|
2007
|
|
|
|
Euskara
estandarraren, nkatze prozedurarekin jarraituz, Jean Etcheparek proposatu zuen sortu berri zegoen euskara testuetan erabiltzen hastea, hala nola, Gure> Herria> aldizkarian eta erlijio liburuetan; hau da, irakurleria intelektualari zuzenduriko testuetan erabili, herritarrei eskaini baino lehen481 Ados agertu zen La, tte Etcheparerekin erlijiozko testuez baliatzeari zegokionez, azpima...
|
|
|
|
Euskara
estandarra, nkatzeari dagokionez, argi ikusi bazuten ere idatzizko testuek zeregin garrantzitsua zutela, arazoa sortu zen erabaki orduko nork moldatu behar zuen euskara berri hori.
|
|
2009
|
|
|
|
Euskara
estandarra finkatzeko ortografi eta gramatika arauez gainera, hor dira Orotariko Euskal Hiztegia, Euskara Batuaren hiztegia, Euskal Herriko eta Munduko toponimia lanak, pertsona izenak eta deiturak euskaraz finkatzeko hiztegiak, (biek gure gizartean duten eraginagatik), Literatura hiztegia eta laster kaleratuko den Euskal Herriko Hizkeren Atlasa, besteak beste. Kataluniako edo Israelgo Hizkuntz Akademiako kideek Euskaltzaindira egin dizkiguten bisitetan, adibidez, geure eskuarteko lanak ikusita, argi esan digute berenak ere oso antzekoak direla.
|
|
2021
|
|
|
4.5.4b
|
Euskara
estandarrean da motako aditzei ere erantsi zaie keta, ‘gertaera’ adierako izenak sortzeko. Gure corpusetan aurki daitezke biraketa (Lurraren eta ilargiaren biraketa ardatzen ezberdintasuna), erorketa, susperketa (Sektorearen susperketa itsas garraioaren hazkundetik dator) eta abar.
|
|
|
Azpisail honetako atzizkiek sortzen dituzten izenek multzoa, kolektiboa, kantitatea... adierazten dute.
|
Euskara
estandarrari begira, di eta eria dira batez ere bata bestearekin lehian hitz berriak sortzeko baliatu direnak; azpisail honetako gainerako eratorpen atzizkien eremua nahikoa mugatua geratzen ari da. Euskara estandarrean asko hedatu da go atzizkiaren bidez multzokari balioko izen eratorriak sortzeko joera (biztanlego, entzulego, irakaslego eta abar), baina go atzizkiak ez du halako baliorik izan literatura tradizioan (§ 4.1.4).
|
|
|
Euskara estandarrari begira, di eta eria dira batez ere bata bestearekin lehian hitz berriak sortzeko baliatu direnak; azpisail honetako gainerako eratorpen atzizkien eremua nahikoa mugatua geratzen ari da.
|
Euskara
estandarrean asko hedatu da go atzizkiaren bidez multzokari balioko izen eratorriak sortzeko joera (biztanlego, entzulego, irakaslego eta abar), baina go atzizkiak ez du halako baliorik izan literatura tradizioan (§ 4.1.4). Horren ordez, azpisail honetako eria atzizkia gomendatu du Euskaltzaindiak multzokaria adierazi behar denerako.
|
|
|
4.3.2a
|
Euskara
estandarrerako di hartuko genuke lematzat, berau delako hedatuena eta hitz berriak sortzeko gehien erabili dena. Euskalki mailako desberdintasuna dute di baino zaharragoak diruditen (eta askotan toponimo zein deitura gisa geratu zaizkigun) doi (nafarrera, elordui, ezpeldoi) eta dui (bizkaiera, Ezpeldui, otadui, sagardui) formek (ikus Mitxelena 1977b:
|
|
|
|
Euskara
estandarrean, ordea, beste eredu hau gertatu da emankorra, hitz berriak sortzeko bide eman duena (biztanlego, entzulego, irakaslego, ikuslego...), hots, izen multzokaria sortzeko baliatzea, baina tradizioan oinarririk ez duena. Erabilera oker horri, eta multzokariaren gehiegizko erabilerari aurre egin nahi izan dio Euskaltzaindiak (73 araua).
|
|
|
lanbide edo estatus jakin bat duen pertsona adierazten duen izena oinarri hartu eta lanbide izena sortzen du (aitzurlaritza, alkatetza, artzaintza, bertsolaritza, erregetza, ikazkintza, neskametza, soldadutza...).
|
Euskara
estandarrean lanbide izen asko sortzeko baliatu dugu (erizaintza, hizkuntzalaritza, ingeniaritza, merkataritza, zirujautza...). Ohikoa du ari, le edo tzaile atzizkien ondoren agertzea (§ 4.2); hau da, atzizki horien bidez eratorritako izenak hartzea oinarri.
|
|
|
Hemendik kanpo utziko ditugu balio horiek, bai eta galderetan ageri den ahal; galdera markatzea beste eginkizunik ez duen heinean, al galdera markaren pareko da.
|
Euskara
estandarrean al forman ematen ditugu gaur. Eta alderantziz, al forma ere aurkituko dugu literaturan galdera marka soila baino zerbait gehiago dela.
|
|
|
Azken batean, forma biak ageri dira, bai ahal eta bai al, galdera nabarmentzeko eta bestelako balioetan (desira adierazteko edo ‘ziurrenik, dirudienez’ adieran).
|
Euskara
estandarrean bereizi egin ditugu bi formok: al utzi dugu galdera nabarmentzeko morfema balioan, eta ahal gainerako balioetan.
|
|
|
Arazi edo eragin kausatiboek aldatu egiten dute aditzaren balentzia, goraxeago esan bezala, argumentu bat gehitzen diotelako.
|
Euskara
estandarrean aldaketa horiek nola adierazi behar diren arautu zuen Euskaltzaindiak (43 araua):
|
|
|
Eguraldi aditzek edo irudi du, ematen du, merezi du, pena da motakoek ez dute onartzen horrelako aditz modalik14 Behar izan eta nahi izan aditz modalen erregimena arautu zuen Euskaltzaindiak 113 eta 114 arauetan.
|
Euskara
estandarrean, du laguntzailea eskatzen dute, baita aditza intrantsitiboa denean ere: etorri behar du, etorri nahi/ gura du.
|
|
|
Azkue).
|
Euskara
estandarrean gaur ohikoa ez izan arren, ahozkoan maiz entzun daitezke horrelako egiturak.
|