|
2000
|
|
|
Goazen hedabideetara. Elebitasuna aukera pertsonala denez, elebitasunaren gauzapen edo erabilpena gizakiaren aukera pertsonala denez, euskaldun elebidunak berakdu giltza, erraz asko kontsumi baititzake
|
bai
euskarazko produktu mediatikoa baierdara hutsezkoa ere. Gaur gaurkoz, komunikazio enpresek ez dute euskal hiztunarenmerkatu kuota galtzeko arriskurik ikusten, erdaraz ere gustura irakurtzen baitu euskaldunak.
|
|
2001
|
|
|
Lehenago ere euskaraz berba egiten zelako konderrian. " Euskarak bai Argantzunen eta bai Trebiño osoan onarpen handia dauka eta
|
bai
euskaraz ikasteko edota euskara bera ikasteko eskaria Arabako beste edozein lurraldetako bestekoa edo handiagoa da", azaldu zuen Argantzuneko alkateak. Konderriko ia 2.000 biztanleek euskaraz bizitzeko aukerak izateko bidean, pauso bat izango da beraz, aurtengo ikastolen jaia.
|
|
|
Ez ditugu besteren legeak hartuko, guretzat balio ez badute. Uste dut Nafarroako euskaldunek direnaren kontzientzia erabatekoa dutela, EAEkoek baino zailtasun gehiagorekin, bai kultura jasotzeko,
|
bai
euskara eskuratzeko... Uste dut gune kultural eta linguistikoak irabazten joan behar dugula, bide sozialetik eta kulturaletik, eta ez politikotik.
|
|
|
Tokian tokiko egoeraren arabera(
|
bai
euskarak toki horretan bizi duen egoera, zein bertako euskaltegiak dituen aukera eta baliabideen arabera) ikasgu bakoitzahausnarketa bat egitera gonbidatu nahi dut, gai honek zer nolako oihartzuna dueneta izan lukeen argitze aldera.
|
|
|
Euskararen azterketan beharrezkoa da diziplina askoren ikusmirak erabiltzea, alderdi berezi ezberdinak azaltzeko baliagarriagoak izango direlako. Adibidez, euskararen eta euskaldunen gaur egungo egoerak nolakoak diren ikusita, badirudiikusmira politikoa, soziologikoa eta soziolinguistikoa jarraitzea ezinbestekoa dela,
|
bai
euskararen eta espainiera edo frantsesa hizkuntzen artean, baita euskalduntaldearen eta erdaldun taldearen artean ere, distantziak oso handiak direlako. Agianhorregatik, soziologoak izan dira orain gutxi arte euskara gehien aztertu dutenikertzaileak.
|
|
|
Hamers eta Blanc (1983), Gardner (1985) eta Gardner eta Clement (1990) autoreenak; eta baitaSkehan (1989) autorearena ere. Lehenengo biak nahiko ezagunak dira etagure testuinguruan gehien erabili direnak,
|
bai
euskararekiko eta/ edo euskaraz dugun literaturan; adibidez, Valencia (1992) autorearen liburuan Gardnereta Clement (1990) autoreek ematen duten azterketa jasotzen duelako, baitapsikologia soziala sailean bertan zenbait doktorego tesitan (Espi, M. J., 1989; Cenoz, J., 1991) jarraitu direlako, edo baita kongresuren batean ereaurkeztu eta eztabaidatu direlako (Azurmendi, M J., 1988).... Horiez gain, badago Euskal Herrian sortutako eta euskarari batez ere egokitutako proposamena ere, Sanchez Carrion. Txepetx?
|
|
|
6 Soziologiaren arabera:
|
bai
euskararen egoerarekin lotzen diren aspektuak (adibidez, ukipen egoerarekin lotzen direnak), bai gizarte testuingurupartikularrekin lotzen direnak (adibidez, euskararen beharrarekin lotzendirenak) eta baita gizabanakoarekin lotzen direnak ere, adina, eskolatze maila, eta horrelakoak (soziodemografikoak deitzen direnak); azkenik, baita elebitasunaren, diglosiaren eta kulturbitasunaren arteko erlaz...
|
|
|
aldagai hori boteretsuena balitzbezala agertzen delako euskararen erabileran, lagin osoko kasuan (1 irudia); errazada hori ulertzea, nekez erabili daitekeelako nahiko ezagutzen ez den hizkuntza.Horrez gain, ezberdintasun nagusia jarreren aldagaiekin gertatzen dena da: laginosoko ereduan agertzen ez delako, baina
|
bai
euskaraz egiteko gai diren subjektuekin lortutako azpilagineko ereduan; beraz, identitatearen aldagaiekin batera, aldagai estari psikosoziala osatzen duelako, euskararen erabilera horrela baldintzatuz.Identitatearen eta jarreren arteko konparazioa eginez, identitatea da eragin handienez aldagai estari psikosoziala baldintzatzen duena, espero zen bezala.
|
|
|
Hori guztia, hizkuntza identitate etniko eta etnien arteko komunikazioarenfuntsezko kategoria denean (Giles, 1977; Bourhis, 1979; Giles eta Johnson, 1981,1987; Sachdev eta Bourhis, 1990; Clement eta Noels, 1996; Liebkind 1999; Azurmendi, 1999), garrantzitsua da portaera linguistiko kulturalak azaltzeko.Euskal testuinguruan,
|
bai
euskararen jabekuntza esplikatzeko (Espi, Azurmendieta Arratibel, 1993; Arratibel, 1999), baita euskararen erabilera esplikatzeko ere (Azurmendi, Garcia eta Gonzalez, 1998). Horiexek dira lan honen aurrekariak.
|
|
|
Ondoren, ikerketa batzuk aipatuko dira, lurraldetasunaren araberako irizpideari jarraituz. Euskal Herriosorako egin diren ikerketetan, batez ere Euskararen Jarraipena (Eusko Jaurlaritza, 1995) eta Euskal Herriko Soziolinguistikazko Inkesta, 1996 Euskararen Jarraipena II (Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Euskal Kultur Erakundea, 1999) lanetan,
|
bai
euskararen ezagutza eta bai erabilera aztertu dira. Aipatu behar daezagutza aztertu ordez,, hizkuntz gaitasuna?
|
|
|
2) Gizabanakoen ezaugarri soziolinguistikoen araberaere antzean gertatzen delako; horregatik, zenbait aldagai soziodemografikolinguistiko aztertu beharra, berriz ere. Hala ere, aurresan daiteke euskararenegoerak hobetzen eta normalizatzen jarraituko duen heinean, ikusmira soziologikoaren eragina gutxituz joango dela, eta, alderantziz, ikuspegipsikosozialaren edo psikosoziolinguistikoaren eragina handituz joangodela, geroz eta gehiago gizabanakoaren aukeraren baitan egongo direlako,
|
bai
euskararen ezagutza maila, eta bai, gehienbat, erabilera ere; Garciak (2000) lortutako ereduaren bi azpiereduak ere horrela interpreta daitezke.
|
|
|
Orain egiten diren soziologia kontuetan sartuz gero, gure arteko bereizkuntza honetan, hots euskaldun huts eta erdaldun hutsen arteko bereiz  kuntza honetan, baziren noski elkarren artean
|
bai
euskaraz eta bai erdaraz zekitenak; beraz, euskaldun eta erdaldun zirenak aldi berean. (Gure artean erdaldun euskaraz ez dakienari esaten zaio, oker ez banago; esan dezagun, beraz, erdaldun ordez euskaldun berri, lehen erdaraz zekiena eta erdaldun berri lehen euskaraz zekiena).
|
|
|
Ageri baita ageri ahala hiztegiek, gurean hartu duten gradu hedatu bezain goitarrean bederen (entziklopedia aldera iraultzen direlarik), ezin dezaketela hitzen ezaguera biluzian planto egin," geiak" ere ezagutu behar direlarik, hitzak ez eze. Asko den adina ez izanik ere, premiazko dute hiztegigileek hitzen berri jakitea, eta ikastea dagoeneko ez badakite,
|
bai
euskarazkoen eta bai erdarazkoen. Nahikoa itxuragabeki jokatu zuen, izan ere, Babelgo nahastea sortu zuenak, erraldoien kasta zela eta ez zela, erdara bat baino gehiago barreiatu zuenean munduan zehar.
|
|
|
Iritziak, noiz nolakoak izaten dira ta,  litekena da, gaur euskera bateratua aldezkatzen duen jaun jakintsuak [sic] arrazoi izatea. Baiñan baserrian jaio, azi eta ezitako ez-jakin bat naizen aldetik, ori beia baiño leenago uztarria ekartzea dala uste det... Nola nai dala ere, jaun oietako batzuen muiñean zer darabillen jakitea guztiz onurakorra izango litzakeala deritzat,
|
bai
euskera eta Euskalerri osoarentzat. Misterio batzuek larru gorrian jartzea ere litzakeala uste det".
|
|
|
Halarik ere, aho betean goraipa dezakegu idazle trebe den aldetik,
|
bai
euskaraz laburzki, bai erdaraz ausarki: erdaldunek, diodan bidenabar, ez diote ezagutu ez aitortu gaztelaniak dion zorra, baina ez ezagutzearekin ez dute deuseztatu.
|
|
|
Eskas samarra. Hizketarako abildade gutxi daukat nik,
|
bai
euskaraz eta bai erdaraz. Nik nire barruan ez dut hitzik entzuten; gauzak ikusi egiten ditut.
|
|
|
Nire ustez beraien espazio politiko eta ekonomikoa bilatzen saiatzen ari dira, horri begira nazionalismo espainolistan kokatzen dira eta helburu horren kontrakotzat jotzen dute
|
bai
euskara bai nafarron sentipen abertzale eta euskalduna.
|
|
|
2) Esaten dutenaren kontra, gaur egungo euskal gizartearen elementu bateratzaile inportantea da. Joera politiko oso diferentetako jendea ageri da euskararen alde, nahikoa zabala da
|
bai
euskarari! dioen gizarte eremua.
|
|
2002
|
|
|
Inola ere ez! Jende helduaren arretak harritu egin gaitu, heldu asko etorri baita «Sin verguenzas/ Lotsa gabe» ikustera,
|
bai
euskaraz zenean eta bai erdarazko bertsioan. Haiseran, gazteentzako funtzioak antolatzen genituen, baina gero denei irekiak antolatu behar izan genituen.
|
|
|
Maisuki lantzen du Iban Zalduak ipuinen generoa,
|
bai
euskaraz, bai gazteleraz. Lengua de Trapo argitaletxe madrildarrak kaleratutako «La isla de los antropologos y otros relatos» ipuin liburua, Gasteizen bizi den idazle donostiar honek plazaratutako bosgarrena da, eta gazteleraz idatzitako istorioez osatu duen bigarrena.
|
|
|
ikasle euskaldunen kopurua gorantz doa, nahiz eta demografia etaerdarazko ikasleak beherantz doazen. Baina euskarazko ikasketetan matrikulatzeko arazoak dituzte ikasle euskaldunek, bai sartzeko prozeduragatik (zerrenda bakarra unibertsitate publikoetan),
|
bai
euskarazko titulazioen eskaintza murritza delako eta, ondorioz, euskaraz matrikulatzea zalantzagarrizaielako. Ikasle euskaldunen jarrera aktiboa oso ondasun handia da euskalunibertsitatearen alde.
|
|
|
Atal honetako galderak egoera ideal batibegira egindakoak dira, saileko normalizazio linguistikoa lortzeko hartubeharko litzatekeen jokabidea zehazteko asmoz. Horien bidez, sailkideeigogorarazten zaie, unibertsitateko edozein kidek eskubidea duela baigaztelaniaz
|
bai
euskaraz aritzeko edozein arlotan. Hona hemen galderenadibide batzuk:
|
|
|
Euskal hizkuntza ezezaguna eta baztertua da gure inguruko eguneroko hedabide idatzi eleanitzetan. ...kariak kontuan hartuta, euskara hutsez argitaratzen den bakarra (Euskaldunon Egunkaria) alde batera utzita, euskal hizkuntzak jasotzen duen trataera ez da gizarte kultura anitz bati legokiokeena; aitzitik, badirudi euskara eta gainerako hizkuntzak elkarrengana hurbildu beharrean, hizkuntza desberdineko hiztunak elkarrengandik hurbilago jarri beharrean eta horien arteko integrazioa piztu beharrean,
|
bai
euskara eta gainerako hizkuntzak, eta bai euskalduna eta erdaldunak ere, elkarrengandik urruntzeko borondate irmoa dutela egunkari eleanitzik gehienek.
|
|
|
Bestelakoak43: laburtzapenak sail orokorrean biltzen diren laburdurak, siglak eta sinboloak daude hemen, horiek ere hiztegian egon beharra dutelako, ez hiztegi tradizionaletan, izen bereziekin gertatzen den bezala, baina
|
bai
euskararako datu base lexikalean, batez ere corpusen analisia kontuan hartzen bada?. Hala ere, suprakategoria modukoa da hau, erreferenteak daramana, ondoren adieraziak (mugakizunak, ikus esklamazioak eta esaerak, kategoria nagusien atalean) benetan dagokion gramatika kategoria ere bai baitarama.
|
|
|
baliteke nire diagnosi hau oker bidetik egina izatea eta eria onera emateko gaiago izatea ezen ez zenduen ikustera joateko. Ezezkora lerratu naiz gehiago, beharbada, alde baikorrak poliki poliki baztertuz, nahiz nik itxaropena ez dudan inola ere galdu eta beti esango diodan
|
bai
euskarari, Euskaltzaindiaren leloa niregana ekarriz orain. Horregatik, hain zuzen ere, idatzi ditut lerro hauek.
|
|
|
Oraingoz guretzat euskararen guneno rmalizatuak sortzeak du lehentasuna eta Euskal Unibertsitatearen bidean sortzen diren inguruko iniziatiba guztiak errespetatuko ditugu, batik bat sare publikotik bideratzen direnak eta baita zerbitzu publiko gisa antolatzendi renak ere bultzatuz. Euskal Unibertsitatea, bai elebidun bidean direnak erakargarri izateko,
|
bai
euskararen garapen zein iraupenerako eta baita gure herria ren tresna kultural bezala mundura begira herri honen izaera jakinarazteko, ezinbestekoa zaigu. Azken finean, 1977an aldarrikatu genuen bezala, gure jakintsuek, artistek eta herri osoak beren irekitasuna eta unibertsaltasuna nabari dezaten.
|
|
2003
|
|
|
Dotrinea, eleizan, euskera hutsean ikasten genduan; eskolan, ostera, erderaz baino ez. Hamaika urtekoa nintzan Seminariora joan nintzanean, eta ordurako Kristinau Ikasbideko hiru mailak buruz ikasita neukazan,
|
bai
euskeraz eta bai erderaz, berba guztiak ondo ulertzen ez banituan be. Hainbeste urtetan, horixe izan zan nik euskeraz irakurritako lehenengo liburua, hiru mailatako Kristinau Ikasbidea.
|
|
|
Zorionez, gaur be bizirik dirau alkarte horrek, Iñaki Zubiri zuzendari dala. Nire ustez, Bilbok eta baita Bizkaiak be asko zor deutso alkarte horri,
|
bai
euskera irakatsi ta zabaltzeko egin eta egiten dauan lanagaitik, bai euskal kontzientzia bizkortu eta zabaltzeko aurrera eroan zituan ekintzakaitik.
|
|
|
Etxeparek euskara beste hizkuntzan mailan ikusi nahi zuen; euskaldunak euskaldun gisa munduaren aurrean harrotasunez ager zitezela(, heuscara ialgi adi mundura?,, heuscaldun den guiçon oroc alcha beça buruya/ Eci huyen lengoagia içanenda floria?,...). Finean, eta egungo hitzekin esanez, euskaldunentzako autoerreferentzialtasun bat sortzen ari zen, euskarazko narratiba bat hasten,, idazkerarik eta historiarik gabeko euskalduna, ren topikoa gainditzen. Ez da euskarazko historiografiaren hasiera, baina
|
bai
euskarazko historiografia abiatzeko beharrezkoa den hizkuntza idatziaren sorburua eta norberetasun kontzientziaren abiapuntua.
|
|
2004
|
|
|
Uribe Kostan
|
bai
euskara bera bai bertoko hizkera indartsuen dabiltzan herriak Mungiari begira bizi direnak dira, hots, Lemoiz, Jatabe Maruri, Laukiz eta Gatika »biztanle gutxien daukaten lau herriak ere badira, bidenabar». Bestela esanda, zenbat eta ekialderago, orduan eta osasuntsuago euskara.
|
|
|
esatera baikaramatza. Ezkortasun horren fruitu dira gure gizartean sortu diren hainbat eta hainbat ekimen
|
bai
euskara sustatzeko, baita beste edozein arazori aurre egiteko. Gai honetan ere, ezkortasun ekintzailetik abiatu behar dugu?. 172
|
|
2005
|
|
|
Alde batetik, Mithridates izeneko joko digitalak euskalkiak entzuteko aukera ematen du; bestetik, horman paratutako mapetan historian zehar egin diren euskalki sailkapen batzuk ikus daitezke, Louis Lucien Bonapartek 1863an egindako ospetsu hartatik hasi eta orain gutxixeago Koldo Zuazok dezenteko arrakastaz proposatutakoraino. «Azkenik (dio Isoirdek), euskara batuak
|
bai
euskararen ofizialtasunean, bai irakaskuntzan eduki duen garrantzia azaltzen da».
|
|
|
Bi kolektibo horiek (euskaldun zaharrak eta berriak) oso ezberdinak dira kualitatiboki,
|
bai
euskaraz edo gaztelaniaz hitz egiteko orduan duten trebetasun edo erraztasun erlatiboaren ikuspegitik, bai beraien familiako, gizarteko eta laneko harreman sareetan duten euskaldun dentsitatearen ikuspegitik. Eta, azken batean, nagusiki bi faktore horien arabera egin ohi da hizketarako hizkuntzaren hautua.
|
|
|
Hala izan da. Hizkuntza bakoitzak badu bere helburua eta ailegatu behar da helburuaren zehaztapenetara,
|
bai
euskarari, bai erdarari, bai ingelesari dagokionean. EAEn ereduen borroka gainditzeko modua horrela ikusten dut.
|
|
|
Gauza harrigarria, 15 mintzaira aipatuak baitira, ez da agertzen orduko mundu osoan nagusi zen mintzaira, greziera. Aldiz
|
bai
euskara bezain xumeak ziren elamdar eta panfiliarra. Eta Euskal Herriko Elizak, hemengo grezierari, frantsesari ematen dio lehentasuna.
|
|
|
ko adjektiboak,
|
bai
euskaraz eraturikoak (bilbotar) bai mailegaturikoak (frantses) izenaren eskuinean zein ezkerrean onartu dituzte hiztunek. Baliteke berriki mailegaturiko adjektiboak izenaren ezkerrean jartzen dute nek hain zuen ere erreferentziazko eta tasunezko adjektiboak bereiztera heltzerainoko hizkuntz ahalmen aparta izatea.
|
|
|
Lexikoak halakobazterketa batezagutu duestrukturalismoazgeroztik, etaosogutxilanduaizandazereginhonetarako.Bonaparte printzeakberak eregramatikaezaugarrietanoinarritu zuenbere ekarria, lexikoarenkaltetan. JacquesAllieresizanda, beharbada, gehienerabiliduena, baiIparraldekohiz keren mapak egiteko (61960, 1977),
|
bai
euskararen eremu osoa landuizanduenean (1994).
|
|
|
16). Baina egia esan bere itzulpenak ulergaitzak dira
|
bai
euskararen aldetik baita erdaratik ere.
|
|
|
Bi hizkuntzen berba konposatuak, arau berberen arabera eratzen direla dio (subst.+ adj. edo subst.+ subst.). Konposaketa arau honi esker, erro batzuk bereizten dira, substantibo edo adjektibo gisa sailkatuz. Bere ustez, menpeko atzizkiak ere erroak ez direnak,
|
bai
euskarak bai iberierak, modu berean kokatzen dituzte, hau da, erroaren atzean. Hortaz hizkuntza bien egitura berdina da; eranskorra erroekin, eta inflexiboa erro ez diren atzizkiekin.
|
|
|
Bere analisitik ondoen planteatuta dagoena, antzekotasun morfologikoen auzia dela uste dut. Hau da,
|
bai
euskarak bai iberierak, itxura batean behintzat, konposaketa sistema eta ordena berbera darabiltela. Atzizkien esanahiekin ordea ez du hainbeste asmatzen28, ezta lexiko mailan proposatutako etimologiekin ere, fantasia itxura dutelako.
|
|
|
Mendea ren hasierarekin batera abian jarri zen
|
bai
euskarari Ziurtagiriak 5 urte bete izana agian ez da munta handiegiko efemeridea, baina Kontseiluarentzat eta dagoenekoZiu rtagiria eskuratu duten 1.300 enpresa, erakunde, saltoki eta elkarterentzat seguru asko badu bere garrantzia. Duela bost urte urxirripa isil baten antzera hasi zena dagoenekoerrekasto kantari bihurtu da, eta datozen urteetako ahalegin eta ibiliaren ondorioz lehenik ibai oparo eta geroago itsaso zabal gertatzea opa diogu.
|
|
|
Arrazoia hauxe duzu: batzuetan oso goraipatuak diren eleberri batzuen hutsak argi eta garbi azaldu nituzke, bai egituran, bai pertsonaietan eta
|
bai
euskaran. Eta ez zait gustatzen inori min ematen ibiltzerik.
|
|
|
Aitzitik, murriztailea, ezabatzailea, mugatzailea... da. Beti ahalegindu da batzuen" gehiegikeriak" (bai ustez EAEko Administrazioak berak eragindakoak,
|
bai
euskararen sustatze lanean aritzen den talderen batek bultzatutakoak) salatzen, mugak jartzen. Azkenaldian nabarmena da Foru Erkidegoko
|
|
2006
|
|
|
" Mahoma" erabiltzeak diosku euskal kultura cultura vasca dela, gaztelaniaren orbitan dagoen kultura bat. Ez al litzateke posible izango Mahoma izena eta izen horren beste formaren bat ere
|
bai
euskarak berez egokitutako izena izatea gaztelaniarekin kointzidentea bada ere?. Ba al dakizu nola esaten den izen hori gainerako erromantzeetan, hala nola katalanez edo aragoieraz, edo nola azaltzen den haren aipamenik nafar erromantzearen formak biltzen dituzten testuetan?».
|
|
|
Hizkuntz ohiturak aldatzearen eta euskararen aldeko" hautua" egitearen kontua askotan aipatzen da
|
bai
euskararen aldeko kanpainak egiten direnean eta baita erabilera bultzatzeko planak eta antzerakoak diseinatu eta inplementatzen direnean ere.
|
|
|
Halaxe dio Anjel Lertxundik arestian aipatutako liburuan. " Idazteko oso esku trebea izan arren, errespetu ia erlijiozkoa zien Manolok
|
bai
euskarari eta bai idazkuntzari ere, eta, bere musiketarako letren faltan, ahozko tradiziora jotzen zuen (Azkue, Onaindiaren Mila euskal olerki eder, Salaberri), edo ahozko tradizioari garrantzi handia ematen zioten poetengana (Salbatore Mitxelena, Arrese Beitia). Nik material horrekin guztiarekin ikusten nuen bere etxean lanean, eta, horrela, inoiz behar bezala eskertuko ez diodan mesede bat egin zidan:
|
|
2007
|
|
|
Gutxi batzuek asko egiten dutelako ziurrenik, baina apurka apurka ari da egituratzen euskarazko komunitate sendo bat Interneten. Ez derrigorrez denak Euskal Herrian, baina
|
bai
euskararen eremuan. Eremu handi, zabal eta anitza.
|
|
2008
|
|
|
Ahal den neurrian euskarari laguntzen ahalegintzen naiz. Asko maite ditut
|
bai
euskara eta baita euskal kultura ere. Nire ametsa, beraz, euskara normalizatua egongo den Euskal Herri euskaldun bat da.
|
|
|
Transmisioa, halaber, nahiko bermatuta egon liteke gurasoetako batek euskaraz ondo hitz egin ez arren, betiere besteak ondo hitz egiten badu, eta gainera lehen hizkuntza euskara badu (A+ taldea), orduan
|
bai
euskara bera bakarrik edo gaztelaniarekin batera, izango baita bikote horien seme alaben %80k baino gehiagok (%81, 5) jasoko duten lehen hizkuntza (bakarrik %46, 9 edo gaztelaniarekin batera %34, 6). A motako gurasoen kasuan, euskararen transmisioaren ehunekoa %32, 9koa da (bakarrik %11, 6 edo gaztelaniarekin batera %21, 3).
|
|
|
–Euskal Herriaren Kulturaren oso zati garrantzitsua, oinarrizkoa, izango litzateke euskal kultura, euskaraz egiten dena?; gaztelaniaz egiten dena izango litzateke beste zati bat; irakurketa eta idazketaz kanpoko lengoaiak (arte bisualak, keinu, gorputz eta musika bidezko adierazpena?) dituena beste bat, zentzu zabalean, gure giza ondarea osatzen duten ezagutza, ondasun eta trebezia guztiak. Ez dago esan beharrik euskal kultura litzatekeela euskaldunek egindako literatura eta zinema guztia?
|
bai
euskaraz, eta bai gaztelaniaz??.
|
|
|
Hala nola, literatura edo zinema: ?
|
bai
euskaraz, eta bai gaztelaniaz egindakoa?. Horra bada gure intelektual aurrerakoiek zer opa dioten Herri Euskaldunari:
|
|
|
Euskaraz bizi dena, sarri sarri topatuko da euskalkiarekin, baldin euskaraz bizi bada, dela prentsan, dela irratian, dela, batez ere ahozkoan. Horregaz esan gura dut,
|
bai
euskara batua zein euskalkia aldaera biziak direla.
|
|
|
hartzen dutela dio kazetak(. Réveil Basque errezebitzen eta irakurtzen duten er?, RB 8, I); II garaitiaren ondoren, idazle eta kolabo ratzaile franko dituela, bai frantsesez
|
bai
euskaraz, graziaz idazten dakitenak (RB 21, III). Réveilek Joanthoren Mémorialari ostikoa eman eta Donibane Lohitzuneko Le> Vrai> eta Le> > Basque> ehortzi bide zituen.
|
|
|
Izan ere urte batzuk lehenago, diktadurak euskarari ezarritako bazterketa testuinguruan, halako hitzak hedatzeko bitarteko faltaz, zentzu gutxi izango zuen arlo horretan indarra jartzeak. Hortaz Azkueren helburuetan argi dago Akademiaren hiztegia erabilera zuzenekoa izan behar zela, bai bezeroentzat eta
|
bai
euskararentzat.
|
|
|
Garaiko testuak aipatzean orduko ortografia errespetatu dut,
|
bai
euskaraz zein erdaraz. Hala ere, euskarazko testuetan, zeinu diakritikodun kontsonanteak jasotzea lan nekeza gertatzen da, karaktere horiek ez baitaude eskura ordenagailuen ohiko teklatuetan, eta moldiztegietan ere arazoak eman ditzakete eta.
|
|
|
Kongresua giro onean garatu zen, ordura arte ezinikusi eta polemikak izan zituzten pertsonek hitzaldietan elkarri laudorio publikoak eskainiz. Hizlari guztiek aipatu zuten Akademiaren edo gisako erakunde baten beharra,
|
bai
euskara ikertzeko eta baita sustatzeko ere. Eleizalderen hitzaldien kasuan Azkueren eta Broussainen oso antzeko ideiak aurkeztu zituen:
|
|
|
Euskara hizkuntza bat da, eta ez hizkuntza asko. Hizkuntza osoarentzat ortografia bat onartua denez gero, begien bistan da ortografia bakar hori erabili behar dela bai euskalkietan, eta
|
bai
euskara batuan ere.
|
|
|
Baina lege orokor bezala honako hau hartzen du Euskaltzaindiak, oinarrizko baita, hots: Euskara hizkuntza bat dela eta ez hizkuntza asko, eta hizkuntza horretan ortografia bat bakarra behar dela,
|
bai
euskara batuan eta bai euskalkietan.
|
|
|
Ekintza gaitasunari dagokionez, ikasleen gehiengoak asmatu egin du
|
bai
euskarazko bai gaztelaniazko ariketetan. Ez, ordea, ingelesezko ariketetan.
|
|
|
Eskema formala aztergai dugularik,
|
bai
euskaraz bai gaztelaniaz, oro har, atalak beti aipatzen dira. Dena dela, ia lan guztietan falta dira ataletako batzuk, norberaren aurkezpena IDAZ 2an eta sarrera hitz edo aurkezpen tematikoak IDAZ 1 eta MINTZA 1ean, esate baterako.
|
|
|
Aditz aspektuari dagokionez, horren balio diskurtsiboa ongi erabili izana azpimarratuko genuke, ikasle batzuek asmatu baitute narrazioetako lehen planoa eta fondoa nahiz egoera inizialak aspektuaren bitartez antolatzen,
|
bai
euskaraz bai gaztelaniaz.
|
|
|
Joskera apala erabiltzen dute ikasleek
|
bai
euskaraz bai gaztelaniaz, zer esanik ez ingelesezko ariketetan. Gainera, ahozko ariketetan, MINTZA 1 eta 2an, gaztelaniaren eragina nabarmena da euskarazko ariketan eta, alderantziz, euskararen eragina gaztelaniazko ariketetan.
|
|
|
Testu apalagoak aurkitu ditugu 5 urterekin hasitakoen multzoa osatzen dutenengan,
|
bai
euskarazko eta gaztelaniazko ariketetan (joskera sinpleagoa eta akats morfologiko gehiago) bai ingelesez egindakoetan. Ingelesez akats morfologiko gehiago, testu izaera ez duten zenbait lan, berba ulergaitzak eta ortografia akats gehiago topatu ditugu 5 urterekin hasitakoen taldekideen artean.
|
|
|
Anaitasuna eta Zeruko Argia n, besteak beste. Bestalde, historia eta etnografia gaiak landu izan ditu,
|
bai
euskaraz, baita gaztelaniaz ere.
|
|
|
euskararen barneko hizkuntza bariazioa. Azken 30 urteotan, iparraldean bereziki, euskara tradizionala deitzen dugun hori, harremanetan sartu dela bai frantsesarekin
|
bai
euskara estandarrarekin, eskolaren eta komunikabideen bidez. Horrek hainbat aldaketa ekarri ditu, eta euskal hizkuntza paisaia zertan aldatu den aztertu nahi dugu; hau da, horrek zertan ukitu duen egiten den euskara, gizartearen hainbat ataletan. Inor gutxi arduratzen da Euskal Herrian hizkuntza ukimenak ekarritako hizkera berriez, eta hori ez da horrela beste tokietan.
|
|
|
Ikasleek pankarta anitz ezarri dute, Xavier Darcos Frantziako hezkuntza ministroaren eta Valerie Pecresse goi mailako hezkuntza ministroaren aurka. Pecresse abizenak hainbat errima egiteko aukera ematen du, bai frantsesez,
|
bai
euskaraz. Pecresse gare a tes fesses (Pecresses, kasu zure ipurmasailei) edo PekrEZ leloak marraztu dituzte pankartetan.
|
|
|
hizkuntza txikiak ikasteak identitatea ematen du. Bere hitzetan,[...]
|
bai
euskarak, bai katalanak badaukate hiztun gutxi dauzkaten hizkuntzen abantaila bat: hitz egiteak taldean sartzea ahalbidetzen du.
|
|
|
Joan den urtean EAEko hizkuntza politikako arduradunek Kontseiluari erabileraren ziurtagiria" kopiatu" bazioten, aurten" pixka bat es mucho" moduko sentsibilizatzeko kanpaina, Euskal Herrian zehar euskalgintzaren magalean urtero loratu izan diren haietariko beste bat (abesti eta guzti...) besterik ez zaie otu erakundeen kudeatzaileei. Aurten, aldiz, Kontseiluak"
|
bai
euskarari" aldarrikatzetik" euskaraz bai" egitera joan nahi izatekoan, EAEko hizkuntza politikako arduradunek zer proposatuko duten ikusteke daukagu... ikuskizuna ematen baitu, zoritxarrez, horrek guztiak.
|
|
2009
|
|
|
Garai hartan, euskaltzalerik famatuenek ere erdaraz idazten zituzten beren lanak:
|
bai
euskararen aldekoak, bai euskarari buruzko ikerketak ere.
|
|
|
Garai hartan, euskaltzalerik famatuenek ere erdaraz idazten zituzten beren lanak: bai euskararen aldekoak,
|
bai
euskarari buruzko ikerketak ere.
|
|
|
Ikerketa beharraren premia, hori bai, denek aitortzen dute: bai HAKOBAk,
|
bai
Euskara XXI gogoeta prozesuko Itun berritu baterantz txostenak, bai Euskal hedabideak EAEn txostenak... Izan ere, premia argia da... a)... bai edozein komunitateren arrazoi existentzialak direla medio (imajinario sinboliko propioa jorratu eta biziberritzearen garrantzia, mundu erreferentzial beregainaren estrategikotasuna)... b)... bai arrazoi pragmatikoagoak direla tarteko (ba ote dago produktuak hobetzerik ikerketa barik?
|
|
|
Izenburuak berak adierazi nahi izan du, lantzen duen gaia ez dela bakarrik hizkuntza edota euskararen gaia, zabalagoa dela, eta zerikusia duela gurasoek seme alaben eredu izatearen alderdiarekin. Liburuxka gonbite modura aurkezten zaie erabiltzaileei, gogoeta sustatzeko tresna modura, bai aita ama izatearen nolakoaz,
|
bai
euskararen erabilera handitzearen aukeraz, eta baita tresna bilduma modura, nork bere bidea aberasteko, bai pertsona mailan, bai guraso moduan.
|
|
|
Tartarian bai, bai eta bai esaten dugu. Bai jarduteari eta
|
bai
euskarari. Bai maitasunari eta libre izateari.
|
|
|
(Beharbada Gandiagak historiagaz ez du jakiten zer egin, Elizaren historiagaz, eta berdin Euskal Herriko historiarekin, ezer positiborik asmatu ezin zuelako. Historia,
|
bai
euskararen herriaren eta bai kristau fedearen desegileago begitantzen zitzaion naski, egile baino). Badakigu erlijioa edo Jainkoa berez gehiago dena, zirkunstantzia historiko batzuk edo kultura konkretu bat baino (antzinako Grezian eta Germanian ere badaude, edo Afrikan, kristautasunarekin zerikusirik ez duten erlijio polit askoak), edo politika hau eta hori baino.
|
|
|
Deskriba dezagun garaiko ingurumaria, horrek Basterretxearen baieztapena hobeto ulertzen lagunduko digu-eta. Diktadorea hil berritan, Espainiako estatuan aldaketa garaia abiatu berri zen 1976 hasiera hartan; aldaketa giro horrek, aldaketaren behar horrek, nabarmen astindu zituen hautsak
|
bai
euskarazko kazetaritzan bai kazetaritza elebidunean.
|
|
|
Hipotesi hauek betetzen ote diren ikusteko, Coleridge ren poeman eta bere euskarazko itzulpenean agertzen ziren mugimenduzko aditz guztiak aztertu eta lau aditz kategoriatan sailkatu ditugu,
|
bai
euskaraz eta bai ingelesez: Modua adierazten dutenak (esaterako walk edo ibili), Bidea adierazten dutenak (approach edo hurbildu), Jarrera adierazten dutenak (kneel edo belaunikatu) eta Neutroak (go edo joan).
|
|
|
Azkenik, beste bi kategorietako aditzak (Jarrera adierazten dutenak eta Neutroak) askoz ere urriagoak dira bi hizkuntzetan, eta kasu honetan ez dago diferentzia handirik: bai ingelesez eta
|
bai
euskaraz 9na Jarrerazko aditz aurkitu ditugu, eta Neutroak ingelesez 2 dira eta euskaraz 3.
|
|
|
Araba, Bizkai eta Gipuzkoara bizitzera iristen diren kanpotarrei bi hizkuntzatan adierazten den kultura bat duen herri batera etorri direla adierazteko sortu zen, 2005eko abenduan, Aisa programa, Azkarateren esanetan. Programaren helburua zen bai erdaraz,
|
bai
euskaraz adierazten den kultura horretara eta bi hizkuntza hauetara hurreratzeko erraztasunak ematea. Horretarako, euskaltegiek eman ohi dituzten ikastaroetara sartu aurretik, etorkinentzako girotze edo prestatze ikastaroak izateko asmoz sortu ziren Aisa programako ikastaroak, eta helburua bete dute, Azkarateren ustez.
|
|
|
Haren iritziz, auziotan guztiotan bakoitzean, aitzakia bat? eman badituzte ere, guztien atzean izaera politikoa dagoela uste du,
|
bai
euskararen aurkakoa bai Euskal Herria bere osoan ulertzen dutenen aurkakoa. –Guk uste dugu Euskal Herritik badagoela erantzun bat ematea.
|
|
|
Jakin badakigu, ordea, hizkuntzak ez direla berez normalizatzen, eta abiapuntuan desoreka dagoen lekuan oreka eraiki eta aukera berdintasuna bermatu nahi direlako suertatzen dela beharrezko hizkuntza politika. Arrazoizkoa dirudi uste izateak euskarak ofiziala eta berezko hizkuntza den lurraldeko paisaia linguistikoan presentzia orokortua eduki lukeela,
|
bai
euskarak berak prestigio soziala izan dezan eta herritarrek estimutan izan dezaten, bai euskaraz bizi nahi duten herritarrei gertukoa eta linguistikoki naturala izan dakien euskararen lurraldeko paisaia. Gainera, harreman pribatuetan ere badira zaindu beharreko hizkuntza eskubideak, arautu ahal eta arautu behar direnak, kontsumitzaileenak, esate baterako.
|
|
|
Jakin badakigu, ordea, hizkuntzak ez direla berez normalizatzen, eta abiapuntuan desoreka dagoen lekuan oreka eraiki eta aukera berdintasuna bermatu nahi direlako suertatzen dela beharrezko hizkuntza politika. Arrazoizkoa dirudi uste izateak euskarak ofiziala eta berezko hizkuntza den lurraldeko paisaia linguistikoan presentzia orokortua eduki lukeela, bai euskarak berak prestigio soziala izan dezan eta herritarrek estimutan izan dezaten,
|
bai
euskaraz bizi nahi duten herritarrei gertukoa eta linguistikoki naturala izan dakien euskararen lurraldeko paisaia. Gainera, harreman pribatuetan ere badira zaindu beharreko hizkuntza eskubideak, arautu ahal eta arautu behar direnak, kontsumitzaileenak, esate baterako.
|
|
|
Euskararekiko gogoa pizteko eta atxikimendua sendotzeko erakargarri behar dute izan
|
bai
euskarak bai euskarazko sorkuntzak eta zerbitzugintzak, baita euskararen munduek ere. Erakargarritasun hori lantzeko diskurtso berritzaile eta berritua behar da, nahitaez.
|
|
|
Euskararekiko gogoa pizteko eta atxikimendua sendotzeko erakargarri behar dute izan bai euskarak
|
bai
euskarazko sorkuntzak eta zerbitzugintzak, baita euskararen munduek ere. Erakargarritasun hori lantzeko diskurtso berritzaile eta berritua behar da, nahitaez.
|
|
|
Inork ez du eskubiderik guztiona dena norberaren interes politikoetarako baliatzeko. Guztionak baitira
|
bai
euskara bai euskararen jaiak ere.
|
|
|
Inork ez du eskubiderik guztiona dena norberaren interes politikoetarako baliatzeko. Guztionak baitira bai euskara
|
bai
euskararen jaiak ere.
|
|
|
Nahitaezkoa da bere aukera. Nolanahi ere, ofizialtasuna ofizialtasun, bermatua du gaztelania erabiltzeko eskubidea, bai Autonomia Estatutuaren bidez
|
bai
Euskararen Legeari berari esker, honek esaten baitu euskararen ofizialtasunak ez diela" batagatik edo besteagatik hartaz (euskaraz) baliatzen ez diren herritarren eskubideei kalterik ekarri behar". Kontua, beraz, oso sinplea da:
|
|
|
Beraz, argi dago hizkuntzak paper nagusia jokatu zuela euskal kantagintzan, eta hori dela eta, funtsezkoa gertatu zela nazio nortasun berriaren eraikuntzan. Hala, kantagintzaren arrakasta eztabaidaezina da,
|
bai
euskararen berpiztean bai euskara batuaren zein dialekto formen zabalkundean.
|
|
|
Beraz, argi dago hizkuntzak paper nagusia jokatu zuela euskal kantagintzan, eta hori dela eta, funtsezkoa gertatu zela nazio nortasun berriaren eraikuntzan. Hala, kantagintzaren arrakasta eztabaidaezina da, bai euskararen berpiztean
|
bai
euskara batuaren zein dialekto formen zabalkundean.
|
|
2010
|
|
|
16 urterekin gaitasun osoa euskaraz eta gaztelaniaz: Iparraldean eta Nafarroan ez bezala, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako lurraldeen osotasunean euskara da berezko hizkuntza eta
|
bai
euskara bai gaztelania dira ofizialak. Derrigorrezko Hezkuntza bukatzerakoan ikasleek bai euskaraz bai gaztelaniaz gaitasun osoa izan behar dute.
|
|
|
Iparraldean eta Nafarroan ez bezala, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako lurraldeen osotasunean euskara da berezko hizkuntza eta bai euskara bai gaztelania dira ofizialak. Derrigorrezko Hezkuntza bukatzerakoan ikasleek
|
bai
euskaraz bai gaztelaniaz gaitasun osoa izan behar dute. Honek esan nahi du gaur eguneko Europako Hizkuntzen Erreferentzi Marko Arautuan, 16 urterekin gure gazteek B2 froga gainditu behar dutela euskaraz eta gaztelaniaz.
|
|
|
Izan ere, lehen eta bigarren hezkuntzako irakaskuntzatik kanpo gutxi dira Ipar Euskal Herrian euskararen ezagutza behar duten enpleguak. Eta egoera hori unibertsitateak berak ez du aldatuko, baina
|
bai
euskararen aldeko hizkuntza politika eraginkor batek.
|
|
|
1) Alde batetik, leku berezia ematen zaio ikastolen esperientziari, zenbait berrikuntza sortu dituztela aitortuz. Bestalde, hizkuntza eredu bakoitzak (A, B, eta D) nolako egoera duten EAEn, eta nolako emaitzak lortu dituzten erakusten da, eta, aipatzen, bereziki, ereduan lortutako emaitza onak,
|
bai
euskarari dagokionean, eta baita ingelesaren jabekuntzari dagokionean ere.
|
|
|
Nolako emaitzak lortu dituzten erakusten da, eta, aipatzen, bereziki, ereduan lortutako emaitza onak,
|
bai
euskarari dagokionean, eta baita ingelesaren jabekuntzari dagokionean ere.
|
|
|
Lehen hezkuntzako ikasleek gutxienez 5 orduko eskolak izango dituzte
|
bai
euskaraz bai gaztelaniaz baita ingelesez ere.
|
|
|
–lleno de perdón mientras viva,/ lleno de gracia cuando muera? !; bere testigantza adierazteko, izan ere, poema batzuk utzi zituen,
|
bai
euskarazkoak?. Goiz eder onetan erail bear nabe?, hasten dena baino poema zirraragarriagorik?!?
|
|
|
Aldudeko medikuak esparru berriak ireki nahi zizkien
|
bai
euskarari eta bai euskaldunei ere orduko ideologia elizkoia gaindituz, baina, kontura gaitezen, bete betean jo zuen ortodoxiaren kontra: sexua eta, tabu dira; ezinbestean, erdaraz aipa zitezkeen, baina euskaraz ez, euskarak babestu egiten zuen-eta kutsatu gabeko eremu bat, non bertako biztanleak, Lotilandiako euskaldun maitagarriak, Jainkoaren lege barruan bizi baitziren, edozein eragin galgarritatik euskarak gerizatuta.
|
|
|
Administrazioak sortu izan du inoiz, eta argitaratu ere bai, EAEko eskola mundurako materialik:
|
bai
euskaraz eta bai erdaraz egin du halakorik. Ez da hori izan, ordea, administrazioaren bide nagusia euskarazko ikasmaterialen prestaera, produkzioa eta zabalkundea bultzatzeko orduan.
|
|
|
Nola irakatsi eta, batez ere, irakasbide hori nola sekuentziatu. Bereziki eskola orduetako klase emankizunei(
|
bai
euskara klaseei eta bai euskarazkoei) probetxurik hoberena nola atera, ikasleak elebidun aktibo bihurtzeko. Hainbat pauso eman dira EAEn, mende laurden honetan, hizkuntzen trataera hori hobetu nahirik.
|
|
|
Nola irakatsi eta, batez ere, irakasbide hori nola sekuentziatu. Bereziki eskola orduetako klase emankizunei (bai euskara klaseei eta
|
bai
euskarazkoei) probetxurik hoberena nola atera, ikasleak elebidun aktibo bihurtzeko. Hainbat pauso eman dira EAEn, mende laurden honetan, hizkuntzen trataera hori hobetu nahirik.
|
|
|
161 Argiak dira, alde horretatik,
|
bai
Euskararen Erabilera Normaltzeko 1982ko Oinarri Legea eta bai, bereziki, 1983ko Elebitasun dekretua eta Elebitasun agindua. Pausoz pausoko aplikazio bidea markatu zuten batak eta besteek, eta pausoz pausoko bide hori arau bihurtu da, oro har, ordutik honako ibileran.
|