|
2008
|
|
|
Testu, alternatiboak? asmatzen ibili ardurazko zer edo zer
|
adierazi
nahi dugunean edo jende askorengana heldu, baina aurretik, benetan behar denean, nekerik hartu ez!
|
|
|
Definizioa: ahal denik eta zehatzen, hitzak zer
|
adierazi
nahi duen.
|
|
|
Gaur egungo gazte askok euskaraz, eta oso euskara onean, gainera? egin ohi ditu eskolako zereginak, baina erosoago eta lasaiago ari dira erdaraz lagunarteko giroan, adar soinuan dihardutenean, edo barreneko sentimenak
|
adierazi
nahi dituztenean.
|
|
|
Ezer baino lehen, argibide bat. «Esatari» diodanean, hedabidearen onespenarekin eta hedabidearen izenean pantailan mintzatzen diren esatariak, aurkezleak, kazetariak eta aktoreak
|
adierazi
nahi ditut. Esatari ez denari «ikusle» esango diot.
|
|
|
Heg.> ikurraren esanahia bestelakoa da, eta bitarikoa. Batzuetan, Heg.> ikurraren bidez
|
adierazi
nahi dugu, delako hitza berria dela eta gaztelaniaz ez dakitenentzat ezin ulertuzkoa, aleazio, > esaterako?; horrelako hitz askok bikotea osatzen dute Ipar.> marka daramaten hitzekin. Heg.> ikurra duen alfonbra k Ipar.> duen tapiz ekin adibidez?. Kasu hauetan Euskaltzaindia ez da gauza izan euskaldun guztiok batu gaitzakeen forma bakar bat eskaintzeko, eta, oraingoz, horrelako bikoteekin etsi behar izan du.
|
|
|
Modu berean «horreki> utzi > ko> dut> doaien> libre> bazkoa egunkara»> (JMESB, 50) > dioenean, horrekin utzi ko dut joan dadin libre pazko egunean?
|
adierazi
nahi du.
|
|
|
10 Eta noski, no> me> mata> nadie> esanez gero, gramatika aldetik ondo legokeen arren, Ziklopeak benetan
|
adierazi
nahi zuenaren kontrakoa esango luke, eta berben arteko jokoa ezereztu. Oso antzeko hitz jokoaz baliatzen da ari da Euskal Herriko argitaldari ezagun bat ere, bere liburu dendetara erosten joatera gomendatzen duelarik, Elkar ezagutzen dugula ko esaldia eranstean.
|
|
|
205 Azkueren hiztegiaren arabera euskalzale ren gaztelaniazko ordaina vascófilo da. Beraz uler daiteke Azkuek gaztelaniaz vascófilo esatean euskaltzale
|
adierazi
nahi zuela.
|
|
|
Hasierako Arana eta Azkue ez ziren, egia esan, beren idatziek
|
adierazi
nahi duten bezain ezberdin: hizkuntz aldetik, bederen, Azkueren proposamenak aditz mailan, arras ongi elkartzen ziren Aranak helburutzat zeukan bizkaiera garbiarekin.
|
|
|
Beraz egungo euskaldunek hein batez bisigotuen odol tanta eta ohitura zantzu batzuk gordeko lituzkete, ez, jakina, funtsezkoena denik (euskara, erlijioa, odol gehiena), baina bai zertxobait. Eta pentsa liteke, Azkuek bisigotu esatean germaniar
|
adierazi
nahi zuela, ez hispaniar, artikulu hau alemanei zuzentzen baitzien, eta beraz logikoa dirudi irakurlego horri keinu germanistak eskaintzea. Izatez garaian oso tesi ohikoa zen europar herrialdeen kemena germaniar ekarpenagatik azaltzea (frankoena Frantzian, normandoena Ingalaterran, bisigotuena Espainian, etab.). Beraz bisigotuen eragintxo bat aitortzean (ziurrenik europar germaniar ekarpen gisa ulertuz, baina agian parte batez baita hispaniar ekarpen gisa ere) mito isolazionista gainditzen zen, eta euskaldunon artean dena ez zela «odol garbia» adierazten.
|
|
|
Taulako geziak zera
|
adierazi
nahi du, umeek etapetan eta adinean gora egin ahala orduan eta trinkotasun handiagoz aukera gehiago izango dutela aldaera jasoa lantzeko, batez ere eremu kurrikularrean ikastolak erabakitako neurrian eta ereduen bitartez.
|
|
2010
|
|
|
Sermoien azterketa ilokutiboari ekiteko aurre egin diegu pragmatika mota horren arazo biri: batetik, esanahiaren eraikitzearen auziari, hau da, zein harreman dagoen esandakoarekin esan denaren, eta horrek
|
adierazi
nahi duenaren artean. Jakin baitakigu hiztunak ez duela bere komunikazio asmoa modu esplizitu eta literalean kodetzen beti.
|
|
2012
|
|
|
adigai horretan, emakumeak? ere sartzen direla
|
adierazi
nahi du. Horrek, egungo irakurleari behintzat,, matxismo?,, feminismo?
|
|
|
ingurumaria (edo leku denborazko egoera), ekoizpen baldintzak, komunikazio zirkunstantziak, kontestua, kotestua, etab. dira horietako batzuk; eta baliokidetzat jo izan diren terminoek barne hartzen dituzten gertakariak autoreen arabera aldatzen dira. Komeni zaigu, bada, testuinguru hitza darabilgunean zer
|
adierazi
nahi dugun zehaztea, ulerkera horren barrenean definitzen baitugu enuntziatu parentetikoa testuinguruan kokatzeko baliabidea bezala.
|
|
|
Esatariak, ordea, argudiatzearen norabidea erabat aldatuko du, kontrako argudio indartsu bat adieraziz. Eta digresioak ere hain zuzen horixe
|
adierazi
nahi du, bizitzan (gustuko ez izan arren ere) beti daudela, bainak? (, baina?
|
|
|
Norentzakoa147 edo alokutorioa diogunean, esatariak mezua igortzean gogoan duen gizabanakoa
|
adierazi
nahi dugu, norentzat egiten duen bere mezua, alegia. Esatariak berariaz hautatzen du, buruan duen norentzako hipotetikoa da, izan ere.
|
|
|
Corpusaren analisi enpirikoarekin hasi aurretik, zehatz dezagun, bada, tesi honetan enuntziatu parentetikoa diogunean zer
|
adierazi
nahi dugun; hau da, zein den darabilgun enuntziatu parentetikoen definizio zehatza eta zein diren definiziorako kontuan izan ditugun muga irizpideak.
|
|
|
Adibidea luzea da, baina aski argigarria
|
adierazi
nahi duguna adierazteko. Sail honetan, bada, akatsak, hitzen forma desegokiak, bibliografiazko erreferentziak, etab. sartuko ditugu; azken batean, metahizkuntzazko oharrak.
|
|
|
Guk, artxikonektagailu? deizioa ematen diogunean, Fuentesekin (2000) bat eginda, juntagailu eta lokailu izateaz gain, enuntziatu parentetikoetan behintzat, beste maila bateko informazioa gehitzeko ere gai dela
|
adierazi
nahi dugu. Larringanek (1995: 78) ere aipatzen du etari, artxikonektari?
|
|
|
Izen honetaz
|
adierazi
nahi duguna da esatariak mezua igortzean gogoan duen gizabanakoa; norentzat egiten duen bere mezua, alegia. Honekin txandakatzen ditu esatariak bere zereginak.
|
|
|
Bere eskuko izate honek adierazten digu gai direla enuntziatua beren bakarrean osatzeko ere, eta enuntziatu parentetikoez dihardugunean horixe da, hain zuzen ere,
|
adierazi
nahi duguna. Beren bakarrean enuntziatua osatzen duen egituraz dihardugu, gero enuntziatu hau beste enuntziatu baten barrenean tartekatzen bada ere.
|
|
|
68 Ko erreferentziak, Fuentesi (1989) jarraituz,
|
adierazi
nahi du errealitate berari egiten diotela erreferentzia; hau da, egiturako bi osagaiak objektu bera izendatzen dutela. Ez du esan nahi, bada, esanahi bera dutenik.
|
|
2013
|
|
|
alemanen hegazkinak «arranoak» ziren bezala, frantsesenak «xoriak» ziren. Halaber, arranoak «bildotsak» harrapatzea, harrapariak biktima errugabe ahulak hiltzea zela
|
adierazi
nahi zuen.
|
|
|
Baina seinale aitortu bat, Frantziako agintariek legez onartu zutenez geroz. Are gehiago, soldaduak permisionetik gogotik itzultzen zirela ere
|
adierazi
nahi zuen Saint Pierrek, erranez ez zela egia permisionez joandako soldadu gehienak mendiz bestaldera pasatzen zirela, hala nola desertore egiten zirela. Permisionez joan ziren guztiak xingar eta piperrekin itzultzen zirela gehitu zuen, tonu baikor batekin, eta berentzat ere atxikitzeko eskatuz.
|
|
2015
|
|
|
Horrela bada, objektuak, onenak? izateak
|
adierazi
nahi du objektu horiek, antologia
|
|
2016
|
|
|
Hau da kezka nagusia. Baina pragmatikoz betea dugu Larzabal, eta frantses teatroak arrakastarik ez duela
|
adierazi
nahi duelarik, euskal teatroak dirua ere eman lezakeela dio:
|
|
|
Erran nahi baita sailkapenek askoz eta zehaztasun gehiago behar dituztela. Argi
|
adierazi
nahi dugu hemen dagoela aurkezpen sinple bat, Larzabalen antzerkien aurkezpen orokor bat, bereziki zer gairen inguruan lan egiten zuen erakusteko, horren berri emateko gisan. Horrela, hemen aurkezten ditugu hiru adar nagusi, dramak, tragediak eta komediak.
|
|
|
Aitzindari, herriko bozen kritika bat idatzi du hemen, gai oso garaikidea agertzen zaigu gaur ere, elkarrizketak gaia oso seriosa balin bada ere ongi eramanak dira. Hain zuzen, gaia seriosa baita Larzabalek
|
adierazi
nahi du aitzin solasean hori dela bidea, baina bide horretan arrisku franko daudela. Gogoeta batera eraman nahi du publikoa.
|
|
2017
|
|
|
hots, euskal dunen mintzaira maila hobekitzeko tresnak. Azken urte hauetan Euskaltzaindiak EGA tituluaren ardura ez du gehiago bere gain, baina euskarazko alfabetatzearen edo eskolatzearen bitartez lortzen diren emaitzak aztertzeko interesa baduela
|
adierazi
nahi du, ondorioz ikasleendako nola formatzaileendako zein bide ikusgai, erakargarri eta irakaspen probetxugarriko hartu behar litezkeen ondoko urteetan.
|
|
|
Hizkuntza baten ofizialtasuna ez da tabu bat izan behar, ez eta bandera, ez eta ere okaztatzaile. Hizkuntza> ofiziala> diogunean, euskara komunikatzeko bide normal gisa botere publikoek onartu behar dutela
|
adierazi
nahi dugu, izan dadin erakundeen artean ala erakundeen eta pertsona pribatuen artean, behar den baliozkotasun eta efektu juridiko osoz. Ez gutiago, ez haboro.
|
|
|
Euskaltzaindiak eskatzen du kontuan harturik izatea HELEPen eta Garapen Kontseiluan hizkuntza kalitateari buruzko erreferentziako erakundea den aldetik. Eskaera horrela
|
adierazi
nahi genuke: «Euskaltzaindia da hizkuntza kalitateari eta arauei buruzko aholku emaile ofiziala eta botere publikoek Euskaltzaindiari eskatuko dizkiote behar diren txostenak eta erabakiak.
|
|
2019
|
|
|
Euskaldunok euskaraz dugun egunkari bakarra epaile aginduz itxi izanak eta horren inguruan atxiloturiko pertsonak aspaldidanik euskara eta euskal kulturaren alde lan handia egindakoak izateak, horietako bat, Joan Mari Torrealdai euskaltzain urgazlea izanik, harriduraz bete du Euskaltzaindia, eta gertakari hauengatik bere kezka larria
|
adierazi
nahi du. orobat, Martin Ugalde jaun euskaltzain ohorezkoaren egoeragatik.
|
|
2020
|
|
|
(Kritika Literarioa Saila): 367
|
adierazi
nahi dugu. Etxamendiren traiektoria literarioaren bere berezkotasunak irauten du 1964an hasi eta bere karrera osoan.
|
|
2021
|
|
|
(Axular);[...] nahi lukete bera ikusi eta berarekin ahoz aho hitz egin, egia berari esateko, zeren zergatik hiltzen ditu haur gaixoak? (Villasante);[...] asko
|
adierazi
nahi du, gure ustez, egunkariaren hutsuneak, Leturia idazteko tankeran ez zegoela esan nahi badu noski, zeren, nork idazten du? (Txillardegi).
|
|
|
42.19.6k Behintzat diskurtso markatzaileak baditu beste bi erabilera aipagarri: harridurazko zenbait perpausetan ageri zaigunean, eta lehenik edo horrelako zerbait
|
adierazi
nahi duenean. Jakina, DM hau perpaus arrunt guztietan aurkituko dugu (adierazpen perpausetan, baldintzazkoetan, aginte perpausetan eta abar).
|
|
|
42.20.1a Sail honetan biltzen diren diskurtso markatzaileak hautakariak deitu ditugu, hiztunak hautaketa bat
|
adierazi
nahi duenean erabiltzen baititu. Jakina, hautaketa hori egiteko erabiltzen diren partikularik ezagunenak edo eta ala dira, baina horiek ez dira diskurtso markatzaileak, juntagailuak baizik, nahiz sarritan, beste juntagailuekin gertatzen den moduan, DM bezala ere ageriko zaizkigun.
|
|
|
Bikun hitzak ‘bi aldiz zerbait’
|
adierazi
nahi du, bikoitza den zerbait alegia: Bihurtzen diet beren gaiztakeria eta bekatuen sari bikuna (Duvoisin); Ezker aldeko miradore bikunean inor ez begira; ezta Xotera anderea ere, hainbestetan hantxe, kuxkuxero, ikus-min (Txillardegi); Irristatzeko pistaren aldetik kezkarik gabeko barre bat iritsi zen leiho bikunetik zehar (Morales); Baina bide bikun horretan, gora eta behera, purutasuna erdiesten da (Juan Garzia).
|
|
|
Hola sortu da berrehun ere (ber ehun). Beste batzuetan ‘bakarrik, laguntza gabe’
|
adierazi
nahi du: Eta Jainko bat ber haur, gizonei zaie honelako manifestatzen eta erakusten (Leizarraga).
|
|
|
– ‘norbait izan’
|
adierazi
nahi duela: Barneko jantzia zeinek garbiturik ez duela (Agirre); Prezio horretan bada zeinek erosia (Uztapide) eta abar;
|
|
|
Urte gehiegi iragan zaizkigu bertan goxo geundelarik (Mitxelena). ‘Ezer egin gabe, lasai, geldirik’
|
adierazi
nahi du.
|
|
|
Gaur egun gehiago erabiltzen da: Izan ere, obra honetan ez naiz behin ere edonola mintzatu, zehaztasun osoaz eta egokitasun handiz baizik (Kintana), eta zenbait esaeratan, ‘dena dela’
|
adierazi
nahi duela: Edonola dela ere, gaur ez da etorriko (Cano); Edonola den:
|
|
|
P. Arbelbide). Esanahiari dagokionez ‘gauza bera, halaber, nolanahi ere... ’
|
adierazi
nahi du. Iparraldekoa da, baina B. Mogelek ere badu adibideren bat:
|
|
|
22.4.4c Ardura ere euskaldun gehienek izen gisa erabiltzen dute, ‘erantzukizuna, kezka, interesa... ’
|
adierazi
nahi duela: Gure artean, berriz, gauza horietako ardura joan den mendean sortu zen (Mitxelena); Ez dakit, Ebroko Ur konfederazioak baitu lan horren ardura (Elizondo); Ardura berezia hartu zuen botoiak zuzen lotzen, bakoitza bere xuloan (Epaltza).
|
|
|
22.4.6b Tradizioan lekukotasun gutxi dituen ziplo adberbioak ‘bat batean’
|
adierazi
nahi du: Ziplo hilda geratu zen (Azkue).
|
|
|
22.4.6c Jagoitik eta aurrerantzean adberbioek ‘hemendik aurrera’
|
adierazi
nahi dute. Lehenbizikoa Iparraldean erabiltzen da, behe nafarreraz eta zubereraz, eta bigarrena, gaur egun hedatuagoa bada ere, batez ere bizkaierazko testuetan ageri da, baina XX. mendean gipuzkerazko idazle batzuek ere erabiltzen dute:
|
|
|
Batzuetan ohiko kausaondorio erlazioari jarraituko diote, baina beste batzuk enuntziatzearen baldintza izango dira, era oso desberdineko erlazioekin. Esan daiteke hiztunak baldintzadun egiturak erabiltzen dituenean, baldintzazko perpausaren eta ondore perpausaren artean ‘inplikazio pragmatiko’ bat badagoela
|
adierazi
nahi duela, eta protasian esaten denak bide ematen duela apodosia adierazteko; nolabait esateko, ‘pentsa ezazu p protasia, q apodosia enuntziatzeak zentzua izan dezan’.
|
|
|
Zumalakarregik Lizarrara bidaliko zintuen, egia jakitera. Bigarren adibidean, azpimarratutako perpausak ‘egia jakin izan balu’
|
adierazi
nahi du. Mendebaldean t (z) era erabili ohi da, eta ekialdean t (z) erat.
|
|
|
horrelakoetan ondore perpausean esaten denari indarra eman nahi zaio, eta enfasia emateko erabiltzen da oraineko adizkia, alegiazko aldia erabiltzean ondore perpauseko baieztapena urrun geldi bailiteke, indarra galduz. Ondore perpausean oraineko adizkia erabiliz, esaleak
|
adierazi
nahi du, baldintzazko perpausean aipatzen dena betetzen bada, bere ustez ondore perpausekoa betetzeko aukera handia edo osoa dagoela.
|
|
|
Hori horrela izanik, tzeko, tzeagatik, tzearren eta tze aldera formez mintzo garenean, hau
|
adierazi
nahi dugu: forma horiek aditzari eransten zaizkiola, bai, baina honek biltzen duen perpaus osoari dagozkiola; perpaus nominalizatuari helburua adierazten duen postposizioa erantsita eratzen dela, alegia, helburuzko perpausa:
|
|
|
Eman nahi diogun adieraren arabera, izan daiteke moduzko adberbioa (aditzaren adjuntua), edo bigarren mailako predikatua. Ederki k ikusteko era, gaitasuna, objektua (Edurne) zenbaterainoko zehaztasunez ikusten dugun, adierazten badu, aditzaren adjuntutzat hartuko dugu; baina ederki ren bidez Edurneren une bateko ezaugarri bat edo egoera bat
|
adierazi
nahi badugu (‘nola dagoen’), orduan bigarren mailako predikatua izango genuke.
|
|
|
Bestalde, izan aditza eta izenak erabiliz identifikazioa
|
adierazi
nahi badugu, bi elementuak berdindu eta egitura ekuatiboa sortuz, artikuludun adibideak erabiliko ditugu: Arazoa gurasoak dira; Donostia Gipuzkoako hiriburua da; Andoni atzo ikusi genuen mutila da; Gure irakaslea Marta da.
|
|
|
24.4.5a Aurreko ataletan aipatu den bezala, bigarren mailako predikatuek bere subjektuaren une bateko egoera adierazi ohi dute, une jakin batean —aditzak adierazten duen ekintza gauzatzen den unean— norbaitek edo zerbaitek agertzen dituen ezaugarriak, eta deskribapenezkoak direla esan ohi da. Adibidez, Poeta hura pobre hil zen esaten dugunean, heriotza iritsi zitzaionean ‘pobre’ ezaugarria zuela, ‘pobrezia egoera’ zuela,
|
adierazi
nahi dugu; edo Haur haiek pozik bizi ziren diogunean, aintzat hartzen dugun garaian pozezko egoera zela haur haien ezaugarria. Objektuari begirako bigarren mailako predikatuekin ere gauza bera gertatu ohi da.
|
|
|
Asko ikasten du, baina ez du irakasgaia gainditzen; Ez du irakasgaia gainditzen, baina asko ikasten du. Lehenengo adibidean hiztunari gehiago axola zaio azterketako emaitza ikasketa prozesua baino; nolabait esatearren, ‘asko ikasten du, eta asko ikasiz gainditu litzatekeela pentsatzen dugun arren, ikasle honen kasuan ez da betetzen, eta ez du irakasgaia gainditzen’ Bigarren adibidean, ordea, ikaslearen ahaleginean jartzen du arreta handiagoa igorleak, eta
|
adierazi
nahi du, gutxi gorabehera, ‘azterketak gainditzen ez dituenez, pentsa daiteke ez dela askorik saiatzen, baina kasu honetan, gehienetan gertatu ohi denaren aurka, ez da ez saiatzearen ondorio, ziur bainago ikasleak lan asko egiten duela’.
|
|
|
‘Balioko zerbait’
|
adierazi
nahi du batzuetan: Urte osoetan ezer denik egin gabe bizi direnak (Larramendi); Beti bezala, orain ere, buruz ezer dezaketen gizonak, gaztelarrak (Lizardi).
|
|
|
Beraren eta bere bereizten ditugun gisan, bat arrunta eta bestea bihurkaria (ikus § 13.3, § 13.8), norberaren eta norbere ere bereizten dira, baina bereizketa gehiago da formala, esanahiari dagokiona baino. Biek ‘bakoitzarena’ edo
|
adierazi
nahi dute: Poztasuna norbere barruan dago (Kirikiño); Zentzuak norbere jabetasuna galdu duenean (Etxaide); Norbera ardura bedi norbere buruaz (Villasante); Horretan bakoitzak norbere taldeko eta eskolako kontuak esango dizkizu (Mitxelena); Ez dago norbere kezka eta pentsamenduak koaderno batean idaztea bezalakorik (Cano); Norbere sinesmenei uko egitea, autokritika, jendeaurren barkamena eskatzea (O.
|
|
|
16.2.2f ‘ (Bat) bera’ edo
|
adierazi
nahi duela. Arrunta Hegoaldeko testuetan, aise gutxiago ikusten da, ordea, Iparraldekoetan:
|
|
|
16.2.4c Lehenago (§ 16.2.2g) ikusi dugu genitiboaren ondotik bat erantsirik ‘ (multzoko) norbait, zenbait’ (gutxi, hala ere)
|
adierazi
nahi duela: Adiskideren bat ere etorri zen afaltzera.
|
|
|
Bakarra izan daiteke, edo bizpahiru. Batzuk ere erabil dezakegu ingurune horrekin eta orduan ‘zenbait’
|
adierazi
nahi du (Hegoaldean erabilia): Gero deitu zituen besteren batzuk (Ubillos); Gauza handiren batzuk Jesusen kontra esan zituztelako antzean (Lardizabal); Zaparrada gogorren batzuk hartu omen dituzte (Agirre).
|
|
|
13.3.4c Autore batzuek hori forma hutsa erabili izan dute, berori
|
adierazi
nahi duela: OEHk Hori izan da eta Horrek erran du(= zu izan zara; zuk erran duzu) biltzen ditu; Berrogeita sei urte kostatu da tenplo honen egitea, eta horrek(= zuk) goratuko du hiru egunez?
|
|
|
Egiletasunaren plural gisa ere erabiltzen dugu zenbaitetan: Lan honetan
|
adierazi
nahi dugu... (nahiz lana batek bakarrik sinatu); Liburua amaitzea asko kostatu zitzaigun; Ez dugu beldurrik onartzeko...
|
|
|
Horrenbeste diru traspasoan eta holako errenta hileko (Albeniz). ‘Neurri batean’
|
adierazi
nahi duela: Zergatik horrenbeste harrotu zeure burua?
|
|
|
Jaungoikoa, egin dizut zure kontra bekatu (Etxepare). Kasu horretan dizut horrek dut
|
adierazi
nahi du. Alokutiboa ez balitz, ez litzateke arazorik bihurkaria erabiltzeko:
|
|
|
Nonbait ere (nunbait, nonbaiten, nonbaisten) euskalki eta garai guztietan erabilia da. ‘Tokiren batean’
|
adierazi
nahi du batzuetan: Horren gogoa beti nonbait dabila (Duvoisin); Bila nabil badenez, izan behar da nonbait, erretaula bat (J.
|
|
|
Aitzindari Sanatuaren sortzeari, noiz hasten baita agertzen Jesukristoren ogia (Belapeire). Tradizioan ‘noizbait’
|
adierazi
nahi duela ere aurki dezakegu: Hobe da noiz, ezen ez inoiz (Larramendi).
|
|
|
Berez izena da, baina badu beste zentzu bat ere, eta orduan partikulatzat har daiteke. ‘Dirudienez, segur aski’ edo holako zerbait
|
adierazi
nahi du: Gauza sakona bide da, izan/ itsaso hondargabea (Lazarraga).
|
|
|
Aditz batekin, ‘neurri batean’
|
adierazi
nahi duela: Ezen, baldin are gehiago zerbait loriatu nahi banaiz gure puisantzaz, ez naiz ahalketuren (Leizarraga); Galdu dut zerbait neure pazientzia (Mogel); Ona da haurrak, zerbait gogortuak edo haziak direnean ekartzea Elizara (Agirre Asteasukoa); Arintzen ziren zerbait haren neke eta nahigabe handiak (Mendiburu); Ikasia zuen honek, zerbait bederen, klarinetea jotzen (Larre).
|
|
|
Horietan ere(+ perts.)/ (perts.) bereizketa baliagarri gertatzen da, neurri batean bederen. Nor edo nor horrek norbait
|
adierazi
nahi du: Beti bada nor edo nor irakurtzen duena; Ate joka sumatu genuen nor edo nor.
|
|
|
13.10.7.4c Izen baten edo aditz baten ezkerrean (orduan ‘edozer gauza’
|
adierazi
nahi du): Opor sainduetan gaudelako, eta opor sainduetan, itxuraz, zernahi diru xahutzea libro delako (Epaltza); Zeren eta ene desohoreak, ni hain ezaguna naizen aldetik, eskandalua ekar liezaioke zernahi jenderi (Xarriton); Nornahik zernahi obra zezakeen lurraldea (Borda); Erotu ginen biak orduan, eta zernahi erran genion zaintzaileari (Bidart).
|
|
|
13.10.7.4d ‘Asko, izugarri’
|
adierazi
nahi du batzuetan: Zernahi sufrituz desmozkortzen ari nintzen bitartean...
|
|
|
Nork ere utziko baitu enegatik[...] aitarik edo amarik errezibituko du[...] ehun gehiago (itzultzen du Axularrek). Horrek enegatik aita edo ama uzten duenak
|
adierazi
nahi du. Gauza bera zer ere rekin:
|
|
|
– Badaezpada
|
adierazi
nahi duela: Eta orduan gauza asko erakutsi behar zaizkio, zer gerta ere; gauzak nola diren eta zergatik (Segurola); Betidanik, zer gerta ere, lau intxaur eskura nahiago, urrutiko hamalauak baino (Epaltza); Zer gerta ere giltzatua zukeen polizi pistola bat zeraman eskuetan (Borda); Urratsak labur eta zuhur beraz, zer gerta ere (Aintziart).
|
|
|
– Zer nola, galde perpausetan, nola
|
adierazi
nahi duela: Aita isileko arrantzan edo ehizan aritutakoa zen inoiz, eta Charliek bazekien zer nola moldatu (Larrañaga); Hasitako gertakizuna zer nola amaituko itxaron gabe, beren bideari jarraitu zioten (Ezkiaga); Zuk, apeza izanez, badakikezu zer nola egin egunero, fededun eta ere sinesgabeen erdian izanez eta ibiliz (Aintziart).
|
|
|
14.8c Batzuetan, ordea, alderantziz gertatzen da: adin gara edo adinak gara diogunean adin bera dugula, adin berekoak garela,
|
adierazi
nahi dugu. Kasu honetan izena erabiltzen dugu adjektibo bezala.
|
|
|
Ez dute denek maila mota bera adierazten, jakina. Batzuetan goi maila
|
adierazi
nahi dugu, beste batzuetan nahikotasuna edo konparazioa, eta ezeztapena ere zenbait kasutan. Horretarako erabiltzen ditugu adberbioak.
|
|
|
4 Ohart gaitezen perpausak juntatzen ditugunean baina aurkaritzako juntagailu" faltsua" ere erabiltzen dugula zenbaitetan, besterik gabe eta
|
adierazi
nahi duela: Patxi etxean gelditu da baina Miren zinemara joan da.
|
|
|
Ez da kontua bigarrena (Auto berria erosi du gazte horrek), adibidez, ezin dela erabili, arazorik gabe erabiltzen ahal baita. Badirudi, ordea, bigarren hurrenkera horretan zerbait bereziagoa
|
adierazi
nahi dugula, zerbait markatuagoa. Ez gara zerbait neutroa kontatzen ari (zer gertatu da gaur?), baizik galdera bereziago bati erantzuten (zer erosi du gazte horrek?).
|
|
|
Txakurra etorri da; Esan duena entzun dugu. Kontura gaitezen, zer
|
adierazi
nahi dugun argi uzteko, ez dela hori gertatzen gaztelaniaz, adibidez: Ha venido el perro; Hemos oído lo que ha dicho.
|
|
|
Nolanahi ere, mintzagai aurreratu terminoa erabiltzeak ez du esan nahi ikuspegi baten edo bestearen aldeko jarrera hartzen dugunik. Perpausaren aurreko gunean, periferian, ematen dugula
|
adierazi
nahi dugu, besterik gabe.
|
|
|
Hala ere," lehenbiziko hurrenkera (Gazte horrek auto berria erosi du) naturalago bezala sentitzen du hiztunak" esan dugu euskararen bereizgarri orokorrak azaltzean (§ 1.2b). Gainerako hurrenkerak ere arazorik gabe erabil ditzakegu, baina badirudi horietan zerbait markatuagoa
|
adierazi
nahi dugula. Ez gara zerbait neutroa kontatzen ari (zer gertatu da gaur?), baizik galdera bereziago bati erantzuten (zer erosi du gazte horrek?, nori ekarri dio aitak gona gorria?).
|