|
2000
|
|
|
Baina belar eta edabeak ederki bildu eta etiketatuak erosi ohi ditugu belar dendatan.
|
Gure
arbasoek, ordea, inguruetan biltzen zituzten pasmo belar, berbena,, asun, arbi hosto eta intsusa loreak. Eta ez ziren soilik landareetera mugatzen, suge, zorri, apo eta marraskiloak ere erabili ohi zituzten osasun arazo anitzen konponbide gisara.
|
|
|
|
Gure
arbasoen historia ilun hura ote zuen aitona Nikolasek buruan, bere aitak —jaun Albert Etxegoienek— ezabatu nahi izan zuena Nafarroako erregeordearen barkamendua erdietsi ondoren, jauregiak, halatan, aitzina egin ahal izan zezan. Edo, bertzela erranik:
|
|
|
Lege erromatarrek osaturiko zuzenbide idatziak Europa eraman du goiko mailara.
|
Gure
arbasoek Justinianoren Bilduma idoro zutenean, halako goi argibidea izan zuten. Aldi hartan hartu zuten gure epaitegiek molde arautuagoa, eta epaitzeko botere ikaragarria ere oinarri batzuen menpe jarri zen.
|
|
2001
|
|
|
Sagardoa egiten hasi ziren lehenengo euskaldunek sagarra txikitzeko zein tresna erabiltzen zuten ez dakigu.
|
Gure
arbasoengandik jaso ditugun lehenengo tresnak mailua, trabesa eta eskuzko pisa edo pisoia izan dira. Mailuarekin edota pisoiarekin dolare barruko askan bertan zanpatzen zuten sagarra.
|
|
|
2
|
Gure
arbasoak.
|
|
|
|
Gure
arbasoak freak hutsak ziren.
|
|
|
Geurezko genituen eskubideak ez ziren (sekula, beharbada) etxeko hizkuntzaren alde erabiliak izan, gorengo gobernu mailan behintzat.
|
Gure
arbasoek ez zuten, halaz guztiz, gogor hartu hizkuntza, nik axalekotzat jotzen ditudan kasu batzuetan baizik. Ukatu izan didate hori horrela zela, baina lehengoan irauten dut eta iraungo, aski den adinako kontrako frogarik erakusten ez didateino.
|
|
|
Gure hunen irudiko mendea zen duela 1600 urthe.
|
Gure
arbasoak behin zoin borthizki Erromanoer oldarturik, ondikotz arras Erromakotuak ginituen, heien soldado jarriak. Eta Erromak leher egiterat zohan, asaldatuak ziren Eskualdunak.
|
|
2002
|
|
|
Gernikako Parlamentuazko gure loturea, Foruen ezereztutea arte, 1876 garren urtean.
|
Gure
arbasoengandik ekanduak, gure abizenak asko behintzat, gure ibaien, iturrien, soloen, eta basetxeen euskal izenak.
|
|
2003
|
|
|
|
Gure
arbasoen zeruari begira
|
|
|
Sortu zenean Espainiako planetariorik handiena zenak makina bat lan burutu du penintsulan diren besteekin elkarlanean. Hain zuzen, Donostiako Zientziaren Kutxagunearekin batera jarri berri du martxan
|
Gure
arbasoen zerua izeneko egitaraua. Bertan, gizakiaren historiaren azken 26.000 urteak errepasa daitezke.
|
|
|
|
Gure
arbasoen osasunagatiko kezka gaixotasuna agertzean pizten bazen ere, egun herritar askok prebentzioz jokatzea deliberatu dugu, gure kanpo aldeko itxuraz gainera, elikadura eta ongizate emozionalaz ere biziki arduratzen garelarik.
|
|
|
Oi!
|
Gure
arbasoak, ez otoi, ez beira
|
|
2004
|
|
|
|
Gure
arbasoen hilerri zaharra bisitatu ondoren, Altxanga muinoko ipar mazela zeharkatuko dugu ekialderantz, Koralhandia banatzen duen lepora iristeko. Koralhandiako muinoak gotorleku zahar baten hondarrak gordetzen ditu.
|
|
|
|
Gure
arbasoen mapa genetikoa
|
|
|
Hori horrela izatekotan, zerk itsutzen gaitu euskaltasunaren gorputza ahuleziaz eta flakeziaz jota dagoela ez ikusteko?
|
Gure
arbasoen euskaltasuna diglosikoa izango zen, hori badakigu. Guztiarekin ere, ahozko kulturaren eremu osoa aditzera emateko gauza zen mintzabidea genuen euskara orduan.
|
|
|
Horizonte historikoa goratuz, txostenak dio “bioteknologia mota batzuk duela milurtekotik egiten direla.
|
Gure
arbasoak ogia, ardoa eta gazta egiteko mikroorganismoak erabiltzen hasi zirenetik”. Prabhu Pingali FAOko ekonomia garapeneko zuzendariaren arabera, “ez du zentzurik bioteknologiaren alde edo aurka egoteak.
|
|
2005
|
|
|
Cuento vasco de Navidad narrazioak basajaunak gure artean bizi ziren garaira garamatza.
|
Gure
arbasoak euskal lurretara etorri aurretik jada hemen ziren beraiek, askoz denbora gehiago zeramatelako bertako basoetan bizitzen. Mesfidantzaz begiratu zieten etorri berriei, eta gauza bera gertatu zen haiekiko gure arbasoen partetik.
|
|
|
|
Gure
arbasoak aspalditik ohartu baitira, zahartzearekin gazteen beharra bazutela, haurrek aita amena baduten bezala ttipiak direlarik. Haurrak ziren (eta dira, mundu honetako jende gehienentzat) zahar arranda.
|
|
|
|
Gure
arbasoetan gaitz egin duenik,
|
|
|
Gaur bai.
|
Gure
arbasoek, izkribu horretan argi azaltzen zenez, ez zuten" merkatu" berba idatzi, eta" azoka" berba bera ere ez. Zeia zaharra, hain zuzen.
|
|
|
|
Gure
arbasoek ez zuten euskara aintzakotzat hartzen, bera ren balioa ezagutzen ez zutelako. Nik ikusi izan dut baserri batzuetan, aspaldiko kutxa zoragarriak, zaharrak zirela eta, errekara botatzen edo ijitoei merke baino merkeago saltzen.
|
|
2006
|
|
|
13 kilometroa pasa eta ezkerrera sartuko gara.
|
Gure
arbasoen aztarnak topatuko ditugu bertan. Oielekuko Cromlech a ikusgarriena eta egoera onenean dagoena da.
|
|
|
|
Gure
arbasoek konfirmatzen digute orain seigarren eguzkia ari dela ateratzen Andeetako munduan. Seigarren eguzki hau indigenen eta jatorrizko populuen berpizkundeari dagokio.
|
|
|
|
Gure
arbasoak duela 49.000 urte inguru iritsi ziren Ekialde Hurbilera, duela 46.000 urte Bosforoa zeharkatu zuten, eta duela 41.000 urte Frantzia eta Espainia zapaldu zituzten.
|
|
|
–
|
Gure
arbasoak aurkitzeko metodoa
|
|
2007
|
|
|
Betiko platerak eta era zaharrekoak dira azkenean berrienak.
|
Gure
arbasoen kulturan jatea beti izan da hortzekin mastekatzea, ez arrainek bezala jakiak xurgatzea. Errezeta klasiko hauek oinarri hartuta, beste fase batean bestelako platerak egin litezke, baina oinarria ondo jartzea garrantzitsua da».
|
|
|
Alabaina, lau ala bost mila urte k.a.tik jendeak erabiltzen hasitako eskualdean baikabiltza.
|
Gure
arbaso abeltzainek ordutik hona daukate mendiaren burua zuhaitzez garbitua, lehenbizi ardien, geroago zaldi eta behien belar toki egiteaz nahituak. Dilin dalan joarea lepoan, gaur egungo Erdizagan, Baztango bazkaleku handienean, mila bostehun abere buru entzun daitezke ekainaren lehena eta urriko elurtadak artean.
|
|
|
|
Gure
arbaso zuzenak, orain dakigunez, Afrikatik etorri ziren Europara. Eta bertako europarrak, neanderthaldarrak, ordezkatu egin zituzten.
|
|
|
(off) Jateko hauek guztiak prestatuko ditut boluntarioentzat.
|
Gure
arbasoek jaten zituzten gauzetan oinarritutako dieta egingo dute. (on) Orain dela sei milioi urteraino joko dugu atzerantz.
|
|
|
|
Gure
arbasoak oihanean libre ibiliko ziren, elkarrekin lotura handirik gabe. Ehizan hildakoaren inguruan batuko ziren.
|
|
|
Bilakaera biologikoaren erritmoa tempo geologikoaren abiaduran doa; aldiz, bilakaera kulturala argia baino azkarragoa da gaur egun.
|
Gure
arbaso primateenmaila genetikoak egungo gizabanakoarenengan sarturik dauden bezala, XXI.mendeko eginkizunak betetzeko, gaur egungo giza taldeetan elkarrekin ageri diragarai tradizional, industrial edo birtualeko kultura geruzak, bizitzak ez baitakisaltorik egiten, eboluzionatu egiten duelako. Geneen mutazioek aldaketa nabarmenik eskainiko badigute, gizabanakoen belaunaldi askoren sekuentzia behar dute.
|
|
|
Pertsonaren bizitza kulturalak ez du horren neurri handiko estalkirik, gizatamainakoa baizik.
|
Gure
arbasoek jada bazekiten bezala, burua burusiarekin estalinahi izatekotan, oinak agerian utziko ditugu. Horrexegatik, sekula baino kontuhandiagoa eduki behar dugu kultur elikagaiekin; haiek kontserbatu, jan etadigeritzeko moduarekin, onerako izatea nahi badugu bai gizabanakoarendako etabai jendartearendako ere.
|
|
|
|
Gure
arbasoen dietak aztertu
|
|
|
Eta gauza bera egin dezagun itzulpenekin. Euskaratik beste hizkuntzetara itzulitako testuak ere sarigarri bihur ditzagun... edo jadanik ez du inork gogoan Mitxelenaren"
|
Gure
arbaso zaharren baratza" artikulu haren irakurketa?
|
|
2008
|
|
|
Zazpi disko argitaratu ditugu jada.
|
Gure
arbasoen abesti ahaztuak berreskuratzen ditugu, edo txikitan entzuten genituenak. Entzun duzunak mendebaldeko eragina du, baina ekialdeko joera bete betea duten diskoak ere baditugu; lurralde honetako bost mendeko oinordetza da".
|
|
|
Anbotoko Marik bizilekuz aldatu eta Oizeko bidea hartzen zuela zioten antzinako euskaldunek.
|
Gure
arbasoentzat leku esanguratsua zen zalantza barik. Arinago San Kristobal ondoko dolmena aipatu dugu.
|
|
|
Bizi gaituenak egiten gaitu.
|
Gure
arbasoak euskaldunak ziren, euskaraz bizi zirelako. Bizitza euskaldunarekin zerikusirik ez duen abertzaletasunak errituetan oinarritutako aberria asmatu izan du; balizko herriaren ikur sinbolikoek ordezkatzen dute duela gutxi arte izandako herri euskaldunaren izaera.
|
|
|
|
Gure
arbasoek animalia asko harrapatzen zuten, animalien espirituekin amets egiten zutelako. Tapir espirituarekin amets egiten zuten, esate baterako, eta hurrengo egunean tapirra ehizatzen zuten.
|
|
|
Animalia espezie bakoitzak funtzio bereziak dituzten gorputz atalak ditu.
|
Gure
arbasoek, hankabikotasuna sortu aurretik, aurreko gorputz adarrak ibiltzeko erabiltzen zituzten, baina, esan bezala, hankabikotasunarekin, gorputz atal horiek funtzio berezirik gabe gelditu ziren; hau da, askatu egin ziren. Askatze horrek eskuen forma aldatzea ekarri zuen.
|
|
|
|
Gure
arbasoen elikadura
|
|
2009
|
|
|
Lurzati bertsuan Arriluze megalitoa dago, Arrizabale baino arean beherago, eta horrexek ematen dio izena ingurune guztiari ere.
|
Gure
arbasoen ondare diren historia aurreko eraikin bi horiei jazotako gorabeherak mitologiari buruzko atalean zehaztuko ditugu.
|
|
|
Onerako zein txarrerako, klimaren garapena baldintzatuko gaitu datozen urteetan, adierazi du, azkenik, Viñasek, hala izan da gure sorreratik.
|
Gure
arbasoek zeruari begiratzen zioten eta klimaren arabera antolatzen zen bizitza. Eta orain, nahiz eta urteak igaro, joera honi eutsiko diogu, eguraldiak gizakiaren erabateko kontrolpetik ihes egiten baitu.
|
|
|
Onerako zein txarrerako, klimaren garapena baldintzatuko gaitu datozen urteetan, adierazi du, azkenik, Viñasek, hala izan da gure sorreratik.
|
Gure
arbasoek zeruari begiratzen zioten eta klimaren arabera antolatzen zen bizitza. Eta orain, nahiz eta urteak igaro, joera honi eutsiko diogu, eguraldiak gizakiaren erabateko kontrolpetik ihes egiten baitu.
|
|
|
Egia esan, mende asko dira garai hartako modaren arabera azala mantentzeko mota guztietako produktuak erabiltzen direla.
|
Gure
arbasoek azala zuritzeko erabiltzen zituzten arroz hautsez gain, beste erremedio batzuk ere erabili izan dira, hala nola oliba olioa, iodoa zaurietarako eta limoi zukua. Azken kasu horretan, eguzkia ahalik eta lasterren sartuko da larruazalean, eta espero zen efektua eragingo du:
|
|
|
Euskara jalgi hadi plazara oraindik ere entzun dezakegu.
|
Gure
arbasoek belaunaldiz belaunaldi erakutsi diguten euskara da. Gaur bat egin dezagun euskaldun guztiekin.
|
|
|
Jentilen garaikoa.
|
Gure
arbasoen etxe zabal bezain bilbatua. Urbian bezala, han ere, su eta bizigune, duela milaka urte jende ausarta bizitako txokoa.
|
|
|
Ez gara erromantikoak.
|
Gure
arbasoen kultura asko estimatzen dugu, baina ez da gurea. Ez dugu inolako jatorrizko inkontziente kolektibo salbatzailean ere sinesten.
|
|
|
• Baliabide pedagogikoak (Eusko Ikaskuntza) (www.eus ko/ colecciones/ electroni cas/ pedagogicos).
|
Gure
arbasoen ingurunea, bizimoduak eta ohiturak era atsegin eta erakargarrian erakustea da gazteei zuzenduriko multimedia produktu hauen helburua. CD ROM bakoitzean joko batek Euskal Herriaren historia jolas eginez ezagutzea ahalbidetzen du:
|
|
2010
|
|
|
Eta jarraidura printzipio horretatik abiatuta egin diegu aurre mendeei.
|
Gure
arbasoek emandakoari gero bat emateko sena daukagu naturaz, baina emango duguna ez da jaso genuena izango: 8ko handian kantatuko dugu gure aurrekoek bezala, baina ez haiek kantatzen zutena.
|
|
|
|
Gure
arbasoek burua lantzen zuten, baina dieta zaintzen zuten?
|
|
|
Nire bizitza osoan helburu bakar batek bizi izan nau.
|
Gure
arbasoek utzitako harrizko aztarnen hizkuntza zaharra ikastea eta merezi duten moduan gurtzea, ulertzea, gizateriari transmititzea. Ume mokoa nintzen deia jaso nuenean, baina ordutik?
|
|
|
Espres ari zira ba, Ameriketarik?
|
Gure
arbaso urrundu zenbaiten berri amets. Justo egun?
|
|
|
|
Gure
arbaso batzuk" muera nazioa" oihuka ibili zirelako mendietan, danbolinteroen eta abade ilunen atzetik. Beste arbaso batzuk ere, zelan deitu ez bada Iztuetak bezala," haize belatz" eta" txoriburu puztu doilorrak", euren hizkuntza estimatzeko gauza ere ez baitziren izan inprenta hasi eta lau mendetan zehar.
|
|
2011
|
|
|
Horrenbestez, inguruan zituzten landare jangarriak aukeratzeko eta digeritzeko errazagoak izan zitezen haiek eraldatzeko gai zirela baieztatu dute ikertzaileek.
|
Gure
arbasoek egiten zuten bezalaxe, hain juxtu.
|
|
|
–Harri puta zaharra, Niceto?
|
Gure
arbasoen mintzoa da hori!
|
|
|
(33: 41)
|
Gure
arbasoak hementxe bizi ziren. Baina ez zuten ezelako
|
|
|
Dudarik gabe ekonomikoak baino pisu handiagoa du ingurugiro eta kultur ikuspegitik, ekonomiko aldetik ez baita etekin handirik ateratzen. Urkizu inguruan egin dira azken urteetan moarraketak eta han paisaia oso berezia da, bordak, artzaintzari eta abeltzaintzari oso lotua dago eremu hori… pagoak eta haritzak han hemenka dituen larre bat da, historikoki zuhaitz horiek moarratzen zituzten altura batean, aziendek landarea ez galtzeko…
|
Gure
arbasoek egurraren produktibitate bat bilatzen zuten, baina zuhaitza bera hil gabe. Biologoek demostratua dute horrela lantzen diren zuhaitzak gehiago bizitzen direla.
|
|
|
Aratuste hitzak ere ideia bera transmititzen duela dio, Bizkaian erabiltzen den haraztu hitzak kimatutako zuhaitzak lantzea esan nahi duelako.
|
Gure
arbasoek kimatze lanak zomorroak zuhaitzetatik kentzeko helburuarekin egiten zituztela ere badio, eta horrela otsailean ez dela zomorrorik izaten. Hor ikusten du mozorrotzearen beste arrazoiketa bat:
|
|
2012
|
|
|
|
Gure
arbasoak, duela bi milioi urte, arkakuso, zorri eta eulien bizikide izan ziren, seguru asko; halaxe pentsa genezake ikusita gaur egungo primateek ere zomorro horiek beren inguruan dituztela.
|
|
|
—Hiru burgu edo auzo ditu, eta haietako bakoitzak bere defentsarako dorre gotorrak.
|
Gure
arbasoen jauregia Nabarreriako burguan dago, eta jauregia babesten duen harresiak zuk baizik konpontzen ez dituzun problemetako bati isilean eta zeure baitaraturik heltzean zure lepoak duen forma eta malda bera du. Ipar aldean, mendi bat du babes, mendi ez oso altua, baina zure festa jantzi hoberenaren kolore berde bizi berekoa.
|
|
|
Jausten garen bakoitzean, hitz fereka begirada bati esker, barruko amorruari esker, jaiki eta abiatzen gara langa ezagunegien atzean dauden infernuetara.
|
Gure
arbasoek ezagututako sufrimenduak ahantzi dituztenek ez dute ulertzen gure kondenaren zioa. Jausten garen bakoitzean azken hitza, laztana, begirada, sugarra aski dira jaiki eta langa horien atzean dauden infernu ezagunegietan irauteko.
|
|
|
Berrogei ta hamar bat urteko frantses kanadiano horrek erran zautan autoan ginoatzilarik, beste ainitz solasen artean: Zergatik behar ginikek Frantzia maitatu?
|
Gure
arbasoak umezurtz, inglesen menpean utzi zituelakotz. Uste duzu Cyrius, zuen arbasoek zorte hobea izanen zuten berriz gibelera ereman baliuzte. Ez duk Frantzia baitan sinesterik. Hau aitortuko dizut Cyrius, ahoan bilorik gabe: Frantzia lur aldea maiteago dutala Kanada lur aldea baino; horrek ez du erran nahi, nihaur frantses ekarria, jende frantsesa maiteago dutala kanadianoa baino... Jitez ez haizelakotz frantsesa eta mihi bereko kalakeriak ez ditukalakotz maite?
|
|
|
dio Elie k, horren hastapenaz ere bada ixtorio ederrik.
|
Gure
arbasoen ganik eroriak zaizkigun ipuin batzuek diote, alegiazko edo ez, nola 16garren mende ondarrera bizi izan zen Jean de la Croix Marron, bertsularia. Hau ezkondu zen Arresrac, armadako aintzindari aberats baten alabarekin.
|
|
2013
|
|
|
«Haiek gu ziren.
|
Gure
arbaso zuzenak ziren. Plano berean gaude sentsibilitate aldetik», ohartarazi du Normandek.
|
|
|
Zergatik iraun du, bada, gure leinuak mendeetan?
|
Gure
arbasoak gerlari onak zirelako, eta gu geu ere bai, nahiz eta hondar urteotan ez dugun horrelakorik erakutsi behar izan, eta, bizitzan entzundako hainbat iritzi bere egiten zituela, jarraitu zuen?:
|
|
|
–
|
Gure
arbasoak al Andalustik egotziak izan ziren, Abu. Abd Allah rekin batera, Al Magrib era, Granadako erresuma galduta gero. Handik hiru mendera, berriz, XII. mendearen azken aldean 3, ondorengoetarik bat, Farid Musallem, legegizona zena, gure Herrira igorria izan zen Al Magrib etik, zeregin diplomatikoetan:
|
|
|
Otsoen gatik othe du bere izena hilabethe berri hunek?
|
Gure
arbasoek bazakiten naski etsai hoien berri, elhurrak jauts arazten zituelarik oihan eta mendi zokhoetarik. Bi zangoetako otsoekin ditugu egungo egitekoak:, ipharraldeko ordoki zabaletan.
|
|
|
Taldeak oso desberdinak dira, baina denek daukate euskara ikasteko gogoa.
|
Gure
arbasoen hizkuntza erabiltzeko gogoa daukate, eta hori oso polita da. Horrek poztasun handia ematen dit, oso talde atseginak dira.
|
|
|
Maria Keys Erregeen manjarak: hiru mila urte baino gehiago kontserban
|
Gure
arbasoen ohitura gastronomikoak deszifratzen lagundu du paleobotanikak Gure arbasoen elikadura definitzen duten testigantzak metatzen dituzte antropologoek eta arkeologoek. Tresna, tresna eta baxera asko daude sukaldaritzako trebetasunei buruz.
|
|
|
Maria Keys Erregeen manjarak: hiru mila urte baino gehiago kontserban Gure arbasoen ohitura gastronomikoak deszifratzen lagundu du paleobotanikak
|
Gure
arbasoen elikadura definitzen duten testigantzak metatzen dituzte antropologoek eta arkeologoek. Tresna, tresna eta baxera asko daude sukaldaritzako trebetasunei buruz.
|
|
|
Zergatik iraun du, bada, gure leinuak mendeetan?
|
Gure
arbasoak gerlari onak zirelako, eta gu geu ere bai... nahiz eta hondar urteotan ez dugun horrelakorik erakutsi behar izan –eta, bizitzan entzundako hainbat iritzi bere egiten zituela, jarraitu zuen–: Baina bakea ona da.
|
|
|
|
Gure
arbasoek egin zuten bezala, lurra zaintzen, defenditzen ari zira, hemendik arras urrun joan dadila, inposatu nahi diguten AHT a.
|
|
2014
|
|
|
Animalia espezie bakoitzak funtzio bereziak dituzten gorputz atalak ditu.
|
Gure
arbasoek, hankabikotasuna sortu aurretik, aurreko gorputz adarrak ibiltzeko erabiltzen zituzten, baina, esan bezala, hankabikotasunarekin, gorputz atal horiek funtzio berezirik gabe gelditu ziren; hau da, askatu egin ziren. Askatze horrek eskuen forma aldatzea ekarri zuen.
|
|
|
Zergatik eta betidanik praktikatu izan delako.
|
Gure
arbasoek jateko ehizatu izan ez balute, gu ez geundeke hemen. Elikatzeko beharra ase izan du.
|
|
|
Bereizketa honen beharrezkotasuna adierazten duen adibide mordoa baldin badago ere Mendebaldeko historiaren baitan, munduko bestelako bazterretan ere antzeko adibideak topa ditzakegu; zenbait kasutan, hobeak.
|
Gure
arbasoen jokaera sexual asko harrigarriak iruditzen bazaizkigu, munduko bestelako jokaerak ere harrigarriak bezain argigarriak izan daitezke.
|
|
|
|
Gure
arbasoak harro egongo dira.
|
|
|
Nolazbait, Britxiko ezkilek erakutsiko zu (ke) ten historia eta oroitzapena gu guziena dela, ona eta txarra, ez eta auzapezen gauza, iritzi hertsi batek bahitua.
|
Gure
arbasoen historia guziaren aipatzea eta oroitaraztea abertzaletasuna da eta hori dela eta nazionalismoa pozoina dela sala ginezake, ala 1914koa ala 2014koa. Beha diezaiogun bada, gaur egun, nola jendek bozkatzen duten, gero eta gehiago desafioz.
|
|
2015
|
|
|
Jabetza pribatu batean izanik ere, inork ez gaitu hemendik haizatuko eta, hortaz, benetan balio du lasaitasunez eta misterio kutsu batez beteta dagoen leku honetan une luze batean geratzea.
|
Gure
arbasoak hortxe bizi izanaren giro zerbait antzeman daitekeela ematen du.
|
|
|
|
Gure
arbasoek horrela ikasi dute, eta guri ere, hain zuzenean ez bada ere, mezu hori iritsi zaigu. Mendeetan errepikatu izan dutena:
|
|
|
|
Gure
arbasoak
|
|
|
Horregatik harritzen nau Kassen jarrerak, «natural» delako horretan duen konfiantzak normatiboki zuzena zer den eta zer ez den sailkatu nahi duenean.
|
Gure
arbasoek Kassi jaramon egin izan baliote, baliteke oraindik gauza oso basatiak egiten jarraitzea. Edo egiten ditugunak baino basatiagoak.
|
|
|
Hara non harrizko Eleizate honetan harriek bizirik dirauten.
|
Gure
arbasoen ahotsak ha hor berriz ere gure artean. Belarria zoli zoli jarri dut eta entzun dudana zuei dirautsuet.
|
|
|
|
Gure
arbasoak leize zuloetan bizi zirenean hasitako ohitura dela dioenik ere bada. Izan ere, literatura hasiera batean ahozkoa izan zen, eta idatzizko bihurtu zen askoz ere geroago.
|
|
|
Liburuek eta dokumentalek ez dute aipatzen, baina okre koloreak lortzeko, lurrez eta buztinez gain, gorozkiz baliatzen ziren margolari haiek.
|
Gure
arbaso haiek euren kakarekin margotzen zituzten nahiak eta ametsak.
|
|
|
|
Gure
arbasoen arbasoak
|
|
|
Ikerketaz ikerketa gauza asko argitu da azken ehun urte horietan.
|
Gure
arbasoen arbaso lehenak," homo sapiens" familiakoak, hemen gaindi jarri ziren duela nunbait han berrogoi mila urte. Ikaragarriko aldaketa izan zen gero, duela hamabost edo hogoi mila urte, alimaleko izotzaldi batekin, eskualde frango hustu baitziren, jendeak ezin gehiago bizi, bainan gurea preseski hein bat begiratua izan zen.
|
|
|
Zer ikasi den azken berrehun urtetan akulatu ikerketa guzieri esker.
|
Gure
arbasoek nola ikusten zuten mundua eta nola ikusten ere jendartea...
|
|
2016
|
|
|
Polita da halako elementu bat aurkitzea, prozesu batzuk askoz hobeto ulertu ahal izateko.
|
Gure
arbasoen paisaia hobeto ulertzen laguntzen digute halakoek, beraien bizimoduaren berri gehiago izaten.
|
|
|
|
Gure
arbasoak lehen aldiz bakean elkartu ziren bertan eta adierazi zuten edonor izan daitekeela edozer.
|
|
|
|
Gure
arbasoen jainkoak ez zuen sakrifizioa onartu.
|
|
|
|
Gure
arbasoen garaian, gure herriaren zikloa haurren eskuetan zegoen.
|
|
|
|
Gure
arbasoek biziarazten zutela
|
|
2017
|
|
|
Bizirauteko, gurea ez den sistema batera egokitu behar izan dugu.
|
Gure
arbasoek, baliabide ekonomiko guztiak eskura zituzten. Orain oihana suntsitzen ari dira, eta ibaian ez dago arrainik, presak egin dituztelako.
|
|
|
|
Gure
arbaso eroriak
|
|
|
San Fermin, Ama Zuria, Santo Tomas, Karmengo Ama, Santioak… Eliza katolikoak ekarri zituen, bai santuak bai eta gauza sakratuak ere, baina festak lehenagokoak dira.
|
Gure
arbasoen jaiei dagokienez, urtaroek, arrantzak, uzta biltzeak, eguzkiaren eta ilargiaren faseak eta abar ageri dira haien egutegian. Ostera, gaur egun gehienak desagertu egin dira gure gizarte balioetatik, denak ez esatearren.
|
|
|
Burdin Aroa burdinaren lanketa zabaldu zeneko historiaurreko aroa da eta kristo aurreko lehen milurtekoa hartzen du.
|
Gure
arbasoek leku estrategikoa delako eraiki zuten harresiz inguratutako herrixka Morun, bailararen sarreran dagoelako eta defendatzeko leku oso aproposa delako. Gaur egun harresi haien aztarnak ikus daitezke, Burdin Aroko kastro baten (gutxi gora behera K.a. 800 urtekoa) aztarnak, esaterako, baina beste zati batzuk lurpean daude.
|
|
|
Azkar sumatu genuen ez geundela besteren etxean, lehenagotik sekula ikusi ez bagenuen ere.
|
Gure
arbaso zaharrenen bizitokia izan omen zen. Eta halaxe behar zuen.
|
|
|
Victor Navalskyk (2013), marrazki satirikoen funtzioak zehazteko unean, zenbait ideia azpimarratu du.
|
Gure
arbasoek kobazuloetan eginiko irudiak ikuspegi antropologikotik aztertu direnean ere antzeko azalpenak luzatu dira: 7
|
|
|
2015. "
|
Gure
arbasoek zomorroen kontrako konjurua egiten zuten inauterietan, horiek uztatik kentzeko". Gara Gaur8; elkarrizketa.
|