetan.
|
|
2009
|
|
|
Onddo bitxi eta zaporetsua Boilurra lur azpiko onddoa da, eta hosto erorkorreko zenbait zuhaitzen sustraiekin lotuta bizi da; batez ere, arteak, haritzak, gaztainondoak eta intxaurrondoak. Horiekin sinbiosi bat egiten dute, mikorriza deritzona, eta onura eragiten du, bai onddoarentzat,
|
bai
landarearentzat. Onddo horiek ezin dira bildu txakur trebatu baten bidez ez bada, non hazten diren zehazki adierazten baitu, usaimenari esker.
|
|
|
Azkenik, 14 egunez utzi zen patata 4 ºC ko hozte tenperaturan, eta ikusi zen uraren, mantenugaien eta testuraren galera motelagoa izan zela eta, gainera, geldialdia ere atzeratu egin zela. Gasen funtzioa Ingurune horretan, oxigenoa da gasik garrantzitsuena, bai deskonposizioa eragiten duten mikroorganismo aerobioek
|
bai
landare ehunek erabiltzen baitute. Hori dela eta, atmosfera aldatuan ontziratzean, ahalik eta maila txikienak ezabatzen edo murrizten dira.
|
|
2010
|
|
|
Nazioarteko frijitzea:
|
bai
landare jatorriko bai animalia jatorriko koipeak eta gantzak erabiltzen dira (hazi olioak, gurina, txerri gantza, giltzurrun gantza?)
|
|
|
Ingurune koipetsua: elementu koipetsua hainbat motatakoa izan daiteke,
|
bai
landare jatorrizkoa (oliba olioa, hazi olioa) bai animalia jatorrizkoa (gurina). Oliba olioa da tenperatura altuak hobekien jasaten dituena, baina zenbait plater kozinatzeko bestelako koipeak ere erabiltzen dira.
|
|
|
Antzeko propietate itsaskorrak dituen beste entzima bat da transglutaminasa, eta ez da gehigarritzat hartzen. Substantzia horrek proteinetan eragin dezake, bai animalietan
|
bai
landareetan, eta proteinen arteko lotura bultza dezake, oso egitura gogorrak eratu arte. Hasieran, ehunetatik edo organoetatik zetorren, baina elikagaietan aplikatzeko mugak zituen, kantitate txikia lortzen zelako eta kalitate txikiagoa zuelako.
|
|
|
Parke nazionalen Espainiako sareak bertako 153 espezie babesten ditu,
|
bai
landareak bai animaliak. Gure herrialdeak 14 parke nazional ditu; horietako bi itsasokoak dira, eta guztira 347.000 hektarea hartzen dituzte, hau da, lurralde nazionalaren %0, 7 Ingurumen, Landagune eta Itsas Inguruetako Ministerioak (MARM) haren kontserbazioa koordinatzen eta gainbegiratzen du, nahiz eta parkeen kudeaketa 2007an autonomia erkidegoei transferitu zitzaien.
|
|
2011
|
|
|
Batez ere kutsadura maila altuak dituzten lurzoruetan (meatze batean, adibidez), alternatiba errealistago bat fitoegonkortzea deritzona da. Fitoegonkortzearen bidez kutsatzailearen immobilizazioa bilatzen da,
|
bai
landarearen sustraietan metatuz, bai sustrai ingurunean hauspearaziz. Honela, kutsatzailea lurzoruan gelditzen da, baina erosio eta lixibiazio bidezko migrazioa ekiditen da behintzat.
|
|
|
CSICek azaldu duenez, trans gantz azidoak landare gantzen hidrogenazio partzialaren bidez lortzen dira, eta animalia gantzak baino kaltegarriagoak dira, “kolesterola txarra” handitzen baitute eta “kolesterola ona” edo dentsitate altukoa murrizten. Gantzaren Institutuak garatu duen goi estearikoko ekilore olioa alternatiba osasungarria da “bai animalia gantzak erabiltzeko,
|
bai
landare koipe hidrogenatuak erabiltzeko, industriarako beharrezko baldintza plastikoak baititu, eta, gantz saturatua izan arren, ez ditu odoletako kolesterol kontzentrazioak areagotzen” esan zuten CSICeko ikertzaileek.
|
|
2012
|
|
|
Gainera, merkatuan eskaintzen diren tilapia produktuen gama zabal daiteke, eta kalitate handiko proteina iturri baten kontsumoa sustatu. Ez da kasu bakana Elikagaien hondakinak edo hondakinak berrerabiltzeko sistemak asko dira, bai haragia eta arraina prozesatzean,
|
bai
landareak lantzean. Azken horien kasuan, munduko elikagai industriak milioika tona azpiproduktu sortzen ditu urtero, prozesatu eta manufakturatzearen ondorioz.
|
|
|
Ogitartekoak eta antzekoak (sandwichak, kebaba, buratoak…), beroak zein hotzak, osasun neurri guztiekin egin behar dira, kutsadurarik ez izateko. Ogitartekoaren betegarria,
|
bai
landarezkoa bada, bai animalia jatorriko proteina zatiak baditu (atuna, urdaiazpikoa, gazta, oilaskoa ondo kozinatua, tortilla, arrautza gogorra), hotzetan eduki behar da hozkailu eramangarrian kontsumitu arte, gastroenteritisa eragin dezaketen kutsadurak saihesteko. Arrautza eta arrautzaz egindako platerak, hala nola tortillak eta nahaskiak, saltsez gain, saihestu egingo dira 8 ºC inguruko tenperaturak bermatu ezin badira.
|
|
2013
|
|
|
Horrek erakusten du landareen dibertsitatea. Honako infograman daude Euskal Herriko landareen talde nagusiak,
|
bai
landare loredunak eta bai loregabeak, eta bakoitzaren barruan ezaugarri komunak dituzten hainbat talde.
|
|
|
Hauek dira aztertutako elikagaiak: sagarrak, porruak, letxugak, udareak, oloa, marrubiak, txerrikia eta tomateak, besteak beste, 157 izan dira,
|
bai
landare jatorriko elikagaientzat, bai animalia jatorrikoentzat. Guztira, 12.168 lagin aztertu dira, horietatik 197 (%1, 6) HMR gainditu dutenak, eta 5.802 lagin (%47, 7) LMR eta 6.169 laginen azpitik zeuden (%50, 7).
|
|
2014
|
|
|
Fenolak, kresolak eta halako substantziak sortzen dira eta substantzia horiek toxikoak dira
|
bai
landarearentzat bai zizareentzat.
|
|
|
Ongarritze planaren xedea hauxe da: lurzorua egonkorragoa izatea eta mantenugaiei eusteko gaitasun handiagoa edukitzea, eta, horretarako, mikroorganismoen presentzia indartzea, horiek modu aktiboan esku hartuko baitute bai materia organikoaren deskonposizioan
|
bai
landareek elikatzeko behar dituzten elementu mineralen disolbatzean.
|
|
2015
|
|
|
Aurreko bi ikerketa horietan ikusi duzunez,
|
bai
landareek bai animaliek, badute egitura unitate
|
|
|
komun bat. Hau da, bai animaliak
|
bai
landareak, den denak, zelulaz osatuta daude.
|
|
2016
|
|
|
Aurreko bi ikerketa horietan ikusi duzunez,
|
bai
landareek bai animaliek, badute egitura unitate komun bat. Hau da, bai animaliak bai landareak, den denak, zelulaz osatuta daude.
|
|
|
Aurreko bi ikerketa horietan ikusi duzunez, bai landareek bai animaliek, badute egitura unitate komun bat. Hau da, bai animaliak
|
bai
landareak, den denak, zelulaz osatuta daude.
|
|
|
Toxiko naturalak elikagaietan Elikagaiei eta toxikotasunari buruz hitz egiten denean, oro har, substantzia kimikoekin lotzen da, hala nola pestizidekin, gehigarriekin edo elikagaiari eransten zaion bestelako substantziarekin. Hala ere, kontuan izan behar da elikagaiek,
|
bai
landarekoek bai animaliakoek, modu naturalean toxikoak izan daitezkeela giza osasunean. Landare jatorriko substantzietan, hauek dira substantzia horietako batzuk:
|
|
2017
|
|
|
Sua, pizten denean da errazenik iraungitzeko, eta
|
bai
landarea ere ttipi denean birlandatzeko eta ateratzeko.
|
|
|
Gakoa da gure dietan elikagai gutxi prozesatuak sartzea,
|
bai
landare jatorrikoak eta bai animalia jatorrikoak: zerealak, lekaleak, frutak, barazkiak, fruitu lehorrak, patatak, haragiak, arrautzak, arrainak eta esnekiak.
|
|
|
Eta gure inguruan ere gehiengoa da: naturan gehien aurkitzen dena da, bai animalien munduan,
|
bai
landareetan. Bere ugaritasunaren arrazoia energia erreserba izatea da, eta horregatik behar da.
|
|
|
Prozesu honi esker landarea hobeki haz daiteke, bai eta bakterioak hobeki gara. Elkartze hori on da, bai bakterioarentzat
|
bai
landarearentzat: sinbiosia erraten zaio.
|
|
2018
|
|
|
Gutxi batzuk besterik ez dira naturalak. Produktu kimiko horiek arrastoa uzten dute bai lurrean, bai ingurumenean,
|
bai
landareetan, bai fruituetan, bai ardoetan, bai sagardoetan. Beraz, argi izan behar dugu:
|
|
|
establezimendu ekologikoak«, dio Garcíak. Ibilaldietan, garrantzitsua da ingurune naturala errespetatzea,
|
bai
landare bizitza, bai tokian bizi den animalia. Horretarako, zaborra egokitutako lekuetan bota behar da edo, hobeto esanda, hariekin eramatea, ez utzi zapaltzeen inpaktua murrizteko prestatutako bideak, eta ez atera lorerik edo landare zatirik.
|
|
2019
|
|
|
Badakizu dagoeneko zenbat espezie, bai animalia
|
bai
landare espezie, desagertu diren?
|
|
2021
|
|
|
Ekilore finduko oliotik datozen 13,6 g koipeak. Badira beste gantz iturri interesgarriago batzuk ere,
|
bai
landareenak –oliba olio birjinarenak edo kakahueteenak–, bai animalienak, adibidez, arrain urdina. Proteinak.
|
|
|
«Ezpela hainbat habitaten espezie egituratzaile da. Leku batzuetan, landaredi potentziala da, baina, orokorrean, jarraierako faseetako sastrakadiak garatzen ditu, eta horiek oso aberatsak dira, bai animalia
|
bai
landare espezieetan». Hernandok ere bat egin du iritzi horrekin:
|
|
|
Galdu ere egiten du, tarteka, bidearen zentzua, ahaztu egiten du ibilbidea. Iparrorratzak bihurtu zaizkio, horrelakoetan, deskantsua, irakurketa, gorputzean egotea, Eiderrekin ardo bat hartzea; ureztatzea,
|
bai
landareak, eta bai, oro har, bere eguneroko bizitza. Itxarotea, baina ez in vitroetan itxaroten duen bezala, beste modu batera baino.
|
|
2022
|
|
|
Kafeak 5 inguruko balioak izaten ditu, baina txigortze mailak eta erabilitako kafe motak ere eragina dute. Esan daiteke, beraz, kafea elikagai azidoa dela, eta horrekin batera doan likidoaren proteinak hauspeatzen dituela, bai esnea,
|
bai
landare edaria, pH altuagoa izaten baitute. Arriskutsua da osasunerako?
|
|
|
Besteak beste: nabarmendu B taldekoak Proteina ugariko elikagaiak,
|
bai
landareak bai animaliak: Control de la manera de la manera de la medida.
|
|
|
Izurriteen kasuan, animaliak sortzen dituzte (intsektuak, akaroak, moluskuak, miriopodoak eta ornodunak) eta haien kalteak itzulgarriak izaten dira. Onddoak, birusak Gaixotasun mota horien erantzuleak ezin dira ikusi, baina
|
bai
landareari eraso egiten dioten zeinuak: inausketa, zimeltzea, hosto horiak… Erauzteko zailagoak diren gaixotasunak dira, baina sendabidea dute.
|
|
|
Emisioak, batzuetan, ez jaistearekin asko ez, eta igo egin dira. Tenperatura 1,5 gradu igoko da gutxienez, eta horrek eragina izango du
|
bai
landareen ekoizpenean eta baita ekoizpen horren nutrizio kalitatean ere.
|
|
2023
|
|
|
Irabiaki mota horri ere ukitu krematsua eman dakioke. Jogurtarekin lortuko da,
|
bai
landare jogurtarekin, bai behi edo ardi esnearekin. Horrela, etxeko edari horien testurak dibertsifikatu egiten dira.
|
|
|
Bestalde, kontsumo ohiturak aldatzeak ere eragina izan dezake elikagaien segurtasunean, «elikagai mota jakin baten eraginpean egoteagatik edo dietan elikagai berriak sartzeagatik», diote adituek. Horren adibide da dietan proteina alternatiboak sartzea,
|
bai
landare jatorrikoak (plant based haragiaren antzekoak), bai intsektuak edo jatorri sintetikoa dutenak, hala nola «haragi artifiziala».
|
|
|
Halaber, gogorarazi du askotariko edukiontziak daudela eskuragai udalerrian hondakinak behar bezala uzteko, besteak beste: marroia, etxeko materia organikoa uzteko,
|
bai
landare jatorrikoa, bai animalia jatorrikoa –Udalak doan eskaintzen dituen poltsa konpostagarriak erabili behar direla gogorarazi du–; urdina, papera eta kartoia uzteko; iglu berdea, beirazko botila eta flaskoentzat –aldez aurretik tapak, tapoiak eta kortxoak kendu behar dira–; edukiontzi horia, plastikozko, aluminiozko eta metalezko ontzi arinetarako, tetrabriketarako, polies...
|