|
2000
|
|
|
Ez da behar bat,
|
baina
idazle profesionalak egoteak esan nahiko luke idazteak bizitzeko ematen duela. Eta errealitatea zein da?
|
|
2001
|
|
|
Oraintsu arteko nobela historikoan (demagun Yon Etxaideren batean) gertakizunak dira urruti daudenak,
|
baina
idazlea (inoiz baita testu barruko narratzaileaere) eta irakurlea garaikideak dira.
|
|
2002
|
|
|
Bere akats eta guzti, euskaltzaindiak, poliki bada ere, bere bidea egin du. Ez dago ehuneko ehunean Euskaltzaindiaren morroi izan beharrik, are gutxiago literaturan,
|
baina
idazleak etenik gabe egin behar du hausnarketa, etenik gabe jarri behar ditu zalantzan aukerak. ' Guk hala esaten dugu' edo' Gure amonak hala esaten zuen' bezalako argudioak ez dira aski.
|
|
|
Idazleak, funtsean, bere buruarentzat idazten du, berak irakurri nahiko lukeena saiatzen da idazten. Badakit batzuek ez dutela horretan sinesten,
|
baina
idazlearen oinarrizko asmoa, sakonekoa, hori dela uste dut.
|
|
|
Gutxik, oso gutxik; eta oso defendagarria da ordea literaturaren ikuspegitik; agian ez hain, klasikoa? zentzu hertsian,
|
baina
idazle ona. Nahiago dugu beraz latin idazleak aipatzea, latinez idatzi dutelako aurrez inolako bikaintasunik, goi mailarik edo eredugarritasunik aitortu gabe.
|
|
2003
|
|
|
Gero ikusiko dugu nire obra hau bateren bati interesatzen zaion. Kritika egin izan dut antzerki taldeak ibili direlako kanpora begira,
|
baina
idazleok autokritika bat ere egin genuke, ez dugulako asmatu hemengo taldeak kilikatuko dituzten obrak idazten. Baina horretarako hainbat txiripak gertatu behar du:
|
|
|
Ea literaturarako hizkuntza bat aukeratzen denean, hizkuntza horrek artistaren lana baldintzatzen duen ala ez. Ni baiezkoan nago,
|
baina
idazleen artean ezezko erantzuna dabilela esango nuke. Batez ere ukapen horrek beste helburu bat betetzen du, esaten denean euskara ez dela gai ez dakit zertarako, demagun «literatura egiteko ez dela gai», eta orduan idazleek diote, euskara eta gaztelera, adibidez, egoki direla literatura egiteko.
|
|
|
Egan aldizkarian (XXVI, 190) 1967 urtean argitaratu zen narrazio luzea, 50 orrialde ondo bete hartzen dituena,
|
baina
idazleak azkenean argitzen duenez 1964an idatzia. Beraz Kurl eta beste ipuinen aldikoa.
|
|
2004
|
|
|
Zer da hori? Euskara, jakin, badakitela, eta ahozkoan euskara darabiltela,
|
baina
idazle lanetan erdaraz baliatzen direla. Lan honetan behin eta birritan hizpide izan dugun auzigaira gatoz atzera ere:
|
|
2007
|
|
|
Koldo Izagirre
|
baina
idazle presoa dela esango nuke. Borroka latza darama literatur egile nahiz euskaldun gisara.
|
|
|
Baina garai berriak espresiobide berriak eskatzen ditu. Ulertzen dut editoreak arduratuta egotea,
|
baina
idazle naizen aldetik ez nago oso kezkatuta. Ziur naiz liburu batzuek lortzen dutela irakurlearenganainoko bidea egitea.
|
|
2008
|
|
|
" Kritika egiazkoa izan behar da,
|
baina
idazlea burutik behera zanpatu gabe. Idazleak behar ditugu, eta kritika gogorregia eginez gero, hegalak moztuko dizkiogu idazleari, batez ere hasiberria bada.
|
|
|
Kritika Sariari dagokionez, sari hori ez da izan ohi arrakasta komertziala lortzeko giltza,
|
baina
idazleari prestigioa ematen dio; ondorioz, kalitatea ardatz duen hierarkian periferiatik erdigunera hurbiltzen lagundu behar luke.
|
|
|
Kevinen aita harro zegoen semearekin eta Kevin haserre aitarekin, estutasun hartan sartu zuelako. Orduan erabaki zuen lapurra ez
|
baina
idazlea izango zela.
|
|
|
Hortaz, akordio mugatuago bat egin zuten, Eleizaldek ere sinatzeko modukoa: Euskal Esnalearen eskribu ofizialetan t, s erabiliko zen,
|
baina
idazleek, adibidez jeltzaleek, ez zuten derrigor bete arau hori aldizkarira igorritako artikuluetan. Eleizaldek, azken finean, bere militanteen idazkera babestuz gero, gainerakoan amore eman eta eroapenez har zezakeen Euskal Esnaleko testu ofizialetan t, s erabiltzea, bereziki kultur elkarte hau ez zenean erakunde propioki jeltzale bat.
|
|
|
Dudarik gabe,. Kirikiño? ez zegoen bakarrik bere iritzietan (laster agertuko dira bere sostenguak),
|
baina
idazle jeltzaleez ematen zuen irudia bere aldera zekarren, abertzaleen artean ere egon bazeudeneta Akademiaren aldekoak.
|
|
|
Era berean, gero eta garrantzi handiagoa du autoreari a posteriori eskatzen zaion lanak. Hau da, musikariak kontzertuak egin ditu jendearengana iritsi nahi badu,
|
baina
idazlea ere ez dago salbu: elkarrizketak, solasaldiak eta, oro har, bere lanaren gaineko gogoeta egin du irakurleengana iritsiko bada.
|
|
2009
|
|
|
Iturriak arakatzen hastea ez da gure asmoa,
|
baina
idazleak berak autor deuskunez, gehien gehienak arteragoko ipuin biltzaile batzuekandik hartuak dira Azkueren Euskalerriaren Yakintza, besteak beste eta idazleak berak mamindu, hornidu eta borobilduak. Kirikiñoren Abarrak bildumako ipuin beretsuak be badira, Beste munduko gizona, bat esateko.
|
|
|
politika gaietan jarrera aktiboa izateko beharrera, emakume helduaren psikologiara eta belaunaldien arteko borrokara. Eleberri hau feminismoaren Bibliatzat eta literatur obra klasikotzat hartu izan da,
|
baina
idazleak berak esan izan du bere asmoa ez zela politikoa izan baizik eta literarioa: " Tradizio ingeleseko emakume idazleak jakin badaki, eta edozein modutara eskertu luke, badela zerbait emakume borrokarik egin gabe bere lanak argitaratu eta balioesteko bidea irekiko diona.
|
|
|
Ez dut ukatuko saio askotan alkoholaren neurri bertsuan ibiltzen genuela pozoia,
|
baina
idazleak ginela nabarmentzen zitzaigun, ez bakarrik emanak ginelako bai zurrutera bai norabide askotako larrutze lanetara.
|
|
|
Erbeste luzea bizitzen ari da idazlea, baina ez du itzulera baztertzen. Erosoa egiten ari zaio bizitza, gero eta erosoagoa, fortunak ez dio bizkarra erakutsi, aitzitik baizik,
|
baina
idazleak memoria lantzen eta seinaleei hautsa kentzen segitzen du, ogi papurrak botatzen ditu bidean, ez du jatorriarekin lotzen duen soka eteten.
|
|
2010
|
|
|
14 La Conversión liburuaren edizio ezberdinetan autorearen izena" pedro Malon de Chaide" dago idatzita (1588, 1592, 1603);
|
baina
idazlearen aita notarioa" Johan Malon echayde" bezala ageri da paperetan. nafarroan argitara emandako zenbait ikerlanetan ere" echayde" eta" echaide" topa daitezke (hurrenez hurren, r. Castro, tutera, 1930; J. M. San Juan urmeneta, iruñea, 1957, eta C. M. lópez, iruñea, 1970). nik hemen euskal grafiaz emango dut deitura hori, eta osorik:
|
|
|
elkarri gorroto ziotèn familia bitako kideak zirela, bata montescotarra eta bestea capuletotarra, elkarrekin maitemindu eta, familien arteko liskarrengatik, mila oztopo eta beste hainbat traba izan zituztenak, harik eta beren buruaz beste egin zuten arte, lehenik Romeok eta gero Julietak; egia da, bai, suizidioa bekatu larria zela, baina nola hunkitu ninduen haien historiak, eta nola piztu zitzaidan bihotzean haienganako sinpatia?!; baita haiei buruz zerbait gehiago jakiteko grina ere, eta hala, egun batean, etxera etortzen zèn fraide debozionistari isil gordeka bezala galdetu nion: . Ezer idatzi al zuen Bécquerrek Romeo eta Julietari buruz???;. Zergatik galdetzen didazu??, harritu zitzaidan fraidea;. Bécquer askotan aritzen da maitasunaz eta??;. Bécquerrek ez
|
baina
idazle ezin handiago batek idatzi zuen haietaz: Shakespearek.
|
|
|
edo Raphael Baldaya, A. A. Cross, Thomas Crosse, Pantaleao, Chevalier de Pas, sei urte baizik ez zituenean sentitzen zen Chevalier de Pas, denborarekin bildu eta esku artean ditudan datuen arabera?, Charles Robert Anon, Maria Jose, Adolf Moscow, Jean Seul de Méleuret? Ni ez naiz idazlea,
|
baina
idazlea banintz, Pessoak bezala idatziko nuke, sinetsia bainago gaur Pessoak bezala bakarrik idatz daitekeela, orain ikuspuntu batean jarrita eta orain beste batean, aurkakoan, beharbada.
|
|
|
Doxiadis Iberica. Forma aldetik, aurretik eginbaina onartu ez zen planaren jarraipena da,
|
baina
idazle berriak ditu. «Agintarieskudunei planaren jarduerak irauten duen epe osoan zehar balioko dien gida bateskaintzeko asmoarekin» aurkeztu zen plana, eta abiatu liratekeen azterketen zerrenda bat ere aurkeztu zuen, baita gauzatu ahal izateko ildo orokor batzukere.
|
|
|
Neurri handi batean, autobiografikoa da Alice Sebolden kontakizuna. Hil ez,
|
baina
idazlea bortxatu zuten gazte zenean. Horren ondorioz, bere liburuetan hainbat modutan heldu dio bortxaketa eta indarkeria fisikoari.
|
|
|
elkarri gorroto ziotèn familia bitako kideak zirela, bata montescotarra eta bestea capuletotarra, elkarrekin maitemindu eta, familien arteko liskarrengatik, mila oztopo eta beste hainbat traba izan zituztenak, harik eta beren buruaz beste egin zuten arte, lehenik Romeok eta gero Julietak; egia da, bai, suizidioa bekatu larria zela, baina nola hunkitu ninduen haien historiak, eta nola piztu zitzaidan bihotzean haienganako sinpatia...!; baita haiei buruz zerbait gehiago jakiteko grina ere, eta hala, egun batean, etxera etortzen zèn fraide debozionistari isil gordeka bezala galdetu nion: " Ezer idatzi al zuen Bécquerrek Romeo eta Julietari buruz...?";" Zergatik galdetzen didazu?", harritu zitzaidan fraidea;" Bécquer askotan aritzen da maitasunaz eta...";" Bécquerrek ez
|
baina
idazle ezin handiago batek idatzi zuen haietaz: Shakespearek.
|
|
|
Pedro Botelho, Antonio Mora, Fausto, Alexander Search, Bernardo Soares, Frederico Reis, Barón de Teive, Vicente Guedes... edo Raphael Baldaya, A. A. Cross, Thomas Crosse, Pantaleao, Chevalier de Pas —sei urte baizik ez zituenean sentitzen zen Chevalier de Pas, denborarekin bildu eta esku artean ditudan datuen arabera—, Charles Robert Anon, Maria Jose, Adolf Moscow, Jean Seul de Méleuret... Ni ez naiz idazlea,
|
baina
idazlea banintz, Pessoak bezala idatziko nuke, sinetsia bainago gaur Pessoak bezala bakarrik idatz daitekeela, orain ikuspuntu batean jarrita eta orain beste batean... aurkakoan, beharbada. Horrek ez du esan nahi, jakina, gure nitasun osatuaren baitan murgilduta bizi diren beste ni txiki horiek, bakoitza bere ahotsarekin eta bere pentsatzeko moduarekin, indar berdina dutenik... neure baitan daukat froga, ni bizi nauen kontserbadorea, politikari dagokionez, erraldoi bat den bitartean, ipotx bat baita ni bizi nauen iraultzailea, beldurrak isilarazia inkontzientearen lehen bultzadan, aitor dut, baina baita adimenak eta arrazoimenak isilarazia gerokoan ere, zintzotasun osoz diotsut, ongitxo dakidan arren erabateko objektibotasuna ezinezkoa dela, are gutxiago nor bere ortuaz eta bere kontuez mintzatzen denean.
|
|
|
Batzuoi oso okerra iruditu zitzaigun, ez baikenuen nahi inork gure modernotasunetik bota gintzan. Orduan Atxaga ere askoz abangoardistagoa zen eta berari ere ez zitzaion gehiegi gustatu Lasagabasterrena, noizbait entzun edo irakurri nionez,
|
baina
idazle ia guztiok bide hori joan gara hartzen poliki poliki, zaila baita garaian garaiko zeitgeist delakoaren kontra joatea aurrekoa defendituz. Geroago etorri diren idazle belaunaldi berriek arkaikotzat jo dute gure lehengo modernotasuna, ez guztiek egia esan, belaunaldien arteko borrokari bizitza legez dagokion bezala.
|
|
|
Baionan Academie Gascoune izenekoa eratu zuten 1927an. Gaskoiez idatzi zuten baionesen artean Rectoran, Lesca, Lagravere, Laborde, Darretche, Oyarzun... daude,
|
baina
idazlerik nabarmenena XIX. mendeko Justin Larrebat izan zen. Agosti Xaho (ikus 33) zuberotarrak argitaratu zizkion olerkiak Ariel aldizkarian.
|
|
|
Egunkariko bi orrialdeak, horixe da idazleak hitz egiteko duen aukera bakarra; gainerakoan dena da basamortu bat. Egunkariak erreskatatzen duen une hori, gezurrezko une hori da gelditzen dena;
|
baina
idazleak goizeko bostetan jaiki du, ordu pare batez idatzi eta gero lantokira, lanera! Jendea eskiatzera joaten denean, bera idaztera eseriko da; errieta egingo diote, ez duelako eguneroko bizitzan arretarik jartzen; txantxak egingo dituzte bere kontura.
|
|
|
Hartu gaur egungo edozein liburu, eta konturatuko zara idazleak ez zuela hitzik ezabatu nahi. Hitzak ezabatzea ariketa osasuntsua da,
|
baina
idazleen tema itsugarria da: idatzitakoa gorde nahi dute, kosta ala kosta, idatzitakoa letra mordoiloa izanagatik, batere edertasunik gabea.
|
|
|
Ez dakite ezer literaturaz. Izan nintekeen margolaria (edo eskulturagilea),
|
baina
idazlea naiz, akaso errazagoa eta merkeagoa delako, ez delako beste ofizioak bezain aparatosoa... Ez dakit ulertzen didazun.
|
|
|
Horregatik, ordenagailutik paperezko bertsioa atera eta liburuki gisa osarazi ohi du auzoko fotokopia dendan, bidali beharreko argitaletxeak beste aletan. Estrategia honek ez dio orain arte emaitza positiborik erakarri,
|
baina
idazle dela sentitzen jarraitzeko ezinbestekoa zaio. Paperaren materialtasuna, liburu bihur litekeenaren pisua besapean, postarantz daramanean...
|
|
2011
|
|
|
Azken urteetan best seller en inguruko ikerketak egin ditut, eta irakurleak harrapatzen dituzten elementuak zeintzuk diren aurkitzen saiatu naiz. Magia hori lortzea ez da batere erraza,
|
baina
idazle batzuek aurkitu dute, eta hori gutxitan lortu da euskal literaturan. Aitortu behar dut liburu hau irakurleak hasieratik amaitu arte aulkiari itsatsita gelditzeko sortua izan dela».
|
|
|
Poltsa bete liburuz eta biniloz, erakusmahaitik erakusmahaira zebilen Sarasola atzo, eta ondoren Susako erakusmahaira bildu zen, Harkaitz Cano Twist nobela berria aurkezten eta erruz sinatzen ari zen bitartean.Azken garaipena komiki liburu berria sinatzen ari zen Ikas Elkarren erakusmahaian Iban Zaldua (Donostia, 1966). Liburuak saltzearena, «eta are gehiago komikiena, «borroka galdua» dela dio,
|
baina
idazlearen egin beharrekoetan sartzen dela irakurlearekin aurrez aurreko harremana mantentzearena. Zalduak bere burua tropelaren belaunaldia izendatu izan den horretan kokatzen du, 60ko hamarkadan jaio eta 80ko hamarkada inguruan idazten hasi denarena, nahiz eta bera beranduxeago hasi zen euskaraz idazten.
|
|
|
Ohatzeko maindireartea epeltzeko ezer asmatu ote duen. Nadaren gisa berean, baina, mutil hori ere ez da bilkurara azaldu, ez oraindik behintzat, eta nekez galdetuko diogu ezer,
|
baina
idazleak esan du entzuna duela berdintsu jarraitzen duela, aukera hobeak dituela sarean orain garai hartan baino, birusen batzuk gorabehera konexioak dezente hobetu direla, bideoak ere nonahi daudela eskura; baina bere hartan jarraitzen duela, maitatzeko norbaiten eta maitatuko duen inoren esperoan.
|
|
|
–Badakit, erantzun diot desesperatzen hasita?,
|
baina
idazlea izanik maite ditut istorioak, eta kontakizun bat bestearen truke oparitzeko ohitura daukat.
|
|
|
Literatura artifizioa da, ados,
|
baina
idazlea parte den gizartearen tentsioen isla ere bada. Hori bai, idazleak tentsio horiek aintzat hartu eta buelta eman diezaieke tentsio horiek beraiek salatuz eta historia alternatibo bat proposatuz.
|
|
|
Eskumenean zeukan muarezko poltsatxoa hartzera zihoan, hantxe baitzeuzkan aurpegirako hautsak,
|
baina
idazleak, emakumearen asmoaz oharturik, zorrotz begiratu zion. Besteak belaunen gainean gurutzatu zituen eskuak eta geldi geldi geratu zen.
|
|
|
Onak ateratzen dira asko; txarrak gehiago,
|
baina
idazleak, nolanahi ere, artzainak bere etxolan edo ardogileak bere sotoan bezala, apalak behar izaten ditu buruan, bere liburuak, ondu bitartean, egonean uzteko. Aipatzen ari garen hau bikaina da benetan, eta bere izena ■jfAMisterioak Argitzeko Liburua dateke euskaraz.
|
|
|
Eskasa iruditu zaio artikulua, bost xentimoko hitz ponposoz josia, adjektiboz oka egiteraino gainezka. Silvio Rodriguez, Scorpions... musikaz zerbait jakingo du Remiro hark akaso,
|
baina
idazle negargarria da. Egiari aurre egiten saiatu da:
|
|
2012
|
|
|
Maletan nobelaren hasiera baino ez zegoen gordeta, baina Olivier Philipponnatek eta Patrick Lienhardtek. Nemirovskyren egungo biografoek? nobelaren bertsio osoa aurkitu zuten Andre Sabatier editorearenak izandako dokumentuen artean, Chaleur du sang izenburuarekin
|
baina
idazlearen izenik gabe. Aurkikuntza hari esker, 2007an argitaratu zuten nobela, osorik, Denoel argitaletxean.
|
|
|
Irratiko elkarrizketak, bere garaian, ez zuen inolako oihartzunik izan hedabide euskaltzaleetatik kanpo,
|
baina
idazlearen heriotzak orri asko bete zizkien erdal egunkariei, eta ez bakarrik Euskal Herrikoei. Irrati eta telebistek ere denbora asko eskaini zioten Gernikako kanpoaldeko errepide batean gertatutakoari.
|
|
|
Idazleari inpresio handia eign zion François Truffauten Hitchcocki buruzko liburuak. Urte asko joan dira ordutik,
|
baina
idazleari joan ez zaiona orduan izan zuen ideia da: zine zuzendari asmatu bati buruzko nobela bat idaztea.
|
|
|
Gure Faustok oso ikuspuntu interesgarria ikusten dio Goetheren Faustori. Zientziak eta letrak uztartu nahi ditu Goetheren Faustok,
|
baina
idazle handia ohart da giza adimenaren bi eremu handiak gero eta gehiago ari direla elkarrengandik urrutiratzen. Ez dago jada biak mendera ditzakeen pertsonarik.
|
|
|
Baina zein bandotan egin zuen borroka? Franco katolikoa zen, Graham Greene bezalaxe,
|
baina
idazle ingelesak biziki gorrotatzen zuen, sistema totalitario guztiak arbuiatzen zituen moduan. Bestaldetik sozialistak eta komunistak ez zituen batere maite edozein motatako bandalismoa egiteko gauza zirelako, bereziki Elizaren aurka.
|
|
|
Oinarrira jotzea erabaki zuen horregatik, teorietara. Ipuingintzari buruzko hamaika liburu irakurri zituen,
|
baina
idazleengan aurkitu zuen azkenik erantzuna. Zaharra delako daki asko deabruak.
|
|
2013
|
|
|
Ez zuen idazle izateko asmorik. Idaztekoa bai, idaztea gustuko zuelako,
|
baina
idazle izateko asmorik ez. Eta garrantzitsua da ñabardura oraingoan ere.
|
|
|
«Agente batek portzentaje bat kobratzen du, eta horregatik bera beti saiatuko da argitaletxe handiekin kontratuak lotzen, baina paradoxikoki argitaletxe handi horiek ez dira beti izaten idazlearentzako onenak. Erradarraren azpian badira argitaletxeak, agente bati ekonomikoki etekinik emango ez diotenak,
|
baina
idazle bati interesatuko zaizkionak. Bere mira beste bat delako.
|
|
|
Saioa du gauean. Gaurkoan bera da aktore eta gidoigilea,
|
baina
idazle eta zinema zuzendari gisa ere aritua da hainbatetan. Itzal luzekoa da haren izena.
|
|
|
Egia da bai ezkontza «mertzenarioak» eta bai «burugabeak» kritikaturik agertzen direla, baina argi eta garbi azaltzen da gizarte horretan zein aukera gutxi dagoen konponbide zoriontsu bat egiteko. Zelanbait esateko, liburuan komenentziazko soluzio literario bat ematen da,
|
baina
idazleak bere kritikaren pozoia sartu du orrietan barrena. Are gehiago, Austenen ironia bazter guztietara ailegatzen da, han hemen dudarako lekua eginez:
|
|
|
kontalaria, maisua etaxarmatzailea. Edozeinek daki kontatzen eta irakasten,
|
baina
idazle gutxi da xarmatzaileizateko gauza, eta Bernardok testu xarmagarriak egiten zituen ja 78an.
|
|
|
Astekariak berak informazioaren antolatze kronologikoak alde txarrak bazituela aitortu zuen, baina irakurleen nahiari men egitea erabaki zuten. Berri horiek guztiak, gehienetan, biziki labur aipatuak ziren, eta batzuetan ia deus ez zen jakiten,
|
baina
idazlearen iruzkinekin betetzen zen saila.
|
|
|
Aurreko edizioetatik honek duen bereizgarri nagusia da idazlearen testua gaurkoturik eskaintzea: grafia eta puntuazioa gaurko arauetara ekarririk, morfologia ere neurtitzek onartzen duten neurrian gaurkoturik,
|
baina
idazlearen hizkeraren eta estiloaren berezitasunak ahal den ginoan zaindurik. Neologismoen edo aranismoen ugaritasunak zailtzen baitu irakurketa, edizio prestatzaileek oin oharren bidez argitzen dituzte gaurko irakurlearentzat zail gerta daitezkeen guztiak.
|
|
2014
|
|
|
Gorka Arrese Susa argitaletxeko editoreari ez zaio inoiz gertatu halakorik. «Behin argitaletxean lapurreta egin ziguten, eta ordenagailuak eraman zizkiguten,
|
baina
idazleek gordeta zituzten euren lanak». Argitaletxera bidalita desagertzea zaila dela uste du Arresek.
|
|
|
Puntu honetan, nork berea esan dezala. niretzat pertsona eta idazle funtsezkoa izan zen, oteiza baino hamaika aldiz gehiago: Borobila> eta> Pun > > obrari buruzko gutun hura bidali zidalako, aurrena, kritika eginez
|
baina
idazle izan nintekeela adieraziz; bigarren, euskara zama ideologiko itogarri batetik libratu zuelako gehienek baino indar eta irizpide hobeaz, eta guretzako, hurrengo belaunaldien tzako, prest utzi. Baina, nola jakin?
|
|
|
Urte luzetan, Ga briel Arestiri buruzkoa ez> zela uste izan nuelako. Gabriel Ares tiren lan ikusezinarekin duelako zerikusia, eta gero eta gehiago estimatzen dudalako lana bistaratu bai,
|
baina
idazlea ikusezin
|
|
|
New York irakasleak ordezkatzen aritu nintzen,
|
baina
idazlea naiz.
|
|
|
Van Houten jauna Mutil ona naiz,
|
baina
idazle kakatsua.
|
|
|
Zu pertsona kakatsua zara,
|
baina
idazle ona.
|
|
2015
|
|
|
Alegia begien aurrean zeukan, alegia erakutsidun ezinago bikaina gainera,
|
baina
idazle kaxkarra ez zen ipuina kasik idatzia zeukala jabetu.
|
|
|
Fikzioaren minez ote nago dagoeneko? Ez,
|
baina
idazleei buruzko kontuok utzita itzul nadin, berriz ere bidean utzi baitut, aitonaren istoriora.
|
|
|
–Bueno, oraindik ideia bat besterik ez da, nagusiekin komentatu ez dudana,
|
baina
idazle gazte bat honen gainean lanean jarri dut, eta pentsatu dut zuk ere parte har zenezakeela proiektu horretan?.
|
|
|
Bergaran egin zuen hori neurtzeko Biltzarra eta, gauzak osotasunean hartuta, aldekoa izan zen emaitza. Batasunaren aurkakoak ere baziren, jakina, horietako batzuk Euskerazaleak elkartean eta Kardaberaz Bazkunan zihardutenak,
|
baina
idazle eta irakasle gazte gehienek erabat onartua zuten euskara batua. Harritzekoa zen, gainera, hain denbora tarte laburrean, hainbesteko arrakasta lortu izatea eredu berriak (Biltzarreko argibideak in Euskera 23 (1978):
|
|
|
Libururik publikatu gabeko idazle zapuztua zen Mikel, hori ere hala da,
|
baina
idazlea azken finean. Horrek seko erasaten zuen susmoa daukat, beste ezeren gainetik nabarmentasuna lortzea baitzuen helburu.
|
|
2016
|
|
|
garaiko idazle hispanoamerikarrik onenek hartuko zuten parte liburuan, eta bakoitzak bere herrialdeko diktadore bat aukeratu behar zuen. Monterrosori Anastasio Somoza egokitu zitzaion eta ezetza eman zuen, epaile bezala diktadore hori hiltzeko agindua emango baitzukeen pozik,
|
baina
idazle bezala pertsonaiaren baitan sartu baitzuen, haren haurtzaroko beldur eta miserietan sakondu, eta haren basakeriak konprenitzen hasteko arriskua baitzuen. Liburu hori ez zen atera, baina hiru eleberri handi atera ziren ondoren gaiaren inguruan:
|
|
|
Eta orokorrean. Haren hitzen indarkeria gero eta handiagoa zela ikusiz, handik lehenbailehen alde egiteko esan zion, pazientzia eta edukazio ona galtzen hasita,
|
baina
idazleak ez zion jaramonik batere egin eta gero eta ozenago jarraitu zuen hitz egiten. Orduan, editore batek inoiz esan behar ez duen esaldi bat ahoskatu zuen Josebak, zeregin hartan oso berria zelako eta esperientzia faltagatik apika, edo egonarri guztia agortu zitzaiolako azkenean.
|
|
|
«Han Zena» ren artikuluan Begiraleek eman Hautsaren azpian ikusgarriaren berri ematen zuten,
|
baina
idazlearen berri eman gabe. Antzerki honen historia kontatua da.
|
|
|
Mattin Irigoienek publikoak jasaten duen egoera azaltzen du,
|
baina
idazle gisa berdin idaztea edo sentitzen duen bezala idaztea baino beste aterabiderik ez du ikusten. Euskal gizartean bizitzeko manera bat desagertuz doa, gizarte honek tradizioa eskertzen du, maite du baina bere barruan ez du euskara babesten, edo ez du aurrera joaten lagundu.
|
|
2017
|
|
|
Iraultza Liberalarekin batera eratu zen 1895ean, herrialde osoan Kostaldean batik bat handitzen ari zen kriminalitateari aurre egiteko. Ezagutu ahal zutenen lekukotasunik ez dugu jaso,
|
baina
idazleak zantzu oso argiz eta egiazkoz ere bai ote, erakusten digu haien jokamoldea. 1956an Ekuadorko polizia talde guztiak bateratu zirenean amaitu zen talde honen autonomia eta desagertu zen.
|
|
|
Izan ere, New Yorker Daily News egunkariko kritikaria Ferreira Edgar Allan Poeren mailan jartzera ausartu zen: bai, estiloa eta indarra hainbesterakoak ez zirela,
|
baina
idazle handiaren ezpalekotzat har zitekeela Ferreira; zalantzarik gabe, etorkizun oparoko idazlea.
|
|
|
huts egindako estatuak, errepresioa, anabasa, estatu kolpeak, gerrak, hilketak... Achcarren hitzetara itzulita, oso prozesu luzea izango da erregimen zaharraren heriotza eta berriaren jaiotza,
|
baina
idazlea, udaberri hartan sortu zen euforiaren aurka agertu zen bezala, orain nagusi den pesimismoaren kontra dago. Ekialde Hurbilean, muturreko aldaketa bat?
|
|
|
esan zuen, Nobel saria eman ziotela iragarri baitzioten. Euriak uholdeak eragin bazituen ere, kazetariak iristen hasi ziren hotelera,
|
baina
idazleak gelatik ez ateratzea erabaki zuen. Editoreak, Jérôme Lindomek, joan behar izan zuen hegazkinez Paristik konponbideren bat aurkitzera.
|
|
|
–Batzuek, hala ere, ez dute itzultzeko biderik aurkitzen?, esan nuen, eta Joyceren alaba Luciari gertatua kontatu nuen, gainetik bederen. Aita Finnegans idazten ari zela alabak psikosi larria zuen,
|
baina
idazleak ez zuen onartzen alaba gaixo zegoenik eta artearen bidez irtenbide bat aurkitzera animatzen zuen. Egun batean Jung ikustera joan ziren eta alabak idatzitakoak eraman zizkion.
|
|
|
Olerkigintzaren izena zikindu da, gainontzeko genero guztiek antzeko hobenak (edo okerragoak) dituzten arren. Hau ez da zilegi, lirikaren ustezko xalotasuna ñabartu behar den arren;
|
baina
idazleak beste kadentzia batean sentituko balitu bere bihotz taupadak eta hitz lauz (edo lausoz) adieraziko balu beste egoera batean hitz neurtuetan adieraziko lukeena, itxurakeria bera atzemango genuke, baina ez zen salatua izanen indar berberaz. Beraz, ez da olerkariaren errua, askoz ere gutxiago poesiarena, olerkigintzarenak bezain estuak baitira gainerako generoen baliabideak.
|
|
|
Arazoa zera da, lehen Bazko astelehenean egiten zena orain Bazko igande eta astelehenera pasatu dela, eta ezinbesteko baldintza parte hartzeko bi egunetan bertan egon beharra ezarri dutela. Argitaletxe handientzat ez da arazo,
|
baina
idazle abertzale ttipientzat bai, hori de facto gaindiezinezko oztopoa baita. Zer egin behar dugu, Aberri Egunean Saran egon gure bihotzaren kontra eginez?
|
|
2018
|
|
|
Higatzeak ez du esan nahi kalitate eta bikaintasunari uko egitea, ez. Kalitate eta bikaintasuna bai,
|
baina
idazleetan, irakasleetan, komunikatzaileetan… baina ez hiztun guztietan. Boligrafo gorri eta hiperzuzenketak desterratu egin behar ditugu.
|
|
|
" Iruñean mintzatzen den euskaran idatzi du, dioenez jendeak hobekien ulertuko duen hizkera baita hau eta Nafarroa euskaldunean gehien mintzatzen dena. Meza entzuteko 1621eko Tratado a eta 1626ko kristau ikasbidea zenbateraino idatzi zituen Iruñeko euskaran ez dakigu,
|
baina
idazlea zenez eta jantzixea dirudienez, ez dugu uste Iruñekoak edo Iruñerrikoak ziren ezaugarri guztiak idazkian islatu zituenik, areago uste dugu, idazle senari jarraikiz, ikusmolde zabalagoa eta jantziagoa erabiliko zuela" (Camino, 2003, 28).
|
|
2019
|
|
|
Lucia da bat eta bestea Miren, eta nik uste izenarekin bakarrik ideia bat egin dezakezula haien jatorriaz. Gero, jakina, salbuespenak daude,
|
baina
idazleak horrekin jokatzen du, irakurlearen espektatibekin; eta horiek hausteko aprobetxatu dezakezu gainera. Baina izenak aukeratzea ez da kontu banala.
|
|
|
Alde horretatik, estimatzekoa da Fitoren ekarpena, liburu formatuan, gurean, gutxitan landu den lurraldean dabilelako, rocka eta hitzen arteko harremana ezagutzak ematen duen konfiantzarekin irakurriz, gainera. Eduki beza gogoan irakurleak, beraz, bazegoela kantu hauek gehiago elaboratzerik, hizkuntza zainduagora ekartzerik, amarru literario gehiago erabiltzerik,
|
baina
idazleak horretarako gaitasuna izanda ere, generoaren urgentzia, ustezko soiltasun eta parametro kaletarren alde egin duela. Estimatzeko moduko erabakia, inondik inora.
|
|
|
Asko aipatu izan da nolako desilusioa hartzen duen gizon xalo leialak emakumeen maltzurkeriaz ohartzean: Bernsteinen senarrak eskandalizatu egiten dira konturatzen direnean bizilagun duten emakumea lapurra dela, zitala, adulteroa; gizon kemenez hartzen dute kolpea,
|
baina
idazleak ez du lortzen, hala ere, senar eskuzabalak eta indartsuak direla pentsaraztea: astalikardu batzuk iruditzen zaizkigu, sentiberatasunik eta borondate onik gabeak; gizonak disimuluan ibiltzea aurpegiratzen die emakumeei, baina batek konplazentzia handia izan behar du hainbestetan engaina dezaten uzteko.
|
|
|
Malkoen beroak segituan blaitu zizkion masailak,
|
baina
idazleak tabernariarengan iltzatuta mantendu zituen begiak. Amparok baiezkoa egin zuen, ulerkor.
|
|
|
Buru-hezurren aurrean belaunikatuta eta Leireri bizkar emanez, Gaston Besaide, nahasezin bere jantzi beltz eta ile guztiz zuriarekin, letania monotono bat murmurikatzen. Salmoak ematen zuten,
|
baina
idazleak ez zuen lortzen hitzak ulertzea. Beti buruan eraman ohi zuen txapela eskuen artean zeukan, errespetuaren erakusgarri.
|
|
|
–entzun zion galiziarrari. Bezero batek zerbait erantzun zuen,
|
baina
idazleak ezin izan zuen ulertu, denek ez baitzuten garrasika hitz egiten.
|
|
|
Pasaian zeramatzan hamabi urteetan, hiruzpalau aldiz baino ez zuen oroitzen etxe haren jabeetakoren bat ikusi izana. Besaide anaia zaputzek, izan ere, makina bat zurrumurru bitxi sorrarazten zituzten bizilagunen artean,
|
baina
idazleak gauza bakarra zekien ziurtasunez: nekez aurki zitekeela eskualdean haiek baino pertsona aberatsagorik.
|
|
|
—Ez zait gustatzen esatea,
|
baina
idazlea naiz.
|
|
2020
|
|
|
Eta irakur dezagun Haur besoetakoa ez geure begi miope eta erretina galdutakoetatik bakarrik,
|
baina
idazleak berak eskaini dizkigunetatik ere, ipuin berri edo nouvelle bezala, Jon Mirandek ibili zuen bide mortu hura berria baitzen euskarazko literaturan. Mirandek ez zuen eleberririk, nobelarik nahi izan, nouvelle a baizik.
|
|
|
Idazlari moduan, nire hautua horixe izan da: sistema literarioak ezarri ohi duen idazkeratik kanpo izkiriatzea eta argitaratzea, baita sistema ekonomiko politikoak ezkutatzen dituen gauzei buruz idaztea ere,
|
baina
idazle moduan, hots, literatura eginez, alegia. Ezberdina baita prosa zientifikoa, kazetaritzari dagokion idazletza edota literaturak behar duen idazteko manera.
|
|
|
Tarteka editore buruak Maiderri deitzen zion eleberrian Salamancako pasadizorik agertzen ote zen galdetzeko. Eta Maiderrek baietz erantzuten omen zion, agertuko zela seguru asko,
|
baina
idazlea bakean utzi behar zela, inoiz ez bezala ari baitzen lanean, are gehiago, eleberria bukatzeko zorian zuelako.
|
|
|
Piarres Larzabal (Azkaine, 1915eko maiatzaren 5a Ziburu, 1988ko urtarrilaren 12a) oraindik aski gaztea zen Eskualduna desagertu zenean, baina azken urteetan parte hartu zuen. Apez egin zen,
|
baina
idazle gisa egin zen ezagun, kantu eta antzerki anitzen egilea baitzen. Ziburuko Zokoa auzoko apez gisa aritu zen bizitza gehienean.
|
|
2021
|
|
|
Horren harira, gauza oso kuriosoa gertatu zait: gehienetan oso hitz arruntak erabiltzen ditu Okigbok, asko entzuten direnak,
|
baina
idazleak beste adiera batekin erabiltzen ditu. Ingelesez hitz batek lau edo bost adiera desberdin izan ditzake, eta gehienetan lehen adiera da arruntena.
|
|
|
Hori esan zion proposamena onartzeko konbentzitu zuenean. Idazlea da, kaka idazlea ziur asko,
|
baina
idazlea azken finean, eta ez itzultzailea. Juliari dagokionez, berriz, eskaintzak Diputazioan eszedentzia eskatu ahal izateko ametsa betetzeko parada ematen zion, eta denboraldi batez behintzat Itzulpen Sailean administrari bezala lan egiteari uztekoa.
|
|
|
Harrigarri gerta lekioke norbaiti nolatan Hegoaldean eta literatura tradizioan bederen, oso erabiliak ziren batzuk —hala nola, alabaina, bada— egungo egunean, zeinen gutxik ezagutzen dituen. Beste bat, berriz, zergatik, —bizkaieraz, zegaitik (ze) — bizi bizirik dago oraindik Hegoaldeko hiztunen artean,
|
baina
idazleek muzin egin diote, zeren i lehentasuna ez ezik ia bakartasuna emanik.
|
|
|
Hegoaldeko idatzietan ez da hainbeste ageri forma hau,
|
baina
idazle batzuek erabili izan dute, hala nola, esate baterako, Añibarrok eta Enbeitak: Zeuretu nagizu, zeurea guzti hau izan nadintzat, (Añibarro); Jel bidez beti zintzo egin dagigun lana, zoriondu dadintzat Euzkadi laztana (K.
|
|
|
23.2.2.4c Ageriko subjekturik gabeak dira irudi izan (du) eta adiera bereko eman ere (ematen du): Irudi du asko dela,
|
baina
idazle baten egitekoa idaztea eta publikatzea da (Urkiza); Beste ehun urte itxaron duzula ematen du (Azurmendi). Mendeko perpaus osagarriko subjektuaren igoera gertatzen denean (hau da, mendeko perpausaren subjektu posiziotik perpaus nagusiko subjektu posiziora igotzen denean), trantsitibo bihurtzen dira aditz hauek:
|
|
|
Transmisioa. Bere kezkak adierazteko ere bai, terapia moduan bere neurak adierazteko ere bai,
|
baina
idazle batek ez badu argitaratzen, ez badu bere umea beste batek irakurtzeko argitaratzen, hori ez da idazlea. Ni ere banaiz idazlea:
|
|
|
Liburu bitxia da Albert Camusen La mort heureuse (Zorioneko heriotza). Berez, hark idatzitako aurreneko eleberria da, 1930eko hamarkadan;
|
baina
idazlea hil eta 11 urte geroago argitaratu zen, 1971n. Arrotza nobelan bezalaxe, protagonistak gizon bat hilko du; eta ia berbera dauka abizena:
|
|
|
Geurea, behintzat, idazten ari garen bitartean. Liburu bat egiteko liburu hori idatzi egin behar da, bai,
|
baina
idazle handiek –benetan handiek– ez dute idazten liburua egiteko, idazten egoteko idazten dute. Hori da plazera, hori da oparia, eta hori da, nire ustez, letretako printze honek Gero egiterakoan deskubritu zuena.
|
|
|
Ez litzateke zailegia izan behar ohitura itsusi horrekin bukatzea. Idazleen kooperatibarik ez dut eskatuko
|
baina
idazleen arteko kooperazio apur bat eskatuko nuke. Ez liguke kalterik egingo bakoitzak bereari ekitea, besteek idazten duten literatura edo irakurleei gustatzen zaiena egurtu gabe, deitoratu, arbuiatu, gutxietsi gabe.
|