|
2007
|
|
|
Lerro batzuk gorago aipatu den lanean (Mart� nez de Luna, 2010) esaten genuen
|
azken
bi hamarkadetan lurruntzen joan direla, abertzaletasunaz kanpoko sektoreetan batez ere, urte batzuk lehentxeago pilpilean zeuden euskarekiko lilura eta miresmena. Hori ez ezik, hizkuntza horren aldeko jarrera eta atxikimendua zalantzan jartzen hasi direla aipatzen zen; izan ere, euskararen aldeko hizkuntza politikari kutsu politizatua, ideologikoa, eta erabilera partidista leporatu zaizkio.
|
|
2008
|
|
|
Hala ere, Konfederazio Akordioaren jatorrian zeuden kanadar frantsesek eta kanadar ingelesek osatutako bi" herrialde fundatzaileen" zati dira, eta orain 1969ko Hizkuntza Ofizialen Legean babestutako" hizkuntzagutxiengo ofizialak" dira. Hala ere," bi herrialde fundatzaile" nozioak zentzua galdu du Kanadan
|
azken
bi hamarkadetan; izan ere, immigrazioa, kultura aniztasuna eta eleaniztasuna gailendu dira Kanadako hirigune handietan. Hirigune horietan ez dago gehiengorik eta gutxiengo kultural eta etnikoak batera bizi dira eta elkarrekin harremanak izaten dituzte eguneroko bizitzan, eta ingelesa erabiltzen dute lingua franca moduan (Fleras eta Elliott, 1996).
|
|
2010
|
|
|
Maila akademikoetan gora egin ahala euskararen eskaintza txikiagoa izaten da. alde horretatik, esparru horretan unibertsitatea da euskarak estrategikoki ziurtatua lukeen arloa. unibertsitatea irakaskuntzaren ibilbidearen azken maila da, euskara hezkuntzan sartze prozesuari zentzu eta dimentsio pragmatiko osoa ematen dion goi urratsa. gurean nafarroako unibertsitate publikoak du horretan zeregin handia. nup 1987an sortu zen eta harrezkero euskararen estatusaren eztabaida publikoan protagonismo berezia izan du. nafarroako euskaldunoi prestakuntza aukera berberak ematea eta, oro har, elebitasun soziala begi onez ikusten ez dutenek nupen euskaraz ikasi ahal izateari mugak jarri nahi izan dizkiote, nahiz eta nupeko ikasleen artean gero eta euskaldun gehiago izan. azken urteotan egoerak hobera egin du hala euskarazko eskaintza akademikoan nola irakasle euskaldunen kopuruan. gerora begira, euskararako estrategikoak izanda ere horietatik at geratzeko arriskua duten esparruak merezi du aipatzea: teknologia berriak eta hedabideak, bertzeak bertze. biak funtsezkoak dira egungo (eta etorkizuneko) komunikazio bideetan euskarak bere tokia izan dezan; eta bietan da nabarmena nafarroako gobernuaren ekimen positiborik eza. hedabideei dagokienez,
|
azken
bi hamarkadetan herri ekimenak sortutako irrati eta aldizkariak ugaldu dira nafarroa osoan, Mendialdean batik bat. euskarazko telebistak ere sortu dira6 baina Foru komunitate osorako euskarazko hedabide azpiegitura publikorik ez dago eta eaeko eitb kate publikoek betetzen dute, hein handi batean, hutsune hori. azken urteotan kate pribatuak berretu dira baina batek ere ez du nafarroako ikus entzun... teknologia berriak eta hedabideak, bertzeak bertze.
|
|
|
1990ez geroztik nafarroako demografian aldaketa nabarmenak gertatu dira. hasteko, 20 urteotan nafarrak 527.318 izatetik 636.038 izatera pasatu dira (%21eko hazkundea). populazioa handitzeaz gain, gizartearen zahartze prozesua, jaiotza tasak behera egin izana eta immigrazioa dira nafar jendartearen mudantzarik eragingarrienak. izan ere, 1990etik 2010 bitartean adinekoen multzoa %65 inguru handitu da eta 15 urte bitarteko gazteena aldiz, ia laurden bat gutxitu. bertzalde, bitarte horretan Foru komunitatean bizi diren etorkinak nafarren %2 eskas izatetik %15 inguru izatera pasatu dira3 halere, atzerriko populazioak ez du banaketa homogeneorik: ...eragin dio. nafarroako biztanleen banaketari dagokionez, nafarren erdia baino gehixeago iruñerrian bizi da (eremu mistoan, batez bertze %8, 3 euskaldun), heren luzea hortik behera (eremu ez euskaldunean, %1, 9 euskaldun) eta hamarren bat eskas Mendialdean. nafar euskaldunak, hala kopuruan nola ehunekoan, Mendialdean, legez ezarritako eremu euskaldunean daude kontzentratuta (%60 euskaldun), baina
|
azken
bi hamarkadetan Mendialde euskaldunak nafarroa osoarekiko zuen pisu erlatiboa txikituz joan da. egun, 10 nafarretatik 9 eremu erdaldunetan (euskaldunak %20 baino gutxiago
|
|
2012
|
|
|
Egia da belaunaldi berrien erabilera tasak oso urruti gelditzen direla euskaraz hitz egiteko gai direnen ehunekotik. Baina ukaezina da, halaber, aldaketa positibo handia gertatu dela gazteen erabileran
|
azken
bi hamarkadetan.
|
|
|
Honako artikulu honetan, irizpide horiekin sortutako datu zaharberrituen lehen irakurketa bat egin dugu, gaur egun euskararen erabilera eremuz eremu zertan den eta azken 20 urteotako bilakaeraren nondik norakoen sintesi ikuspegia eskaintzen ahaleginduz. Bertan ikus daitekeenez, egungo egoera zein
|
azken
bi hamarkadotako joera asko aldatzen da erabilera eremuak, lurraldeak eta adin tarteak aintzat hartuta. • Hitz gakoak:
|
|
|
Datu ugarik adierazten dute bilakaera hori, nahiz eta, tamalez, ez dugun irakaskuntzan egiten den erabilerari buruzko sintesi datu alderagarririk. Edozein kasutan, datuen argitara, ukaezina dirudi eremu formal nagusietan euskararen erabilerak nabarmen egin duela aurrera
|
azken
bi hamarkadotan.
|
|
|
hiztun kopurua handitu beharra zegoen (oraindik ere badago) hasieran, eta, ondoren, hiztun horientzako erabilera guneak sortzen jarri dugu lehentasuna. Horrela lortu dugu, besteak beste, hezkuntza sistemaren bidez (nagusiki EAEn) edo euskaltegi sareari esker, euskaradunon kopurua nabarmen haztea eta,
|
azken
bi hamarkadetan, eragile askoren ekarpenari esker euskaraz eskaintzen dena (kultura, aisialdia, hedabideak, merkataritza,...) asko zabaltzea. Kopuruaren estrategia izan da.
|
|
|
16 urte edo gehiagoko 1.873.498 biztanle dago EAEn, eta haietatik 600.058 elebidunak dira, 325.967 elebidun hartzaileak eta 947.473 erdaldunak13 Hau da, gizartearen %32 elebiduna da, %16, 4 elebidun hartzailea eta %50, 6 erdalduna. Aipagarria da datu horiek
|
azken
bi hamarkadatan izan duten garapena: gaur egun, orain dela 20 urte baino 181.000 elebidun gehiago daude EAEn (%24, 1etik %32rako hazkundea gertatu da), elebidun hartzaileek ere hazkunde handia izan dute (%8, 5etik %17, 2ra), eta erdaldunak duela 20 urte baino 224.000 gutxiago dira (%59, 2etik %50, 8rako jaitsiera).
|
|
2015
|
|
|
• Euskararen erabilera ingurune euskaldunenak agortuz joan dira
|
azken
bi hamarkadetan: 1991 urtean, 34 udalerri zeuden etxean nagusiki euskara erabiltzen zuten herritarrak %90etik gora zituztenak, eta 15.369 lagun bizi ziren horietan; gaur egun ez da udalerri bakarra gelditzen bertako etxeetan euskararen erabilera %90etik gorakoa duenik.
|
|
2017
|
|
|
6 OnDORIOAK amaitzeko, beraz, esan daiteke nerabeekin egindako ikerketa honetan argi geratu dela genero rolen araberako banaketa argia dela. hori dela eta, nerabeek nesken ezaugarriak eta mutilen ezaugarriak garbi identifikatu eta ezberdintzen dituzte, eta hizkuntza praktiketan desberdintasunak nabaritzen direla ikusi ahal izan dugu. beraz, nire ustez, lekuan lekuko lanaren bidez artikulu honen hasieran planteatzen zen tesi nagusia berresten da: hizkuntza eta bere erabilerak gizartearen isla direla eta gizartea generoaren arabera antolatua dagoenez eta, norbanakoen sozializazio prozesuan" bi sexuen" araberako bereizketa egiten indar eta energia handia erabiltzen denez, horrek eragina du hizkuntzaren gizarte erabileran.
|
azken
bi hamarkadetan" euskararen erabilera" kezka iturria bihurtu da, eta, gehienetan, auzi hau planteatzerakoan nerabe eta gazteengan jarri da lupa. nire ustez, ordea, euskararen biziberritzea askoz modu zabalagoa planteatu ezean egungo egoera mantenduko da. paula kasaresi behin entzun nion bezala, haurrak etorkizuna dira baina hizkuntza kontuetan orainaldi estatiko bihurtuta geratzen dira,...
|
|
2018
|
|
|
Biztanleria osoari begira, %8 dira kasu honetan (%0, 8 BAM eremuan, %9 Lapurdiko gainerako herrietan, %28 Nafarroa Beherean eta Zuberoan). Apaltzea indartsua izan da
|
azken
bi hamarkadetan.
|
|
2019
|
|
|
Bistan da, hizkuntza biziberritzea bigarren mailan utzirik, dinamika horiek arma gisa erabili izan direla alderdi politikoen arteko lehian, batez ere XX. mendeko
|
azken
bi hamarkadetan eta XXI. mendeko lehenengoan. Gaur egun, ordea, gero eta ohikoagoa da herri mugimenduak eta erakunde publikoek elkarlanean jardutea euskararen alde.1 Alegia, euskalgintza soziala eta euskalgintza instituzionala eskutik joatea.
|
|
2021
|
|
|
Hemen, ordea,
|
azken
bi hamarkadetako joera demografikoak eta immigrazio prozesua izanen ditugu aztergai. Ez gara diagnosian sobera luzatuko; gure errealitatea hobeki ulertzeko eta bere testuinguruan kokatzeko (Nafarroan eta Euskal Herrian) oinarrizko datu batzuk emanen ditugu.
|
|
|
Beste ikerketa batzuen arabera, errusiera ezagutza dutenen kopurua handiagoa izan daiteke, erroldetan hizkuntza bakarra aipatu behar baita (Pavlenko, 2008). Errusieraz irakasten duten bigarren hezkuntzako ikastetxeen kopurua ia ez da aldatu
|
azken
bi hamarkadetan: ikasleen% 20,3 zegoen errusierazko eskoletan 2006/ 2007ko ikasturtean, eta %19, 2, 2020/ 2021ekoan8 Aipagarria da eskola horietako ikasleen eta, orokorrean, errusiera beren egunerokoan erabiltzen dutenen zati handi bat hizkuntza gutxituen hiztunak direla (Ciscel, 2008).
|
|
2022
|
|
|
96 Lege Proiektuaren inguruko gaiak ulertzeko, beharrezkoa da aurretik zegoenera jotzea, hau da, Kartara, salbuespenetara eta
|
azken
bi hamarkadetako hizkuntza autoktonoen auziaren ibilbidera. Lehenik eta behin, 1977ko Kartak aitortzen du Lehen Nazioek eta Inuitek jatorrizko hizkuntza eta kultura mantendu eta garatzeko duten eskubidea (GQ 1977:
|
|
|
Talde batzuek frantsesa eta beste batzuek ingelesa irakas hizkuntza gisa hartu izanak, Quebecen frantsesak duen lekua berresteko orduan, hizkuntza autoktonoen kasuari aurre egiteko beharra nabarmentzen du. Nahiz eta
|
azken
bi hamarkadetan herri autoktonoen hizkuntzen auziak gaurkotasuna izan, 96 Lege Proiektua aurkezteak eztabaida publikoaren erdian kokatu du; Quebeceko Gobernuak Lehen Nazioen eta Inuiten hizkuntzak aitortzeko aukera galdutzat jotzen baitu (Alain 2021). Lehen Nazioek 96 Lege Proiektuari egindako erreakzioek hezkuntzari egiten diote erreferentzia batez ere, eta, neurri txikiagoan, osasunaren sektoreari.
|