|
2001
|
|
|
Perfume gehienetan hiru multzo horiek bereizi ahal badira ere,
|
azken
berrogei urteotan beste joera edo jokabide berri bat dago boladan: perfume monolitikoa deritzona, hain zuzen ere.
|
|
|
Esker onez eta beldur gaiztoz beterik agertzen naiz hemen gure hiz  kuntzaren egoeraz, oraingoaz eta
|
azken
berrogei urteotakoaz, mintzatzeko  asmoz. Arreta apurren bat merezi luke gaiak, oraina etorkizun dugun geroaren agergarri izan daitekeen aldetik batik bat.
|
|
|
Gaur eta hemen gabiltzanok euskalgintza auzitan dagoela diogunean, ez al ditugu gogoan
|
azken
berrogei urteotako gorabeherak. Ikastolak sortu eta garatu direneange rtatu diren mila trabak ahantzi al zaizkigu?
|
|
|
Euskalgintzak duen ondare historikorik handiena bere baitan jardun duten gizon eta emakumeen lanerako gaitasun frogatua da. Eragile hori kontuan hartu gabe, euskalgintzaren
|
azken
berrogei urteotako ibilbidea nekez uler eta esplika daiteke.
|
|
2003
|
|
|
Eta bestetik,
|
azken
berrogei urteotan beste noren euskerea izan dogu hemen irakurriagoa edo, behinik behin, entzunagoa. Hizkera argia, gehiegikeria bako garbia, zuzena, arau zehatzez ondo hornidua, zentzun handiz landua eta txukuna, gure herriak egunero ahotan erabiltzen dauan berbetatik hur hurrekoa...
|
|
|
Hiru ekitalditan bana dezakegu, horrela, ibilbide hau: aurrena, abiapuntua, identifikazioa mamitu eta sendotzen den garaia, hain zuzen ere liburu honen gaia dena; hurrena, identifikazioaren garapena XIX. mendean zehar eta XX. mendearen lehen erdian, hau da, fuerismotik nazionalismora ideologiek nola sustatu eta erabili duten aberriaren eta Jainkoaren arteko uztarketa estu hori; azkenik, identifikazioaren gainbehera, edo
|
azken
berrogei urtetan areagotzen joan den sekularizazio prozesua. Ikus ditzagun, beraz, labur, hiru urratsok, hurrena abiapuntuko garai horretan bete betean murgildu ahal izateko.
|
|
|
Hurrena, sermoi berean,
|
azken
berrogei urteak gogora  tzen dira (1793ko Konbentzio Gerra, Independentziakoa, Hiru Urteko Konstituzionala eta Gerrate Karlista). Zoritxar horiek guztiak Jainkoak bidalitakoak dira herri usteldua berriztatzearren; herritarrak, ordea, sorgor diraute:
|
|
|
Gehiago da egitekoa. " Eraikuntza hori dena (euskararena bera, eta beronen gizarte berriratzea)
|
azken
berrogei urteetako lana izan da (1956..), Euskal Herriko iraganean inoiz tamaina berean egin gabea, halako ahaleginaz eta era programatuz egin gabea. 1956, ia osorik lanaren zama gizarte zibileko borondate eta baliabideek eraman zuten; azken data horretatik hona, Herri Erakundeen politika ere tartean egon da.
|
|
|
Zientzia —singularrean esan arren— jarduera askotarikoa baita, konplexua; eta giza jardueraren beste ezaugarri gehienekin lotuta dago, berdin dio sozialak eta ekonomikoak diren, edota historikoak, etikoak, psikologikoak edo literarioak. Filosofiak, mundu konplexu horretan barrena, berriro diogu, zientzi ezagutzaren ezaugarri logikoak, semantikoak, metodologikoak eta epistemologikoak hartu ditu aintzat, nahiz eta
|
azken
berrogei urteotan ikuspuntua hedatu den, gako guztiz sozialak ere barneratuz.
|
|
2004
|
|
|
Nola da posible,
|
azken
berrogei urteotan hainbeste diru eta esfortzu inbertitu ondoren, euskaraz erabat hezitako belaunaldiek beste hizkuntza batera jotzea kideen artean komunikatzeko. Lagun batek esaten dit euskarak parekotasun handia duela erlijioaren eguneko egoerarekin:
|
|
|
Zurekiko desadostasuna zehazteko:
|
azken
berrogei urte hauetan euskarak Nafarroan egin duen aldaketa ez da izan botere politikoarekiko hurbiltasunagatik, ezta gutxiago ere. Bigarrenik, horrek badu zerikusia, baina gizarte mailako beste faktore askok, ideologikoek eta sozialek, beste ondorio batera eraman gaituzte:
|
|
|
Euzkerea tik lehen erantzuna «Nabarriztarra»k (223) eman zion Arrasate ko euskaltzainari. Euskararen gainbehera gertatu dela
|
azken
berrogei urte hai etan zenbait herritan. Egia da, baina ez, haren ustez, Altubek dioen bezala eus kal idazle garbizaleen erruz, beste arrazoi batzuk ere tartekatu izan direlako baizik, batik bat hauek:
|
|
|
da euskararen hondamendia
|
azken
berrogei urte haietan gertatu zela esatea.
|
|
2005
|
|
|
Horregatik saiatu behar da entrenamendu oro gauzak ahalik eta zuzenen egiten, inoiz lan itxurak egin gabe, partidako azken minutuan, edo berdin azken segundoan, larrutik ordainduko baituzu bestela.
|
Azken
berrogei segundo horiek hori erakutsi zuten. Entrenamenduetan izan ditugu zenbait arinkeria eta Real Madrilen aurkako azken minutuan horiek atera ziren.
|
|
|
Baso Enpresen Elkarte nazional Espainiarraren txosten baten arabera,
|
azken
berrogei urteotan suteek 6,4 milioi hektareari eraso egin diete, hau da, urtean ehun milioi arbola erre dira (espainiar baso azaleraren %1 inguru).
|
|
|
|
Azken
berrogei urteotan Bilbon bizi naiz eta harrez geroztik Bilbo da nire epizentroa. Eusebio Erkiaga, Mikel Zarate, Nikolas Alzola, Augustin Zubikarai... adiskide izan ditut.
|
|
2006
|
|
|
Ustea hedatu da euskal literaturak ez duela
|
azken
berrogei urteotan gure herriangaratu den gatazka bortitza aipatu eta aipatzen, bere interes literario soilen izenean.Ordea gutxi edo aski Euskal Herriko egoera politiko latza, batzuetan miserablea, literaturalat pasatu dela erran dezakegu, Ehun metro Saizarbitoriaren nobela baizikez balitz ere adibide.
|
|
2008
|
|
|
Orain arte esandakotik ondorioztatzen da literaturaren didaktikak ahalbidetu behar duela pedagogia berritzaileen arabera, betiereikasleek ikastea literatur diskurtsoa sortzen eta jasotzen (ulertzen, interpretatzen, aplikatzen eta baloratzen). Gorago ikusi dugun moduan, Cerisy La Sallen 1969an egindako kongresuak testua kokatu zuen literatur didaktikaren erdigunean, eta ondorioz,
|
azken
berrogei urteotan irakurle gaituak hezteko beharrak markatu du proposamen pedagogikoen norabidea. Horretarako, bi helburu nagusitu dira:
|
|
|
Iluntzen ari du, eta errepidean oraindik. Halaxe pasa dugu, ia oharkabean,
|
azken
berrogei urtean hutsik dagoen aduana postua.
|
|
|
Iragarpen guztiek egoerak txarrera egingo zuela zioten; horietatik optimistenek 2050 urtean 102 milioi biztanle izango zirela zioten43. 2003 urteko jaiotza tasa milako 10,4koa zen bitartean, heriotza tasa 16,5ekoa zen. Bizi itxaropenak jaiotzean ere behera egin du,
|
azken
berrogei urteetan gertatzen ari zen prozesua bazen ere, independentziaren garaitik areagotu egin da. Horretaz gain, 1999 eta 2002 urteen artean heriotza tasa% 10 hazi zen faktore ezberdinak direla-eta:
|
|
2009
|
|
|
Euskaltzaindiak duen altxorrik preziatuena gizarteak dion begirunea da, eta ez begirune pasiboa soilik, begirune aktiboa ere bai.
|
Azken
berrogei urte honetan euskarak izan duen eraldakuntzan, aberastean, Euskaltzaindiak izan du lidergoa, baina gizarteak gauzatu du gaur dugun euskara batua, unibertsitateetan, komunikabideetan, ikastetxeetan, herri administrazioan edo enpresetan erabiltzeko gaituta dagoena. Euskaltzaindia oso eskertuta dago gizarteak egin dion harrerarekin.
|
|
|
Horixe da Euskadin terrorismoaren biktimei erakundeek emandako arreta izeneko txostenak jasotzen duen ondorio nagusienetakoa.
|
Azken
berrogei urteotan indarkeriaren aurrean Araba, Bizkai eta Gipuzkoako erakundeek eta herritarrek izan duten jarrera aztertu du Arartekoaren txostenak. –Ongi errotutako balio demokratikoen sistemaren barruan, giza eskubideen aldeko jarrera etikoa gizartearen biztanleriaren %100era zabaltzen denean, ETA eta indarkeria oro desegingo dira?, azpimarratu du I, igo Lamarka Arartekoak, txostena aurkeztu duenean.
|
|
|
Txostenean jasota dagoenez,
|
azken
berrogei urteotan ETAren indarkeriak mila hildakotik gora eragin ditu, eta 16.000 inguru zauritu. Bestalde, ETAk 42.000 lagun inguru mehatxupean dituela dio txostenak.
|
|
2010
|
|
|
baita, gauzak okertu zirenean, suizidio saio bat egin ere, hain sentitu nintzen une batez galduta, erabateko porrot existentzialaren mende; gero, Jainkoaren graziak ezustean ukitu, eta gauetik egunerako aldaketa izan nuen, apaiz edo fraide egiteko bokazioa orduantxe errotzen zitzaidala; gero, Pagoagako Ama Birjinaren agerketei buruzko gorabeherak bizi behar izan nituen, gorakakoak gertatu zitzaizkidanak hasieran, beherakakoak bukaeran; gero, fraidegaitegian sartu? eta geroztik frantziskotar izan nauzu, berrogeita hamabost urteotan,
|
azken
berrogeiak Elorrietan.
|
|
|
Bilakaera bizia izan du eskola munduak, gure artean,
|
azken
berrogei urtean. Bilakaera hori oso nabarmena izan da, bereziki, hizkuntza kontuan.
|
|
|
Eskola maparen araberako mekanismokonplexu samarrez loturik egon liteke zonalde soziolinguistikoa de facto kontuan hartze hori. Mekanismohoriezaz gainera, jakina,
|
azken
berrogei urteko galdeketa soziologikoek eta zentso azterketa demolinguistikoek behin eta berriro azaldu duten fenomenoa kontuan hartu behar da: partez edo osoz euskaldundiren gurasoen artean zabalagoa da euskarazko eskolaren eskea, erdaldunen artean baino.
|
|
|
Bere lekua indartu eta errotu egin da goi mailako ikasketa alorrean, ikerketa munduan eta teknologian, komunikabideetan, musikan eta gainerako pop kultura masiboan, turismoan eta kontsumo produktu eta moda zerbitzu anitzetan. Aditional language edo osagarrizko hizkuntza bihurtzen ari zaigu ingelesa, Europako erdi iparraldean (Benelux-en eta, batez ere, Herbehereetan eta herrialde eskandinabvioetan)
|
azken
berrogei urtean gertatutako bilakaeraren haritik. Funtzio batzuetan ohiko, eta zenbaitetan ezinbesteko, hizkuntza bihurtzen ari da ingelesa.
|
|
|
Nire berri badakizu, eta badakizu, ondorioz, nondik nora ibili naizen: ...gero, Jainkoaren graziak ezustean ukitu, eta gauetik egunerako aldaketa izan nuen, apaiz edo fraide egiteko bokazioa orduantxe errotzen zitzaidala; gero, Pagoagako Ama Birjinaren agerketei buruzko gorabeherak bizi behar izan nituen, gorakakoak gertatu zitzaizkidanak hasieran, beherakakoak bukaeran; gero, fraidegaitegian sartu... eta geroztik frantziskotar izan nauzu, berrogeita hamabost urteotan,
|
azken
berrogeiak Elorrietan.
|
|
|
Munduaren beste alde batzuetan ere ez ziren garai lasaiak. Urtarrilaren 4 hartan bertan inauguratu zen Estatu Batuetako ehun eta laugarren Kongresua, Bill Clinton presidentearen lehen agintaldiaren erdian; errepublikanoek gehiengoa zuten bi ganbera legegileetan
|
azken
berrogei urtean lehen aldiz. Kongresuko gehiengo berriak neurri kontserbadore zorrotzak eskatzen zituen Estatuaren tamaina murrizteko, aurrekontua gogor kontrolatzeko, laguntza zerbitzuei amaiera emateko, zergak jaisteko, eta merkatua desarautzeko.
|
|
|
Gorago ikusi dugun moduan, Cerisy La Sallen 1969an egindako kongresuak testua kokatu zuen literatur irakaskuntzaren erdigunean, eta ondorioz,
|
azken
berrogei urteotan irakurle gaituak hezteko beharrak markatu du proposamen pedagogikoen norabidea. Horretarako, bi helburu nagusitu dira:
|
|
|
Mugimendu kultural amazig berria antolatu da Marokon
|
azken
berrogei urteotan. Debeku eta errepresioa besterik ezin izan zuen eragin, harik eta 1991 urtean Charte dAgadir edo ‘Agadirko Gutuna’ sinatu zen arte, amazig komunitatearen eskubide identitario, linguistiko eta kulturalen aldeko agiria.
|
|
2011
|
|
|
Euskal soziolinguistek metodoei eta teknikei buruzko makina bat deliberamendu hartu behar izan dituzte
|
azken
berrogei urteotan.
|
|
|
hiztun elkarte larriki ahulduak ez direla gai, ama hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipenkatea indarrean mantentzeko. Izugarrizko aldaketak jasan ditu familiak europan, azken mendean. egia da aldaketa horiek azeleratu egin direla
|
azken
berrogei urteotan, gure artean inor gutxik aurreikusi zuen neurrian. egia da bikote gehienek lehengoek (antisorgailuak eta bestelako kontrakontzepzio metodoak etorri aurreko familiek) baino ondotxoz haur gutxiago izaten dugula oro har. Familia monoparentalak ugaritu dira eta, guraso biek (ez batek, normalean aitak, bakarrik) etxetik kanpora lan egiten dugu. euskaraz bizi diren familien eta auzoen, kale bizitzan euskara nagusi duten herri herrixken eta eskualdeen eta, hortik gora, gizarte bizitzan euskarazko harreman sareen babesle eta indargarri izango den diglosia behar dugu.
|
|
|
Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide kontua ez da arnasguneetarako programa berariazkoa prestatu beharra dagoen ala ez. honez gero begien bistan egon behar luke baietz, berariazko plangintza eskatzen dutela arnasguneek204 horrela da hori eta, atzera begira,
|
azken
berrogei urteotako hutsarterik handiena alor horretan egin ote delakoan nago. Bistan da, orobat, arnasguneetatik kanpora bizi garela herritar gehienak, euskal zein erdal hiztun, eta horiek guztiok ere kontuan izan behar dituela gerora begirako indarberritze saio orok. kasu horietan ere litekeena da diglosia molde ad hoc bat asmatu behar izatea.
|
|
|
Maríren hitzak gogoratzen ditut;. Ezer berririk ez da hemen, Josu.
|
Azken
berrogei urteetan, berrogei aldiz etorri naiz manifa berdinera?.
|
|
|
Ondorengo taulan ikus daitekeenez, emigratzen duen populazioaren gorakada nabaria da mundu mailan azken urteetan, eta
|
azken
berrogei urteei begiratuta, kopuru hori bikoiztu egin da.
|
|
|
Egun batzuk geroago hotz zakarra egin zuen eta hauts tankerako elur apurra erori zen berriro Santutxun ordu erdi batean. Jendeak zioen azken hamar urteotako negurik zakarrena zela hura,
|
azken
berrogei urteotako hozberorik apalenak izan genituela. Gure etxe aldamenean eraikitzen ari ziren blokeetako beharginek, hala ere, berdin berdin ekiten zioten lanari goizero, elur zein txingor, lei beltz zein truxu, berdin berdin, behin zortziak jota su txikia egin eta jo eta ke berriro, presa baitzuten euren ugazabek, presa etxegileek, dirua lehenbailehen poltsikoratu eta (lehenbailehen baita) beste nonbait etxe gehiago eregiten hasteko.
|
|
|
Horietaz kanpo ari den euskalgintza, herritarra, ETAk beretzat esklusiboki hartzen duena da
|
azken
berrogei urtetik gora. Kolpe batez gizarte zibilari, euskalgintza sozialari legitimitatea ukatu egiten dio tesi horrek, ez soilki hor aritzea susmagarri baizik eta delitugai bihurtuz.
|
|
|
Egunek aurrera egin ahala, pentsatu dut bazegoela giro hartan zerbait,
|
azken
berrogei edo berrogeita hamar urteotan gertatutako bueltarik gabeko horrenbeste aldaketei zegokiena, zaratarik gabe eskaintzen ari zitzaidana. Eta une hartara gonbidatua sentitzen nintzen bezala, pentsatu nuen Imanol Larzabal, Mikel Laboa eta Ruper Ordorika ere konbidatuak zituela Beñat Achiaryk Baionako taberna zahar hartara.
|
|
2012
|
|
|
Anadirreko presidentearen esanetan, elkarteak 2.050 bazkide ditu egun, eta oraindik ez dute ez diru laguntzarik ez deus jaso: «Zoritxarrez, pertsona asko hilerrira loreak eramaten aritu da
|
azken
berrogei urteetan, eta orain ikusi dute hilobia hutsik zegoela. Onartezina da hori, benetan krudela, eta psikologikoki laguntza edukitzea litzateke logikoena».
|
|
|
Bi gertakarik azaltzen dute CiUren eserlekuen galera. Alde batetik,
|
azken
berrogei urteko krisi ekonomiko gordinenean gobernatzeak, murrizketa errezetak aplikatuz eta ongizate estatua ahulduz, bistan da higadura sortzen duela. Artur Mas berak gogorarazi du krisiaren testuinguruan hauteskundeak deitzen dituzten gobernuko alderdi gehienak, hauteskundeak galtzen dituztela, baina Katalunian ez da halakorik gertatu:
|
|
|
Lan honetan hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen herri batean
|
azken
berrogei urteotan haurrak euskaldun haztearen aldera gertatutako aldaketa aztertuko dut. prozesu horren baldintzak arakatu eta hiztun belaunaldien segida berriz uztartzea ahalbidetu duten elementuak ezagutzea dut xede. horretarako, gurean erabili ez den hizkuntza sozializazioaren gaineko teoriaz baliatuko naiz. euskararen belaunez belauneko jarraipena aztertzeko paradigma berri baten baliagarrita...
|
|
|
Irurita Baztan (Nafarroa Garaia) udalerriko hamabortz herrietako bat da, elizondorekin batera XX. mendean euskararen gizarte galerarik handiena izan duena. Iruritan
|
azken
berrogei urteotan hizkuntza sozializazioan zer aldaketa gertatu diren ikertzeko familia hartu dut azterketa unitatetzat. Familien lagina osatzeko irizpideak homogeneotasuna eta egokiera estrategikoa izan dira. homogeneotasunaren arabera, familiek baldintza hau bete dute:
|
|
|
5 OnDORiOaK. euSKaRaRen JaRRaiPenaRi HelTzeKO eKaRPen BaTzuK hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen Irurita herrian
|
azken
berrogei urteotan haurren euskarazko sozializazioa bermatzearen alde gertatutako aldaketa hizkuntza sozializazioaren paradigmatik aztertu dut eta marko teoriko baliagarria gertatu zait. Metodologia etnografikoa eta glotobiografia teknika ere egokiak eta emankorrak izan zaizkit. hizkuntza sozializazioaren paradigmak mintzairaren belaunez belauneko jarraipena gertakari holistiko eta osotzat hartzen du. hizkuntza sozializazioa prozesu dinamikoa eta baldintza soziohistorikoei lotua da, ez mekanikoa; elkarreragilea, ez norabide bakarrekoa; malgua eta denboran aldakorra, ez monolitikoa.
|
|
|
Laburpena. Artikulu honek hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen Irurita (Baztan, Nafarroa) herrian
|
azken
berrogei urteotan haurrak euskaldun haztearen aldera gertatutako aldaketa aztertu du. horretarako, egilea hizkuntza sozializazioaren gaineko teoriaz baliatu da. Sozializazio kontzeptuak gizarte erreprodukzioaren eta transmisioaren ikusmolde ohikoek ikusezin utzitako hainbat alderdiri eta horien arteko elkarreraginari erreparatzeko bide ematen du.
|
|
|
Ahots ia entzungaitzez hitz egin dio Mariak bere buruari.
|
Azken
berrogei urteotan erratzaz laztandu izan dituen parket zatiak begien aurrean ditu orain. Egur zati txikiz osatutako lauki amaiezinak kontatzen pasa du azken ordu erdia.
|
|
|
Pastoral hontzale berri agertü da.
|
Azken
berrogei urte hoietan agertü gira saldoxkot bat. Hain arte llabürraren barnen ihoiz ez zen holako idazle herrokarik piztü.
|
|
|
Ikuspegi POST marxista honetan, hain zuzen ere, marxismoa bera makinabat teoriarekin nahasten da
|
azken
hogeitamar berrogei urte hauetan: postestrukturalismoa, post kolonialismoa, post-modernismoa...; bidenabarzenbait giza identitate marjinal eta subjektibotasun politiko ikusezinduensorrera imajinatu, asmatu eta ospatu egiten ditu:
|
|
|
Errealitate hauek herri indigenek egindako lan, partaidetza eta sormen politikoaren fruitu dira. Eurak,
|
azken
berrogei urteetan euren estatuetako errealitate ezkutuak, ikusezin eta herritartasunik gabekoak izatetik XXI. mendeko herritar kosmopolita gorpuztera pasatu dira. Horretaz gain, asko dira Latinoamerikan euren konstituzioetan herri indigenei mota bateko edo besteko aipamenak egin dizkietenak.
|
|
|
Konplot garrantzitsuenetan hartu zuen parte, konspirazio asko akuilatu zuen, intriga korapilatsuenen giltza izan zen. Aldez edo moldez, nazioaren
|
azken
berrogei urtetako pasadizo ilun guztietan hartu zuen parte.
|
|
|
Edota beti bezain present izan da, ez gehiago.
|
Azken
berrogei urtean legez. Krisia, diru eskasia, irabazi juxtua, berez baitu ezaugarri euskal kulturak.
|
|
|
|
Azken
berrogoi zaku zimetak xixtu pollit batean hustu nituen bezain laster, Courtade jauna, etorri zen xanpaña botoilaren bila! Ohartu zenean botoila hutsari, orro bat bota zuen!
|
|
2013
|
|
|
Euskal soziolinguistikaren ikerkuntzaren gainean bere ikuspegia ekarri du Patxi Juaristik bere artikuluan. Denbora tarte luzeagoa hartuz —gutxi gora behera
|
azken
berrogei urtekoa— irudi antolatua eskaini nahi izan du, kanpoko eragin akademikoek aztertuz eta euskararen normalizazio prozesuan erabakigarriak direnak azpimarratuz. Esate baterako, esan daiteke euskal soziolinguistikaren ikerketan euskara gaitasunarekin lotuta daudenak edo esparru desberdinetako erabileraren ezaugarriak aztertzen dituzten lanak gailentzen direla, eta horietan eragiten duten aldagai desberdinen azterketak.
|
|
|
–Iragana ez da oraindik Historia bihurtu gure artean (eta are gutxiago iragan hurbila,
|
azken
berrogei urte hauek alegia, eta, agian, ezta Gerra Zibiletik gaur egunera arte luzatzen den garaia ere). Halako kasuetan ez da harritzeko gizarte zientzialariak (historialariak, kasu) erantzun egokiak edo behin betikoak topatu ezinik ibiltzea eta, ondorioz, idazleak eta beste artista batzuen lanek garrantzia hartzea, arlo honetan.?
|
|
|
Aukera horien arrazoi objektiboak badira eta ikertzaile guzientzat onargarriak dira, dudarik gabe.
|
Azken
berrogei urte hauetan, dena aldatu da euskal literaturaren inguruan: literaturaren baldintza estetikoak, sinbolikoak, ekonomikoak, politikoak, demografikoak, praktikoak, etab. Argitalpena eta liburuaren merkatua erabataldatu dira berrogei urtez.
|
|
|
Gerra giro hartan, lekuak hustea erabaki zuten kolono askok. Bizpahiru hamarkada aurrerago, 1792an, Beldarrain Prudom senar emazteen seme bati, Luis Maria de Beldarraini,
|
azken
berrogei urteetan ikusitako aldaketak idazteko eskatu zion erregeordeak, Revillagigedo kondeak. Beldarrain besomotzak kriskitin suge batek koska egin eta ezkerreko besoa galdua zuentxosten luze batekin erantzun zion erregeordeari.
|
|
2014
|
|
|
Ahultze lan handia eragin dugu, guk geuk?
|
azken
berrogei urtean, gure arnasguneetan. Lehen baino zailagoa da orain esku hartze hori formulatu, adostu eta aplikatzea.
|
|
|
GAIA: Gaur, jakinarazi dizuete
|
azken
berrogei urteetan lanean aritu zareten enpresa ixtera doala. Zu, Jokin, berehala hasi zara pentsatzen nola egingo duzun aurrera; Iñaki, berriz, burumakur geratu da.
|
|
|
Borroka ez da atzo goizean hasitakoa, 40 urte daramatzagu borroka honetan eta beraz mugimendu feministaren ibilbidean garaipen desberdinak izan ditugu, eta hau bada beste bat, gure memorian eta historian idatzirik geldituko dena.
|
Azken
berrogei urteetan abortatzeko eskubideari dagokionez legeak aldaera desberdinak izan ditu: 1985eko lege baldintzen legea eta egungoa, 2010ekoa epekako planteamendua biltzen duen legea.
|
|
2015
|
|
|
Uste dut, hitz gutiz erran behar balitz, gerla ondoan, 1945etik aitzina sortu, azkartu zela langileentzat asurantza kutxa inportante hori, gizarte asurantza, eta laborarientzat MSA. Zehazki ez dakizkit historia guziak, baina, konprenitu dudanaz, gizarte asurantza ere urte andana batez langileek berek, langileen ordezkariek zuten eramaten, eta
|
azken
berrogei urte hauetan, bistan da, berezitu batzuk dira sail horretan sartu, eta langileen ordezkariek hain segur leku guti dute hor. Beraz, denen onetan eta elkartasunaren gune zen kutxa hori, MSAkoa bezala, gelditu da lehenik hunkiak diren horien eskutik aparte.
|
|
|
|
Azken
berrogei urte honetan estatuaren gastu soziala izugarri murriztu da eta ongizatea erabat ahuldu, klase txiroenak gorriak pasatu beharrera heldu arte, batik bat, orain bezalako krisialdi gogorrean. Errenta birbanatzen zuten zerga aurrerakorrek atzerakada nabarmena izan dute eta aberatsak aberatsago bihurtu dira, txiroak txiroago bilakatu diren bitartean.
|
|
|
Edo benetan ez dugu nahi?
|
Azken
berrogei urteetan gauza asko aurreratu da, eremu batzuetan bereziki, beste batzuetan ez hainbeste, baina beti dago hor nahi eta ezin bat. Beste alde batetik, gauzak ondo egin izanaren emaitza ere badago, hobeto egiteko nahiarekin batera.
|
|
|
Zerbait agindu zitzaidala badakit, baina ez dut gogoan zer. Horixe gogoratu nahian pasatu ditut
|
azken
berrogei(!) gau eta berrogei egun eternal eta beldurgarri hauek, hemen sarturik, iluntasun kulunkari eta karraskatsu honetan. Etorri dira beren onera urak.
|
|
|
|
azken
berrogei urteak
|
|
|
Bikilaren Borrokaren gorrian Txillardegiren Euskal Herria helburu rekin batera irakurtzea komeni da, euskaldunon arteko
|
azken
berrogei urteotako politikako gorabehera, kalapita eta tirabira garrantzitsuenak zertan diren ezagutzeko, sarritan aurkari izan diren protagonista biren ikuspuntutik. Dena den, oso jarraian irakurtzea ere ez da komeni; bestela, nazioak ala klaseak, zerk behar ote duen lehentasuna, noiz eta nolatan... aurrekontu ofizialen itzultzailea baino gehiago asper zaitezke.
|
|
|
|
Azken
berrogei urtetan, Forward Sports, Akhtar
|
|
|
Analista batzuen iritziz, azken hamarkadetan pixkanaka eskualdearen ekonomia hazten ikusi dugun arren, desorekak eta desberdintasunak gutxitu beharrean areagotu egin dira.
|
Azken
berrogei urteotan biztanleriaren hazkundea ekonomiarena baino askoz handiagoa izan da, eta gizartearen hobekuntzarako esperantzak ez du erantzunik ezan. Petrolioz elikatutako ekonomietan izan ezik, gehiengoaren benetako erosteko ahalmena gutxitzen joan da.
|
|
|
Ikastolak, alfabetatzea, euskara batua, literatura, irratia eta telebista, prentsa eta abar sortu ostean,
|
azken
berrogei urteetako berpizkundearen ondoren, ematen du euskararen aldeko mugimendua egonkortu egin dela mende honetan. Aurrerapauso handiak egin eta gero, aldakuntza baratzen ari dela ematen du, egindakoa baino gehiago dagoen arren oraindik egiteke, euskara bizitzeko hizkuntza izateko.
|
|
|
Joanden astean
|
azkenik
berrogoi bat jende ito dira berriz ere itsaso hortan beren itsasontzia uzkailirik. Aste bat lehenago lau ehun ziren gisa berean Mediterraneo itsaso horrek bereturik!
|
|
|
Gobernuak jin eta gobernuak joan, noiz nahi entzuten da kantu bera. Egia erran, aldaketa frango bada eginik
|
azken
berrogoi bat urte horietan, bainan gauzak aitzina aldatuz nahi dute ere segitu. Oraikoan, kolegioak ditu hein bat aldatu nahi Najat Vallaud Belkacem hezkuntza minixtroak.
|
|
|
Egun haatik, departamendu bozak hortan utzirik, Korrika ere ba funtsean, eta baitugu, artetan bederen, doi bat alegeratzearen beharra, ihauteriaz ariko gira. Oroitaraziz lehenik aspaldiko ohidurak berme ospatzen dela ihauteria,
|
azken
berrogoi urte horietan ederki berpiztu dena! Bazter guziak azkarki harrotuz!
|
|
2016
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena ez dago etxe giroan, hori dela medio, lehen bezain bermaturik. h) Herritik kanpora (gero era herritik urrunago, normalean arnasgune esparrutik kanpora) egiten dute guraso berriek lan. Bigarren edo, gero eta maizago, hirugarren sektorean dihardute. i) Garraiobide (karretera, trenbide, geltoki eta aireportu) nagusietatik, orobat industrialde eta merkataritza gune aktiboenetatik, orain ere konparatiboki" urrun" daude arnasguneak baina,
|
azken
berrogei
|
|
|
|
Azken
berrogei urteotako osasun neurpide ezagunei dagokienez, ondo kontuan hartzekoak dira sei hauek: a) Quebec-eko Ethnolinguistic vitality edo bizi indar etnolinguistikoa (laburduraz BIE edo BIE EV); b) Fishmanen 1991ko GIDS edo Graded Intergenerational Disruption Scale, 2001ean eguneratua; c) Michael Krauss en 1992ko bideragarritasunedo ahuldade mailaketa; d) ahuldutako Hizkuntzen Liburu Gorriko mailaketa (1994) edo Ahuldutako Hizkuntzen Atlasekoa (1996, 2001; e) UNESCOren ad hoc aditu taldearen 2003ko Language Vitality and Endangerment eskala multzoa eta, f) Lewis eta Simons-en 2010eko Extended GIDS edo eGIDS.
|
|
|
eta ORT eta gainerako indar espainol gehienak, eskuinetik ezkerrera, baturik baitzeuden konstituzio espainolari baiezkoa emateko.
|
Azken
berrogei urteko historia gogoraraziz ekiten zion:
|
|
|
|
Azken
berrogei urteetako euskal letren bilakaerari begiratuta, batek pentsa dezake zama moralista hori galdua duela gure literaturak. (?)
|
|
|
|
Azken
berrogei urtetan, Milioika hil jendetan Egin dituzte ekialdean Amerikan ta Afrikan. Atzo hartuz Afganistan, Egun Irak, bihar Iran?
|
|
|
|
Azken
berrogei urtetan, Forward Sports, Akhtar familiaren enpresako langile kopurua asko hazi da: 50 langiletik 1.400era.
|
|
|
Musika zaharraren berpizkundeari esker, moko flautak berriz sartu dira musika talde ttipietan.
|
Azken
berrogei urteetan, etxeko musika tresna nagusi bilakatu dira eta eskoletan gero eta gehiago erabiltzen dira. Irlandako herri musikan zurezko zeharkako flautak baita 6 ziloko moko flauta bat ere, irlandar txilibitua, erabiltzen dira.
|
|
|
|
Azken
berrogei urteetan, elektronikaren garapen izigarriak aldaketa handiak sortu ditu gaurko munduko musikan. Orain arte ezezagunak ziren soinu, musika tresna, musika mota berriak eta hauen entzuteko baldintza berriak sortu dira.
|
|
|
Euskal Herriko bakea eta Euskaldunen arteko bakea nahi duteneri zabaltzen du.
|
Azken
berrogoi, berrogoita hamar urtetako gertakariek marka ainitz utzi dituzte eta marka horien puntu komunak dira sufrimenduak. Sofritzen duten jendeak ez dira bat bertzearen ganat hurbiltzeko gai.
|
|
|
Egia erran, ohidura kasik galdua izana da ainitz tokitan bainan
|
azken
berrogoi urte horietan berpiztua eta ez guti! Gainerat, lehen baino soka luzeagoa dauka, aise luzeagoa...
|
|
2017
|
|
|
Dibertigarria den guztia gizonezkoena da, geure bidea egiten laguntzen digun guztia gizonezkoena da. Hori ez da hainbeste aldatu
|
azken
berrogei urtean, aitzinamendu nabarmen bakarra da guk, orain, gizonak mantendu ahal ditugula. Jaten ematen duen lana traba delako gizonentzat, artistak baitira, pentsalariak, ertz askotako pertsonaiak, eta ikaragarri hauskorrak.
|
|
|
Eta hauek guztiak, kasu askotan, antzeman ezinak gertatzen zaizkigu denboraren poderioz. Horrelaxe gertatu da
|
azken
berrogei berrogeita hamar urteetan Etxarri Aranatzen ezaguna dugun Txiñermuno toponimoaren kasuan. Bi osagai argi ditu:
|
|
|
Mitxelenak zioen bezala, helburua ez baita bizirik irautea, berezko tokia izatea baizik?. Era berean, Sabino Arana Fundazioko lehendakariak agertu duenez,
|
azken
berrogei urte hauetan aurrerapauso nabariak eman ditugu, eta, bere ustez, botila ez dago erdi hutsik; botila erdi beteta dago, eta ez daukat zalantza izpirik ere, bide honetatik jarraitzen badugu, hau da, elkarlanaren bidetik jarraitzen badugu, botila, astiro bada ere, betetzen joango dela?. ADOSTASUN ZABALAKAndres Urrutia euskaltzainburuak ere irmotasunez adierazi du hizkuntza politika beharrezk... Urrutiak bat egin du mintegiaren helburuarekin:
|
|
|
Euskal feminismoak, bere osotasunean harturik eta
|
azken
berrogei urteetan egin duen ibilbideari begiratuta, aintzat hartu dituen menderakuntza faktorerik ahulenak hizkuntza, klasea eta etnia arraza lirateke, nire ustez. Euskara, feminista askoren komunikatzeko hizkuntza izanik ere, orain gutxi arte ez dugu pentsamendu feministan modu egokian txertatu.
|
|
|
Oso modernoak izan omen gara
|
azken
berrogei urteetako euskaltzale, itzultzaile eta idazleak. Ez dugu admiratu aditzarentzat ordezkorik sortu.
|
|
|
Munduko jendetsuen den Txinak
|
azken
berrogei urteetan nekazari lurren %20 galdu du, herritik hirirako emigrazioa dela kausa, eta egoera hau orokorragoa da. Herri gutxi batzuetan jakiak neurri gabe xahutzen diren bitartean, beharrezkoetara ere ez da ailegatzen herrialde askotan; azken hauetan %10etik %50era igo dira gizakiak berak eragindako goseteak, gehienak gerren ondorioz.
|
|
|
Feminismoak
|
azken
berrogei urteetan izan dituen ezaugarri eta eraldaketak hartuko ditut hizpide liburu honetan, nahiz eta aipatuko ditudan hainbat ideiak feminismoaren mugak gaindi ditzaketen{ 1}.
|
|
|
Politika berrasmatzen ari gara? galderarekin hasiko naiz,
|
azken
berrogei urteotako mugimenduaren ezaugarri nagusiak eta berauek izan dituzten eraldaketak gogoetagai. Bertan, eremu politikoan antzematen ditudan hainbat erronka aletuko ditut.
|
|
2018
|
|
|
1980 an, gainditu zuten ehun mila biztanleren ozka. Eta
|
azken
berrogoi urtetan gaitzeko emendatzea izan da egundainokotan. Alimaleko jauzia, ehun miletarik kasik lau ehun miletarat!
|
|
|
Euskara hola janzten dugun bitartean ez dugu erakargarri egiten, eta belaunaldi berriek nekez aurkituko dituzte arrazoiak erakargarria ikusten ez duten zerbait maitatu eta bere egiteko.
|
Azken
berrogei urte honetan aldaketa handiak gertatu dira hizkuntzaren pertzepzioarekin.
|
|
|
Edo itxura hori ematen zion bizar zuri gris sarriak, behintzat. Beharbada juzgu okerra egin zuen, beharbada taberna zulo hark aldatu gabe iraun zuen
|
azken
berrogei urteetan. Gizonak edalontzi bat garbitzen zuen trapuaz, neskari begirik kendu gabe.
|
|
|
Bizimodua irabazteko txistua jotzen zuen New Yorkeko Music Hall City Irratian Nicanor Zabaleta lagun zuela. Beste izen batekin Mexikon eman zituen bere bizitzako
|
azken
berrogei urteak, nekaezin jardun zuen musikagile, pianista, musika irakasle, abesbatza zuzendari eta ekimen sustatzaile gisa, eta hiri hartzaileko biztanleen maitasuna bereganatu zuen. Han dago, nork eskatu zain, artean argitara gabe dagoen egile horren musika (42 obra pianorako, 7 ganbera musikarako, 14 sinfonia, 32 piano eta ahotserako, 19 abesbatzarako, etab.). Honako hauek izan ziren Emilianaren azken hitzetako batzuk:
|
|
|
Jose Maria Jurioren lanek abiarazita
|
azken
berrogei urteetan bideratutako ikerlan historikoari esker, gero eta ezagunagoa da iruindarrek gerra zibilean zehar jasan zuten errepresioa. Ildo horretatik, gerra zibilean eta frankismoan zehar gure hirian giza eskubideak urratu izanagatik kereila bat aurkezteko udal akordioak aukera eman du gai honi berriz ere heltzeko.
|
|
|
Eta kultur prentsa ere aztertzen baldin bada, datuak oso esanguratsuak dira: hamazazpi argitalpenetatik (gehienak Iruñekoak, %76), hamahiru jaio ziren mendearen
|
azken
berrogei urteetan (Enciclopedia de Navarra, 1989, 191; Imbuluzqueta, 1993, 401).
|
|
|
|
Azken
berrogei urteetan (1975etik orain arte) Iruñean gertatu diren aldaketa garrantzitsuenak labur labur biltzeko asmoa du lan xume honek. Batez ere biztanleriaren eta demografiaren alorretan gertatutako aldaketak bildu nahi ditu, hein txikiagoan hiriko hirigintza garapenaren alorrean izandakoak.
|
|
|
Betidanik, baina bereziki
|
azken
berrogei urteetan, estu lotuta egon dira Iruñea eta Iruñerria. Gure auzoekin hiria handitu zen, eta aldi berean azkar hazi ziren Barañain, Burlata, Antsoain eta eskualdeko beste hiri batzuk, izan ere, ontzi komunikatuen gisara elkar elikatu dute Iruñeak eta Iruñerriak.
|
|
|
% 3,7 baizik ez zuten hartzen 0 urte bitarteko haurrek. Zehazki, 1997 urtea izan zen
|
azken
berrogei urteetan jaiotza tasa apalena izan zuena, 1.415 haur baizik ez baitziren jaio urte hartan. 1996an guztizko biztanleriaren% 12,9ra iristen zen 0 eta 14 urte bitarteko gazteen kopurua, aurreko hogei urteetan% 27,5era iristen zen bitartean, hau da, erdia izatera ere ez ziren iritsi 1996an.
|
|
|
|
Azken
berrogei urteotan alde handiarekin izan zen 1975ekoa jaiotza tasa handieneko urtea, 3.921 haur munduratu ziren urte hartan. Ordutik aurrera beherantz egingo zuen kopuru horrek, 1997an iritsi zuen mailarik apalena, 1.415 haur baizik ez baitziren jaio urte hartan, hogei urte lehenago baino 2,8 aldiz gutxiago.
|
|
|
Gaztelan zehar dabilen bidaiariak, lehen begiratuan, ezagutzen du
|
azken
berrogei mendeetan, iberiar zaharren herrian, gerlarien inbasioak eta konkistak utzi jende desberdinen nahasketa edo, hobeki errateko, hondarra. Oparo eta joria, mila iturritan aberasturik, Saavedra hilezkorraren hizkuntzak ezin hobeki itxuratzen ditu izaera nazionalaren kolore desberdinak:
|