|
2008
|
|
|
Engels komunistagandik Mill liberalarenganaino, XIX. mendeko europar ikasien artean topikoa zen historiaren aurreranzko lege saihestezinek hizkuntza txikien desagerpena zekartela sinestea (txekiera, bretainiera, galesera...). Ideia horiek euskarari aplikatuz, Humboldt, Reclus, Vinson edo Millet bezalako ikertzaileak, batzuk penaturik besteak ez hainbeste, hizkuntza hau modernitateak jango zuela konbentzituta zeuden166
|
Egon
egon ziren aurrerakoi banaka batzuk euskara errealitate berrira egokitu zela espero eta desio zutenak167 Baina aurrerakoien artean nagusi ziren euskara eta modernitatea bateraezintzat zutenak. Hala adierazi zuen, adibidez, Pío Baroja idazleak 1901 urtean:
|
|
|
Edozein kasutan ohargarria da harpidedun gune garrantzitsuenak ez zirela baserriz osaturiko elizate edo herri txikiak, baizik hein batez nukleo urbano edo kaledun herri eta hiriak.
|
Egon
bazeuden herri txikietako harpidedunak han hemenka, baina dudarik gabe erosle gehien gehienak mila biztanletik gorako herri eta hirietan bizi ziren. Horrek argi erakusten du Euskalzaleren irakurlegoa ez zutela osatzen gaztelaniaz ondo eskolatu gabeko euskaldun nekazari eta arrantzale apalek, baizik hiri edo herrietan bizi ziren erdi mailako euskaldunek.
|
|
|
111
|
Egon
badago Azkueren ohar bat Arana Goirik La. Patrian esandako zerbait ez zaiola
|
|
|
237
|
Egon
badago euskarazko eskolarako testuliburu zaharragorik, baina oso bakanak. Cf. Oyharçabal (1999).
|
|
|
Horietatik argi bereizten ziren proposamen bakarrak eredu batu gisa bizkaiera hutsa defendatzen zutenena (egia esan halako kasu bakar bat baino ez zen egon), eta batasun ororen aurkakoena ziren.
|
Egon
bazeuden batasunaren ez oso alde ez oso aurkakoak zirenak ere, baina horiek ez zuten debatea ezein zentzutan bultzatzen. Batasunaren aurka aktiboki ari zirenen artean, aldiz, bi mota nagusi nabarmendu behar dira nire ustez:
|
|
|
|
Egon
bazeuden hizkuntza kontuan Sabino Aranaren autoritatea besterik onartuko ez zuten jeltzaleak, bereziki Bilbo aldeko Euzkeltzale Bazkuna edo Euzko Gastedi moduko elkarteen inguruan. Gorago ikusi da nola, Bustintzak ez ezik, Euzko Deya, k erehasiera bertatik uko egin zion Akademiaren hautaketan parte hartzeari eta halaber erakundea gaitzetsi zuen ez zelako osotara jeltzalez osatua.
|
|
|
|
Egon
bazegoen hizkuntzarekiko sentiberatasuna zuen euskal elite bat, baina ez ugariegia. Elite hau euskara herri kultura mailatik zertxobait altxatzen saiatu zen, baina oso neurri apalean, ez egiazko euskal kultura nazional bat sortzeko adina.
|
|
|
Baina trantsizioa atzeratu arren, ez zuen epe luzera frantses nazionalizazioari aurre egiteko eredurik eskaintzen.
|
Egon
bazeuden Eskualdunaren inguruan euskal letrak maila jasora eraman nahi zituzten idazleak (Broussain, Etxepare, etab.). Baina aldizkaria ez zuten beraiek kontrolatu baizik asmo apalagoko euskaltzale tradizionalistek. Horregatik Eskualdunak frantses nazio ideia (bertsio katolikoerregionalistan) sustatu zuen.
|
|
|
|
Egon
bazegoen jeltzaleen artean sektore bat, bereziki Gipuzkoa eta Nafarroakoa, hizkuntzaren auzia alderdia baino maila zabalagoan kokatu zuena. EuskalEsnalea elkartearen inguruan bildu ziren euskaltzale hauek, eta elkarteko buru Gregorio Muxika (teorian «apolitikoa» zena), sektore desberdinetako euskaltzaleak koordinatzen aritu zen:
|
|
2012
|
|
|
Besterik litzateke, ordea, enuntziatu parentetikoak aztergai ditugunez gero, puntuazioaren alorrean aldaketak izatea. Tesian zehar ikusiko dugun bezala, bigarren graduko puntuazio markak enuntziatu parentetikoak demarkatzeko bitarteko ditugunez, oso kontuan izatekoa da horiek beti ongi aldatuta ote dauden ikustea; baita diskurtso mailako (lokailuren bat edo falta den, esaterako) nahiz, oro har, gramatikazko aldaketarik (aditz morfologia gaurkotzeaz landako aldaketarik, alegia) ba ote dagoen aztertzea8
|
Egon
balego, noski, egilearen jatorrizko formari emango genioke lehentasuna.
|