|
2000
|
|
|
Han ziren behintzat biak, estai beretik zein goikotik beherantza zihoazenei begira, haiek ere eurak ikus zitzaketela.
|
Guztiaz
ere, beren egotemodu hura ez zitzaion Xani egokia iruditzen: zer esan behar zuten besteek, eurak hantxe geldirik, ari zirela ikusita?
|
|
|
Bazitekeen hala ere oraindik ere berataz, agian Eliz ere aritzea.
|
Guztiaz
ere, bazirudien ikusiagatik sukaldetik elkarrekintsu irteten, jakinagatik ustez zekitena, ebitatu egiten zutela zuzen begiratzea. Soilik gizonskila presentagaitz hark begiratzen zion berari insolentki, eta Eliri, zatarki, arin birra bat ateratzeko, eskatzen zion.
|
|
|
Ez baitzuen inguru hura ezagutzen; denbora asko zuen hirian izan gabe zela.
|
Guztiaz
ere, ez zuen Benta Zaharretik oso urruti behar. Izan ere, bere ezkerrean, han goian, mendi hegiko etxeetako argiak ikusten ziren, eta Benta Zaharra, hain zuzen, hiriaren beheko aldean izan.
|
|
|
begien distira, axola doinu hura.
|
Guztiaz
ere, ez zion Xanek jarraitu nahi izan hizketa bide hari. Trago bat edan eta:
|
|
|
Haren ahizpak ere begiratu zion; unetxo batez, ordea, bera ere beldurrez; berak ere helduagoa zirudien oraintxe.
|
Guztiaz
ere, inork ez zion esan: " Ba al zoaz?".
|
|
2001
|
|
|
" Egia da, bai, dirudienez, atzizki bat gaizki ebakiaz eta adituaz sortu zela hitz hori.
|
Guztiaz
ere, bada zerbait, Azkuek Aita Iraizozek eta beste zenbaitek erabili dutenez gero eta horiek direla bide literatur euskaran sartuxea dagoenez gero".
|
|
2004
|
|
|
Zertaz badago Ideia?
|
Guztiaz
: zurginak eginmahaiaz eta margolariak imitatuaz.
|
|
2005
|
|
|
Bittorrek zortzi eta berak zazpi urte zituzten.
|
Guztiaz
gogoratzen zen. Adin horretan haurren kasko zokoetan hazten ziren itxurak eta sentimenduak ez ziren nehoiz ahanzten antza.
|
|
2006
|
|
|
Izan ere, izankidetasun hori ez da Platonek bere Sofista n aipatzen duen" generoen interbarneraketa, elkarrekikotasun edo komunitate" ospetsua baizik. Bestalde, Demokritok Peri Panton izeneko liburu bat idatzi ei zuen,
|
Guztiaz
euskaraz.
|
|
2007
|
|
|
|
Guztiaz
gaur kontentu asi naiz kantetan.
|
|
2008
|
|
|
" Hemen ongi hartzen ditugu adineko guztiak, baina gehienak pobreak dira, edo familiarik ez dutenak.
|
Guztiaz
arduratzen gara: arropa, janaria, botikak...
|
|
|
bete baitzuen Reginaren lekua, izeba amonei laguntzeko; bestetik, elkarrizketa hasi orduko, ama nagusiak ezusteko hura izan zuen, eta hala, bada, ez al zen hura beste zeinu bat?, zeren ama nagusia joan izanak egin baitzuen posible elkarrizketak hartu zuèn ezusteko bidea.
|
Guztiaz
ere, gogo gogoan behar zuen Ernestinak une hartan aita Molinosen aipuetako bat, frai Millanek oparitutako kaierean idatzia zegoena eta Ernestinak buruz zekiena: –No te adelantes con fatiga, que cuando sea tiempo oportuno y puedas ser de algún provecho para tu prójimo, Dios te sacará y pondrá en el empleo que más te convenga?.
|
|
|
balizko estudio zientifiko batek nekez aitortuko lioke ardoari halako eraginkortasun zuzen bat inspirazioaren gauzatze prozesuan, gaur egungo bertsolarien jarrerak ez du besterik berresten, beharbada, bertso afarietako tabernak eta sagardotegiak Beteluko uren iturburu bihurtu ote dituzten??, eta guztiz bestelako kontua da ardoak zeharkako eragina izan dezakeen, lehen beldurra eta lehen lotsa gainditzeko ekinbidean.
|
Guztiaz
ere, Beñardo zen bezalakoa zen, eta eragile nagusitzat jotzen zuen ardoa, halako moldez, non inortxok ere ez baitzuen aurkako iritzira bilduko, fedeari loturiko kasu bat zèn neurrian, plazebo efektuari ere lotua behar zuen Beñardorenak, nola edo hala?, aitortu ere, aitortu baitzuen aurrerago beste bertso batean: –(?) ardoak lasaitzen nau,/ ardoak argitzen;/ ardoak laguntzen dit/ hobeto bizitzen(?)?.
|
|
|
Orgak ez zeraman diru kutxarik, zorionez, eta hilik ere ez zen izan.
|
Guztiaz
ere, lau ziren bide-lapurrak, laurek egin zuten ihes, eta auskalo nondik nora ote dabiltzan, arriskuz betetako bide bakarti eta menditsuetan errazago, jakina!
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Nazario halako festa batera zihoàn lehen aldia zen, eta liluratuta behar zuen? 1902ko udaberria zen, hango arrandiarekin:
|
|
|
Mugaz haraindian eta Lizarragaren izkribuetan opatzen dugun beste ele bat ukaldi> da, aitzinean beti kolpea zerekin jotzen den adierazten duen objektuaren izena heldu dela: Adarrukaldi, arrukaldi>, harriukaldia?, azotukal > di, eskukaldi, lixtukaldi, makilukaldi, palokaldi, e.a.
|
Guztiaz
ere, Caminok (1997: 423) Aezkoan adukaldi, makilukaldi, pizukaldi, sardukaldi> eta ukaldi> bildu zituen, eta, beraz, kasu honetan Euskal Herriko ekialdeko ezaugarri baten aitzinean garela pentsatu dugu, ez Lizarragak berariaz eta jaki naren gainean beretutako Iparraldeko atzizkiaren edo hitzen aitzinean.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Nazario halako festa batera zihoàn lehen aldia zen, eta liluratuta behar zuen –1902ko udaberria zen– hango arrandiarekin: janariak, edariak, emakume ederrak eta eder jantziak, orkestra bat eta dantzak...
|
|
|
Orgak ez zeraman diru kutxarik, zorionez, eta hilik ere ez zen izan.
|
Guztiaz
ere, lau ziren bide-lapurrak, laurek egin zuten ihes, eta auskalo nondik nora ote dabiltzan... arriskuz betetako bide bakarti eta menditsuetan errazago, jakina! –baina nola markesa andereak bereari eusten baitzion, aita kalonjeak jarraitu zuen–:
|
|
|
ez al zen, bada, hura seinale garbia?, zeren Regina Madrilera bazihoan, berak –Ernestinak– bete baitzuen Reginaren lekua, izeba amonei laguntzeko; bestetik, elkarrizketa hasi orduko, ama nagusiak ezusteko hura izan zuen, eta hala, bada, ez al zen hura beste zeinu bat?, zeren ama nagusia joan izanak egin baitzuen posible elkarrizketak hartu zuèn ezusteko bidea.
|
Guztiaz
ere, gogo gogoan behar zuen Ernestinak une hartan aita Molinosen aipuetako bat, frai Millanek oparitutako kaierean idatzia zegoena eta Ernestinak buruz zekiena: " No te adelantes con fatiga, que cuando sea tiempo oportuno y puedas ser de algún provecho para tu prójimo, Dios te sacará y pondrá en el empleo que más te convenga".
|
|
|
balizko estudio zientifiko batek nekez aitortuko lioke ardoari halako eraginkortasun zuzen bat inspirazioaren gauzatze prozesuan –gaur egungo bertsolarien jarrerak ez du besterik berresten, beharbada, bertso afarietako tabernak eta sagardotegiak Beteluko uren iturburu bihurtu ote dituzten... –, eta guztiz bestelako kontua da ardoak zeharkako eragina izan dezakeen, lehen beldurra eta lehen lotsa gainditzeko ekinbidean.
|
Guztiaz
ere, Beñardo zen bezalakoa zen, eta eragile nagusitzat jotzen zuen ardoa, halako moldez, non inortxok ere ez baitzuen aurkako iritzira bilduko –fedeari loturiko kasu bat zèn neurrian, plazebo efektuari ere lotua behar zuen Beñardorenak, nola edo hala–, aitortu ere, aitortu baitzuen aurrerago beste bertso batean: "(...) ardoak lasaitzen nau,/ ardoak argitzen;/ ardoak laguntzen dit/ hobeto bizitzen(...)".
|
|
2009
|
|
|
esan ohi zuen?, konplitzeagatik txalotzen ari zen, antza, betartean ez zuen irri arrastorik erakusten behinik behin?, besteengandik gehiegi ez nabarmentzeko ahaleginean; Adak, berriz, automata batek bezala jotzen zituen txaloak, Teofilo Mariaren jardunbideak adimena kamustu eta kamustasun hartatik irten ezinean balebil bezala; Nazariok, azkenik, desgogara bezala jotzen zituen, kontu hartan guztian zerbaitek arnasa kenduko balio bezala.
|
Guztiaz
ere, txaloek behartuta sentitu zelako edo, zergatik behar zuen, bada, anai arrebetan zaharrenak pianista batek edo edozein pandero jotzailek baino gutxiago izan??, bere emanaldiari azken ukitua eman nahi izan zion Teofilo Mariak, eta hala, aulkian eseri bezain laster, Adari begiratu eta esan zion:
|
|
|
Ordutik hona asko aldatu dira gauzak, jakina, eta Renanen obrak galdu egin ditu bere lehen interesa eta ospea.
|
Guztiaz
ere, zirkulu fedegabeen jaki gozo kuttuna da; baina okerragorik ere bada, bere burua kristautzat duen zenbait familiaren liburutegietan azaltzen baita liburua. Eta, nola lore literario eta erlijiozko sentimendu lausoen artean eskaintzen baita pozoia, hala, ezjakintasunak, batzuetan dotoretasun sozial aristokratikoen mozorropean ezkutatzen denak, errukitsu onbideratzailetzat jotzen du liburuaren irakurketa.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Maria Bibianak lasaitu ederra hartu zuen, egiaztatzu zuenean handik bospasei egunera odol-jarioa gelditu eta eten egin zitzaiola: aintza eta ohorea zuri, Jauna, entzun egin didazulako, odol iturria lehortuz, eskerrik asko eta eskerrik asko?
|
|
|
Domingo baino gehiago izango zarete, beharbada, baina baita aspergarriagoak ere??; erreibindikazioa egin ondoren, ordea, bere burua ere babestu beharra zuen, eta horregatik egin zuen, apika, ezpainak hortz artean gordetzeko keinua, harekin anaiei barkamena eskatu nahi balie bezala, bide batez.
|
Guztiaz
ere, Adak bere burua babestu arren, Teofilo Mariak ez zion barkatu:
|
|
|
oinazpietan leize bat irekiarazi eta bertigoaren atarian jar baitzezakeen?
|
Guztiaz
ere, ongi bai ongi ulertu zuen Teofilo Mariak trantze estu hartatik pasatu behar zuela, egiak azkenean bere bidea aurkitu eta maldan behera baitzetorkion, ziztu bizian, ordura arte jarri izan zizkiòn oztopo guztien gainetik, zen bezalakoa baitzen egoera, geldiezina bezain atzeraezina, eta hala, keinu bat egitera mugatzen zela, begiak itxi eta burua bi aldiz jaitsi zuen?, aurrera egiteko baimena ...
|
|
|
|
Guztiaz
ere, etxeko nagusiak harritu egiten ziren:
|
|
|
|
Guztiaz
ere, zerua zeharkatzen zutèn hegazkinei tiro eginez hil zen Domingo, etsaiaren hegazkinak goitik behera botatzea balu bezala hegan egiteko modu bakarra, anarkia ala hil?
|
|
|
Edo ez ote ziren halakoak gauzak, zeren, batak bestea maite zuelakoan, neurri gabeko neurriz, bai, baina baita neurriz ere, ezinbestean?, nork bere burua eta bere buruaren ederra maite baitzituen, ausaz?
|
Guztiaz
ere, bazegoen, baita gorputzek elkar besarkatu aurretik ere, beste besarkada bat, begiek islatzen eta begiek gauzatzen zutena: begien besarkada hura, bai, boxeo saioan arestian etsai izandakoak adiskide bihurtzen zituena, ederrean eder, hezur eta mami, izerdi tanta batzuek bular gihartsuan edo beso are gihartsuagoetan behera labain egiten zuten bitartean, bizi indarrak gorputzaren laborategian ekoitzitako perla harrigarriak iduri?
|
|
|
MIMI: (begiratu eta)
|
Guztiaz
konturatzen zara, e!
|
|
|
|
Guztiaz
ere, etxeko nagusiak harritu egiten ziren:
|
|
|
guztia zela arraroa, alegia... aitzakiak aitzakia, ez baitzen normala urte erdiko zer hura –bere anaiatxoa, garbi esanda– ez ezagutzea; atzerabiderik gabeko puntu hartara helduta –anai arreben begi hesia Teofilo Mariaren atzerakako pauso balizkoen eragozgarri zen–, alferrikakoa zen problema luzaroagoan ezkutatzen ibiltzea... nahiz eta barruko inertziak mutila hartara bultza zezakeen artean ere, zeren egiazko egia jakiteak –erdi itsua ez ezik, beste mila akats ote zituen zerak... orbetarren izen ustez garbia guztiz zikintzera irits zitekeenak? – oinazpietan leize bat irekiarazi eta bertigoaren atarian jar baitzezakeen...
|
Guztiaz
ere, ongi bai ongi ulertu zuen Teofilo Mariak trantze estu hartatik pasatu behar zuela, egiak azkenean bere bidea aurkitu eta maldan behera baitzetorkion, ziztu bizian, ordura arte jarri izan zizkiòn oztopo guztien gainetik, zen bezalakoa baitzen egoera, geldiezina bezain atzeraezina, eta hala, keinu bat egitera mugatzen zela –begiak itxi eta burua bi aldiz jaitsi zuen–, aurrera egitek...
|
|
|
izeba Ernestina, batere txalozalea ez zena –" Ekintza batek ongi eginaren atsegina du ordain, txaloen atsegina guztiz beste gauza bat da-eta" esan ohi zuen–, konplitzeagatik txalotzen ari zen, antza –betartean ez zuen irri arrastorik erakusten behinik behin–, besteengandik gehiegi ez nabarmentzeko ahaleginean; Adak, berriz, automata batek bezala jotzen zituen txaloak, Teofilo Mariaren jardunbideak adimena kamustu eta kamustasun hartatik irten ezinean balebil bezala; Nazariok, azkenik, desgogara bezala jotzen zituen, kontu hartan guztian zerbaitek arnasa kenduko balio bezala.
|
Guztiaz
ere, txaloek behartuta sentitu zelako edo –zergatik behar zuen, bada, anai arrebetan zaharrenak pianista batek edo edozein pandero jotzailek baino gutxiago izan? –, bere emanaldiari azken ukitua eman nahi izan zion Teofilo Mariak, eta hala, aulkian eseri bezain laster, Adari begiratu eta esan zion:
|
|
|
Edo ez ote ziren halakoak gauzak, zeren, batak bestea maite zuelakoan –neurri gabeko neurriz, bai, baina baita neurriz ere, ezinbestean–, nork bere burua eta bere buruaren ederra maite baitzituen, ausaz?
|
Guztiaz
ere, bazegoen, baita gorputzek elkar besarkatu aurretik ere, beste besarkada bat, begiek islatzen eta begiek gauzatzen zutena: begien besarkada hura, bai, boxeo saioan arestian etsai izandakoak adiskide bihurtzen zituena, ederrean eder, hezur eta mami, izerdi tanta batzuek bular gihartsuan edo beso are gihartsuagoetan behera labain egiten zuten bitartean, bizi indarrak gorputzaren laborategian ekoitzitako perla harrigarriak iduri...
|
|
|
|
Guztiaz
ere, zerua zeharkatzen zutèn hegazkinei tiro eginez hil zen Domingo, etsaiaren hegazkinak goitik behera botatzea balu bezala hegan egiteko modu bakarra, anarkia ala hil...
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Maria Bibianak lasaitu ederra hartu zuen, egiaztatzu zuenean handik bospasei egunera odol-jarioa gelditu eta eten egin zitzaiola: aintza eta ohorea zuri, Jauna, entzun egin didazulako, odol iturria lehortuz, eskerrik asko eta eskerrik asko...
|
|
|
Domingo baino gehiago izango zarete, beharbada, baina baita aspergarriagoak ere..."; erreibindikazioa egin ondoren, ordea, bere burua ere babestu beharra zuen, eta horregatik egin zuen, apika, ezpainak hortz artean gordetzeko keinua, harekin anaiei barkamena eskatu nahi balie bezala, bide batez.
|
Guztiaz
ere, Adak bere burua babestu arren, Teofilo Mariak ez zion barkatu:
|
|
|
Ordutik hona asko aldatu dira gauzak, jakina, eta Renanen obrak galdu egin ditu bere lehen interesa eta ospea.
|
Guztiaz
ere, zirkulu fedegabeen jaki gozo kuttuna da; baina okerragorik ere bada, bere burua kristautzat duen zenbait familiaren liburutegietan azaltzen baita liburua. Eta, nola lore literario eta erlijiozko sentimendu lausoen artean eskaintzen baita pozoia, hala, ezjakintasunak, batzuetan dotoretasun sozial aristokratikoen mozorropean ezkutatzen denak, errukitsu onbideratzailetzat jotzen du liburuaren irakurketa.
|
|
2010
|
|
|
oso liberala zen, miresten zuèn bere anaia agnostikoarekin?!
|
Guztiaz
ere, igandero joaten zen mezatara, eta betebehar hartarako, ez zuen nolanahiko eskolta hartu, don Fausto eta biok osatua: Txopitea jaunak, izan ere, ezinbesteko baldintza zuen, kristau portaera arauzkoa?
|
|
|
|
Guztiaz
ere, bi ministroen artean zebilen jokoa, eta baten bisitari bestearena jarraitu zitzaion. Apaiz katolikoak esperantzari hiru eguneko epea eman zion, eta laugarrenean etorri zitzaigun etxera, buruan behar zituen, nik uste, arima batzuk irabazteko posibilitateaz gain, AEGren zerbitzuak?, egoerari, porrotari, bestela esanda?
|
|
|
bidean aurrera egitea, alegia, agur ere esan gabe, adeitasun jendetasun arauek agintzen duten agurrari uko egitea inori agur egiteko erarik errotikoena ohi da?, neska bazter utzita.
|
Guztiaz
ere, neure erabakiari eusteko motibo bat gehiago ere aurkitu nuen, nik emandako erantzun desatseginaren kariaz neskari zabal zabal geratu baitzitzaizkion begiak, izotzak hartuak bezala, eta horrek indartsu sentiarazi baininduen une batez, arestian menderatzailetzat jotzen nuena menderatua ikusiko banu bezala, baina hara zer diren gauzak: orduantxe damutu nintzen hartutako erabakiaz, hain zen neska hura ederra, eta orduantxe madarikatu nuen neure beldurra, gauzak erremediorik ez zuenean.
|
|
|
emakumearekiko beldurra, adibidez, heriotzarekiko beldurrarekin lotuta egon zitekeena, bai, baina baita heriotzarako irrikarekin ere, amaren heriotzak, Gerhardez erditu ahala gertatuak, ez zion batere onik egin zentzu horretan, nik uste?, errudun usteak edo bultzatuta.
|
Guztiaz
ere, emakumea aldare batean ipintzea bere nolabaiteko errua berrerosteko modu bat ere izan zitekeen: horra emakumea eta iraultza, bere ametsen aldarean bat eginik!
|
|
|
heroi izateko nolakotasun guztiak zituen, beraz, aitonak bezala.
|
Guztiaz
ere, egoera deserosoan nengoen, atsegin nuèn anaiaren leialtasunarekin batera, ez hain atsegina, bestalde, hitzen eta keinuen eraginak agorbidea ohi baitu etorkizun, errepikatzearen errepikatzeaz?, haziz eta haziz baitzihoazkidan bizitzari buruzko galdera ilunak, eta hori nabaritu egiten zitzaidan. Harik eta egun batean mozorroa kentzea erabaki nuen arte?
|
|
|
|
Guztiaz
ere, gertatuak gertatuta gero, deprimituta nengoen, eta igarri egiten zitzaidan, bai bazkalorduetan eta bai afalorduetan ere hitzik egin gabe egoten bainintzen; edo hitz bakarreko erantzunak ematen nizkien mahaikideei, behar beharrezkotzat jotzen nuenean; guztiek zekiten gertatu zitzaidana, galderak ere soberan zituzten, beraz?, eta guztiek onartzen zuten nire jokabidea, baita amak eta aitak ere,... hain handiak, non, noizbehinka, barrua arintzeko gogoa etorri eta etxeko norbaitengana jotzen bainuen.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Teofilo Mariak, uste baino hobeto erreakzionatu zuen. Bibi arduratsua (zerurik balego, hark bai ongi irabazia!) helduleku?, gaitzondoko lehen lau hilabeteak, ospitalean egin zituenak, ilun samar igaro bazituen ere, hiru hilabete egin baitzituen postura berean, zango igeltsatuak goraka, guztia esan behar eta?
|
|
|
|
Guztiaz
ere, ongi oroitzen dut nola sartu ziren arreba eta bi moja erizain nire gelan: Bibi bere kristalezko arrainontzi esferikoarekin, eta bi mojak poltsa banarekin, non konfetiak eta suge paperak baitzeuzkaten, airera bota zituztenak, zorionak ematen zizkidaten bitartean, hamabi urte bete nituelako.
|
|
|
eta horregatik hartuko zuen, agian, zubi hartan hiltzeko erabakia, hiriko harategiak ahaztuta.
|
Guztiaz
ere, gizarteak ez luke asko galduko, egia esan, poeta erromantiko hitzontzi guztiek poeta haren bidea hartu izan balute. Aitortu ere, aitortuko dizut, behin hona iritsita, azken poema ere, agur gisa idatz dezaketena, gustura barkatuko niekeela, betirako isiltzearen truke.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, gaia behar bezala garatzeko, heroitasunari buruz mintzatu natzaizu berriro, ezinbestean. Behin gaiari ekinez gero, ordea, zerbait berria ere esan nahi nizuke?
|
|
|
etxeko eguzkia zen, txori abeslari batek bezain ongi abesten zuena.
|
Guztiaz
ere, irudi batek, bi ahizpak pixa egiten ikusi izanak, guztiz baldintzatu zizkidan, nik uste, harekiko harremanen nondik norakoak, ordudanik ezin baztertu izan bainuen buru buruan errotu zitzaidàn emakumearen definizioa:
|
|
|
Ez al zuen, bada, James Joycek ahalegin hori egin, bere Ulises en?
|
Guztiaz
ere, ni ez naiz nobelagilea, eta bizkorrago ibili dut, zu aspertu nahi ezean. Jainkoaren existentziaren aurkako argudioak ere eman dizkizut noizbait!?, bai baitakait zu bezalako poetazale bati astun gerta dakiokeela nire estilo hau: estilo zientifikoa, nolabait esatearren, zehatza izaten saiatzen ari naiz behintzat!?; sasizientifikoa ere dei diezaiokezu, adjektiboei indarra ematen zaienean nagusitzen da axalkeria, eta beldur naiz adjektibo gehiegi ez ote doazkidan??, harroputz burgoitzat har ez nazazun?
|
|
|
Orain, aldiz, manifestazio ezin jendetsuagoak izan dira Europan Francoren diktaduraren kontra, eta hori ere neurtu du diktadoreak.
|
Guztiaz
ere, Franco noizbait hilko da, eta orduan ikusi da nola dagoen frankisten eta oposizioaren arteko indar korrelazioa.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, porrot hura ezinbesteko bidegurutze gertatu zitzaidan, beste bide bati ekiteko aukera ireki zidana; baina lehengoan, kaxoian, paper erdi galdu bat aurkitu nuen, nik aspaldi idatzitako pentsamendu bat jasotzen duena, eta ea pentsamendu horren berri ematen dizudan, hain ongi laburbiltzen du, nik uste, orduan ikasitako lezioa: –Mirariak mirariaren desioa pizten du, eta desio hori zama handia da, miraria ez besterik desiratzen denean:
|
|
|
|
Guztiaz
mintzo da. Argazkian
|
|
|
|
Guztiaz
ere, ongi oroitzen dut nola sartu ziren arreba eta bi moja erizain nire gelan: Bibi bere kristalezko arrainontzi esferikoarekin, eta bi mojak poltsa banarekin, non konfetiak eta suge paperak baitzeuzkaten, airera bota zituztenak, zorionak ematen zizkidaten bitartean, hamabi urte bete nituelako.
|
|
|
Ez al zuen, bada, James Joycek ahalegin hori egin, bere Ulises-en?
|
Guztiaz
ere, ni ez naiz nobelagilea, eta bizkorrago ibili dut, zu aspertu nahi ezean —Jainkoaren existentziaren aurkako argudioak ere eman dizkizut noizbait! —, bai baitakait zu bezalako poetazale bati astun gerta dakiokeela nire estilo hau: estilo zientifikoa, nolabait esatearren —zehatza izaten saiatzen ari naiz behintzat! —; sasizientifikoa ere dei diezaiokezu —adjektiboei indarra ematen zaienean nagusitzen da axalkeria, eta beldur naiz adjektibo gehiegi ez ote doazkidan... —, harroputz burgoitzat har ez nazazun...
|
|
|
Nahiz eta, orain gogoratzen naizela, gehiago zuen poeta hark hezurretik haragitik baino... eta horregatik hartuko zuen, agian, zubi hartan hiltzeko erabakia, hiriko harategiak ahaztuta.
|
Guztiaz
ere, gizarteak ez luke asko galduko, egia esan, poeta erromantiko hitzontzi guztiek poeta haren bidea hartu izan balute... Aitortu ere, aitortuko dizut, behin hona iritsita, azken poema ere, agur gisa idatz dezaketena, gustura barkatuko niekeela, betirako isiltzearen truke.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, gaia behar bezala garatzeko, heroitasunari buruz mintzatu natzaizu berriro, ezinbestean. Behin gaiari ekinez gero, ordea, zerbait berria ere esan nahi nizuke... eta zer hobeto, horretarako, Ortega Gasseten hitzak baliatzea baino?
|
|
|
etxeko eguzkia zen, txori abeslari batek bezain ongi abesten zuena.
|
Guztiaz
ere, irudi batek —bi ahizpak pixa egiten ikusi izanak— guztiz baldintzatu zizkidan, nik uste, harekiko harremanen nondik norakoak, ordudanik ezin baztertu izan bainuen buru buruan errotu zitzaidàn emakumearen definizioa: " Bekatua eta zuloa".
|
|
|
oso liberala zen, miresten zuèn bere anaia agnostikoarekin...!
|
Guztiaz
ere, igandero joaten zen mezatara, eta betebehar hartarako, ez zuen nolanahiko eskolta hartu, don Fausto eta biok osatua: Txopitea jaunak, izan ere, ezinbesteko baldintza zuen" kristau portaera arauzkoa" betetzea, kartzelaren mehatxupean... halakoa baitzen eta baita Francok ezarritako erregimen diktatoriala, mendekoak kontrolatzeko saioan.
|
|
|
Orain, aldiz, manifestazio ezin jendetsuagoak izan dira Europan Francoren diktaduraren kontra, eta hori ere neurtu du diktadoreak.
|
Guztiaz
ere, Franco noizbait hilko da, eta orduan ikusi da nola dagoen frankisten eta oposizioaren arteko indar korrelazioa.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Teofilo Mariak, uste baino hobeto erreakzionatu zuen —Bibi arduratsua (zerurik balego, hark bai ongi irabazia!) helduleku—, gaitzondoko lehen lau hilabeteak, ospitalean egin zituenak, ilun samar igaro bazituen ere, hiru hilabete egin baitzituen postura berean, zango igeltsatuak goraka, guztia esan behar eta...
|
|
|
bidean aurrera egitea, alegia, agur ere esan gabe —adeitasun jendetasun arauek agintzen duten agurrari uko egitea inori agur egiteko erarik errotikoena ohi da—, neska bazter utzita.
|
Guztiaz
ere, neure erabakiari eusteko motibo bat gehiago ere aurkitu nuen, nik emandako erantzun desatseginaren kariaz neskari zabal zabal geratu baitzitzaizkion begiak, izotzak hartuak bezala, eta horrek indartsu sentiarazi baininduen une batez, arestian menderatzailetzat jotzen nuena menderatua ikusiko banu bezala, baina hara zer diren gauzak: orduantxe damutu nintzen hartutako erabakiaz, hain zen neska hura ederra, eta orduantxe madarikatu nuen neure beldurra, gauzak erremediorik ez zuenean.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, bi ministroen artean zebilen jokoa, eta baten bisitari bestearena jarraitu zitzaion. Apaiz katolikoak esperantzari hiru eguneko epea eman zion, eta laugarrenean etorri zitzaigun etxera —buruan behar zituen, nik uste, arima batzuk irabazteko posibilitateaz gain, AEGren zerbitzuak—, egoerari —porrotari, bestela esanda— aurre egitera.
|
|
|
heroi izateko nolakotasun guztiak zituen, beraz, aitonak bezala.
|
Guztiaz
ere, egoera deserosoan nengoen, atsegin nuèn anaiaren leialtasunarekin batera —ez hain atsegina, bestalde, hitzen eta keinuen eraginak agorbidea ohi baitu etorkizun, errepikatzearen errepikatzeaz—, haziz eta haziz baitzihoazkidan bizitzari buruzko galdera ilunak, eta hori nabaritu egiten zitzaidan. Harik eta egun batean mozorroa kentzea erabaki nuen arte...
|
|
|
emakumearekiko beldurra, adibidez, heriotzarekiko beldurrarekin lotuta egon zitekeena, bai, baina baita heriotzarako irrikarekin ere —amaren heriotzak, Gerhardez erditu ahala gertatuak, ez zion batere onik egin zentzu horretan, nik uste—, errudun usteak edo bultzatuta.
|
Guztiaz
ere, emakumea aldare batean ipintzea bere nolabaiteko errua berrerosteko modu bat ere izan zitekeen: horra emakumea eta iraultza, bere ametsen aldarean bat eginik!
|
|
|
|
Guztiaz
ere, gertatuak gertatuta gero, deprimituta nengoen, eta igarri egiten zitzaidan, bai bazkalorduetan eta bai afalorduetan ere hitzik egin gabe egoten bainintzen; edo hitz bakarreko erantzunak ematen nizkien mahaikideei, behar beharrezkotzat jotzen nuenean; guztiek zekiten gertatu zitzaidana —galderak ere soberan zituzten, beraz—, eta guztiek onartzen zuten nire jokabidea, baita amak eta ... hain handiak, non, noizbehinka, barrua arintzeko gogoa etorri eta etxeko norbaitengana jotzen bainuen.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, porrot hura ezinbesteko bidegurutze gertatu zitzaidan, beste bide bati ekiteko aukera ireki zidana; baina lehengoan, kaxoian, paper erdi galdu bat aurkitu nuen, nik aspaldi idatzitako pentsamendu bat jasotzen duena, eta ea pentsamendu horren berri ematen dizudan, hain ongi laburbiltzen du, nik uste, orduan ikasitako lezioa: " Mirariak mirariaren desioa pizten du, eta desio hori zama handia da, miraria ez besterik desiratzen denean:
|
|
|
|
Guztiaz
deskantsatu.
|
|
|
Familia etxean zain daukadala, ordea, mendiak ematen dit
|
Guztiaz
gozatzera naraman zerbait eta lasai asko dei dezakezu askatasuna.
|
|
2011
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Urgainera joanen zela onartu zuen Atilanok, eta hura zen, ausaz, garrantzitsuena, lasaitu ederra hartu zuen Giselak, haatik, ilobaren erabakiaren berri jakin zuenean: muzkiriztarren eskortara zihoala, alegia, eta ez haien etxera!?, han muzkiriztarren babespean egoten ahal baitzen modu batean edo bertzean?
|
|
|
|
Guztiaz
ere, ikasleei agindua emanda gero ere han berean geratu zen maisua, leihoetara jotzen zuèn pasabidean aitzinera eta gibelera, begi batekin bere mutilei begira eta bertzearekin kalera.
|
|
|
edo txakur gehiegi zituen edo hura balio gutikotzat zuen, auskalo?
|
Guztiaz
ere, txakur alderrai bat zen, Lugoiko mendixkan azaldu zena, gu biok inguru hartan genbiltzàn iraileko arratsalde epel batean doi, zure amak, eskola akabatuta gero, zure izeba Saturiaren landetxera bidali baikintuen, estalki bikoitza zuèn saski batean dozena bat txita hartuta:
|
|
|
|
Guztiaz
ere, bere lanbideari emana bizi zèn gizona zen, herritarren estimua eta begirunea zituena: horregatik deitzen zioten guztiek, beharbada, don Martín, errespetu handiz?
|
|
|
|
Guztiaz
ere, muzkiriztarretarik, Alejandrorekin konpontzen zen hobekien; are gehiago: Atilanok bazekien ezen Alejandrok biziki estimatzen zuela, halako moduan, non noiznahi gonbidatzen baitzuen Atilano basoerdi bat hartzera; egun haietarik batean, gainera, biak ere Quiricorenetik etxerako bidean jada, Alejandrok bere aitorpena egin zion:
|
|
|
|
Guztiaz
ere, hondar hitza ahoskatu ahala, zapuztuta bezala sentitu zen Atilano, zeinak, Anastasia bere egiteko asmoz, inoiz ez bezala makurtu baitzuen bere burua: alferrik?!, baina baita harro ere, aldi berean:
|
|
|
Nik ezagutzen dut komandantearen alaba, oso emakume xaloa da, eta ongi konponduko zarete, nik uste?
|
Guztiaz
ere, hemen baino hobeki egonen zara han, urtebetean gutienez?
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Palomak, neke handi baten mende zegoenak, bere iragarpena egin zuen: arrazoi zuen, hurrengo egunean, gosaltzen ari zirela, bertze zorabio batek jo baitzuen.
|
|
|
baina hori, herri honetan, ez zakiat gauza ona edo txarra den?
|
Guztiaz
ere, ez inori erran gustu berdinak ditugunik: gauza onik ez bertzenaz, hiretako?
|
|
|
–jarraian, eskuin eskua luzatu, eta honela bukatu du bere jarduna Leonek?:
|
Guztiaz
ere, Urgaingo zikoinen kasua, araua berresten duen salbuespenarena izan zuan. Edo, don Marianok erranen zukeen bezala:
|
|
|
|
Guztiaz
ere, zer edo zer ere antzematen du, egia esan, zeren eta oso nabarmenak baitira antiojodunaren gorakoak eta garrasiak. Antiojodunak azterketaren ordezkagiria galdu bide du, eta azterketaren ordezkagiririk gabe oso zaila gertatzen da gainerako pauso guztiak okerka ez ematea.
|
|
|
Oinarrian antroponimoa dugu, emazteki izena segur aski, Domena, Domenja-ren eratorri zenbait, hipokoristikoa hain segur ere.
|
Guztiaz
ere, datu bakarra dugu, eta ezin Domentx, Domintx gizona izena baztertu. Cf. Arizkungo Domentxenea> Domintxenea.
|
|
2012
|
|
|
merkatuak hala agindu, nonbait.
|
Guztiaz
ere, eskaintza gaztelaniazkoarena bezain zabala ez bada ere, bestearenaren bestekoa dugu, inondik ere, euskarazko ikasliburugintzaren kalitatea.
|
|
2013
|
|
|
Urrunera joan gabe, abdallahtarrek behin baino gehiagotan hartu zuten parte borroka haietan, beren leinukoen alde, jakina?, harik eta, berrehun bat urte lehenago, beren izaera nomadari uko eginda, Wadi Abyad izeneko herria sortzea eta bertan finkatzea erabaki zuten arte.
|
Guztiaz
ere, bazirudien, hondar bolada hartan, leinuen arteko egonkortasun sendo bat nagusitu zela muga haren inguruko lurralde osoaz, berrogei urteko bakealdia ez baitzen, zinez, ahuntzaren gauerdiko eztula!
|
|
|
|
Guztiaz
ere, ez arrazoi etikoek ez moralek eroan zuten Dionixio Osa jarrera hura hartzera: Dionixio ez zela, alegia, animaliekiko eta hegaztiekiko anaitasuna predikatzen zuèn bakezale utopikoa, gizon arruntago bat baizik, bere egunerokotasunera errenditu zena, hamalau hamabost urterekin fabrikan beharrean hasi zenetik:
|
|
|
|
Guztiaz
ere, bazirudien, hondar bolada hartan, leinuen arteko egonkortasun sendo bat nagusitu zela muga haren inguruko lurralde osoaz, berrogei urteko bakealdia ez baitzen, zinez, ahuntzaren gauerdiko eztula!
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Abdel Haqq nekez izan zitekeen autoengainu hartaz kontziente: erran nahi baita inkontzientzia eta ezjakintasun hura bere defentsa sistemak asmatutako trikimailu bat bertzerik ez zela, beharbada?
|
|
|
bai ala ez?), uste baino konplexuagoa baitzen, bere baitan mila ñabardura zituena, balizko ekintzak ere hain ezberdinak izan zitezkeen?
|
Guztiaz
ere, eztabaidaren harian, garbi ikusi zen batzuk borroka modu haren aldekoagoak zirela besteak baino, oro har, harik eta, zatiketa posibilitate baten aurrean, taldeak talde gisa jokatu eta lehengo eta betiko bideari heltzea erabaki zuten arte: inork beste bide bati ekin nahi izanez gero, beraz, bere kasa aritu zuen, taldearen laguntzarik gabe?
|
|
|
Lehergai eta lehergailuen garraioa egin behar izaten zuten bakoitzean, osatarrek garraio enpresa berezietara jo, zamaketariek ibilgailuak kargatu eta beren egitekoa egiten zuten gidariek, furgoneta eta kamioi konboiak lagun, guztiak ere guardia zibilak zelatatuta; batzuetan, baina, gastuak murrizteko, segurtasun neurriak bazterrera utzi eta garraio enpresa arruntetara jotzen zuten, baita, ondorioz, lehergailuz jositako kamioiak bide eta hiriguneetako eguneroko trafikoarekin nahasten ere ardugabekeria osoz.
|
Guztiaz
ere, osatarrek bazituzten hiruzpalau furgoneta, itxi itxiak eta kolore urdinekoak, lantegiaren eguneroko eginbeharretarako, pabiloi batetik bestera zebiltzanak edo lantegitik kanpo ere bai, enkargu berezietan.
|
|
|
|
Guztiaz
ere, mundua interneten aroan sartua zegoen, eta hara jo zuen, lehenik eta behin, lehenagotik ere ibilia zen arren mundu hartan, ez ordea behar bezain arduratsu:
|
|
|
|
Guztiaz
ere, ez negar egin behintzat. Aldiz, poztu hadi:
|
|
|
bilobaren jakin mina asetzeko zernahi!
|
Guztiaz
ere, kontatu beharrekoan, argi gelditu behar zuen heroiak inor baino gizonago behar zuela. Baina zer, bera. Abdul Alim?
|
|
|
–Arren eta arren, senda ezazu, Jauna, gure mutila, Zugan erraietatik sinesten has gaitezen?.
|
Guztiaz
ere, Zeledonioren jarrerak benetakoa behar zuen, elizara iritsi ahala aitortu eta, aitorlekutik irtetean, hasi ez zen, bada, eskuin ukabilaz bularra astintzen aldika, mea culpa ka ariko balitz bezala!
|
|
|
Pedrok berandu gabe egin zuen Hirutegi anaien ohiturarekin bat.
|
Guztiaz
ere, Pedro eta Carmelo, pixkanaka, edo beraiek gazteenak zirelako, edo ikasgela berean zeudelako, edo Pedrok Carmelo unibertsitatera motorrean zeroalako, kuadrillatik bereizi eta beren kasa irteten hasi ziren.
|
|
|
Esana dago, halaber, ikasteko diru-laguntza batzuen bidez atera zuela batxilerra, karrerari ere halaxe ekin zion, dirulaguntza bat bitarteko?, baita osaba bat zuela ere, Granadan, nora joan baitzen mutila, Zuzenbide karrerari erosoago ekiteko.
|
Guztiaz
ere, Facundoren aitak garbi zuen gauza bat zela semea osaba izeben etxera joatea, eta beste bat hura haien konfiantzaz itsuski baliatzea, halako eran, non halaxe hizketatu baitzitzaion semeari, azken hau Granadara joan aurretik:
|
|
|
Stalinez izugarriak kontatzen dituk behintzat?
|
Guztiaz
ere, kalifen bizimodua askoz gehiago interesatzen zaidak boltxebikeena, maoistena eta kastristena baino. Nik haurtzaro gogorra izan nian, badakik, eta aspaldi bete nian neure kuota.
|
|
|
Ibrahimek eta Xadiak.
|
Guztiaz
ere, Ibrahim Musallem noiznahi joaten zitzaion semeari bisitan, ospitalera eraman zutèn egunean ere bai.
|
|
|
Eta mailatu batzuk zituen txapan.
|
Guztiaz
ere, Ubaydek matxura larriagoren bat ote zuen egiaztatu nahi izan zuen, eta hala, ibilgailura igo, motorra piztu, lehenengo martxa sartu, azeleratu?
|
|
|
ez zuten, haren ahotik, ipuin guti entzun?!
|
Guztiaz
ere, mutikoa baino ipuinzaleagoa zen neskatoa; are gehiago: honek zazpi urte zituenean, djinn bat azaltzen hasi zitzaion, ametsetan azaltzen hasi ere, antza?, baina hura ere ez zuen ongi bereizten Raissak, esplikazioak emateko orduan beti erraten baitzuen ametsetan azaldu zitzaiola, bai, baina guztia erreala balitz bezala gertatu zitzaiola:
|
|
|
|
Guztiaz
ere, Frantziako egonaldian bizi izandakoetarik, Abdel Haqqek beti oroituko zuen, era berezian oroitu ere, zientzia politikoetan aditua zèn irakasle batek unibertsitateko areto batean? 1398ko udaberrian 16, eman zuèn hitzaldia:
|
|
|
ezagutuko ez zuen, bada, Bedaibarko kuadrillako lagun baitzuen!
|
Guztiaz
ere, Koldo eta Pedro ez ziren inoiz lagun minak izan: Pedrori, izan ere, kuadrillako lagunetatik, Facundo bakarrik interesatzen zitzaion; Koldo, gainera, bere gurasoekin irteten zen asteburuetan mendira?
|
|
|
arrazoia eman behar ote zion, bada, Faysali, eta ondorioztatu ezen talibanak eta alqaidatarrak basati bezain harroputzak zirela?
|
Guztiaz
ere, haiek ziren, talibanak eta alqaidatarrak, azken hamarkada hartan Mendebaldeko herrialdeen aurkako borrokari zuzen bezain gogor heldu ziotenak, aitzinez aitzineko jardunean inork ez bezala, eta horrek, berezko poz bat eragiteaz gain, are handiagotzen zion haien alde senti zezakeèn sinpatia eta begikotasuna, modu inkontzientean bazen ere?
|