|
2001
|
|
|
Perfume gehienetan hiru multzo horiek bereizi ahal badira ere,
|
azken
berrogei urteotan beste joera edo jokabide berri bat dago boladan: perfume monolitikoa deritzona, hain zuzen ere.
|
|
|
Esker onez eta beldur gaiztoz beterik agertzen naiz hemen gure hiz  kuntzaren egoeraz, oraingoaz eta
|
azken
berrogei urteotakoaz, mintzatzeko  asmoz. Arreta apurren bat merezi luke gaiak, oraina etorkizun dugun geroaren agergarri izan daitekeen aldetik batik bat.
|
|
|
Gaur eta hemen gabiltzanok euskalgintza auzitan dagoela diogunean, ez al ditugu gogoan
|
azken
berrogei urteotako gorabeherak. Ikastolak sortu eta garatu direneange rtatu diren mila trabak ahantzi al zaizkigu?
|
|
|
Euskalgintzak duen ondare historikorik handiena bere baitan jardun duten gizon eta emakumeen lanerako gaitasun frogatua da. Eragile hori kontuan hartu gabe, euskalgintzaren
|
azken
berrogei urteotako ibilbidea nekez uler eta esplika daiteke.
|
|
2003
|
|
|
Eta bestetik,
|
azken
berrogei urteotan beste noren euskerea izan dogu hemen irakurriagoa edo, behinik behin, entzunagoa. Hizkera argia, gehiegikeria bako garbia, zuzena, arau zehatzez ondo hornidua, zentzun handiz landua eta txukuna, gure herriak egunero ahotan erabiltzen dauan berbetatik hur hurrekoa...
|
|
|
Hiru ekitalditan bana dezakegu, horrela, ibilbide hau: aurrena, abiapuntua, identifikazioa mamitu eta sendotzen den garaia, hain zuzen ere liburu honen gaia dena; hurrena, identifikazioaren garapena XIX. mendean zehar eta XX. mendearen lehen erdian, hau da, fuerismotik nazionalismora ideologiek nola sustatu eta erabili duten aberriaren eta Jainkoaren arteko uztarketa estu hori; azkenik, identifikazioaren gainbehera, edo
|
azken
berrogei urtetan areagotzen joan den sekularizazio prozesua. Ikus ditzagun, beraz, labur, hiru urratsok, hurrena abiapuntuko garai horretan bete betean murgildu ahal izateko.
|
|
|
Hurrena, sermoi berean,
|
azken
berrogei urteak gogora  tzen dira (1793ko Konbentzio Gerra, Independentziakoa, Hiru Urteko Konstituzionala eta Gerrate Karlista). Zoritxar horiek guztiak Jainkoak bidalitakoak dira herri usteldua berriztatzearren; herritarrak, ordea, sorgor diraute:
|
|
|
Gehiago da egitekoa. " Eraikuntza hori dena (euskararena bera, eta beronen gizarte berriratzea)
|
azken
berrogei urteetako lana izan da (1956..), Euskal Herriko iraganean inoiz tamaina berean egin gabea, halako ahaleginaz eta era programatuz egin gabea. 1956, ia osorik lanaren zama gizarte zibileko borondate eta baliabideek eraman zuten; azken data horretatik hona, Herri Erakundeen politika ere tartean egon da.
|
|
|
Zientzia —singularrean esan arren— jarduera askotarikoa baita, konplexua; eta giza jardueraren beste ezaugarri gehienekin lotuta dago, berdin dio sozialak eta ekonomikoak diren, edota historikoak, etikoak, psikologikoak edo literarioak. Filosofiak, mundu konplexu horretan barrena, berriro diogu, zientzi ezagutzaren ezaugarri logikoak, semantikoak, metodologikoak eta epistemologikoak hartu ditu aintzat, nahiz eta
|
azken
berrogei urteotan ikuspuntua hedatu den, gako guztiz sozialak ere barneratuz.
|
|
2004
|
|
|
Nola da posible,
|
azken
berrogei urteotan hainbeste diru eta esfortzu inbertitu ondoren, euskaraz erabat hezitako belaunaldiek beste hizkuntza batera jotzea kideen artean komunikatzeko. Lagun batek esaten dit euskarak parekotasun handia duela erlijioaren eguneko egoerarekin:
|
|
|
Zurekiko desadostasuna zehazteko:
|
azken
berrogei urte hauetan euskarak Nafarroan egin duen aldaketa ez da izan botere politikoarekiko hurbiltasunagatik, ezta gutxiago ere. Bigarrenik, horrek badu zerikusia, baina gizarte mailako beste faktore askok, ideologikoek eta sozialek, beste ondorio batera eraman gaituzte:
|
|
|
Euzkerea tik lehen erantzuna «Nabarriztarra»k (223) eman zion Arrasate ko euskaltzainari. Euskararen gainbehera gertatu dela
|
azken
berrogei urte hai etan zenbait herritan. Egia da, baina ez, haren ustez, Altubek dioen bezala eus kal idazle garbizaleen erruz, beste arrazoi batzuk ere tartekatu izan direlako baizik, batik bat hauek:
|
|
|
da euskararen hondamendia
|
azken
berrogei urte haietan gertatu zela esatea.
|
|
2005
|
|
|
Baso Enpresen Elkarte nazional Espainiarraren txosten baten arabera,
|
azken
berrogei urteotan suteek 6,4 milioi hektareari eraso egin diete, hau da, urtean ehun milioi arbola erre dira (espainiar baso azaleraren %1 inguru).
|
|
2006
|
|
|
Ustea hedatu da euskal literaturak ez duela
|
azken
berrogei urteotan gure herriangaratu den gatazka bortitza aipatu eta aipatzen, bere interes literario soilen izenean.Ordea gutxi edo aski Euskal Herriko egoera politiko latza, batzuetan miserablea, literaturalat pasatu dela erran dezakegu, Ehun metro Saizarbitoriaren nobela baizikez balitz ere adibide.
|
|
2008
|
|
|
Orain arte esandakotik ondorioztatzen da literaturaren didaktikak ahalbidetu behar duela pedagogia berritzaileen arabera, betiereikasleek ikastea literatur diskurtsoa sortzen eta jasotzen (ulertzen, interpretatzen, aplikatzen eta baloratzen). Gorago ikusi dugun moduan, Cerisy La Sallen 1969an egindako kongresuak testua kokatu zuen literatur didaktikaren erdigunean, eta ondorioz,
|
azken
berrogei urteotan irakurle gaituak hezteko beharrak markatu du proposamen pedagogikoen norabidea. Horretarako, bi helburu nagusitu dira:
|
|
|
Iluntzen ari du, eta errepidean oraindik. Halaxe pasa dugu, ia oharkabean,
|
azken
berrogei urtean hutsik dagoen aduana postua.
|
|
|
Iragarpen guztiek egoerak txarrera egingo zuela zioten; horietatik optimistenek 2050 urtean 102 milioi biztanle izango zirela zioten43. 2003 urteko jaiotza tasa milako 10,4koa zen bitartean, heriotza tasa 16,5ekoa zen. Bizi itxaropenak jaiotzean ere behera egin du,
|
azken
berrogei urteetan gertatzen ari zen prozesua bazen ere, independentziaren garaitik areagotu egin da. Horretaz gain, 1999 eta 2002 urteen artean heriotza tasa% 10 hazi zen faktore ezberdinak direla-eta:
|
|
2009
|
|
|
Txostenean jasota dagoenez,
|
azken
berrogei urteotan ETAren indarkeriak mila hildakotik gora eragin ditu, eta 16.000 inguru zauritu. Bestalde, ETAk 42.000 lagun inguru mehatxupean dituela dio txostenak.
|
|
2010
|
|
|
Bilakaera bizia izan du eskola munduak, gure artean,
|
azken
berrogei urtean. Bilakaera hori oso nabarmena izan da, bereziki, hizkuntza kontuan.
|
|
|
Bere lekua indartu eta errotu egin da goi mailako ikasketa alorrean, ikerketa munduan eta teknologian, komunikabideetan, musikan eta gainerako pop kultura masiboan, turismoan eta kontsumo produktu eta moda zerbitzu anitzetan. Aditional language edo osagarrizko hizkuntza bihurtzen ari zaigu ingelesa, Europako erdi iparraldean (Benelux-en eta, batez ere, Herbehereetan eta herrialde eskandinabvioetan)
|
azken
berrogei urtean gertatutako bilakaeraren haritik. Funtzio batzuetan ohiko, eta zenbaitetan ezinbesteko, hizkuntza bihurtzen ari da ingelesa.
|
|
|
Munduaren beste alde batzuetan ere ez ziren garai lasaiak. Urtarrilaren 4 hartan bertan inauguratu zen Estatu Batuetako ehun eta laugarren Kongresua, Bill Clinton presidentearen lehen agintaldiaren erdian; errepublikanoek gehiengoa zuten bi ganbera legegileetan
|
azken
berrogei urtean lehen aldiz. Kongresuko gehiengo berriak neurri kontserbadore zorrotzak eskatzen zituen Estatuaren tamaina murrizteko, aurrekontua gogor kontrolatzeko, laguntza zerbitzuei amaiera emateko, zergak jaisteko, eta merkatua desarautzeko.
|
|
|
Gorago ikusi dugun moduan, Cerisy La Sallen 1969an egindako kongresuak testua kokatu zuen literatur irakaskuntzaren erdigunean, eta ondorioz,
|
azken
berrogei urteotan irakurle gaituak hezteko beharrak markatu du proposamen pedagogikoen norabidea. Horretarako, bi helburu nagusitu dira:
|
|
|
Mugimendu kultural amazig berria antolatu da Marokon
|
azken
berrogei urteotan. Debeku eta errepresioa besterik ezin izan zuen eragin, harik eta 1991 urtean Charte dAgadir edo ‘Agadirko Gutuna’ sinatu zen arte, amazig komunitatearen eskubide identitario, linguistiko eta kulturalen aldeko agiria.
|
|
2011
|
|
|
Euskal soziolinguistek metodoei eta teknikei buruzko makina bat deliberamendu hartu behar izan dituzte
|
azken
berrogei urteotan.
|
|
|
hiztun elkarte larriki ahulduak ez direla gai, ama hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipenkatea indarrean mantentzeko. Izugarrizko aldaketak jasan ditu familiak europan, azken mendean. egia da aldaketa horiek azeleratu egin direla
|
azken
berrogei urteotan, gure artean inor gutxik aurreikusi zuen neurrian. egia da bikote gehienek lehengoek (antisorgailuak eta bestelako kontrakontzepzio metodoak etorri aurreko familiek) baino ondotxoz haur gutxiago izaten dugula oro har. Familia monoparentalak ugaritu dira eta, guraso biek (ez batek, normalean aitak, bakarrik) etxetik kanpora lan egiten dugu. euskaraz bizi diren familien eta auzoen, kale bizitzan euskara nagusi duten herri herrixken eta eskualdeen eta, hortik gora, gizarte bizitzan euskarazko harreman sareen babesle eta indargarri izango den diglosia behar dugu.
|
|
|
Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide kontua ez da arnasguneetarako programa berariazkoa prestatu beharra dagoen ala ez. honez gero begien bistan egon behar luke baietz, berariazko plangintza eskatzen dutela arnasguneek204 horrela da hori eta, atzera begira,
|
azken
berrogei urteotako hutsarterik handiena alor horretan egin ote delakoan nago. Bistan da, orobat, arnasguneetatik kanpora bizi garela herritar gehienak, euskal zein erdal hiztun, eta horiek guztiok ere kontuan izan behar dituela gerora begirako indarberritze saio orok. kasu horietan ere litekeena da diglosia molde ad hoc bat asmatu behar izatea.
|
|
|
Ondorengo taulan ikus daitekeenez, emigratzen duen populazioaren gorakada nabaria da mundu mailan azken urteetan, eta
|
azken
berrogei urteei begiratuta, kopuru hori bikoiztu egin da.
|
|
|
Egun batzuk geroago hotz zakarra egin zuen eta hauts tankerako elur apurra erori zen berriro Santutxun ordu erdi batean. Jendeak zioen azken hamar urteotako negurik zakarrena zela hura,
|
azken
berrogei urteotako hozberorik apalenak izan genituela. Gure etxe aldamenean eraikitzen ari ziren blokeetako beharginek, hala ere, berdin berdin ekiten zioten lanari goizero, elur zein txingor, lei beltz zein truxu, berdin berdin, behin zortziak jota su txikia egin eta jo eta ke berriro, presa baitzuten euren ugazabek, presa etxegileek, dirua lehenbailehen poltsikoratu eta (lehenbailehen baita) beste nonbait etxe gehiago eregiten hasteko.
|
|
|
Horietaz kanpo ari den euskalgintza, herritarra, ETAk beretzat esklusiboki hartzen duena da
|
azken
berrogei urtetik gora. Kolpe batez gizarte zibilari, euskalgintza sozialari legitimitatea ukatu egiten dio tesi horrek, ez soilki hor aritzea susmagarri baizik eta delitugai bihurtuz.
|
|
2012
|
|
|
Anadirreko presidentearen esanetan, elkarteak 2.050 bazkide ditu egun, eta oraindik ez dute ez diru laguntzarik ez deus jaso: «Zoritxarrez, pertsona asko hilerrira loreak eramaten aritu da
|
azken
berrogei urteetan, eta orain ikusi dute hilobia hutsik zegoela. Onartezina da hori, benetan krudela, eta psikologikoki laguntza edukitzea litzateke logikoena».
|
|
|
Lan honetan hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen herri batean
|
azken
berrogei urteotan haurrak euskaldun haztearen aldera gertatutako aldaketa aztertuko dut. prozesu horren baldintzak arakatu eta hiztun belaunaldien segida berriz uztartzea ahalbidetu duten elementuak ezagutzea dut xede. horretarako, gurean erabili ez den hizkuntza sozializazioaren gaineko teoriaz baliatuko naiz. euskararen belaunez belauneko jarraipena aztertzeko paradigma berri baten baliagarrita...
|
|
|
Irurita Baztan (Nafarroa Garaia) udalerriko hamabortz herrietako bat da, elizondorekin batera XX. mendean euskararen gizarte galerarik handiena izan duena. Iruritan
|
azken
berrogei urteotan hizkuntza sozializazioan zer aldaketa gertatu diren ikertzeko familia hartu dut azterketa unitatetzat. Familien lagina osatzeko irizpideak homogeneotasuna eta egokiera estrategikoa izan dira. homogeneotasunaren arabera, familiek baldintza hau bete dute:
|
|
|
5 OnDORiOaK. euSKaRaRen JaRRaiPenaRi HelTzeKO eKaRPen BaTzuK hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen Irurita herrian
|
azken
berrogei urteotan haurren euskarazko sozializazioa bermatzearen alde gertatutako aldaketa hizkuntza sozializazioaren paradigmatik aztertu dut eta marko teoriko baliagarria gertatu zait. Metodologia etnografikoa eta glotobiografia teknika ere egokiak eta emankorrak izan zaizkit. hizkuntza sozializazioaren paradigmak mintzairaren belaunez belauneko jarraipena gertakari holistiko eta osotzat hartzen du. hizkuntza sozializazioa prozesu dinamikoa eta baldintza soziohistorikoei lotua da, ez mekanikoa; elkarreragilea, ez norabide bakarrekoa; malgua eta denboran aldakorra, ez monolitikoa.
|
|
|
Laburpena. Artikulu honek hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen Irurita (Baztan, Nafarroa) herrian
|
azken
berrogei urteotan haurrak euskaldun haztearen aldera gertatutako aldaketa aztertu du. horretarako, egilea hizkuntza sozializazioaren gaineko teoriaz baliatu da. Sozializazio kontzeptuak gizarte erreprodukzioaren eta transmisioaren ikusmolde ohikoek ikusezin utzitako hainbat alderdiri eta horien arteko elkarreraginari erreparatzeko bide ematen du.
|
|
|
Ikuspegi POST marxista honetan, hain zuzen ere, marxismoa bera makinabat teoriarekin nahasten da
|
azken
hogeitamar berrogei urte hauetan: postestrukturalismoa, post kolonialismoa, post-modernismoa...; bidenabarzenbait giza identitate marjinal eta subjektibotasun politiko ikusezinduensorrera imajinatu, asmatu eta ospatu egiten ditu:
|
|
|
Errealitate hauek herri indigenek egindako lan, partaidetza eta sormen politikoaren fruitu dira. Eurak,
|
azken
berrogei urteetan euren estatuetako errealitate ezkutuak, ikusezin eta herritartasunik gabekoak izatetik XXI. mendeko herritar kosmopolita gorpuztera pasatu dira. Horretaz gain, asko dira Latinoamerikan euren konstituzioetan herri indigenei mota bateko edo besteko aipamenak egin dizkietenak.
|
|
|
Konplot garrantzitsuenetan hartu zuen parte, konspirazio asko akuilatu zuen, intriga korapilatsuenen giltza izan zen. Aldez edo moldez, nazioaren
|
azken
berrogei urtetako pasadizo ilun guztietan hartu zuen parte.
|
|
2013
|
|
|
–Iragana ez da oraindik Historia bihurtu gure artean (eta are gutxiago iragan hurbila,
|
azken
berrogei urte hauek alegia, eta, agian, ezta Gerra Zibiletik gaur egunera arte luzatzen den garaia ere). Halako kasuetan ez da harritzeko gizarte zientzialariak (historialariak, kasu) erantzun egokiak edo behin betikoak topatu ezinik ibiltzea eta, ondorioz, idazleak eta beste artista batzuen lanek garrantzia hartzea, arlo honetan.?
|
|
|
Gerra giro hartan, lekuak hustea erabaki zuten kolono askok. Bizpahiru hamarkada aurrerago, 1792an, Beldarrain Prudom senar emazteen seme bati, Luis Maria de Beldarraini,
|
azken
berrogei urteetan ikusitako aldaketak idazteko eskatu zion erregeordeak, Revillagigedo kondeak. Beldarrain besomotzak kriskitin suge batek koska egin eta ezkerreko besoa galdua zuentxosten luze batekin erantzun zion erregeordeari.
|
|
2014
|
|
|
Ahultze lan handia eragin dugu, guk geuk?
|
azken
berrogei urtean, gure arnasguneetan. Lehen baino zailagoa da orain esku hartze hori formulatu, adostu eta aplikatzea.
|
|
|
GAIA: Gaur, jakinarazi dizuete
|
azken
berrogei urteetan lanean aritu zareten enpresa ixtera doala. Zu, Jokin, berehala hasi zara pentsatzen nola egingo duzun aurrera; Iñaki, berriz, burumakur geratu da.
|
|
2015
|
|
|
Uste dut, hitz gutiz erran behar balitz, gerla ondoan, 1945etik aitzina sortu, azkartu zela langileentzat asurantza kutxa inportante hori, gizarte asurantza, eta laborarientzat MSA. Zehazki ez dakizkit historia guziak, baina, konprenitu dudanaz, gizarte asurantza ere urte andana batez langileek berek, langileen ordezkariek zuten eramaten, eta
|
azken
berrogei urte hauetan, bistan da, berezitu batzuk dira sail horretan sartu, eta langileen ordezkariek hain segur leku guti dute hor. Beraz, denen onetan eta elkartasunaren gune zen kutxa hori, MSAkoa bezala, gelditu da lehenik hunkiak diren horien eskutik aparte.
|
|
|
|
azken
berrogei urteak
|
|
|
Bikilaren Borrokaren gorrian Txillardegiren Euskal Herria helburu rekin batera irakurtzea komeni da, euskaldunon arteko
|
azken
berrogei urteotako politikako gorabehera, kalapita eta tirabira garrantzitsuenak zertan diren ezagutzeko, sarritan aurkari izan diren protagonista biren ikuspuntutik. Dena den, oso jarraian irakurtzea ere ez da komeni; bestela, nazioak ala klaseak, zerk behar ote duen lehentasuna, noiz eta nolatan... aurrekontu ofizialen itzultzailea baino gehiago asper zaitezke.
|
|
|
Ikastolak, alfabetatzea, euskara batua, literatura, irratia eta telebista, prentsa eta abar sortu ostean,
|
azken
berrogei urteetako berpizkundearen ondoren, ematen du euskararen aldeko mugimendua egonkortu egin dela mende honetan. Aurrerapauso handiak egin eta gero, aldakuntza baratzen ari dela ematen du, egindakoa baino gehiago dagoen arren oraindik egiteke, euskara bizitzeko hizkuntza izateko.
|
|
|
Egun haatik, departamendu bozak hortan utzirik, Korrika ere ba funtsean, eta baitugu, artetan bederen, doi bat alegeratzearen beharra, ihauteriaz ariko gira. Oroitaraziz lehenik aspaldiko ohidurak berme ospatzen dela ihauteria,
|
azken
berrogoi urte horietan ederki berpiztu dena! Bazter guziak azkarki harrotuz!
|
|
2016
|
|
|
Egia erran, ohidura kasik galdua izana da ainitz tokitan bainan
|
azken
berrogoi urte horietan berpiztua eta ez guti! Gainerat, lehen baino soka luzeagoa dauka, aise luzeagoa...
|
|
2017
|
|
|
Dibertigarria den guztia gizonezkoena da, geure bidea egiten laguntzen digun guztia gizonezkoena da. Hori ez da hainbeste aldatu
|
azken
berrogei urtean, aitzinamendu nabarmen bakarra da guk, orain, gizonak mantendu ahal ditugula. Jaten ematen duen lana traba delako gizonentzat, artistak baitira, pentsalariak, ertz askotako pertsonaiak, eta ikaragarri hauskorrak.
|
|
|
Mitxelenak zioen bezala, helburua ez baita bizirik irautea, berezko tokia izatea baizik?. Era berean, Sabino Arana Fundazioko lehendakariak agertu duenez,
|
azken
berrogei urte hauetan aurrerapauso nabariak eman ditugu, eta, bere ustez, botila ez dago erdi hutsik; botila erdi beteta dago, eta ez daukat zalantza izpirik ere, bide honetatik jarraitzen badugu, hau da, elkarlanaren bidetik jarraitzen badugu, botila, astiro bada ere, betetzen joango dela?. ADOSTASUN ZABALAKAndres Urrutia euskaltzainburuak ere irmotasunez adierazi du hizkuntza politika beharrezk... Urrutiak bat egin du mintegiaren helburuarekin:
|
|
|
Euskal feminismoak, bere osotasunean harturik eta
|
azken
berrogei urteetan egin duen ibilbideari begiratuta, aintzat hartu dituen menderakuntza faktorerik ahulenak hizkuntza, klasea eta etnia arraza lirateke, nire ustez. Euskara, feminista askoren komunikatzeko hizkuntza izanik ere, orain gutxi arte ez dugu pentsamendu feministan modu egokian txertatu.
|
|
|
Oso modernoak izan omen gara
|
azken
berrogei urteetako euskaltzale, itzultzaile eta idazleak. Ez dugu admiratu aditzarentzat ordezkorik sortu.
|
|
|
Munduko jendetsuen den Txinak
|
azken
berrogei urteetan nekazari lurren %20 galdu du, herritik hirirako emigrazioa dela kausa, eta egoera hau orokorragoa da. Herri gutxi batzuetan jakiak neurri gabe xahutzen diren bitartean, beharrezkoetara ere ez da ailegatzen herrialde askotan; azken hauetan %10etik %50era igo dira gizakiak berak eragindako goseteak, gehienak gerren ondorioz.
|
|
|
Feminismoak
|
azken
berrogei urteetan izan dituen ezaugarri eta eraldaketak hartuko ditut hizpide liburu honetan, nahiz eta aipatuko ditudan hainbat ideiak feminismoaren mugak gaindi ditzaketen{ 1}.
|
|
|
Politika berrasmatzen ari gara? galderarekin hasiko naiz,
|
azken
berrogei urteotako mugimenduaren ezaugarri nagusiak eta berauek izan dituzten eraldaketak gogoetagai. Bertan, eremu politikoan antzematen ditudan hainbat erronka aletuko ditut.
|
|
2018
|
|
|
1980 an, gainditu zuten ehun mila biztanleren ozka. Eta
|
azken
berrogoi urtetan gaitzeko emendatzea izan da egundainokotan. Alimaleko jauzia, ehun miletarik kasik lau ehun miletarat!
|
|
|
Edo itxura hori ematen zion bizar zuri gris sarriak, behintzat. Beharbada juzgu okerra egin zuen, beharbada taberna zulo hark aldatu gabe iraun zuen
|
azken
berrogei urteetan. Gizonak edalontzi bat garbitzen zuen trapuaz, neskari begirik kendu gabe.
|
|
|
Bizimodua irabazteko txistua jotzen zuen New Yorkeko Music Hall City Irratian Nicanor Zabaleta lagun zuela. Beste izen batekin Mexikon eman zituen bere bizitzako
|
azken
berrogei urteak, nekaezin jardun zuen musikagile, pianista, musika irakasle, abesbatza zuzendari eta ekimen sustatzaile gisa, eta hiri hartzaileko biztanleen maitasuna bereganatu zuen. Han dago, nork eskatu zain, artean argitara gabe dagoen egile horren musika (42 obra pianorako, 7 ganbera musikarako, 14 sinfonia, 32 piano eta ahotserako, 19 abesbatzarako, etab.). Honako hauek izan ziren Emilianaren azken hitzetako batzuk:
|
|
|
Jose Maria Jurioren lanek abiarazita
|
azken
berrogei urteetan bideratutako ikerlan historikoari esker, gero eta ezagunagoa da iruindarrek gerra zibilean zehar jasan zuten errepresioa. Ildo horretatik, gerra zibilean eta frankismoan zehar gure hirian giza eskubideak urratu izanagatik kereila bat aurkezteko udal akordioak aukera eman du gai honi berriz ere heltzeko.
|
|
|
Eta kultur prentsa ere aztertzen baldin bada, datuak oso esanguratsuak dira: hamazazpi argitalpenetatik (gehienak Iruñekoak, %76), hamahiru jaio ziren mendearen
|
azken
berrogei urteetan (Enciclopedia de Navarra, 1989, 191; Imbuluzqueta, 1993, 401).
|
|
|
Betidanik, baina bereziki
|
azken
berrogei urteetan, estu lotuta egon dira Iruñea eta Iruñerria. Gure auzoekin hiria handitu zen, eta aldi berean azkar hazi ziren Barañain, Burlata, Antsoain eta eskualdeko beste hiri batzuk, izan ere, ontzi komunikatuen gisara elkar elikatu dute Iruñeak eta Iruñerriak.
|
|
|
% 3,7 baizik ez zuten hartzen 0 urte bitarteko haurrek. Zehazki, 1997 urtea izan zen
|
azken
berrogei urteetan jaiotza tasa apalena izan zuena, 1.415 haur baizik ez baitziren jaio urte hartan. 1996an guztizko biztanleriaren% 12,9ra iristen zen 0 eta 14 urte bitarteko gazteen kopurua, aurreko hogei urteetan% 27,5era iristen zen bitartean, hau da, erdia izatera ere ez ziren iritsi 1996an.
|
|
2019
|
|
|
" Eztabaida feministek ez dituzte kasik sekula aipatzen preso dauden emazteak". Bestalde, biolentzia matxistaren parean
|
azken
berrogei urteetan egin diren" penalizaziorako eskaerek ez dute aterabiderik ekarri orain arte", haren ustez. " Feminismoaren baitan eztabaida" irekitzea beharrezkoa zaio.
|
|
|
Pauso hori ematea ezinbestekotzat jo du Solak, nahiz eta aitortu duen
|
azken
berrogei urteetan" asko" hobetu direla gauzak. Dena den, egoeraren azterketa egin dute, eta" lan izugarria" dago egiteko oraindik.
|
|
|
Herri euskarari, erdararen eragina barne, idatzizkoan jaramon gehiago egitea eskatu zuen, irakurleak erakartzearren. S. Altubek
|
azken
berrogei urteetako euskalgintzari egindako kritika ez zen oharkabean igaro eta eraso gogorrak jaso zituen. Hala ere, S. Altube uste osoko abertzalea zen eta ez zion uko egiten ideologia politikoari.
|
|
|
Guziarekin ere, gezur huts izatetik hainbat baduela esanen nuke aitorpen behartu horrek egia puskatik. Euskal herri askotan arrunt nabaria den endogamiak bai baitu horrekin zer ikusirik, eta baita inork aitortu nahi ez duen ijito kastako izatearekin ere; bai, batez ere ijito kastakoekin, hau izan baita kastarik ugariena gurean, agot judu moro eta bestelakoen aldean, eta puska haundiz gainera ugariago,
|
azken
berrogei urteotan han eta hemen ikusi eta ikasi dudanez. Horregatik diot oronoztar erruz bazela Areson.
|
|
|
Goizuetako borda batean jaio eta hezia izan, eta
|
azken
berrogei urteotan Leitzako kaletik bordariak bizi diren aldera eta larrera jotzeko joera etengabea izanik, nola ez, egun batean bordariok noiz eta nola sortuak izan ginen aztertzea bururatu zitzaidan. Zergatik?
|
|
2020
|
|
|
Hasteko,
|
azken
berrogei urtean EAEko erakunde autonomikoetan nagusi izan den EAJ/ PNVko abertzaleek autokritika egin lukete, eta aitortu, hasiera batean, frankismotik irten berri, zilegi bazen ere pentsatzea autonomiak independentziara edo behintzat autodeterminazio erreferendumera hurbil gintezkeela neuk ere pentsatu nuen hasiera batean, itsutua ez dagoenarentzat eta abertzaletasuna bost axola ez zaionarentzat... Gauden egoera larriaren bermatzaile eta zurkaizle izan dira, autonomi estatutu mugatu baten amorez, eta okerrena da bizikidetzaren aitzakian jarraitzen dutela disidentzia independentista gaitzesten eta menpekotasuna ereiten.
|
|
|
Edari energetikoak, pizza eta hanburgesak gustatzen zitzaizkion, eta telebista ikusten zegoen bitartean, naturan agertzen ez diren koloredun snackak jaten zituen. Inork ez zuen ulertzen nola ez zion oraindik bihotzekoak edo iktus batek eman, ezta berak ere,
|
azken
berrogei urtetan ez baitzuen analisi edo txekeorik egin.
|
|
|
Labriteko lursailak (Le Gruék) hiruzpalau jabe eduki izan ditu
|
azken
berrogei urteetan, eta Brocasekoak jabe bakarra eduki du ber denboran, Frantziako Jendarmeriak egindako txostenaren arabera.
|
|
2021
|
|
|
“Badakigu aipaturiko legeak hizkuntza eskubideak aitortzen dizkiela herritarrei gaineratu du Zaratek, eta eskubideok bermatzeko eginbeharrak ezartzen dizkiela EAEn egoitza duten administrazioei. Badakigu, halaber, euskararen ezagutza datuak zelan bilakatu diren
|
azken
berrogei urteotan, baina, legea indarrean dagoenetik eskaintzen digun euskarri juridikoa aintzat hartuta, galdera ugari sortzen dira, eta galdera horiei erantzuna emateko antolatu dugu mintegi hau”.
|
|
|
Baina ibilketa patartsu eta tematsu bat, euskararen bereganatzeko behar baitezpadakoak gidaturik, bere artearen sakontzeko neurrigabeko nahikariak akuilaturik, Brigitte bere biziko amodio diskretu bezain ezinbestekoaren magalean. Euskal Herriaren
|
azken
berrogei urteetako historia aberats bezain koropilatsuaren erdian sartzen gaituen ibilaldia. Idazleak zehazki izendatzen ditu bilaketa horretan gurutzatu dituen eta berarentzat garrantzitsuak izan diren eta oraindik diren presunak, asko bere adixkide bilakatuko direnak, izan artista, irakasle, politikari, auzo, hots guziak euskal herritarrak.
|
|
2022
|
|
|
adina (haur, gazte, heldu ala adinekoa); familia euskaldun ala erdalduna; emakumea ala gizona; eremu soziolinguistiko euskalduna ala erdalduna; bertakoa ala atzerritarra... Bestalde,
|
azken
berrogei urtean, faktore soziolinguistiko makro eta mikro estrukturalek ere asko aldatu dira.
|
|
|
Testuinguru horretan, lortu nahi zen euskara
|
azken
berrogei urteetan sustatu da. Hautu politikoa justiziazko gai gisa aurkeztu da, eta hala egitea aurreko mendekotasun egoeran legitimatzen zen.
|
|
|
Herbehereetako Wageningen Unibertsitateak eta AEBetako Indiana Unibertsitateak egindako ikerketa baten ondorioa harrigarria da:
|
azken
berrogei urteotan arrazionalitatea baztertzen ari gara, eta gizabanakoari emozioa ari zaio gailentzen. Eta pentsatu dut:
|
|
|
Nafarroan, frankismoaren urteetako eta trantsizio garaiko lehen urteetako tortura kasuak ikertu ziren, baina
|
azken
berrogei urteetakoak aztertzea falta zen. Nafarroako Gobernuak hutsune hori betetzeko asmoa du, eta 1979tik gaurdainoko torturak aztertzeko deialdia adjudikatu du:
|
|
|
–Dimas bizirik ote dagoen esaidazu behintzat. Zurekin harremanetan jarri al da
|
azken
berrogei urteetan?
|
|
|
Estatu federal multinazional baten ezarpena justifikatzen duen hirugarren anbizio nagusia teorialari liberalei,
|
azken
berrogei urteetako aurrerapen teorikoak ikusita, behin eta berriz errepikatu den ideia bat birplantea dezatela eskatzea da, hots, eskubide indibidualak beti gainerako kontsiderazio guztien gainetik egon behar direla defendatzen duen ideia. Labur esanda, nik uste estatu konplexuen barneko komunitate politikoak defendatzeko kapazagoak diren erakunde politikoak ezarriz ere lor daitekeela, hain zuzen ere, eskubide indibidualek aurrera egitea.
|
|
|
Bizitzaren etapak literaturaren abaroan urratu ditu, mundu imajinarioak lagundu dio mundu erreala osatzen. Bizitza erreal eta irreal paraleloak osatu ditu
|
azken
berrogei urte luze hauetan. Nola bizi izandu euskara h erbestean?
|
|
2023
|
|
|
Euskal Herriko hiru errealitateak bana bana aztertu dituzte. Arabari, Bizkaiari eta Gipuzkoari dagokienez, alde baikorra azpimarratu dute lehenik, hots,
|
azken
berrogei urteetan euskararen normalizatzean eta biziberritzean egin diren urratsen bermerik handienetakoa hezkuntza sistema izan dela. Zehazki, eskolatuak diren ikasle gehien gehienek euskararekin harremana badutela baieztatu dute.
|
|
|
Intuiziotik, pentsamendutik, imitaziotik, ekintzatik zein erreakziotik sortu izan dira, beraz, euskara elkarteak. Mugimenduaren hedapen nabarmenena joan den mendeko azken hamarkadan eta mende honetako lehen urte hauetan gertatu bazen ere,
|
azken
berrogei urtean etenik gabe sortu dira euskara elkarte berriak eta desagertu dira beraien zikloa bete dutenak ere. Euskal Herriko lurralde eta eskualde bakoitzean erritmo bat egon da eta horrek ekarri du euskara elkarteen bizi zikloak ezberdinak izatea gure lurraldeko inguru ezberdinetan (Ipar Euskal Herrian azken urteotan gertatu da erakundetze nagusia, adibidez).
|
|
|
Asko pasatu zait, eta ez zait ezer gertatu erantzun zion Telesek azken buruan, eta
|
azken
berrogei urteetako gorabeherak laburbiltzen saiatu zen.
|
|
|
Urkullu ez da ebazpenaren gaineko iritzia eman duen gobernukide bakarra izan. Kultura eta Hizkuntz Politikako sailburu Bingen Zupiriak eragile politiko eta sozialak premiatu ditu «euskararen gaineko akordioak eta adostasunak indartzera»,
|
azken
berrogei urteetan indarrean izan diren hizkuntza politiken alde.
|
|
|
Esan du hezkuntza sistemak haur asko euskaldundu dituela
|
azken
berrogei urteetan, baina gizartea aldatu egin dela, eta aldatzen segituko duela: «Egokitu egin behar dugu».
|
|
|
EAEn,
|
azken
berrogei urteetan zehar artxipelago gisa egituratzen joan da sistema hau. 1982an sortu eta ibilbide zabala bezain diferentea izan du erkidegoko lurralde bakoitzean.
|
|
|
Euskal hizkuntza sistemaren oinarri diren funtsezko arau zutabeak ez dira aldatu
|
azken
berrogei urteotan, berriki Euskararen Legearen zurruntasuna sektore jakinetan malgutu bada ere (toki administrazioaren arloan eta laster hezkuntzan ere). EAEn laurogeiko hamarkadan onartutako Euskararen Legeak (azaroaren 24ko 10/ 1982 Oinarrizko Legea, Euskararen Erabilera Normalizatzekoa) berean dirau, eta ez da sekula aldatu.2 Nafarroan, aldiz, Euskararen Legea aldatu izan da, baina soilik zonalde ez euskaldunean hezkuntza eskubideak zabaltze aldera eta udalerriak hizkuntza eremu batetik bestera banaka mugitzeko.
|
|
|
Baxe Nabarren
|
azken
berrogoi urte hautan arras galdu da uraren besta, Lapurdin eta Zuberoan biziki goizago".
|