|
2000
|
|
|
Pastoralak kasik 100 urte bizitu zituen Maddalen Jauregiberriren bizia du kontagai, Frantziako bi gerrak eta
|
Espainiako
gerra zibila ardatz direla. Taula gainean, Maddalenen sendikoak ez ezik, alemaniarrak eta Francoren zaleak ere agertuko dira.
|
|
|
Baita han 10 urte igaro ere.
|
Espainiako
gerra zibilean zehar, Iparraldeko burgesiaren jokamoldea biziki kaltegarria izan zen Errepublikarentzat. Horren aitzinean, Maddalen oldartu eta Francoren makurkeria salatzeko" Begirale" euskal emakume abertzaleen taldea sortu zuen.
|
|
|
Bere familia zatitua bizi izan zen; zuri eta gorri, eskualdun eta ez eskualdun.
|
Espainiako
gerra zibilaren denboran, Franco eta hemengo Ibarnegarairen jarraitzaileak ziren bere familiako erdiak, kontserbadoreak: ordena, zuzentasuna eta zorroztasuna.
|
|
2003
|
|
|
Atzerrian ezagutu zuten gurasoek elkar, AEBetan. Aitaren aldetik, aitona Nafarroan fusilatu zuten
|
Espainiako
Gerra Zibilaren garaian. Antifrankismoa bizi izan zuen Jacqueline Urlak etxean bertan, Euskal Herritik ongi apartean.
|
|
2005
|
|
|
XX. mende hasieran, herriak oraindik 24 errebote jokalari zituen, hiru talde osatzeko adina.
|
Espainiako
Gerra Zibilarekin batera, ordea, kirola desagertu egin zen, beste hainbat lekutan bezala.
|
|
|
gaiari buruz nonahi ziren erakusketak eta liburu asko argitaratzen ari zen. Hemen
|
Espainiako
Gerra Zibilarekin gertatzen ari den antzean. Parisen, nazien aurkako erresistentzia garaiaren obsesioarekin topo egin nuen.
|
|
2006
|
|
|
Eta zenbait alorretan «hau ez dugu hunkitu ere egingo» esan zen. Adibidez, diktadura frankistaren eta
|
Espainiako
Gerra Zibilaren berrikuspenean, tartean hildakoak eta desagertuak zirela. Eta hori onartu egin zuten gainontzeko alderdi politiko guztiek, horregatik dago denengan erruduntasun konplexu bat, bai gugan ere, nigan, nire familiarengan, auzokoengan... orduan ez zelako ezer egin.
|
|
|
Manipulazioan ez, baina eragin praktikoetan arrazoia ematen dizut, Toni. 70eko hamarkadan perzepzioa da
|
Espainiako
Gerra Zibila euskaldunen aurkako gerra dela, euskaldunek peoi bat bera ere ez dutenean mugituko 60ko hamarkada amaiera arte.
|
|
|
Leizaola, Artola...». Jose Maria Lasarte eta Manuel Irujo, EAJko diputatuak Madrilen, izan ziren Artolarekin bildu zirenak, orduan Gipuzkoa Buru Batzarreko kide zen Elias Etxeberriak azaldu duenez(
|
Espainiako
gerra zibila Euskal Herrian, Josu Chueca eta Luis Fernandez). «Orduan izan nuen Marokoko altxamenduaren berri.
|
|
2007
|
|
|
Hildakoak, tona bat. Lehengo mendean,
|
Espainiako
gerra zibila, baina gurean ere eragin handia izan zuena. ETA sortu zen, komando bat harrapatu, lagun bat hil, bestea preso hartu.
|
|
2008
|
|
|
Madril, 1938
|
Espainiako
Gerra Zibila oraindik amaitu gabe zela, baina II. Errepublikari azken hatsa baino geratzen ez zitzaionean, frankistek 1939tik 1966ra bitartean indarrean egongo zen prentsaren legea garatu eta onartu zuten. Lege hura programa zabalago baten barruan beste atal bat baino ez zen:
|
|
|
Bazkide berriak lortu zituzten, Donostia edo Bilbotik etorriak, eta aterpe modura Candanchu Hotela sortu zuten 1934an. Zorte txarra izan zuten haatik, bi urtera
|
Espainiako
Gerra Zibilak eztanda egin baitzuen, berriro ere klubaren asmoak zapuztuz.
|
|
|
XIX. mende erdialdean denda zabaldu zuen Bartzelonan eta, sei seme alabak lanean ipini zituenean, fabrika txikia antolatu zuen.
|
Espainiako
Gerra Zibilean fabrika suntsitu zieten, baina karameluak egiteko artea ondorengo belaunaldietara iritsi zen.
|
|
|
Garai hartako historiari erreferentzia ugari egiten dizkio Lowryk, batez ere Hugh pertsonaiaren bidez. Kazetaria da Hugh eta
|
Espainiako
gerra zibilean Errepublikaren aldeko nazioarteko brigadetan parte hartu ez izanak min handia ematen dio. Ospea lortu nahian gitarrarekin kantu pare bat grabatu zituen gaztetan, baina ez zen aurrera atera eta garai horretako bizipenak gogoratzean antisemitismoa eta Hitler darabiltza hizpide.
|
|
2009
|
|
|
" Argia saltzen zuten, baina Zeruko Argia utzi gabe". Baina biek hala biek kaleratzeari utzi behar izan zioten 1936an,
|
Espainiako
Gerra Zibila piztu zenean. Gerra amaitu ondoren ere, urte asko eman zituen itzalita euskarazko prentsaren argi txikiak.
|
|
|
Garaztarra, antikomunista amorratua izanik, bai Frantziako Fronte Popularra bai Espainiakoa gaitzetsi zituen, erakunde horrek ezkerraren batasuna eta indarra irudikatzen zuelako.
|
Espainiako
gerra zibila abiatu zenean, nahiz eta legalitatearen aurkako matxinada militarra izan, berehala lerrokatu zen frontepopulisten etsaien lerroetan, frankisten alde alegia. Izan ere, Ipar Euskal Herrian nagusi zen iritzi publiko eskuindar eta kontserbadorearen baitan, bat egin zuten Jean Ybarnegaray, Bernard de Coral eta Rene Delzangles diputatuek, matxinoen aldeko jarrera sustatzeko.
|
|
|
Abagune horiez baliatuta, gero eta garbiago azaldu zen frankisten alde, eta horren ondorioz euskal abertzaleek indar errepublikanoekin bat egitea behin eta berriro gaitzetsi zuen. Pariseko Parlamentuan ere,
|
Espainiako
gerra zibilean alde errepublikanoan ari ziren guztien aurka sarritan mintzatu zen baxenafarra. Bereziki, entzutetsuak izan ziren legebiltzar horretan egindako adierazpenak Andre Marty ren kontra, Nazioarteko Brigadisten Frantziako burua, baita 1939ko otsailean Espainiatik Frantziara ihesi joandakoen kontra esan zituenak ere.
|
|
|
Baionako La Presse du Sud Ouest kazetatik, hainbat udaletatik eta, batez ere, Jean Ybarnegaray diputatu baxenafarretik. Udalen erabakiak unean unekoak ziren bitartean, Baionako kazetaren zein diputatuaren jarrera oldartsua,
|
Espainiako
gerra zibilean zehar izan zutenaren jarraipena besterik ez zen izan. Izan ere, gerra zibilaren hasieratik frankisten alde buru belarri aritu ziren Iparraldeko hautetsi eta komunikabide gehienak, baita euskara hutsez argitaratzen zen Eskualduna astekaria ere.
|
|
2010
|
|
|
Baina 1936ko gerraz badauzkagu Euskal Herrian argitaratu ziren liburu ugari. Adibidez, Navarra 1936, de la esperanza al terror (Altaffaylla, 1986) edota
|
Espainiako
Gerra Zibila Euskal Herrian (J. Chueca, L. Fernandez, Egunkaria, 1997).
|
|
|
Ipar Euskal Herria Vichyko erregimenaren eta nazien artean harrapatuta geratu zen: " Eskual Reicharen" aroaren hasiera zen.Amatatu gabe zeuden
|
Espainiako
Gerra Zibilaren txinpartak, gatazka askoz larriagoa hasi zenean: Bigarren Mundu Gerra.
|
|
|
Gerrako haurra Habana itsasontzian sartu zuten 1937an,
|
Espainiako
Gerra Zibiletik ihesi. Errusian, Lehen Mundu Gerrak harrapatu zuen eta han Leningradeko (gaur egungo San Petersburgo) blokeo beldurgarria ezagutu zuen.
|
|
2011
|
|
|
Hainbat lagunek esan didate bidaia honetan, oso ahula dela
|
Espainiako
Gerra Zibilaren memoria belaunaldi gazteengan. Zer gertatu zen, zergatik, nola borrokatu zen gerra, nola irabazi zen, nola galdu...
|
|
|
Ernesto Sabato hil da, eta Gorenak Bilduren zerrenda guztiak legez kanpo uztea erabaki du. Ernesto Sabato hil da, eta
|
Espainiako
Gerra Zibilean, Francoren agindupean, hil zituzten milioi bat lagunen heriotza ez du PP alderdiak publikoki salatu oraindik. Ernesto Sabato hil da, eta Williamek bizkarra eman dio Kateri, Harryk, berriz, irribarretsu begiratu dio Middletoni.
|
|
2012
|
|
|
Horietatik erdia baino gehiago Belgikako, Austriako eta Frantziako herritarrak ziren. Gutxixeago ziren
|
Espainiako
gerra zibila amaitu zenetik ihesean zebiltzan errefuxiatuak. Horien artean, Niceto Alcaza Zamora, Espainiako II. Errepublikak izandako lehen presidentea eta bere lau seme alabak; Constantino Salinas Nafarroako diputatu ohia eta bere bi alabak; Telesforo Monzon Eusko Jaurlaritzako kontseilaria; Jose Olivares Tellagorri ANVko kazetari ezaguna; Vicente Amezaga eta Mercedes Iribarren; Francisco Basterretxea diputatu ohia eta bere familia osoa…
|
|
|
Mugen bidez, agintariek erabakitzen zuten zein produktu pasa zitezkeen eta zein ez, eta kopuru jakinak baimentzen zituzten gainera.
|
Espainiako
Gerra Zibilaren ondotik, adibidez, Hego Euskal Herrian ez zegoen ogi zuririk eta Saratik Etxalarrera kontrabandoz eramaten zuten. " Nola debeka zezaketen ogia pasatzea beharra baldin bazegoen?
|
|
|
Berak dio urteetan bildutako eta kontrastatutako materialak garraiatzea baino ez dela izan azken batean, eta zenbait gogoeta egitea, bere hitzetan, gogoeta pertsonalak, oso pertsonalak ere izan daitezkeenak. Gogoeta horiekin,
|
Espainiako
Gerra Zibila ekonomiaren eta finantzen ikuspegitik nolakoa izan zen sakondu nahi izan du egileak. Bereziki azpimarratzen du hurbilketa historiko bat dela, jakitun baita galdera gehiegi daudela, fenomeno beraren ikuspegi eta egoera gehiegi...
|
|
2014
|
|
|
Jokin Sarasolaren historiak, ordea, hainbat ertz ditu: Lotsati poetaren historia, abertzaletasuna, familia,
|
Espainiako
Gerra Zibila, euskara…
|
|
|
Euskal Herriaz galdetu didazu eta, iruditzen zait herri honen historiaren zati handi bat oso tristea dela. Batez ere,
|
Espainiako
Gerra Zibilaren ondoko garaia. Tragedia handia iruditzen zait.
|
|
2016
|
|
|
IRUN GURS bai, Via Michelinek dio Saliesetik (Biarno) barrena 143 km daudela milaka euskal eta espainiar errefuxiatu jaso zituen konzentrazio esparrura.
|
Espainiako
Gerra Zibiletik ihesi joandako milioi erdi pertsonatik gora jaso zituen Frantziak hainbat gunetan, baldintza negargarrietan.
|
|
|
|
Espainiako
Gerra Zibileko lurperatze guztien artean Federico Garcia Lorcarenak beti harritu nau. Familiaren aurka jardun behar izan dute gorpua lokalizatu nahi izan dutenek.
|
|
2017
|
|
|
Bartzelona, 1936ko uztaila.
|
Espainiako
Gerra Zibila piztu zenean, Frederic Duran i Jorda medikua() Montjuiceko 18 ospitalean hasi zen hirira iristen ziren gerrako zaurituez arduratzeko.
|
|
2019
|
|
|
Urteak, Ciudadanoseko hautagaiek erraten digutela frankismoaz mintzatzea iraganeko zauriak berriz irekitzea dela. Urteak, Pio Moaren sasi ikerketak liburu salduenen artean daudela, eta, horren harira, irratietan eta telebistetan zenbait elikatzen tematu diren munstroek azaltzen dutela
|
Espainiako
Gerra Zibila 1934an hasi zela, Errepublika izan zela benetan gaitzestekoa, anaien arteko gatazka batera eraman baikintuen.
|
|
2021
|
|
|
97 urte ditu.
|
Espainiako
gerra zibila baino lehen, Agirre lehendakariaren mitina Bermeon. Gero, gerra.
|
|
|
Lizardik literaturaren esparrua gainditu zuen literaturaren bidez, urrezko orri bat utzi zuen idatzia gazte, sano gazte, hil aurretik.
|
Espainiako
gerra zibilak orbandu eta mikaztu gabeko biografia dauka, eta era berean gure euskal kontzientziaren zati da.
|
|
|
Street artist gisa eta emakume gisa, emakume ez konbentzionalak irudikatu nahi ditut, beraien burua identifikatzeko espazioak aurki ditzaten. Horren adibide da Bilbiko Plazan margotu nuen
|
Espainiako
Gerra Zibileko murala; auzokideen eskari bat izan zen eraikina eraberritu zenean, aurreko murala ezabatzen zelako. Aurretik zegoen Gerra Zibileko argazki berbera hartu eta modernizatu egin nuen, gizon zuriak ez ziren subjektuak gehituz.
|
|
2022
|
|
|
Ez du bizimodu erraza izan. Abertzale ziren etxean, eta 1936ko
|
Espainiako
Gerra Zibilak harrapatu zituen. Ihesi ibili ziren handik hona eta hemendik hara.
|
|
|
Mende bateko historia betea du. Lehenik, 1936ko
|
Espainiako
Gerra Zibila bizi izan zuen, eta ondoko errepresioa. Donibane Lohizuneko erbestea, eta Belgikako atzerrialdia, hainbat gerrako umeren modura.
|
|
2023
|
|
|
Urrutira joan gabe ere ezagutzen ditugu halakoak. 90 urte pasatu dira
|
Espainiako
Gerra Zibiletik, eta gerra amaitu zen Francok" irabazi dugu" esan zuenean. Hilobiak desobiratzen ari gara oraindik eta gorpuak identifikatzen; gatazka ez da amaitu.
|
|
|
8: Arriluce eta Ybarrako marquesa aipatuta, ezin ahaztu gerra aurretik kolpisten diru zorroa betetzeko arduraduna izan zela, Jose Ángel Sanchez Asiain BBVAko presidente izandakoak La financiacion de la guerra civil española(
|
Espainiako
gerra zibilaren finantzazioa) liburuan dioen bezala.
|