|
2000
|
|
|
Atal honetan Jose Pablo Ulibarri, Enrike Zubiri «Manezaundi», Jon Mirande, Juan San Martin, Pako Aristi, Joxean Agirre, Anjel Lertxundi, Paddy Rekalde eta Jasone Osororen testuak daude bilduak.
|
Baina
idazleon liburuetako pasarte bakanak dira testuok, kutsu erotikodun zatiak. Ezin esan horiek guztiek liburu erotikoak idatzi dituztenik.
|
|
|
|
Baina
idazle profesional esaten diogu askotan mila gauza akzesorio idaztetik bizi denari ere, gero bere gauzak idazteko denborarik ez duenari. Idazle profesional mota hori da nik nahi ez dudana.
|
|
|
" Otto Pette" n denbora eta espazioarekin apurtzen duzu.
|
Baina
idazlea atera al daiteke denbora eta espaziotik?
|
|
2001
|
|
|
|
Baina
idazlearen talaia ez da historialariarena. Idazleak, bere subjektibitateaneta bere aukera ideologikoan jartzen du talaia, islatu nahi duen gizartea goraipatzeko edo kritikatzeko, satirizatzeko edo poetizatzeko.
|
|
|
Gure diferentzia, gure desberdintasun etagure ezaugarri guztiekin.
|
Baina
idazleen zakuan.
|
|
2002
|
|
|
Bai.
|
Baina
idazle izatea zer den ez dakit. Idazle izatea ogibidez idazle izatea bada, oso zaila da.
|
|
|
Nik txikitan idazle izan nahi nuen, oso garbi neukan hori.
|
Baina
idazle izateko ikasketa unibertsitariorik ez zegoenez, kazetaritza egin nezakeela esan zidaten, idaztearekin loturarik izan zezakeelako edo. Kazetaritza ikasi, lizentziatu eta irratian hasi nintzen, baina ez kazetaritza lana egiten baizik magazin bat egiten, eta ez dakit zeregin horrek zenbat daukan literaturatik, kazetaritzatik edota bestetik.
|
|
2003
|
|
|
|
Baina
idazleak berak bietara darabiltzanak gaurkora ekarri ditugu. Hala carrera/ karrera> karrera.
|
|
|
Kerexeta batek, Erkiagak, Zubikaraik... orri ugariago merezi ebezan honelango Lorategi baten.
|
Baina
idazleok, alde batetik, oso ezagunak dozuz; ta ganera, astiroago ta sakonago, euren liburuetan, ezagutu behar doguz.
|
|
2005
|
|
|
Errespetu gutxiz gehienetan...
|
Baina
idazlea ere sartu da maiz zurrunbilo horretan eta...
|
|
2008
|
|
|
Ez da zalantzarik behin baino gehiagotan aitzindari izan dela Euskaltzaindia, Matematika> egia> edo Zortzi> ko> egia> argitaratzean.
|
Baina
idazleek zer zerabilten jakiteko kezka ere izan zuen. Horregatik erabaki zen Egungo> raren> Bilketa lan> Sistematikoa> izeneko corpusa sortzea, XX. mendeko euskal testuak, mota guztietakoak (eta ez literaturakoak bakarrik) bilduko zituena.
|
|
|
|
Baina
idazleen elkarteak diren idazleak baino bazkide gehiago ditu.
|
|
2009
|
|
|
nobela bat idazten ari ginenean ere, beti geneukan kaskezurrean hizkuntza estandarizatu baten aldeko inperatibo kategoriko halako bat.
|
Baina
idazlearen zereginetako bat ez da ba tribuaren hizkera erabilgarri egitea bai zerurako nola infernurako. Egonkortzea eta zirika aritzea?
|
|
|
Literatura adeitsuaren auzia dago hondoan.
|
Baina
idazle idazle den batek badaki, jakin behar luke, mundu guztiaren txaloa ez beste zernahi saia dezakeela bere idatziekin.
|
|
|
Uste dut horregatik hasi nintzela idazten".
|
Baina
idazleak ez du ezer lotsatitik, iruditu zait aurkezlea seduzitzen aritu dela elkarrizketak iraun duen denbora guztian, eta ezagunak dira editoreekin izaten dituen liskarrak diruarengatik.
|
|
|
|
Baina
idazle horiek, ideologian, politikan eta giza adierazpen alorretan liberalismoaren erasoei eta ezkertiarren amore emateari eusteaz gain, zerbait gehiago ere lortu dute. Hau da, agirian utzi dute ezin dela aurrera eraman politika, modernizatzearen izenean, erlazio sozial neokapitalistaren kontrako edozein kritikatatik alde egiten bada; era berean, antikapitalismoaren kontzientzia zorroztu eta gaurkotu dute ere.
|
|
2010
|
|
|
|
Baina
idazleak ezin izan zuen bigarren hezkuntza amaitzerik izan familiaren arazo ekonomikoengatik, eta 12 urte besterik ez zituenean, heziketa profesional eskola batean sartu zen sarrailagile mekaniko lanbidea ikasteko. Bost urtez ikasi ondoren, bi urtez aritu zen lanean Lisboan.
|
|
|
Sexu harremanaren promesa erabiliko zuen Matxalenek Estatu Batuetara egindako bidaian, Rafarengandik laudorio publikoak eskuratu eta editore amerikar baten argitalpen promesa erdiesteko.
|
Baina
idazle handiari zorra ordaintzeko unean Matxalenek barre egingo zion aurpegira, Viagrarengatiko erekzio alferrikako bezain amaigabearekin utziz Rafa, hoteleko gelan. Taldeko idazle gazte batekin oheratuko zen Matxalen gau hartan, eta bidaide guztiei jakinaraziko zien biharamunean.
|
|
|
Horiek rock eta photoshop izarrak behar dituzten modu berean behar dituzte literaturarenak.
|
Baina
idazleak esan beharrekoa, adierazi nahi duena, azken finean dena, bere liburuetan dago.
|
|
|
|
Baina
idazlea bere garaiko tentsioen gurutzaketa bat ere bada. Idaztea bakarkako lana da, baina lan horrek oihartzun soziala du.
|
|
2011
|
|
|
Bai egin izan dut esaldi bat beste modu batera nola esaten den galdetu, edo hitz bat ondo esana dagoen...
|
Baina
idazleak gertu izatea beti izan da laguntza: anaiak [Igor Estankona] liburu pila dauzka hemen eta horiek irakurri izan ditut, baita bere poesia ere.
|
|
|
Aspaldian, baina, harreman handia galdu dut.2 Behin baino gehiagotan esan duzu musikari frustratua zarela.Tronpeta jotzen saiatu arren, amore eman nuen nire belarri txarragatik.
|
Baina
idazlearen abantaila da edozer gertatuta ere, horri buruz idatz dezakezula, eta hala egin dut nik ere.3 Euskal idazle gaztea. Noiz arte iraungo dizu azpititulu horrek. Behin Juan Gartziak esan zidan:
|
|
|
J’irai cracher sur vos tombes/ Ttu eginen dut zuen hilobian, L’Ecume des jours/ La espuma de los das, edota L’herbe rouge/ La hierba roja.
|
Baina
idazleaz gain musikazale amorratua izan zen, batez ere jazz musika maite izan zuen, eta 20 urte zituela anaiekin jazz banda amateurra sortu zuen. Patti Smith (Chicago, 1946) Arthur Rimbaud poeta frantsesak salbatu ei zuen lantegiko lan aspergarritik; berak ostean aitortu zuenez, lapurtutako Illuminations/ Iluminaciones liburua izan zen.
|
|
2012
|
|
|
–Ez dut esan nahi horrelako heriotza merezi zuenik, inork ez du horrelako heriotzarik merezi.
|
Baina
idazleok ez gara erabat errugabeak, eta hori ere komeni da esatea.
|
|
|
Esaterako, esan gabe, isilean edo erdi esanda uzten dituen hainbat eta hainbat aipu nahiz ironiazko erreferentzia horiek guztiak ez ditu edozein irakurlek edo hartzailek jasoko edo mamituko.
|
Baina
idazleak testuan bertan jartzen baditu, ustez, buruan duen norentzako horrek atzemango dituelakoan jartzen ditu.
|
|
|
Eta, batez ere, kontzientziarena ez da historiari dagokion auzi bat.
|
Baina
idazleak eskuetan daukan eskelatxoak historikotik gutxi duen kontu bat aipatzen du:
|
|
|
|
Baina
idazlea bai, idazlea galderok egiten hasi da (Falcesko eliz gizonek ere egin behar zituztenak, baldin benetako eliz gizonak izan balira) eta galderok egiten hasi delako, idazlea historiaren hasierara itzuli da, baina ez kontakizuna ixteko, galdera gehiago egiteko baizik: korrejidoreak nola egin zuen hainbeste diru, zenbat sarraski eta txikizio ez ote zuen protagonizatu urrezko diru haiek biltzeko, zenbat odolek zipriztindutakoa ote da eliza bat eraikitzen xahutuko den diru hura guztia?
|
|
|
Logikaren tamalak garbi erakusten dio zein den geratzen zaion irtenbidea.
|
Baina
idazle hasberria hil eta gero, barruko korromioak hasiko litzaizkioke.
|
|
|
|
Baina
idazle batek baino gehiagok esan dezake orain, Honore de Balzacek ere antzeko zerbait egin baldin bazuen XIX. mendean (Eugenie Grandet, 1833, Breguet erloju marka aipatzen zuen bertan), zergatik ez nik orain?
|
|
2013
|
|
|
Bai, lan honetan erabiliko ditugun adibideetan beretan ageriko da «jendearen ahotik hurbilekoa» zela Hiriart Urrutiren estiloa, baita ere «umore eta grazia ezkondu» zituela.
|
Baina
idazle gisa, eta Eskualduna ko zuzendari gisa, oroz gainetik euskararen kalitatean egin zuen indarra da azpimarra daitekeena, Casenavekegiten duen bezala:
|
|
2014
|
|
|
|
Baina
idazlea?, idazlea, erran nuen orain, huraka?
|
|
|
|
Baina
idazlea izateak eta pertika jauzilaria izateak antzeko zailtasuna dute.
|
|
2015
|
|
|
Hemen, une honetantxe, jauzi egin nuke, jakina.
|
Baina
idazleak, benetakoa baldin bada, aurre egin behar die gertakari beldurgarri eta mingarriei, horrela erakutsiko baitu bere trebezia eta sena, bere ausardia eta balioa. Gainera, nola ahantzi hileta biaje edo hura, idazketaren terapiari ihes eginda?
|
|
|
esku artean duzun liburua zurea baino lehenago argitaratu zen.
|
Baina
idazle hori plagiatzaile ez bada, zu ere ez naski. Orrialde hori irakurtzen duzun estreinako aldia baita.
|
|
2016
|
|
|
Ez nuke eleberri bat dela eta zu galtzerik nahi, esan diot burua itzuli gabe?.
|
Baina
idazle baten gaitzik gogorrena ez da gehiago ezin idatzi izatea, utzi egin nahi eta ezin utzi izatea baizik. Behin baino gehiagotan saiatu naiz morrontzatik libratzen, baina zer egin dezaket besterik?, ezer egin gabe egoteari izua baitiot.
|
|
|
Liburuak bigarren argitalpen bat badu 1890 urtean, Baionako Lasserre etxean, aldaketa bat ere bere testuan aurkezten ez duena.
|
Baina
idazleak edizio hori aprobetxatu zuen beste idazki bat gehitzeko, Frantziako hirur errepubliken historia laburzki bai eta zonbait hitz bigarren errepublikaz nola oraiko hirugarren huntaz azken egunetaraino. Horretan erregearen Kristorekin parekatze sinbolikoa gauzatzen da iraultza epaitzerako orenean.
|
|
|
Ohar horiek agotez liburuan zehar deia ikusi ditugunen antza dute.
|
Baina
idazleak hasieratik badu kezka bat haur denboratik heldu zaiona. Zer ote dira maldaren erditsutan ikus daitezkeen lur puska handi batzuk:
|
|
2017
|
|
|
BNYB ko narratzailea ni zalantzatia da, ez dakusana beti oso argi zein bide hartu lukeen nobelagile izatera heltzeko daukan asmoan.
|
Baina
idazlearen ni poetiko hori ez da zalantzan jartzen, narratzaileak hasitako bidearen helmuga modura geroan proiektaturik ikus dezakegu, telos modura, zehatz, eskuragarri. Azken batean, BNYB nobelagile izatera heltzeko prozesu horren kontakizuna da, Bildungsroman klasikoen antzera garatua.
|
|
2019
|
|
|
erdia lotan, bestea alfer".
|
Baina
idazle gisa langile miresgarria izan zen, Laborariak eta honen haurrak alegian agertzen den gisara, lanak edozein altxorrek baino gehiago aberastu baitezake jendea lanean ongi sentituz geroz.
|
|
|
–
|
Baina
idazle eta irakasle gazteak batasunaren alde sendo agertu arren, ez zegoen adostasun erabatekorik euskaldun eta euskaltzale guztien artean, ezta hurrik eman ere, batasunak idazle askoren, batez ere idazle zahar eta kontserbadore askoren, mesfidantza eta beldurra pizten baitzituen.
|
|
|
Eta horrela, pixkanaka, itzultzaileak maleta bete du.
|
Baina
idazleena ere ez al da jokabide bera. Egunari egun idazleak pantailaren aurrean egin dituen aldaketak, saltoak, damuak, ezabaketak ez al dira idazleak bere lanean bizi izandako beldurren eta zalantzen zantzuak, maleta ahal zuen txukunen betetzeko ahaleginen arrastoak?
|
|
|
Are gutxiago euskaraz.
|
Baina
idazleok uste duguna baino bide luzeagoa egin dezakegu estiloaren aldetik euskarara ekarritako ispiluetan begiratuta. Ezer gutxirekin hasi ginen bidea egiten.
|
|
|
—Ofizio arraroa hori, idazlea...
|
Baina
idazle baten bila nenbilen ni, konpai, 149 atzo gertatu zitzaidan gauza bat idazteko.
|
|
2020
|
|
|
Beldurra, arriskua.
|
Baina
idazlea zaren aldetik, badakizu horrekin bakarrik ezin duzula ezer egin. Orduan, gogoratzen zara Ulises Itakara nola itzuli zen, sekretuan, Penelopek ez zezan ezagutu.
|
|
|
|
Baina
idazleok, berdin poeta aforistikoak edota arnas luzeko nobelistak, ez dugu hari bat garatu behar soilik, literatura guztia ez baita ipuingintzan laburbiltzen, baizik eta, musikarien antzera, doinuz eta erritmoaz ere garatu behar ditugu gure idazlanak partitura konposizio bat balitz bezala, hau da, erregistro ezberdinak txirikordatuz, antolatuz baita, elipsien edota errepikapenen bidez, eta nahiz ... Azalekoak", elipsiak ez ulertzeak ez dio bere iritzia orokortzeko baimenik ematen.
|
|
|
Eta horrek, zalantzarik gabe, pisu handia du, irakurlearen harrera dezente baldintzatzen duelako.
|
Baina
idazleei batzuetan ahazten zaie irakurleak ere baduela bere subiranotasun kuota ere, txikia izan arren, eta bestela interpretatu dezakeela eskura etortzen zaiona. Eta hor Elenak badu emendakin bat, Etxeak eta hilobiak, pertsonaia konpartituen gainetik, eta Atxagaren ahots narratibo zoli eta eskarmentudunaren gainetik ere, ipuin liburua iruditzen zaiolako gehiago, nobela baino.
|
|
2021
|
|
|
Benetako Martin ez da horrela izango.
|
Baina
idazle den neurrian gauza asko ditu nireak, baina Abaituak ere asko du niretik eta Juliak ere bai" (Agirre, 2012: linean).
|
|
|
Esaterako, liburu zaila diogunean gehienek pentsatuko genuke" irakurtzeko zaila" dela.
|
Baina
idazle baten ikuspuntutik liburu" zaila idazteko" izango da, edo marrazkiak egiten dituen baten ikuspuntutik" zaila ilustratzeko", inprimatzaile baten ikuspuntutik" zaila inprimatzeko", edo liburu denda baten jabearen ikuspuntutik" zaila saltzeko". Gauza bera gertatzen da ganibet ona baldin badiogu:
|
|
|
Alda daiteke denborarekin.
|
Baina
idazleak modu bat behar du kontatzen ari den edo kontatu nahi duen istorioan sartzeko, daukan hoberena emateko, idazketa prozesuan zehar kontzentratuta jarraitzeko eta daukan guztia –burua, bihotza, gorputza– ariketa horren alde emateko. Ondo idazteko alderdi kontzienteak eta inkontzienteak erabili behar dira.
|
|
|
|
Baina
idazle gehienek ariketa horretatik ateratzen dute daukaten material emozional guztia. Pianistaren gorputza erabiltzen dute, ordenagailuaren algoritmoa, urpekariaren murgilketa.
|
|
|
|
Baina
idazleak ez dira fikziozko munduetan bizi.
|
|
|
Eta idazlearen irudiaz ere bai.
|
Baina
idazle horrek lana nola egin duen ez zaigu kontatzen, ez nondik sortu den, ez zer bilatzen duen. Liburuan arteari buruz hitz egiten bada, galderak artearen ingurukoak izaten dira.
|
|
|
Ez dakit Italo Calvino idazle zaila den, inoiz ez dut Italo Calvino irakurri.
|
Baina
idazle zaila izateko itxura du, halako izena izanda.
|
|
|
Handik berrogeita hamar urtetik gora, Goethek bere biografian, Poesia eta egia izenekoan, garbi onartzen du bere ordez sinbolikoki Wertherrek bere buruari tiro eginaraztea izan zela bere burua suntsitzeko pultsioa apaltzeko modu bakarra.
|
Baina
idazleak exorzismo literario horrekin uxatutako mamuak, orduan, bere irakurleak tormentatu zituen, eta haietako batzuek amore eta men egin zioten haren eragin makabroari. Berrehun urte geroago, 1974an, David Phillips soziologoak" Werther efektua" terminoa sortu zuen jokabide suizidak dakarren imitazio erreflexu misteriotsua deskribatzeko.
|
|
2022
|
|
|
Eta horrek, zalantzarik gabe, pisu handia du, irakurlearen harrera dezente baldintzatzen duelako.
|
Baina
idazleei batzuetan ahazten zaie irakurleak ere baduela bere subiranotasun kuota, txikia izan arren, eta bestela interpreta dezakeela eskura etortzen zaiona. Eta hor Elenak badu emendakin bat, Etxeak eta hilobiak, pertsonaia konpartituen gainetik, eta Atxagaren ahots narratibo zoli eta eskarmentudunaren gainetik ere, ipuin liburua iruditzen zaiolako gehiago, nobela baino.
|
|
|
gero eta gogo gutxiago omen dauka idazteko.
|
Baina
idazleak idazten segitzen du, idatziz ematen digu bere nekearen berri. Balirudike buruan iltzatu zaiola Joseph Roth idazle adiskideak gutun batean idatzi ziona:
|
|
|
|
Baina
idazleak badu kontsolatzeko motiborik: jaso duen eraikina ez da, behintzat, milaka etxe nahiko berdinen beste etxe nahiko berdin bat.
|
|
|
Gerra eragozteko idazle baten ahala da algara zein mina (edo biak) eragiten dituena.
|
Baina
idazle baten ahala ez al da hitza, diskurtsoa. Ez al dira hitza eta diskurtsoa bi komunitate, bi nazio gerran jarri dituena?
|
|
|
Zeren eta 60 urte badira Euskaltzaindiak euskara batuari buruz irizpideak, gomendioak eta arauak ematen dituelarik.
|
Baina
idazlerik, irakaslerik, kazetaririk gabe euskara batua ez zatekeen garatuko. Euskararen hedatzaile horien artean, Txomin lehen lerroan izan zen, bere lan emankor, aberats eta mota anitzekoa euskal literatura garatzeko, euskal ikasketak eta ikerketak bultzatzeko.
|
|
2023
|
|
|
Idazketa egia bilatzeko tresna bat ere bazen Gordimerrentzat.
|
Baina
idazle bakoitzak «egiaren ale txiki bat» besterik ezin zuela antzeman ere argi zuen. «Geure gizarteetan kuxkuxean ibiltzen gara, ulertzen saiatzen, behatzen, entzuten, geure buruak eta besteak aztertzen.
|