|
2007
|
|
|
Ikusten dugun legez, Eusko Ikaskuntzaren edo RIEVeren lankideei buruzko aipamenak urriak izan ziren Gure> Herrian,
|
egon
bazeuden ere. Kritiketatik, bat izan ezik, hau da, Angel Irigaraik Donostiari zuzendurikoa, laudoriozkoak izan ziren guztiak.
|
|
2008
|
|
|
Maila esperientzialetik aholkatzeko jarrera hartzen du Etxeparek lehen hamahiru kopletan, nahiz eta alde txiki bat
|
egon
badagoen: lehen hamabi kopletan, ni, a zen igorlea, orain,. Mosen Bernat?.
|
|
|
Eta seguru asko adostasunoreka hain delikatua zelako ez zuten arrazoien nondikoa publiko egin gura izan. Eta
|
egon
egon zen azalpenak eskatu zituenik. Izan ere, akordioa lortu eta aste pare batera Euzkadi egunkariaren lehen orrian «De ortografía vasca» izenburuko artikulua agertu zen.
|
|
|
Nolanahi ere, atal honetan zehar erromantiko izena mantendu dut herri jatortasunak bilatzen zituztenak izendatzeko. Ohartzen naiz ez dela erabilera guztiz errigoretsua, baina konbentzio moduan baliagarria da, nire ustez
|
egon
badagoelako lotura bat autore horien eta aurreko erromantikoen joera herrizaleen artean, aurrerago adibide batekin ikusiko den bezala.
|
|
|
Europartze hori, pintura arloan jada bere emaria erakusten ari zen, Paris eta Bruselara joaten aitzindari izandako Adolfo Guiard eta Dario Regoyosen bidez144 Musika eraberritzeak, oraindik bere fruiturik onenak erakusteko zituen. Giro berritzaile eta wagneriano bat
|
egon
bazegoen, bilbotarrek ez ezik Vicente Goikoetxea, Telesforo Arantzadi edo Campion moduko euskaltzaleek ere, konpartitzen zutena145 Wagnerismoaz gain, eliz musika arloko eraberritzea ere gertatzen ari zen garai hartan, Azkuek bete betean parte hartuz mugimendu hartan146.
|
|
|
1916ko otsailaren 15ean ekin zioten Euzkeltzale Bazkunako gazte EuzkoDeya aldizkaria argitaratzeari, osorik euskaraz. Hura izan zen Azkueren aldizkariez geroztik sorturiko euskara hutsezko aldizkari ezerlijioso bakarra(
|
egon
bazeuden-eta urtekari eta hilabetekari erlijiosoren batzuk). Eta Bilbo erdaldunean argitaratu zen, ez Euskal Herri barnealdean.
|
|
|
ikastegiak? »225 Beraz Azkuek argi antzematen zuen gaur egungo ikertzaile askok ikusten ez dutena: Hego Euskal Herrian eskolak
|
egon
bazeudela eta gaztelania euskararen kaltetan hedatzen zutela. Bilbotar apaizak erdal eskola horiek gaitzetsi eta haien lekuan euskarazko ikastegiak sortzea proposatzen zuen.
|
|
|
Lehenago, Antzinako Erregimenean, esan liteke ez zegoela «hizkuntza nazionalik». Egia da Ernazimentuaz geroztik horranzko bidea hasita zegoela,
|
egon
bazeuden eta hizkuntza estandar literario eta burokratikoak. Baina XIX. mendea baino lehen, horien erabilera elite alfabetatura mugatu ohi zen, eta gainera gerta zitekeen eredu bat baino gehiago egotea.
|
|
|
Izan ere, euskal arraza zegoela denek onartu arren, Arana Goirirentzat, euskal arraza egon ezezik euskal nazioaren funtsa zen, eta kezka arrazialak etengabe errepikatu zituen, maketoaren figura antagonikoa sortuz. Aldiz, Azkuerentzat, euskal arraza
|
egon
bazegoen, eta, hein batez, familia mailan behintzat, euskal jatorria zaindu nahi zuen. Baina beretzat ez zen arraza euskalduntasunaren funtsa, ezta bere kezka etengabea ere.
|
|
|
A ltzolak Frantzia Ebroraino hedatzeko arriskua iradoki bazuen, jeltzaleek halako asmorik sekula agertu ez zutenean, zerbaitegatik izango zen: seguru asko garaian horren inguruko kezka edota zurrumurruak
|
egon
zeudelako. (Aipua in Euskal Erria, X X X IX (1898), 577 orr., Rubio-k aipatua, 2003:
|
|
|
Auzi konkretuak aipatuz,. Txadonzayak? gehitzen zuen bera euskara batzearen alde zegoela eta gipuzkoarra zela baina «ala ere baldin Academia orrek balerabaki Gipuzkera lenestea aurkari bat neroni nitzake»278 Beste gipuzkoar abertzale batek ere, Joseba Zinkunegi medikuak, Akademiaren autoritate falta, salatu baino gehiago, aipatu egiten zuen, arazoa
|
egon
bazegoela agerian jarriz:
|
|
|
Eleizalderen eskariek, interes jeltzaleen aldekoak izan arren, printzipioz, Akademian Olabide edo bere ildoko beste norbait egotea bermatu nahi zuten, ez erakunde osoa sabindartzea. Baina
|
egon
egon zen Akademia osotara sabindarren esku jartzen zuen proposamenik. Horrexetan saiatu zen Luis Arbeloa, behinola Azkueren katedrako ikasle izana (18961898 urteen artean), baina orain sabindar ildoan eta Bilboko Euzko Gastedi inguruan zebilena234 Arbeloak honako zuzenketa proposamena egin zion aurreproiektuari 1918ko azaro hasieran:
|
|
|
Hala ere 1919ko urrirako, berehala ikusiko denez, jeltzaleen sektore batek, sabindarrenak, Kirikiño, buru zuela, gero eta argiago, uko egiten zion Akademian parte hartzeari eta haren autoritatea onartzeari, are sabindar akademia alternatibo baten aipua egitera iritsiz. Agian aipu hori erretorika hutsa zen eta ez zuten beste Akademia bat sortuko baina oposizioa
|
egon
bazegoela nabaria zen. Ziurrenik horregatik, Broussainek, uneko kontrakotasun egoerak etorkizunean zernahi eman zezakeela aurreikusiz, Akademia lehiakideen arriskua saihestu nahi izan zuen.
|
|
|
hilero bilduko zena; huts egiten zuten autoritatea onartzeari, are sabindar akademia alternatibo baten aipua egitera iritsiz. Agian aipu hori erretorika hutsa zen eta ez zuten beste Akademia bat sortuko baina oposizioa
|
egon
bazegoela nabaria zen. Ziurrenik horregatik, Broussainek, uneko kontrakotasun egoerak etorkizunean zernahi eman zezakeela aurreikusiz, Akademia lehiakideen arriskua saihestu nahi izan zuen.
|
|
2010
|
|
|
Egungo eredu sistemari bere horretan eutsiz ere,
|
egon
badago zer hobetu. Hobekuntza saio horietan lehenbailehen abiatzea komeni da.
|
|
|
Batetik, urrats edo pauso indibiduala. Ikastola bakoitzak bere herriko elizaren edo orden erlijioso baten laguntza bilatu zuen, zenbait tokitan irakaskuntza zerbitzua ematen ez zuten orden erlijiosoak
|
egon
bazeudelako: Sakramentinoak
|
|
|
Beraz, beharrak ez ezik, oinarri sendoak ere
|
egon
bazeuden ikastolen kolektiboaren hurrengo zikloari ekiteko. Iragana ahaztu gabe, geroa prestatzeko unea iritsi zen; lidergo elkarbanatuaren ondorioak gainditu eta zuzendaritza bakarra praktikara eramateko sasoia.
|
|
2012
|
|
|
Aipu honetatik ondoriozta dezakegunez, hizkuntzan
|
egon
badaude enuntziazioaren beraren, hau da, diskurtsoa sortzeko egitatearen beraren adierazpenak edo seinaleak. Enuntziazioaren errainua edo hatza modu askotara ager daiteke.
|
|
|
Batzuetan esapide egin edo forma ihartuetara joko du. Gramatikalizatuta edo dauden hizkuntza forma horiek ez dira, ordea, bete betean enuntziatu parentetiko, eta
|
egon
badauden arren, eduki lexikoa eta sintaxi mailako askatasuna duten diskurtso mailako forma askeei (enuntziatu parentetikoei) soilik erreparatuko diegu:
|
|
|
Beraz, ahozkoaren eta idatziaren arteko muga edo etena ez da beti erabatekoa izango; bitarteko guneak
|
egon
badaude, eta continuum hori gaur egun garai batean baino nabarmenagoa da, komunikazio elektronikoak edo IKTen erabilerak testugintzan duen itzala ikusi besterik ez dago horretaz jabetzeko:
|
|
|
Testu idatziaren eta ahozkoaren arteko jauzia hain handia ez izateko, enuntziatu parentetikoak estrategia egokiak gertatzen zaizkio; baliabide honiesker, ahozkoaren eta idatziaren arteko etena arindu egingo da; horiei esker, idazketak ez baitu ahozkotasuna zeharo estaliko, eta zubi interesgarria bihurtzen da idatzian ere ahozkotasunarekiko lotura ez eteteko, edo behintzat,
|
egon
dagoen eten hori arintzeko.
|
|
|
Azalpen honetarako hirugarren atalean bereizi ditugun kokagune ardatzak izango ditugu oinarri. E1 oinarrizko enuntziatuan hiru gune nagusi
|
egon
daudela aipatu arren (hasierakoa125, amaierakoa126 eta tartekoa), guk, bereziki, E1eko egitura sintaktikoa hautsiz tartekatzen den gunea izan dugu azterkizun. Tarteko posizio honetan, ordea, lau sail bereizi ditugu, E1 oinarrizko enuntziatuaren formazko egiturak baldintzatzen dituen lau sail:
|
|
|
Honenbestez, E1 eta E2 enuntziatuen arteko lotura ez da sintaxi bidezkoa; maiz,
|
egon
badago bien artean loturarik, baina lotura koherentzia mailakoa izango da, hitzez esandakotik harago inplikatzen duen edukiarekin edo inferentzia bidez atzeman dezakegunarekin egongo baita lotuta.
|
|
|
Kontu egin dezagun, gainera, arau sintaktikoa bere osotasunean bete ez arren, aintzat hartu ditugun adibide motak (arauaren salbuespenak, alegia) aintzat (eta ontzat) hartu baditugu, hain zuzen ere beren eginkizuna makroegitura honetan kokatzen zutelako hartu ditugula. Hau da, proposiziozko eduki nagusitik at dagoen beste maila bateko informazioa eransten zutenez, lotura,
|
egon
bazegoen ere, ez zelako E2 eta E1en artekoa.
|
|
|
Enuntziatu parentetikoen tipologia formala egiteko, bereziki, E1 eta E2 enuntziatuen arteko integrazio gradua izango dugu irizpide nagusi eta horretarako alderdirik formal eta objektiboenetan oin hartuko dugu: E1 eta E2 enuntziatuen arteko harreman sintaktikoan eta bi enuntziatuen artean
|
egon
dauden kohesio mekanismoetan; hau da, bi enuntziatuen arteko harreman semantikoa agerian jarriko duten hizkuntza baliabideetan.
|
|
|
Izan ere, aldaketa bakoitza,
|
egon
dagoenean zein maiztasunekin gertatzen den jakiteak, enuntziatu parentetikoen (morfo) sintaxi alderdiari dagokionez, joera eta lerro nagusiak zedarritzen lagun diezaguke, eta, horrezaz gain, baita diskurtsoaren analisiari begira aurreiritzia osatzen ere. Atal honen hasieran genioen, izan ere, alderdi sintaktiko testuala diskurtso alderdiarekin hertsiki uztartuta dagoela, eta bataren eta bestearen artean marra bereizgarriak hizkuntzalariak berak zedarritzen dituela, aztergaia bera ahalik eta modurik agortzaileenean aztertzeko.
|
|
|
Griceren kooperazio printzipio horiek
|
egon
daudenik inork ez du zalantzan jartzen, inork ez baitu ukatzen solaslagunen laguntzeko borondatea, komunikazioak aurrera egin dezan. Bada, beraz, solaskideen artean (esatari norentzakoen artean) kooperazio lege multzo bat, informazio sail zabal bat baliabide linguistikoak laburtuz, arinduz, nahiz isilduz eman ahal izateko.
|
|
|
Tipologia atalaren jomuga Mitxelenaren corpusean agertzen diren enuntziatu parentetiko, tipoak? bereiztea eta aztertzea izan da, eta horretarako E1 oinarrizko enuntziatuaren eta E2 enuntziatu parentetikoaren arteko integrazio gradua izan dugu irizpide; bestela esan, E1 eta E2 enuntziatuen arteko harreman sintaktikoan eta bi enuntziatuen artean
|
egon
dauden kohesio mekanismoetan oinarrituz gauzatu dugu sailkapena.
|
|
|
Perpaus bazterrean kokatuko dira, bada, esatariaren subjektibitatea adierazten duten fenomenoak, bai esatariak enuntziatu duen horri buruzko jarrera adierazten dutenak (modalizazio maila) eta baita enuntziazioaren sortze ekintzari berari buruzkoak ere (enuntziazio maila). Maila horiek, Fuentesen (1987) ustez, mezuaren aurreko momentuari dagozkio, eta, oro har, ez dira zuzenean, esplizituki, agertzen, baina agertzen dute beren izaera (hots,
|
egon
badaudela atzematen da) maila horri dagokion unitateren batek diskurtsoan eragiten duenean; hau da, maila hauek esplizitu egiten dira esatariak berak maila horietan oin hartzea erabakitzen duenean:
|
|
|
ENUNTZIAZIO MAILA: Enuntziazio maila
|
egon
badagoelako teoria aditz performatiboetatik sortzen da. J. M. Sadockek (1974) eta J. R.
|
|
|
Hori dela eta, Fuentesek (1987) informaziozko azalpen baten aurretik maila batzuk aldarrikatzen ditu, aurretiko maila batzuk. Maila horiek estarian edo isilpean egon daitezke edo ez, baina edozein berbalditan
|
egon
badaude eta beharrezkoak dira, hainbat unitaterekin lotuta daudelako. Esate baterako, honako hauetan atzeman daiteke maila horien isla:
|
|
|
Hipotesi hau, enuntziazio maila
|
egon
dagoelako uste hau, enuntziatu parentetikoek ere baiezta dezaketela uste dugu (ikus 7.2.1.7 atala), komunikazio ekintzaren sortze edo eratze maila honetan eragiten baitute.
|
|
|
2) Ez dago izenari hertsiki loturik, adjektibo atributua edo adjektibo laguntzailea
|
egon
dagoen bezala eta, bestetik, ez du aditzarekin predikatiboek izan dezaketen loturarik ere.
|
|
|
47 Modalizatzaileen artean
|
egon
dauden multzoak zehaztea ere garrantzitsua da. Gu une honetan ez gara horretan saiatuko.
|
|
2021
|
|
|
Egitura desideratiboak eta exhortatiboak (zerbait egiteko eskea, erregua... adierazten dutenak) dira, gehienetan. Baina horrelako egituretan ere
|
egon
badago gobernatzailea, isilpean bada ere. Beraz, perpaus osagarria aurkituko da beti gisa horretako osagarria eskatzen duten gobernatzaileekin.
|