|
2010
|
|
|
Gehienetan ez da, ordea, horrela jokatu: bertako irakasle taldeek berariaz sortutako (eta, gero, bertako edo estatuko argitaletxeek argitara emandako) materialez hornitu da nagusiki,
|
azken
mende laurdenean, gure eskola mundua. Euskarazko ikasmaterialgintza arautu egin du Sailak, batetik, eta diruz lagundu bestetik.
|
|
|
Aparteko eragina izan dute, hizkuntzen trataeran, unibertsitate alorreko irakasle eta ikertzaile adituek. Lan handia egin da horretan,
|
azken
mende laurdenean. Langintza hori guztia arautzen, diruz eta bestelako baliabidez osatzen, bideratzen eta, zenbaitetan, gidatzen saiatu da Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila126.
|
|
|
Zer egin da EAEko eskoletan,
|
azken
mende laurdenean, ikasleek euskaraz gehiago egin dezaten. Zer egin da, bereziki, ikasleen (eta, oro har, ikastetxearen) euskarazko jarduera orduak areagotzeko?
|
|
|
Kontuan hartzekoa da, orobat, berak eratuak dituela, eta 1994tik aurrera urterik urte aplikatzen dituela, hezkuntzako hizkuntza eskakizunen azterketak. Euskara Zerbitzuaren atal nagusietako batetik jestionatzen dira,
|
azken
mende laurdenean, hizkuntzazko gaitasun agiriak (HGA) 135 Horri guztiari, bestalde, HUISen menpeko hizkuntza eskola ofizialen langintza erantsi behar zaio. Ekintza horien berri ematen da, labur labur, hurrengo lerrootan.
|
|
|
Azken urteetan, 2000tik hona bereziki, ikastetxeek eutsi egin diote matrikula kopuruari eta, zenbaitetan, ikasle kopuruek gora egin dute zertxobait160 Ondorio nagusia, dena den, oso argia izan da: gero eta ikasle gutxiagoko irakas sistema izan da EAEkoa, oro har,
|
azken
mende laurdenean. Eragin sendoa izan du kontrakzio hertsitze horrek bestelako hainbat faktoretan.
|
|
|
ko irudiak azaltzen du hiru (edo bi) ereduek EAEko
|
azken
mende laurdenean izan duten bilakaera globala. EAEko ikastetxe guztiak (publiko+ pribatu) eta irakasmaila guztiak (DBH+ Batxilergoa+ Lanbide Heziketa) hartzen dira hor kontuan.
|
|
|
Hori bakarrik ez: euskaraz ikasteko aukera zabaldu egin da, oro har,
|
azken
mende laurdenean. Orain dela 25 urte, beren seme alabentzat euskarazko ikasbidea nahi zuen hainbat gurasok ez zuen hartarako aukerarik izan.
|
|
|
Euskarazko eskola nahi zuenak baino askozaz zabalagoa normalean. Urteen joanean, ordea, aldatu egin dira gauzak eta egungo egunean, ikasmaila eta eskualde jakinetan bereziki, zail da erdara hutsezko aukera handirik topatzea190 Hortik ezin ondoriozta daiteke, jakina, gurasoek aukera hori izan ez dutenik
|
azken
mende laurdenean eta, beraz, eskola munduan gertatu den bilakaera beren gogoz kontrakoa, goitik inposatua edo induzitua alegia, izan denik. Ez dago motibo argirik hori baieztatzeko.
|
|
|
Are gutxiago, ezer lortu ez duenik. Gauza asko lortu du eskola munduak
|
azken
mende laurdenean, lege horren babesean. Honako bi gauza hauek, besteak beste:
|
|
|
Azterketa horietariko asko, ez denak baina bai gehienak, 17 eta 25 urte arteko gazteenak dira. Dagoeneko 300.000 bat herritarrek egina du azterketa hori
|
azken
mende laurdenean eta, horietarik, 80.000 pasatxok eskuratua du EGA agiria221 Euskaldun alfabetatu horiek ez ditu eskola sistemak bakarrik sortu. Asko bai ordea.
|
|
|
Are gehiago: dibertsifikatzen ari da errepertorio hori, soildu ordez,
|
azken
mende laurdenean. Euskalkiez eta euskara batuaz gainera ez euskara batutik eta ez behialako euskalkitik edaten duen bestelako euskara modu bat ari da guztion ezpain belarrietara hedatzen, eskola munduan eta hortik kanpora.
|
|
|
Industria sektorea berritzeaz gainera zerbitzu sektorearen zabalkundea gertatu da, aski era ohargarrian,
|
azken
mende laurdenean. Batez ere alor publikoan (Jaurlaritza eta hiru Foru Aldundiak, Estatuaren Ordezkaritzak, han hemengo udalak eta erakunde autonomo publikoak zein ofizialak).
|
|
|
Eskueran ditugun datuen artean fidagarrienetakoak dira, ene ustez, urtero EGAra aurkezten diren milaka azterketarien ezaugarri horiek237 Ez ditzagun, beraz, alde batera utzi. Datu horien argitan familia bizitza (etxe giro arrunta) eta lagunarte hurbila erdaldunduz joan da, familia euskaldunetan (ez, ezinbestean, erdal elebidunetan),
|
azken
mende laurdenean. Zehazkiago esanik, euskara hutsezko jarduna galduz joan da EAEko etxe giroan eta ele bikoa zabaldu da bere ordainean238 Ondoko taulek ematen dute gertaera horren berri:
|
|
|
Lehen baino ahulagoa da gaur eguneko familia euskalduna, bere euskaltasun hori etxean eta familiartean bizirik gordetzeko eta belaunaldi berriei indar betean transmititzeko. Euskarak mendez mende bere baitan izan duen transmisio bide nagusietako bat ahuldu egin da, indartu ordez,
|
azken
mende laurdenean. Aldiz familia erdaldun edo erdalelebidun zenbaitetan goranzko joera nabari da:
|
|
|
Orduan hasitako bideari jarraipen sendoa eman zaio gero. Sekularizazioa, hori dela-eta, nabarmenkiro gailendu da
|
azken
mende laurden honetan: bai pentsaeraz, bai hitzez eta bai egitez.
|
|
|
Telebista kate bi ziren erdaraz, 1982an EEN legea onartu zenean259 Hamarnaka dira orain, eta ingelesezko edo beste atzerri hizkuntzetako hainbat aukera erantsi behar zaizkio gaztelaniazko kate eskaintza ugari horri. Internetek eta bestelako lotura bide informatikoek erabat zabaldu dute gainera,
|
azken
mende laurden honetan, harreman sare birtualen mundua. Jendeak telefonoz, telegrafoz, eskutitzez eta, pasiboki, irratiz edo liburuz gaindi zezakeen 1982an, normalean, aurrez aurreko harremanaukera fisikoa.
|
|
|
Goiko bi esparru tradizionalok baino funtsezkoago, oro har, ikuspegi demolinguistiko globaletik. Beste hiru instantzia horiek (populazioaren hazkunde moldea, lurralde antolamendua eta lan esparruaren ordenazio berria) izan dira,
|
azken
mende laurden honetan, EAEko hizkuntza politikaren parametro askoren eragile nagusiak. Beren eraginaren nagusitasuna areagotu egingo da, itxuraz, hurrengo mende laurdenean.263
|
|
|
Bada beraz ordua, Jagon sailetik jasotako enkargua kontuan izanik hezkuntza/ hizkuntza alorrean urteotan egindako bideaz eta lortutako emaitzez balio irizpenik egiteko. Ondo egin al dira gauzak, EAEko eskola munduan,
|
azken
mende laurdenean. Zertan huts egin da, eta zertan asmatu?
|
|
|
Gizartearen eskutik al doa EAEko eskola,
|
azken
mende laurdenean. Bere kontura al dabil, libre?
|
|
|
Euskaldunek euskaldunekin euskaraz (euskara hutsean edo batez ere euskaraz) jarduteko esparruak, harreman sareak eta situazio komunikatiboak ez dira
|
azken
mende laurdenean nabarmenki indartu. Izatekotan, ahuldu egin dira.
|
|
2021
|
|
|
Euskal literaturaren historialarien oinarrizko ekoizpena, erran nahi baita sorkuntza literarioa indartu da XX. mendeko
|
azken
mende laurdenean. Helduentzako literatura kopuruz gora joan da, baita ere ezagutza mailan barnean eta kanpoan, sariak, itzulpenak eta azterketa kritikoak bezalako ezaugarriak kontutan hartzen badira.
|
|
|
Zenbakiek eta kopuru gehitzeek erakutsitako alde baikorren ondotik, alde ezkorragoak ere aipatu behar dira. Euskal argitaletxek sorkuntzari guziz idekiak izan dira
|
azken
mende laurdenean, eta hala segitzen dute. Berrargitalpenek aldiz kopuru murritzak (5) osatzen dituzte.
|
|
|
Beraz, beste kulturetan pasatzen dena kondutan hartuz, erran daiteke euskal liburugintzan eta, haren baitan, euskarazko literaturan lortu dela" normalizazio" gisako zerbait
|
azken
mende laurdenean. Bilakaera hori izan da instituzioak sortu direlako, ahalbide ekonomikoak eta ingurumen soziokulturalak garatu direlako.
|
|
|
Hala holaxe egokituak izan zaizkio gure literaturen historiari," euskal literatura" objektu zientifiko bezala ez baita batere ingelez edo frantses literaturaren neurri berekoa. Arazo horietatik zenbait konpontzen ari dira, batez ere
|
azken
mende laurdenean euskal literaturaren baitan izan diren aldaketa kantitatiboak baita ere kalitatiboak direla medio. Halere, arazo historiografiko nagusi batzuk gelditzen dira.
|
|
|
Eta, beti liburu berean, XX. mendeko azken hogeita hamar urteek bederatzi sartze ezberdin badituzte, liburu osoak hogeita bat sartze dituelarik. Abantzu sartzeen erdia
|
azken
mende laurdenarentzat: aurreko historiekin konparatuz periodizazioa erabat aldatua da eta badirudi garai literarioak gero eta lasterrago iragaiten direla.
|