|
2002
|
|
|
|
Euskal
eleberri esperimentalaren atal honi hasiera emateko Ramon Saizarbitoria (1944) idazlearen lehenengo hiru eleberriak iruzkinduko ditugu. Bere ibilbide profesionalarengatik I. Sustatu Saria (Eusko Jaurlaritza, 1994) lortu zuen soziologo honen eleberriek kontamolde eta poetika guztiz berritzaileak ekarri zizkion garaiko euskal eleberrigintzari.
|
|
|
Garate izan zen Euskal Filologia lizentziaturaren sortzaileetako bat Deustuko Unibertsitatean (1978). Bere argitalpen ugarien artean, marxismoari buruz idatzi dituen sei liburuez gain, ipuin liburuak (Aldarte oneko ipuinak, Elkar, 1982..), polizia eleberriak (Esku leuna, Elkar, 1977; Goizuetako ezkongaiak, Elkar, 1979; Izurri berria, Elkar, 1981..), eleberri sozialak, erreportaiak (New York, New York, Elkar, 1988), literatur kritikako lanak(
|
Euskal
eleberriaren kondaira I, Mensajero, 1983; Euskal Eleberriaren Kondaira II, Mensajero, 1985; Euskal Eleberriaren Kondaira III, Mensajero, 1991; Atzerriko eta Euskal Herriko polizia eleberria, Elkar, 2000), hizkuntzalaritzako lanak (Erderakadak, Mensajero, 1998), edo Atsotitzak (BBK, 1998) bezalako bildumak aipa genitzake.
|
|
|
Garate izan zen Euskal Filologia lizentziaturaren sortzaileetako bat Deustuko Unibertsitatean (1978). Bere argitalpen ugarien artean, marxismoari buruz idatzi dituen sei liburuez gain, ipuin liburuak (Aldarte oneko ipuinak, Elkar, 1982..), polizia eleberriak (Esku leuna, Elkar, 1977; Goizuetako ezkongaiak, Elkar, 1979; Izurri berria, Elkar, 1981..), eleberri sozialak, erreportaiak (New York, New York, Elkar, 1988), literatur kritikako lanak (Euskal eleberriaren kondaira I, Mensajero, 1983;
|
Euskal
Eleberriaren Kondaira II, Mensajero, 1985; Euskal Eleberriaren Kondaira III, Mensajero, 1991; Atzerriko eta Euskal Herriko polizia eleberria, Elkar, 2000), hizkuntzalaritzako lanak (Erderakadak, Mensajero, 1998), edo Atsotitzak (BBK, 1998) bezalako bildumak aipa genitzake.
|
|
|
Garate izan zen Euskal Filologia lizentziaturaren sortzaileetako bat Deustuko Unibertsitatean (1978). ...i buruz idatzi dituen sei liburuez gain, ipuin liburuak (Aldarte oneko ipuinak, Elkar, 1982..), polizia eleberriak (Esku leuna, Elkar, 1977; Goizuetako ezkongaiak, Elkar, 1979; Izurri berria, Elkar, 1981..), eleberri sozialak, erreportaiak (New York, New York, Elkar, 1988), literatur kritikako lanak (Euskal eleberriaren kondaira I, Mensajero, 1983; Euskal Eleberriaren Kondaira II, Mensajero, 1985;
|
Euskal
Eleberriaren Kondaira III, Mensajero, 1991; Atzerriko eta Euskal Herriko polizia eleberria, Elkar, 2000), hizkuntzalaritzako lanak (Erderakadak, Mensajero, 1998), edo Atsotitzak (BBK, 1998) bezalako bildumak aipa genitzake.
|
|
|
Poeta garaikideen artean, Atxaga, Sarrionandia edo J. M. Lekuona izango lirateke, segur aski, egile aztertuenak. Edonola ere, horrelako baieztapen batek hausnarketa luzeagoa eskatuko lukeenez, irakurleak lan honen amaieran datorren bibliografiara jo dezake egungo hainbat narratzailek eragin duten azterketa oparoa frogatzeko.9 b)
|
Euskal
eleberriari buruzko ikerketak zertan diren
|
|
|
Domingo Agirre.
|
Euskal
eleberriaren sorrera, Bizkaiko Foru Aldundia, Bilbao, 1989) eta geroagoko argitalpenek frogatu dutenez (ik. Toledo, A.:
|
|
|
|
Euskal
eleberriaren historia
|
|
|
|
Euskal
eleberriaren historia deitu diogu liburu honi, bere laburrean, euskal eleberriaren bilakaeraren berri eman nahi duelako. Eta seguru aski irakurleren bat baino gehiago harritu ere egingo da historia hau, berez, ehun eta oso gutxi urte dituen literatur generoaz mintzo dela ikusten duenean.
|
|
|
Azkenik, birsortzaile dei diezaiokegunari dagokio obrari buruzko bigarren produktua (kritika, iruzkin...) egitea.
|
Euskal
eleberriaren bilakaera historikoaren aurkezpena egin baino lehen, gure literatur sistema deskribatzen ahaleginduko gara. Prozedura honekin, poetika eta ekarri bakoitzaren azalpena jatorri dituzten baldintza sozio historikoen argitan egitea dugu helburu.
|
|
|
3
|
Euskal
eleberriaren bilakaera
|
|
|
4
|
Euskal
eleberri modernoa1
|
|
|
Eta orain parkatu, baina
|
Euskal
Elaberriaren kondaira egiten diharduan Gotzon Garateren hitzak be, aitatu egingo ditugu. Hona.
|
|
|
Bestalde, lan hau egiteko lagungarriak izan zaizkit, kon  tsulta liburu gisa, zenbait obra, besteak beste Iñaki Aldekoaren Mendebaldea eta narraziogintza (Donostia 1998), Jon Kortazarren Euskal literatura XX. mendean (Zaragoza 2000) eta Mari Jose Olaziregiren
|
Euskal
eleberriaren historia (Bilbo 2002).
|
|
2003
|
|
|
|
Euskal
eleberrien kondaira. GARATE, Gotzon.
|
|
2005
|
|
|
|
Euskal
eleberriak irakurtzerakoan ere euskarari inportantzia handia ematen diot. Euskara ona izan dadin, hiru baldintza bete behar dira:
|
|
|
|
Euskal
eleberri gintzaren historia egin duzu. Nola laburbilduko zenuke?
|
|
|
|
Euskal
eleberrien kondaira I, Mensajero, Bilbo, 1983.
|
|
|
|
Euskal
eleberrien kondaira II, Mensajero, Bilbo, 1985.
|
|
|
|
Euskal
eleberrien kondaira III, Mensajero, Bilbo, 1991.
|
|
2006
|
|
|
Markos Zapiain kritikariak euskalnobelagintzan etakide rola betetzen duten pertsonaiek egindako ametsak aztertuditu luze eta zabal, eta horren lagin bat, Harkaitz Canoren Pasaia bluesekoametsen azterketa bildu du orri hauetara.
|
Euskal
eleberrietako etakideen ametsikgordinenak omen Canoren eleberrikoak, eskizofrenikoak, eta arras erabakigarriakpertsonaiak taxutzerakoan ez ezik haien garapen eta bilakaeran. Espazio itxietankokatzen diren ametsek unibertsoko zulo beltzen eitea bide dute, unibertsoarenjoera hedapeneranzkoa ala barnebiltzekoa ote den zalantza eginaraziz.
|
|
|
|
Euskal
eleberrietako etakideen ametsen artean Pasaia Bluesekoenak diragordinenak, interpretazio posible bat gutxien iradokitzen dutenak. Ohiko ametsenantz handiena dutenak Canorenak dira.
|
|
|
—, 2002,
|
Euskal
eleberriaren historia, Labayru Ikastegia, Bilbo.
|
|
2008
|
|
|
Egileak euskal literaturaren inguruan zuen kezkaren isla zuzen dira Gotzon Garateren
|
Euskal
eleberriaren kondaira osatzen duten hiru liburukiak. Arlo bereko beste liburu bat ere idatzi zuen:
|
|
|
|
Euskal
eleberriaren kondaira I (Mensajero, 1983)
|
|
|
|
Euskal
eleberriaren kondaira II (Mensajero, 1985)
|
|
|
'
|
Euskal
eleberriaren kondaira III' (Mensajero, 1991)
|
|
2011
|
|
|
|
Euskal
eleberrietako etakideen ametsen artean Pasaia Blues ekoenak dira gordinenak, interpretazio posible bat gutxien iradokitzen dutenak. Ohiko ametsen antz handiena dutenak Canorenak dira.
|
|
|
Gomuta historiko bat, borondateak zuzendua.
|
Euskal
eleberrietako emakume etakideen borondateak askoz ere kementsuagoak dira gizonezkoenak baino amets egiteko orduan. Nola Irene hala Koaderno Gorria ko Laura Garate, borondatea ametsean ere txertatzen ahaleginduko dira, ametsaren norakoa bideratzen, baita zenbaitetan lortu ere, esate baterako Ireneren lehen eta hirugarren ametsetan.
|
|
|
(Olaziregi, Mari Jose.
|
Euskal
eleberriaren historia, Bilbo, Labayru Zornotzako Udala, 2002)
|
|
2012
|
|
|
Olaziregi, Mari Jose (2002):
|
Euskal
eleberriaren historia. Bilbo:
|
|
2013
|
|
|
OLAZIREGI, M. J., 2002,
|
Euskal
eleberriaren historia. Amorebieta Etxanoko Udala:
|
|
|
|
Euskal
eleberriaren historia (2002)
|
|
|
XX. mendea bakarrik kontuan hartzen dute J. Kortazar (Euskal literatura XX.mendean 2003) eta M. J. Olaziregiren historiek. Bigarrenak eleberriari
|
Euskal
eleberriaren historia 2002) mugatzendu bere azterketa.
|
|
|
Olaziregi, M.J., 2002,
|
Euskal
eleberriaren historia.Bilbo: Labayru.
|
|
|
OLAZIREGI, M.J. 2002,
|
Euskal
eleberriaren historia. Amorebieta Etxanoko Udala:
|
|
|
Ana Toledo (Antzuola (Gipuzkoa), 1954), Filologia Hispanikoan lizentziadun eta Euskal Filologian doktorea da. Deustuko Unibertsitatean irakasle, Euskal Literatura, Egungo
|
Euskal
Eleberria eta XX. mendeko Euskal Literatura irakasten ditu. 2005eko urriaren 21ean izendatu zuten euskaltzain oso.
|
|
2015
|
|
|
Gainerako euskal eleberrigileekin erkatzeko orduan, animaliaren erabilera irizpide garrantzitsua da Saizarbitoriaren berezitasunak nabarmentzen hasteko.
|
Euskal
eleberriak animalia erabili izan duen moduari dagokionez, eta, halaber, erabili izan duen animalia motari ere, Saizarbitoriaren kasua berezia da, aparte gelditzen da.
|
|
2016
|
|
|
Kritikariak iritziz aldatzera eraman ditu denboraren perspektibak, eta gaur egun gutxik ukatzen dute generoak gure literatur panoraman daukan garrantzia. Ipuin liburu bikainak argitaratzen jarraitzen direlako, eta agian, orobat, laurogeita hamarreko hamarkada hark prometatzen omen zigun
|
Euskal
Eleberri Handia. Amerikar Eleberri Handiaren mitoaren pareko, baina agian ez horren jori emaitzetan, ez delako oraindik iritsi, antza, agian Joseba Gabilondok garai batean zioen bezala,, ipuinetik eta bestelako genero txikietatik eleberrira hedatzen den tarteko espazio hori, motz eta zatikatu hori, ospatu eta promobitu behar dugu.
|
|
|
beti, ipuin liburuak baino; ezagutzen ditudan irakurle txoko edo klubetan nabaria da, bestalde, parte hartzaileen grina handiagoa dela nobelarekiko, ipuinarekiko baino. Agian horrekin, eta
|
Euskal
Eleberri Handiaren Etorreraren beranketa erdiragarriarekin, noski, dago lotuta, Ibon Egañak inoiz komentatu duen bezala, euskal argitaratzaile batzuek. Igelak eta Alberdaniak, nabarmenki?
|
|
2017
|
|
|
Hollowayri jarraiki, Mari Jose Olaziregik ere azken hamarkadotan" kontatzeko gustua" berreskuraturiko nobelagintza lotu du postmodernismoarekin. Ikus
|
Euskal
eleberriaren historia (Bilbao: Labayru Ikastegia eta Amorebieta Etxanoko Udala, 2002), 96 or.
|
|
2018
|
|
|
145) Salbatore Mitxelena (19191985), Nemesio Etxaniz() eta Jokin Zaitegi(), besteak beste. Azken horrek zuzendutako Guatemalako Euzko Gogoa (19501959) edo Rafael Pikabea enpresari erbesteratuaren Donibane Lohizuneko Gernika() bezalako aldizkarien bidez hasi zen berritze hori gertatzen, Mari Jose Olaziregik
|
Euskal
eleberriaren historia n (2002: 68) aipatzen duen bezala.
|
|
|
Olaziregi, Maria Jose, 2002,
|
Euskal
eleberriaren historia. Bilbo:
|
|
2019
|
|
|
Izan ere, hirurogeita hamarretako hamarkadan euskal literaturak hartu zuen joera esperimentalaren garrantziaren uberan, kritikoek bereziki azpimarratu zuten nobelagintza horretan estrategia narratibo berritzaileen erabilera, eta egileak Nouveau Roman joerako eleberriaren ekarpenak nahiz orokorrean narratiba modernistak garaturiko teknikak gure narratiban sustraitzean erakutsitako trebetasuna. Besteak beste, M. J. Olaziregik burutu zuen Ramon Saizarbitoriaren eleberrien deskripzio narratologiko zehatza bere artikulu kritikoen bilduma den Ramon Saizarbitoriaren unibertso literarioan (2001a), bere
|
Euskal
eleberriaren historian (2002: 86), nahiz 2012ko Basque Literary Historyko" Worlds of fiction" atalean (2012: 137).
|
|
2021
|
|
|
(2002):
|
Euskal
eleberriaren historia, Labayru Ikastegia & Amorebieta Etxanoko Udala, Bilbo.
|
|
|
–
|
Euskal
eleberriaren kondaira, Gotzon Garate,.
|
|
|
Hirugarrenik, aurreko bi kategoriak batera kondutan hartu dituztenak ere izan dira: adibidez, Marijo Olaziregi-ren
|
Euskal
eleberriaren
|
|
|
–
|
Euskal
eleberriaren historia, Mari Jose Olaziregi, 2002.
|
|
|
gaur egun idazten ari den literatura kondutan hartzea erabakitzen dute euskal literaturaren historia egitera (159) Adibide gisa:
|
Euskal
eleberriaren historia (M. J. Olaziregi, 2002), XX. mendeko euskal literatura (J. Kortazar, 2003), Euskal literaturaren historia (I. Aldekoa, 2004). koan.
|
|
|
– M. J. Olaziregi: "
|
Euskal
eleberri modernoa"," Modernitate osteko euskal eleberrigintzaren aurpegi anitzak().
|
|
|
GARATE, G.,,
|
Euskal
eleberriaren kondaira, Gotzon Garate, Mensajero.
|
|
|
OLAZIREGI, M. J., 2002,
|
Euskal
eleberriaren historia, Labayru.
|
|
|
(151) Mari Jose Olaziregi,
|
Euskal
eleberriaren historia, 2002.
|
|
|
Azken elkargo hori hainbat gairi eskainitako “Egunak” antolatzen hasi zen, esaterako: Ume euskaldunaren Eguna (1929), Olerki euskaldunaren Eguna (1930), Euskal Antzerkiaren Eguna (1934),
|
Euskal
Eleberriaren Eguna (1936rako aurreikusia zegoen) … Gipuzkoan antolatzen hasi ziren, arrakastaz. Dinamizatzaileak izan ziren.
|
|
|
Asko irakurri dut liburu hau egiteko, baina gutxitan disfrutatu dut idazleek elkarri egindako ariketa kritiko batzuekin bezainbeste. Gerra aurrekoen artean Lizardi, Lauaxeta eta Aitzol aipatu nahi nituzke, eta gerra ostekoen artean ezinbestean aipatu behar ditut Gabriel Celayaren lan kritikoa, besteak beste Exploración de la poesía (Seix Barral, 1971) bikaina, eta Gotzon Garateren lan kritiko osoa, bereziki Txomin Agirreren Kresalaren analisia(
|
Euskal
elaberrien kondaira III, Gero, 1991), besterik ez bada testuaren benetako azterketa egiteko ze lan hartu daitekeen erakusten duelako. Horiez gain, esan dut lehenago ere txalotzeko moduko corpus kritiko bat dutela Igor Estankonak eta Edorta Jimenezek.
|
|
2022
|
|
|
|
Euskal
eleberri historikoen idazle ezagunenetakoa da gasteiztarra.
|