|
2000
|
|
|
Zuhaitz hau haran hondo eta lautada baxuetara moldatzen da hobekien; beraz, ziurrenik garai batean hariztiek bete zituzten haran hondoak.
|
Baina
historian zehar behin eta berriz ustiatuta, hariztiak asko murriztu dira; haritzaren egurra ontzigintzan, trenbideen trabesak egiteko, eta XVII. eta XVIII. mendeetan batez ere, ikatza egiteko ere ustiatu izan zen.
|
|
|
Ordunte mendietako berezko landaredi nagusia pagadi azidofiloa da, eta neurri txikiagoan ameztia.
|
Baina
historian zehar, aintzinako basoak murriztu egin dira, eta larre eta sastrakadi desberdinek ordezkatu dituzte, ustiaketa motaren arabera. Mendeetan zehar, abeltzainek, larreak lortzeko asmotan, basoak moztu edo erre egin
|
|
|
|
Baina
historia bitxi hartan bazegoen kontu ilunik, zeren eta, kapatazekin eta bertze jende batzuekin mintzaturik, berant gabe jakin bainuen, konparazione, ezen erditzeko puntuan zeudenak zirela don Fidelek arbuiatzen zituèn eta etxetik egozten zituèn emazteki haietarik gehienak, eta ez nuen ulertzen zergatik... Izan ere, ez al zen arrazoin naturala emazteki haiekin izan zezakeen haur bat edo bertze beretzat hartzea eta etxeko primu eta heredero izendatzea...?
|
|
2001
|
|
|
Hala ere, dekadentzian erori ziren karolingiarrakberaren ostean, eta ez dezagun ahaztu beraren aita izan zela honen guztiarenaitzindari.
|
Baina
historiak beti begiratuko dio Karlomagnori.
|
|
2002
|
|
|
Aldi berean, zuzenbide politikoan, historiaren eragina eta erabilera edo eguneratzea egin zuten Foruen inguruko autogobernu politikoaren defendatzaileek etaaurkariek.
|
Baina
historia horiek, Hego Euskal Herrian, herrialdez herrialde burutuziren, herrialde bakoitzeko Batzar Nagusien teknikoak edo legegizonak zirelakoidazleak. Baina, hala ere,. Irurac bat?
|
|
|
Kosta zitzaidan, hala ere, tabakoa uztea, ez uste.
|
Baina
historia txiki hura ere polita izan zen. Sararen mailan jartzea baitzen, neurri batean.
|
|
|
Agurtu gabe joan zen.
|
Baina
historia hari beste atal bat falta zitzaion, handik beste bi urtera Arantxaren heriotzaren berria jaso baitzuen, guardia zibilarekin izandako tiroketa batean. Albisteak zapore mikatza utzi zion.
|
|
2003
|
|
|
Gainera ezkerreko gizonak ziren, eta bi arrazoi horiek esplika dezakete Sabinok baino arrakasta gutiago ukaitea praktikan.
|
Baina
historian eta teorian badute garrantziarik, eta balio du horien pixka bat ezagutzea.
|
|
|
Aro Berrian, maila batetik gorako euskaldunen artean mito kantabristen inguruan, kontzientzia historiko konpartitu bat azaldu zela ikusi dugu.
|
Baina
historia lanak idazteko orduan, normalean, marko probintziala hartzen zen esparru gisa. Kantabriarren kontuekin hasi eta handik Bizkaiaren historiara (Andres Poza), Gipuzkoaren historiara (Lope Martinez Isasti) edo Arabaren historiara (Juan Arcaya) igaro ohi zen.
|
|
|
Errekaz alde bateko nahiz besteko Historiak utzi digun gurutze bidea nahi beste luza liteke.
|
Baina
historia horrekin ezkondu baino, hobe ja jai. Estatuetan, desberdinei buruz" errepresioa bihurtzen ari da, gero eta gehiago, justifikatzen ari den jarrera5"; hartara, eztabaida bigarren mailara jaitsi da, suntsipena eta ezabapena dira lehenak.
|
|
2004
|
|
|
Salbuespenak, garai bateko sorginen oinordeko garen zoro batzuk.
|
Baina
historia horrelatsu izan da beti, eta bide bertsutik jarraitzeko zantzuak nabari zaizkio aurrerantzean ere: etikaren soroa botere ankerrak goldatu du orain arte, eta uztak horren araberakoa izan behar.
|
|
|
guk bultzatu nahi ditugun balioen kontrakoak (adibidez inkisizioaren historiak, edo Erdi Aroko erregeen aginte moduak, ez ditu berez tolerantzia edo demokrazia ereduak irakasten).
|
Baina
historia horiek erlatibizatu edo ezkutatu ordez, bere hartan azaldu lirateke, ondoren gai horiek eskaintzen duten aukera baliatuz klasean debate bat irekitzeko, ikasleei beren iritzia galdetzeko eta gure konklusioak bilatzeko. Hau da, ez esanez, iraganak balio hau irakasten digu, eta balio hau betidanik edo oso aspalditik topatzen dugu historian, beraz guri ere balio iraunkor horiek segitzea dagokigu?, baizik, balio hau, ikusten denez, ez da beti egon, historiako une jakin batean sortu zen, edo garai batean guztiz jazarria zegoen, edo oso partzialki onartua; alderatu egoera hori egungoarekin:
|
|
2005
|
|
|
Erromako eliza katoli koa erakundetze unibertsala zen, nazioartekoa, alegia.
|
Baina
historia partiku larrak lantzen hasi ziren Aro Modernoan. Lurraldetasunean finkaturiko herrialde eta nazioak ageri dira.
|
|
2006
|
|
|
Emakumeek euren jarrera pixka bat moldatu zuten eta boto, hezkuntza eta lan eskubideak lortu zituzten, muga handiak jarri bazizkieten ere.
|
Baina
historiak erakusten digu patriarkatuak ere erreakzionatu egiten duela gure aurrerapauso bakoitzean; aldiz, ez du egiten erraz sala daitezkeen arau idatzien bitartez, idatzi gabekoen bidez baizik, horiek erabateko zorroztasunez betetzen baitira, hitzik enuntziatu beharrik izan gabe. Munduko Bigarren Gerraren ondoren, emetasun mistikoaren erreakzioa agertu zen, eta boto eskubidea eta formazioa duten emakume modernoek idatzi gabeko arauak bete eta" etxekoandre" bikain bihurtzen ziren.
|
|
|
Beraz, historia berreskuratu behar omen den honetan, gure historia ez da lurpetik ateratzen ari, alderantziz, gureari lurra botatzen segitzen dute.
|
Baina
historia oso buru gogorra da, eta beti aterako du ezkutatu nahi duten zerbait.
|
|
|
Egia, Jainkoaren legeko aginduak daude, hain esplizituak, eta gero Kristoren doktrina.
|
Baina
historian zehar gizakitzen den Jainkoaz era irrazionalean mintzatzea, edo Jainkoaren izatea eta borondatea halako zein kontziliotan esanaren menera jartzea, gehiegizkoa iruditzen zait.
|
|
|
Unamuno, bere eboluzioen piririkan, gaztetxotako bere historiazaletasun foralistaz gero(" erromantikoa", esango du berak) 286, laster positibismora konbertitua, historiaren filosofia spencertarraren jarraitzaile izana da, gero hegeldarra edo, gero marxista edo sozialista ere izana, orain hori dena gainditu eta filosofia berri oraindik definigaitzetan murgildua dago.
|
Baina
historiaren filosofia horien aztarnarik ere ez da sumatzen konferentzian, hasmentako Spencer-en hondarren batzuk ez bada Bizkaiko historiaren interpretazioan (oraintxe ikusia duguna), eta –inportanteagoa– historiaren helmuga unibertsalistaren diskurtso hantua (Marx-ekin ere agian ezkon litekeena), substantzialki erlijiosoa kontsideratzekoa filosofikoa adina. Hemen, alabaina, filosofia bat izatera iristen ez den filosofia hori, ideologia bete betea da, adierarik txarrenean, errealitatearen egia sinplea bozatzen duena; eta, euskaldunen gorespenezko loreen pean, arma bat Unamuno-ren diskurtsoan.
|
|
|
Historia agertu zenerako bazen natura.
|
Baina
Historia oroz lehen giza ekintzaren Historia da, eta ekintza hori gizakiaren eta naturaren arteko oposizioaren ezabatze dialektikoa duzu. Bestalde, oposizio hori ezabatzeak gizakiaren beraren ezabatzea ere ekarriko du.
|
|
|
Kojeverentzat, guztiaren funtsa azalduko duen zientziak ere, Historiak eta giza denborak bezalaxe, zirkulu izaera izango du.
|
Baina
Historiaren zirkulua behin baizik ibiltzen ez den bitartean, zientziarena betierekoan errepikatuko den zikloa izango da. Horixe da Kojevek zikloari utziko dion zeregin apala.
|
|
|
|
Baina
Historia hurbilagotik aztertu ondoren Kojevek berak ateratzen dituen ondorioak bestelakoak dira.
|
|
2007
|
|
|
–Historiaren Koperniko? Herder-i deritzo E. Cassirer ek490
|
Baina
historiaren zientziak, naturarenak ez bezala, bi polo elkartezin elkartzeko arazoa dauka: beharra eta askatasuna; historiaren objektuaren beharrezkotasuna eta subjektuaren askatasuna; zientziaren beharrezkotasuna (eta historiarena zientzia gisa) eta gizon emakume historiaginaren askatasuna.
|
|
|
Kant-en gizakia libre eta razionala da, historiaren egilea; natura, indar mekaniko eta itsua (natura newtondarra).
|
Baina
historia ez dabil. Kant-en esanean, giza arrazoi eta nahikundeen arabera, beraz libre, hala izanez gero haren zientziarik ez litzateke posible?, baizik naturak, bere?
|
|
|
Artearen zientzia, er lijioarena, zuzenbidearena, etab., funtsean horien historiara murrizten da.
|
Baina
historiak orain, faktizitate soilera murriztua zientzia enpiriko gisa, ekoizpen historikoak oro erlatibatuz historizista gisa, jada ez du, irakasten?; mundu nor matibo osoa, balioak, idealak, desirak: –arima??
|
|
|
Nietzsche ohartun zen, halaber, ikerketa eta zientzia historikoa bere garaiko akademia alemanaren harrotasuna zela, hori Europan prestigiatzen zuena. ?
|
Baina
historiaren neurriz goran, objektatzen du berak, gizakiak utzi egiten dio gizaki izateari? 924 Eta hala, filologia klasikoak, zientzia historikoetan adarrik historikoenak, garai honetan zentzuren bat izatekotan, ezgaraikoa izatea izan behar du925.
|
|
|
Filmeko egileen arabera, duela 150 urte korporazioen pisua txikia zen; gauregun, ordea,, gure bizitzan parte hartzen du, modu dramatiko eta gogorrean.Elizak, monarkiak eta alderdi komunistak beste garai eta leku batzuetan bezala, korporazioa gaur egungo instituzio menderatzailea da.
|
Baina
historian zehardesagertu edo egokitu dira ordena berri batera. Zoritxarrez, korporazioa dahistoriari aurre egin dion lehenengoa?.
|
|
2009
|
|
|
Badaude poema oso gogorrak, elementu suabe batzuekin biguntzen doazenak.
|
Baina
historia, labur labur kontatuta, zera da: haustura sentimental batetik harreman berri baterako trantsizio gaitz hori dago liburuaren muinean eta poema askotan.
|
|
|
–Hori ez daukat hain argi.
|
Baina
historiarako denez. Akaso Frantziako Iraultza edo?
|
|
|
–Tira, piper frijitu berdeen buztanak ditu platerean, bor bor hasiko da laster kafea?, andrerik ez duzu ekarri.
|
Baina
historia xikinen bat edo, behintzat. Agure xikinarentzat.
|
|
|
Azukrearen ezagutza ez da, noski, gozoa.
|
Baina
historiaren ezagutza historikoa dela ez da egia txikiagoa. " Materialismo historikoa" ez da zientzia absolutua, kapitalaren eta horrek adierazten duen munduaren kritika baino, bere objektuaren teoria zehatza.
|
|
2010
|
|
|
Sagardo usainak gozatzen du barrua, ezin bestela izan.
|
Baina
historia usaina ere badago: inguruan ditugun upelen artean, 100 urtetik gora dituzte batzuek, etxe hau Astigarraga inguruko eraikinik zaharrenetarikoa baita.
|
|
|
Berez, gure zentroan sortu zuten, bertako ikertzaileentzat.
|
Baina
historia luzea du, eta hobetzen eta garatzen joan da; eta orain baliagarria da, ikertzaileentzat ez ezik, baita beste arlo askotako pertsonentzat ere.
|
|
|
|
Baina
historia ez da errepikatzen eta, Aljerko eta Lizarra Garaziko prozesuak errepikatu ez diren bezala, Txillarre Loiola Oslo Genevakoa ere ez da errepikatuko. Eskemak aldatzeko, egokitzeko eta hobetzeko daude.
|
|
|
46/ 10:09:57: 17/ KONTALARIA} Enron, Wall Streeten kutuna zen.{ App: 47/ 10:10:00: 18/ KONTALARIA}
|
Baina
historiari pixka bat begiratu baliote, Enrongoinbertsoreek zuhurrago jokatuko zuketen.{ App: 48/ 10:10:10: 02/ KONTALARIA} Akzioen merkatuaren historian, lehenago ere izan dirahalako gorakadak.{ App:
|
|
|
Gogoan daukat, gainera, Manexek Euskal Herriko gazteriari dedikatu nahi ziola lana, beren historia ezagutuz eta haren jabe eginez herriari zerbitzu handia egingo ziotelakoan.
|
Baina
historia kritikoa nahi zuen Manexek, ez mito abertzaleen bilduma bat.
|
|
|
|
Baina
historia hondakin pila bat da.1304 Perla batzuk baizik ezin dira atera zabortegitik, Hanna Arendten metafora ekarriz, murgiltzen eta saiatzen den igerilariak itsaso sakonetik azalera ateratzen dituenak bezala. Oraina betetzeko eta etorkizunari zentzua emateko.
|
|
|
Historia gazteegi ehortzi dute.
|
Baina
Historiak ez du etenik, ez luke etenik izan behar. Etenik izan ez zezan betetzen genituen Begok eta biok koadernoak, lau eskutara.
|
|
|
Independentzia aldarrikatu eta estatu propioa antolatzea ez da izango, beharbada, ezinbesteko baldintza edozein herrirentzako, eta izango dira antolaketa modu federalean edo bestelakoetan, estatu konpartitu batean, beste herriekiko harmonia egokian bizi direnak.
|
Baina
historiaren irakaspen argia da, zenbait kasutan, herri bati, askatasunean eta errespetuan bizi ahal izateko, ez zaiola independentziaren aukera besterik gelditzen, eta horixe izaten dela, independentziarena, hain zuzen, herri izaten jarraitzeko daukan aukera koherente bakarra. Orduan, aukera hori, gehiengoaren erabakiz eta legitimazio demokratikoz hartzen baldin badu, eta herri horretan diren herritar guztien eskubideak errespetatzeko konpromisoa hartu eta betetzen badu, baita bide horrekin ados ez diren herritarrena ere, orduan autodeterminazioaren praktika demokratikoaren ondorio legitimoa izango da independentzia.
|
|
2011
|
|
|
Lehen aipatu dugu trantsizio garaian langileen historiak egin zirela, eta historia soziala hor oinarritu zela.
|
Baina
historia horiek aztertzen baditugu, enpresariak ez dira agertzen. Eta langileak agertzen direnean ere bigarren mailan agertzen dira, alderdien edo sindikatuen historiak direlako azken finean.
|
|
|
Euskaldunok prehistorian erosoago sentitu izan ohi gara sarritan, historia oro ahaztea hobe balitz bezala.
|
Baina
historiari ezin diogu jada gehiago ihes egin eta, ondo begiratzen badiogu, Euskal Herriarekin baino askozaz okerrago jokatu du historiak beste herrialde askorekin.
|
|
|
Summa summarum, bortxaren auzi moralak beti, a) historiaren filosofia edo antifilosofiaren bat, eta b) gizatasunaren kontzepturen bat konprometitzen ditu.
|
Baina
historiaren filosofia diferenteak daude, eta gizatasunaren ulerkerak ere bai, gaur berton ere, Euskal Herrian:
|
|
|
|
Baina
historia aldatu egin dela dirudi.
|
|
|
Interneten dauden hizkuntzetatik askok eta askok Interneten ez dauden hizkuntza askok baino ahozko erabilera tradizional gutxiago gorde dute.
|
Baina
historiaren ondarea bide bazterrean utzi duten hizkuntzak ez dira, ezta ere, balio txikiagokoak.
|
|
|
Garai batean Historiaren ikertzaileek iturri garrantzitsutzat zituzten kronikak eta lan narratiboak oro har, eta bertatik jasotzen zuten informazioa egiazkotzat jotzen zuten.
|
Baina
Historia idazteko modu positibo hura, gertaeretan oinarritua, alde batera utzi zen aspaldi eta kronikak erabat arbuiatzera pasatu ginen.
|
|
|
Egia, Jainkoaren legeko aginduak daude, hain esplizitoak, eta gero Kristoren doktrina.
|
Baina
historian zehar gizakitzen den Jainkoaz era irrazionalean mintzatzea, edo Jainkoaren izatea eta borondatea halako zein kontziliotan esanaren menera jartzea, gehiegizkoa iruditzen zait.
|
|
2012
|
|
|
Frantziako gizonik miretsienetakoa zen orduan, Joana D' Arc en jarraitzaile sutsua, oso fededuna, jantzia, musikazale amorratua, eskuzabala.
|
Baina
historiako serieko hiltzaile krudelenetakotzat hartzen da gaur egun.
|
|
|
Summa summarum, bortxaren auzi moralak beti, a) historiaren filosofia edo antifilosofiaren bat, eta b) gizatasunaren kontzepturen bat konprometitzen ditu.
|
Baina
historiaren filosofia diferenteak daude, eta gizatasunaren ulerkerak ere bai, gaur berton ere, Euskal Herrian:
|
|
|
12
|
Baina
historia orokorraren barruan bada gertatu errebelazioaren historia Oriente bezala ezagutzen dugun inguru geografiko desertikoetan, eta hor bada jasotzen ahal figura nagusi bat, Jesus Nazaretekoa. Zergatik?, zeren Harek signoak egiten zituen.
|
|
|
Masa mugimendu bakarrak pazifistak dira, Europan zehar, eta badirudi mundu osoan gaindi kontrairaultza aurrera doala.
|
Baina
historia guk ulertzen ez ditugun bideetatik dabil askotan. Horrela, 1968an edo 1970an Euskal Herrian seguru asko inork ez zuen esango hain eskuindar fama zeukan Gasteiz bezalako hirian mugimendu asanblearioak zein indarra hartuko zuen, bereziki hilketak eta gertatu zirenean8 zer nolako sostengu eta txertaketa erakutsiko zuenik... eta gertatu egin zen.
|
|
2013
|
|
|
|
Baina
historia ez da hor amaitzen. Bartzelonan ospatu zen nazioarteko Eukaristiaren Kongresua eta Espainako gotzain asko joan ziren.
|
|
2014
|
|
|
Aldatu, berregin.
|
Baina
Historia aldagaitza da, eta Martin kondenatua izango da lehenbiziko kapitulutik beretik.
|
|
|
(EM, 56).
|
Baina
historia handi bat asmatu zioten beren buruari, iragan loriazko bat, inorena baino distiratsuagoa, herri guztien artean Jainkoak hautatu herriaren historia. Batez ere, feniziar handizuen aldean beren autokontzientzia jasotzearren, jatorri txit ohoretsu bat asmatu zioten beren tributxoari.
|
|
|
Naziek egin zuten erabilerarengatik, gaur hirugarren estrofa bakarrik da ereserki nazionala.
|
Baina
historia, testua, eta batez ere zentzua faltsifikatu egiten da,. Alemania denen [beste nazioen] gainetik?, eta. Schutz und Trutz, pleonasmoa, babes eta antepara, frantsesera, pour se défendre et attaquer?
|
|
|
Hotz ikarak bizkarrean edo irri karkailaz irakurtzen dira Jauffrey eta Diharazarriren arteko pataska ezin pentsatuak.
|
Baina
historian nabigatzeko den mendreneko usaia duenarendako, ideiei interesatzen den batendako eta ez eguneroko saltsa eta arrañamendu merkeei, begi bisatakoa da Eliza hori totalitarioa dela. Euskal herria gotor-lekua izan behar da libre pentsaeraren kontra, euskaldun fededun erran zahar berria pentsatzen da 19 mendeko hondar horretan.
|
|
|
Kristo aitzineko 6.000 urtekoa.
|
Baina
historiak eta gerlek sakabanatu dute. Gaur egun 40 miliun litezke 4 estadutan zatituak eta minorizatuak.
|
|
2015
|
|
|
|
Baina
historia hondakin pila bat da. Perla batzuk baizik ezin dira atera zabortegitik, Hannah Arendten metafora ekarriz, murgiltzen eta saiatzen den igerilariak itsaso sakonetik azalera ateratzen dituenak bezala (506).
|
|
|
|
Baina
historia oso luzea da, eta familiarengana itzuli behar dut.
|
|
2016
|
|
|
B:
|
Baina
historia polita da.
|
|
|
Eta diruaren alde egiteak balio galera bat eragin du azkenean.
|
Baina
historia ez da oraindik amaitu, zeren berriro badatoz beste diru funtsa batzuk, lurjota dauden baliook aprobetxatuz etxeak berriro erostera, etorkizunean garestiago saltzeko. Legediak ez baditu arrisku hauek aurrez ikusten eta saihesteko neurriak hartzen, diru funts erraldoien joanetorriek etengabeko iruzur aldian murgilduko gaituzte, balioak aldatzeko duten gaitasunari esker.
|
|
|
|
Baina
historiak izango du leku bat niretzat.
|
|
2017
|
|
|
XVII. mendean hasi ziren Azkoitian prozesioak egiten, eta, ohituraz, gizonak izan dira zeremonia horietako protagonistak.
|
Baina
historia aldatu dute lau emakumeek.
|
|
|
Gaur egun beti aipatzen da emakume bertsolariak badabiltzala plazan, estreinekoz, eta gu garela pixka bat horren banguardia.
|
Baina
historia, emakumeen historia galdu egiten da beti, baina jakin badakigu 1452ko Bizkaiko Foruetan aipamen bat egiten delako, orduan ere bazirela emakume bertsolariak, edo profazadorak esaten zitzaienak. Profazadorak nonbait ziren, hiletetan, jaiotzetan eta ospakizunetan, ezkontzetan, holako festetan kantatzen zuten emakumeak.
|
|
|
Badakit, bai, gauza higuingarriak direla hauek.
|
Baina
historiako gauzarik gehienak dira higuingarriak.
|
|
2018
|
|
|
Arrasateko hezkuntzan izugarrizko eragina izan zuten biek XIX. mende amaieratik 1936ko estatu kolpera arte.
|
Baina
historiak berriz ere bazterrean utzi zuen emakumea.
|
|
|
Mundu Biraren V. Mendeurrenaren makineriak prest du Elkano marka.
|
Baina
historia ez denez sekula neutroa, kazetaritzaren antzera, zer gordetzen dute, zer saltzeko?
|
|
|
Ez da erraz ulertzen, errege edo jeneral askok nola kolaboratu duen askatasunean, esate baterako askatasunaren aldekoak sarraskituz edo Frantzia horretakoxe hainbat hiri eta eskualde libre konkistatuz eta zanpatuz.
|
Baina
historia bere, helburua, arrazionalki bilatzen duen prozesu logikoa deklaratu denez gero, eta helburu hori orainaldi hauxe denez, hona dakarten errege, konkista, gerra on zein gaizto denek paper positibo bat dute azken finean.
|
|
|
|
Baina
historiaren bilakaera teleologikoari euts diezaiogun, jaun andreok, ez zaituztet salto gehiegirekin zorabiatu nahi.
|
|
|
Azkenean denok jakingo dugu, zuen ezinbesteko biobotoei esker, Nere Pozaren hiltzailea, emakume langile saiatu horren lepoa soka batez bihurritu zuen gaizkile bihozgabea, haren senarra izan ote den.
|
Baina
historia lazgarri horretan, Nere beraz gain, noski, biktima nagusiak haren seme alabak izan dira, Aiora, Xabier eta Naomi Urruti. Eta, galdetuko diozue zeuen buruari, nola bizi izan dute haiek prozesu hau guztia?
|
|
|
Askok frankismoagatik izan behar zela sinesten dute.
|
Baina
historiaren kontuak gutxitan dira hain errazak eta gauzak behar bezala azaltzeko erantzun laburrak ez dira nahikoak.Hurrengo ataletan, Aiaraldeko euskararen historia laburbilduko dugu gaur egun eskuragarri dauzkagun testigantzak baliatuz. Urte honetan Kondaira aldizkarian argitaratu dudan artikulu batean oinarritzen dira atal hauek.
|
|
|
|
Baina
historia beti errepikatzen da.
|
|
2019
|
|
|
|
Baina
historia gogoratzeaz gain, azaletik bada ere, zilegi da akordatzea Alemaniako Gobernuak bere garaian aitortu zuela egindako ankerkeria, eta baita barkamena eskatu ere eragindako sarraskiagatik. Eta, ostera, Espainiako Gobernuak sekula ez duela orduan Frankistek zabaldutako bertsioa gezurtatu, ez, jakina, ezelango barkamenik eskatu.
|
|
|
|
Baina
historia zirkularra izan ez arren espiralean garatu ohi denez… horra Mendebaldeko potentziak nola hasi diren berriro soldadutza unibertsala ezartzen. Emmanuel Macronek hori bertsio light batean egin duelako edo, gure inguruetan ez da protesta antimilitarista ozenik entzun.
|
|
|
Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen edo Danteren zalantzak eta saioak ezagutzeak ez du ezertarako balio, Zu gizon praktikoa zara, modernoa, dagoeneko hogeita bigarren mendean bizi zara, Ea, esadazu, gainerako zeinuek ere izen latinoak al dauzkate, deleatur horrek bezala, Hala bada, edo hala izan bazen, ez dakidana da, nire zientzia ez da horren urrutira heltzen, agian hain ziren ahoskatu ezinak ezen galdu egin baitziren, Denboraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zuten honelako diferentziak harrapatzeko, Agian tinpanoak gogortzen ari zaizkit, Barkatu, ez dut asmo gaiztoz esan, Ez naiz horren erretxindua, ea ba, esadazu zergatik zauden mingosturik, edo eszeptiko, nahi duzun bezala, Egin ezazu kontu nolakoa den zuzentzaileen eguneroko bizitza, pentsa ez ote den tragedia liburu bat behin, eta birritan, eta hiru, lau, bostetan irakurri behar izatea, liburuak, Liburuak, nonbait, irakurketa bakar bat ere merezi ez zuenean, Garbi gera bedi ez naizela ni izan horren hitz larriak esan dituena, ederki dakit, jakin ere, zein den letren gizartean dudan tokia, boluptuosoa bai, baina begirunez beterikoa ere bai, Ez dakit zertan datzan nik esan omen dudan izugarrikeria hori, nik uste dut zuk hasi duzun esaldiaren berezko bukaera dela, zure etenpuntu adierazgarri horien berezko bukaera, adierazgarriak baitziren, errezeloa oso agerian ikusten ez bazitzaien ere, Ez badakizu zertan datzan, eta jakin nahi baduzu, zoaz egileengana, nik esandako esaldiaren erdiari gehitu zurearen erdia eta proboka itzazu, ikusiko duzu Apelesek zapatariari eginiko alegia txalotu horrekin erantzungo dizutela, zapatariak irudi bateko sandalian okerren bat zegoela ohartarazi omen zuen, eta gero, artistak okerra zuzendu zuela ikusi zuenean, belauneko anatomiaz iritzia ematera menturatu zen, Orduan Apelesek, haserre mihiluzearekin, zera esan zion, Zapatari, ardura hadi heure zapatez, esaldi historikoa, Inori ez zaio gustatzen beste inork sorbalda gainetik begiratzerik, Kasu honetan Apelesek zuen arrazoi, Litekeena, baina margoa anatomiako aditu batek ikusten ez bazuen, bakarrik, Eszeptikoa zara, izan ere, Egile guztiak dira Apeles, baina zapatariaren tentazioa gizakion artean arruntena da, tira, zuzentzaileak baizik ez zuen ikasi bere lana, zuzentzea, alegia, munduan sekula bukatuko ez den bakarra dela, Askotan izan al duzu zapatariaren tentazioa nire liburua zuzendu duzunean, Adinak gauza txarra den gauza ona ekartzen digu, baretu egiten gaitu, eta tentazioak, are eta gogorrenak ere, ez zaizkigu hain premiazkoak, Beste hitzetan esanda, sandaliako okerra ikusi eta isildu egiten zara, Ez, baina ez naiz belaun kontuan sartzen, Gustatu al zaizu nire liburua, Gustatu egin zait, bai, Kemen askorik gabe esan duzu, Ez zait iruditu zure galderak ere kemen handirik zuenik, Taktika baizik ez da, egileak, kostata ere, nolabaiteko apaltasuna erakutsi behar du, Zuzentzaileak, ostera, apal izan beharra dauka, eta egunen batean apal izatea ahaztu bazuen, horrekin ...iarik ez dut inoiz izan, aitortu behar dut, Ba filosofo egin zaitez, gizona, Hagitz umorista izpiritu finekoa zara, jauna, ironia ezin hobeki menderatzen duzu, galdetzekoa litzateke zer dela-eta aritzen zaren historian, hain zientzia larria eta sakona izaki, Bizitza errealean baizik ez naiz ironikoa, Arrazoia nuen, beraz, historia ez dela bizitza erreala esaten nuenean, literatura da, besterik ez,
|
Baina
historia bizitza erreala izan zen artean historia ezin dei zekiokeen garaian, Ziur al zaude, Galdera hankaduna eta zalantza besoduna zara, izan ere, Burua baino ez dut falta, Gauza bakoitza bere momentuan, burmuina asmatu zen azkena izan zen, Jakintsua zara zu, jauna, Ez da hainbesterako, adiskide maitea, Azken probak ikusi nahi al dituzu, Ez du merezi, egilearen zuzenketak eginik daude, gainerak... Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen edo Danteren zalantzak eta saioak ezagutzeak ez du ezertarako balio, Zu gizon praktikoa zara, modernoa, dagoeneko hogeita bigarren mendean bizi zara, Ea, esadazu, gainerako zeinuek ere izen latinoak al dauzkate, deleatur horrek bezala, Hala bada, edo hala izan bazen, ez dakidana da, nire zientzia ez da horren urrutira heltzen, agian hain ziren ahoskatu ezinak ezen galdu egin baitziren, Denboraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zuten honelako diferentziak harrapatzeko, Agian tinpanoak gogortzen ari zaizkit, Barkatu, ez dut asmo gaiztoz esan, Ez naiz horren erretxindua, ea ba, esadazu zergatik zauden mingosturik, edo eszeptiko, nahi duzun bezala, Egin ezazu kontu nolakoa den zuzentzaileen eguneroko bizitza, pentsa ez ote den tragedia liburu bat behin, eta birritan, eta hiru, lau, bostetan irakurri behar izatea, liburuak, Liburuak, nonbait, irakurketa bakar bat ere merezi ez zuenean, Garbi gera bedi ez naizela ni izan horren hitz larriak esan dituena, ederki dakit, jakin ere, zein den letren gizartean dudan tokia, boluptuosoa bai, baina begirunez beterikoa ere bai, Ez dakit zertan datzan nik esan omen dudan izugarrikeria hori, nik uste dut zuk hasi duzun esaldiaren berezko bukaera dela, zure etenpuntu adierazgarri horien berezko bukaera, adierazgarriak baitziren, errezeloa oso agerian ikusten ez bazitzaien ere, Ez badakizu zertan datzan, eta jakin nahi baduzu, zoaz egileengana, nik esandako esaldiaren erdiari gehitu zurearen erdia eta proboka itzazu, ikusiko duzu Apelesek zapatariari eginiko alegia txalotu horrekin erantzungo dizutela, zapatariak irudi bateko sandalian okerren bat zegoela ohartarazi omen zuen, eta gero, artistak okerra zuzendu zuela ikusi zuenean, belauneko anatomiaz iritzia ematera menturatu zen, Orduan Apelesek, haserre mihiluzearekin, zera esan zion, Zapatari, ardura hadi heure zapatez, esaldi historikoa, Inori ez zaio gustatzen beste inork sorbalda gainetik begiratzerik, Kasu honetan Apelesek zuen arrazoi, Litekeena, baina margoa anatomiako aditu batek ikusten ez bazuen, bakarrik, Eszeptikoa zara, izan ere, Egile guztiak dira Apeles, baina zapatariaren tentazioa gizakion artean arruntena da, tira, zuzentzaileak baizik ez zuen ikasi bere lana, zuzentzea, alegia, munduan sekula bukatuko ez den bakarra dela, Askotan izan al duzu zapatariaren tentazioa nire liburua zuzendu duzunean, Adinak gauza txarra den gauza ona ekartzen digu, baretu egiten gaitu, eta tentazioak, are eta gogorrenak ere, ez zaizkigu hain premiazkoak, Beste hitzetan esanda, sandaliako okerra ikusi eta isildu egiten zara, Ez, baina ez naiz belaun kontuan sartzen, Gustatu al zaizu nire liburua, Gustatu egin zait, bai, Kemen askorik gabe esan duzu, Ez zait iruditu zure galderak ere kemen handirik zuenik, Taktika baizik ez da, egileak, kostata ere, nolabaiteko apaltasuna erakutsi behar du, Zuzentzaileak, ostera, apal izan beharra dauka, eta egunen batean apal izatea ahaztu bazuen, horrekin behartu zuen bere burua giza itxurazko perfekziorik gorena izatera, Ez duzu esaldia zuzendu, hiru aldiz erabili duzu izan aditza arnasaldi bakarrean, barkaezina da, aitor ezazu, Utzazu sandalia bakean, ahozkoak dena barkatzen du, Konforme, baina barkatzen ez dizudana da iritziaren zekenkeria, Orduan gogorarazi dizut zuzentzaile jendea jende urria dela, soila, literatura eta bizi asko ikusitakoa, Nire liburua, gogoan eduki, historiari buruzkoa da, Hala dela esango zuten, noski, generoen tradiziozko sailkapenaren arabera, baina, bestelako kontraesanik aireratu nahi ez badut ere, nire iritzi apalez bizitza ez den guztia literatura da, Historia ere bai, Historia batez ere, eta ez zaitez haserre, Eta pintura, eta musika, Musikak jaio zenetik itzuri nahi dio, batzuetan badoa, bestetzuetan badator, hitzetik askatu nahi du, inbidiaz, uste dut, baina beti itzultzen da men egitera, Eta pintura, Bon, pintura pintzelez egiten den literatura baino ez da, Gizateriak idazten jakin baino askoz lehenago ekin ziola pintatzeari ez duzula ahaztu espero dut, Ezagutzen al duzu atsotitz hau, «zakurrik ezean katuarekin egin ezazu ehizan», beste hitzetan esanda, idatzi ezin duenak pintatu egiten du, edo marraztu, horixe egiten dute umeek, Zuk esan nahi duzuna da, beste hitz batzuekin, literatura, jaio baino lehen ere, jaioa zela, Bai horixe, gizona, gizona izan baino lehen, gizona zen bezala, Nahikoa ikuspegi originala iruditzen zait, Ez pentsa, Salomon erregeak, hain aspaldi bizi izanagatik, bere denboran esan zuen ez zegoela ezer berririk eguzkipean, eta hain aspaldi esaten bazuten horrelakorik, zer ez dugu gaur esango, hogeita hamar mende igaro eta gero, entziklopediaren oroimenak huts egiten ez badit, Bitxia da, nik, historialaria banaiz ere, ez nukeen gogoratuko duela hainbeste urte bizi izan zela, inork bat batean galdetu izan balit, Horixe du denborak, badoa eta ez gara konturatzen, nor bere eguneroko gauzetan dabil, bat batean konturatu eta oihu egiten du, Jainko maitea, zer azkar doan denbora, edonork esango luke Salomon gaur bertan zegoela bizirik, eta hiru mila urte pasatu dira, Iruditzen zait bokazioaz erratu zarela, zuk filosofo izan behar zenuen, edo historialari, arte horietarako behar den talentua eta planta badauzkazu, Baina prestakuntza falta, jauna, zer egin dezake prestakuntzarik gabeko gizajo batek, genetika guztia ongi antolatua munduratzea nahikoa, ongi antolatua izanagatik, nolabait esan, gordinik badaukat ere, lehen ikasketek ematen dutena beste leunketarik gabe, nire kasuan lehenak ez ezik, bakarrak, Autodidakta zarela esan zenezake, zure ahalegin propio eta duinaren fruitu, ez da batere lotsagarria, lehen gizartea harro zegoen bere autodidaktez, Hura bukatu zen, aurrerakuntza etorri eta hura bukatu zen, autodidaktok gaizki ikusita gaude, bertsoak eta denbora pasatzeko istorioak idazten dituztenek baizik ez dute autodidakta izateko eta izaten jarraitzeko baimena, hura zoriona, haiena, nik ordea, sormen literariorako trebeziarik ez dut inoiz izan, aitortu behar dut, Ba filosofo egin zaitez, gizona, Hagitz umorista izpiritu finekoa zara, jauna, ironia ezin hobeki menderatzen duzu, galdetzekoa litzateke zer dela-eta aritzen zaren historian, hain zientzia larria eta sakona izaki, Bizitza errealean baizik ez naiz ironikoa, Arrazoia nuen, beraz, historia ez dela bizitza erreala esaten nuenean, literatura da, besterik ez, Baina historia bizitza erreala izan zen artean historia ezin dei zekiokeen garaian, Ziur al zaude, Galdera hankaduna eta zalantza besoduna zara, izan ere, Burua baino ez dut falta, Gauza bakoitza bere momentuan, burmuina asmatu zen azkena izan zen, Jakintsua zara zu, jauna, Ez da hainbesterako, adiskide maitea, Azken probak ikusi nahi al dituzu, Ez du merezi, egilearen zuzenketak eginik daude, gainerakoa azken zuzenketaren errutina baizik ez da, hori zure esku, Eskerrik asko konfiantzarengatik, Ongi merezia, konfiantza, Orduan, benetan uste al duzu historia bizitza erreala dela, Baietz uste dut, Historia bizitza erreala izan zela, esan nahi dut, Ez ezazu duda izpirik eduki, Beharrik deleaturrik badagoen, esan zuen zuzentzaileak, hasperenka.
|
|
|
Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen edo Danteren zalantzak eta saioak ezagutzeak ez du ezertarako balio, Zu gizon praktikoa zara, modernoa, dagoeneko hogeita bigarren mendean bizi zara, Ea, esadazu, gainerako zeinuek ere izen latinoak al dauzkate, deleatur horrek bezala, Hala bada, edo hala izan bazen, ez dakidana da, nire zientzia ez da horren urrutira heltzen, agian hain ziren ahoskatu ezinak ezen galdu egin baitziren, Denboraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zuten honelako diferentziak harrapatzeko, Agian tinpanoak gogortzen ari zaizkit, Barkatu, ez dut asmo gaiztoz esan, Ez naiz horren erretxindua, ea ba, esadazu zergatik zauden mingosturik, edo eszeptiko, nahi duzun bezala, Egin ezazu kontu nolakoa den zuzentzaileen eguneroko bizitza, pentsa ez ote den tragedia liburu bat behin, eta birritan, eta hiru, lau, bostetan irakurri behar izatea, liburuak, Liburuak, nonbait, irakurketa bakar bat ere merezi ez zuenean, Garbi gera bedi ez naizela ni izan horren hitz larriak esan dituena, ederki dakit, jakin ere, zein den letren gizartean dudan tokia, boluptuosoa bai, baina begirunez beterikoa ere bai, Ez dakit zertan datzan nik esan omen dudan izugarrikeria hori, nik uste dut zuk hasi duzun esaldiaren berezko bukaera dela, zure etenpuntu adierazgarri horien berezko bukaera, adierazgarriak baitziren, errezeloa oso agerian ikusten ez bazitzaien ere, Ez badakizu zertan datzan, eta jakin nahi baduzu, zoaz egileengana, nik esandako esaldiaren erdiari gehitu zurearen erdia eta proboka itzazu, ikusiko duzu Apelesek zapatariari eginiko alegia txalotu horrekin erantzungo dizutela, zapatariak irudi bateko sandalian okerren bat zegoela ohartarazi omen zuen, eta gero, artistak okerra zuzendu zuela ikusi zuenean, belauneko anatomiaz iritzia ematera menturatu zen, Orduan Apelesek, haserre mihiluzearekin, zera esan zion, Zapatari, ardura hadi heure zapatez, esaldi historikoa, Inori ez zaio gustatzen beste inork sorbalda gainetik begiratzerik, Kasu honetan Apelesek zuen arrazoi, Litekeena, baina margoa anatomiako aditu batek ikusten ez bazuen, bakarrik, Eszeptikoa zara, izan ere, Egile guztiak dira Apeles, baina zapatariaren tentazioa gizakion artean arruntena da, tira, zuzentzaileak baizik ez zuen ikasi bere lana, zuzentzea, alegia, munduan sekula bukatuko ez den bakarra dela, Askotan izan al duzu zapatariaren tentazioa nire liburua zuzendu duzunean, Adinak gauza txarra den gauza ona ekartzen digu, baretu egiten gaitu, eta tentazioak, are eta gogorrenak ere, ez zaizkigu hain premiazkoak, Beste hitzetan esanda, sandaliako okerra ikusi eta isildu egiten zara, Ez, baina ez naiz belaun kontuan sartzen, Gustatu al zaizu nire liburua, Gustatu egin zait, bai, Kemen askorik gabe esan duzu, Ez zait iruditu zure galderak ere kemen handirik zuenik, Taktika baizik ez da, egileak, kostata ere, nolabaiteko apaltasuna erakutsi behar du, Zuzentzaileak, ostera, apal izan beharra dauka, eta egunen batean apal izatea ahaztu bazuen, horrekin behartu zuen bere burua giza itxurazko perfekziorik gorena izatera, Ez duzu esaldia zuzendu, hiru aldiz erabili duzu izan aditza arnasaldi bakarrean, barkaezina da, aitor ezazu, Utzazu sandalia bakean, ahozkoak dena barkatzen du, Konforme, baina barkatzen ez dizudana da iritziaren zekenkeria, Orduan gogorarazi dizut zuzentzaile jendea jende urria dela, soila, literatura eta bizi asko ikusitakoa, Nire liburua, gogoan eduki, historiari buruzkoa da, Hala dela esango zuten, noski, generoen tradiziozko sailkapenaren arabera, baina, bestelako kontraesanik aireratu nahi ez badut ere, nire iritzi apalez bizitza ez den guztia literatura da, Historia ere bai, Historia batez ere, eta ez zaitez haserre, Eta pintura, eta musika, Musikak jaio zenetik itzuri nahi dio, batzuetan badoa, bestetzuetan badator, hitzetik askatu nahi du, inbidiaz, uste dut, baina beti itzultzen da men egitera, Eta pintura, Bon, pintura pintzelez egiten den literatura baino ez da, Gizateriak idazten jakin baino askoz lehenago ekin ziola pintatzeari ez duzula ahaztu espero dut, Ezagutzen al duzu atsotitz hau, «zakurrik ezean katuarekin egin ezazu ehizan», beste hitzetan esanda, idatzi ezin duenak pintatu egiten du, edo marraztu, horixe egiten dute umeek, Zuk esan nahi duzuna da, beste hitz batzuekin, literatura, jaio baino lehen ere, jaioa zela, Bai horixe, gizona, gizona izan baino lehen, gizona zen bezala, Nahikoa ikuspegi originala iruditzen zait, Ez pentsa, Salomon erregeak, hain aspaldi bizi izanagatik, bere denboran esan zuen ez zegoela ezer berririk eguzkipean, eta hain aspaldi esaten bazuten horrelakorik, zer ez dugu gaur esango, hogeita hamar mende igaro eta gero, entziklopediaren oroimenak huts egiten ez badit, Bitxia da, nik, historialaria banaiz ere, ez nukeen gogoratuko duela hainbeste urte bizi izan zela, inork bat batean galdetu izan balit, Horixe du denborak, badoa eta ez gara konturatzen, nor bere eguneroko gauzetan dabil, bat batean konturatu eta oihu egiten du, Jainko maitea, zer azkar doan denbora, edonork esango luke Salomon gaur bertan zegoela bizirik, eta hiru mila urte pasatu dira, Iruditzen zait bokazioaz erratu zarela, zuk filosofo izan behar zenuen, edo historialari, arte horietarako behar den talentua eta planta badauzkazu, Baina prestakuntza falta, jauna, zer egin dezake prestakuntzarik gabeko gizajo batek, genetika guztia ongi antolatua munduratzea nahikoa, ongi antolatua izanagatik, nolabait esan, gordinik badaukat ere, lehen ikasketek ematen dutena beste leunketarik gabe, nire kasuan lehenak ez ezik, bakarrak, Autodidakta zarela esan zenezake, zure ahalegin propio eta duinaren fruitu, ez da batere lotsagarria, lehen gizartea harro zegoen bere autodidaktez, Hura bukatu zen, aurrerakuntza etorri eta hura bukatu zen, autodidaktok gaizki ikusita gaude, bertsoak eta denbora pasatzeko istorioak idazten dituztenek baizik ez dute autodidakta izateko eta izaten jarraitzeko baimena, hura zoriona, haiena, nik ordea, sormen literariorako trebeziarik ez dut inoiz izan, aitortu behar dut, Ba filosofo egin zaitez, gizona, Hagitz umorista izpiritu finekoa zara, jauna, ironia ezin hobeki menderatzen duzu, galdetzekoa litzateke zer dela-eta aritzen zaren historian, hain zientzia larria eta sakona izaki, Bizitza errealean baizik ez naiz ironikoa, Arrazoia nuen, beraz, historia ez dela bizitza erreala esaten nuenean, literatura da, besterik ez, Baina historia bizitza erreala izan zen artean historia ezin dei zekiokeen garaian, Ziur al zaude, Galdera hankaduna eta zalantza besoduna zara, izan ere, Burua baino ez dut falta, Gauza bakoitza bere momentuan, burmuina asmatu zen azkena izan zen, Jakintsua zara zu, jauna, Ez da hainbesterako, adiskide maitea, Azken probak ikusi nahi al dituzu, Ez du merezi, egilearen zuzenketak eginik daude, gainerakoa azken zuzenketaren errutina baizik ez da, hori zure esku, Eskerrik asko konfiantzarengatik, Ongi merezia, konfiantza, Orduan, benetan uste al duzu historia bizitza erreala dela, Baietz uste dut ...iarik ez dut inoiz izan, aitortu behar dut, Ba filosofo egin zaitez, gizona, Hagitz umorista izpiritu finekoa zara, jauna, ironia ezin hobeki menderatzen duzu, galdetzekoa litzateke zer dela-eta aritzen zaren historian, hain zientzia larria eta sakona izaki, Bizitza errealean baizik ez naiz ironikoa, Arrazoia nuen, beraz, historia ez dela bizitza erreala esaten nuenean, literatura da, besterik ez,
|
Baina
historia bizitza erreala izan zen artean historia ezin dei zekiokeen garaian, Ziur al zaude, Galdera hankaduna eta zalantza besoduna zara, izan ere, Burua baino ez dut falta, Gauza bakoitza bere momentuan, burmuina asmatu zen azkena izan zen, Jakintsua zara zu, jauna, Ez da hainbesterako, adiskide maitea, Azken probak ikusi nahi al dituzu, Ez du merezi, egilearen zuzenketak eginik daude, gainerak...
|
|
2020
|
|
|
Hau da, gaztaroko bere denbora biografikoa folklorikoa izan zela.
|
Baina
historiara sartu behar izan zuen, euskal jendarte osoak historikoki egin behar izan zuen bezala. Honekin azaldu nahi dugu idazlearen bizian esanguratsua izan den pitzadurak Etxamendiren narratiban baduela leku, izan ere.
|
|
|
Eta emakumeek iraganeko gertakizunetan zein egungo ospakizunetan duten parte hartzea ezbaian dago han eta hemen.
|
Baina
historia oinarri duen Puy de Fou proiektu berri erraldoian ez.
|
|
|
" Ez gara historialariak" gaineratu zuen.
|
Baina
historia saltzen dute, eta bisitari gehienen historiari buruzko ezagutzan eragin handiagoa eta zuzenagoa izango dute edozein historialarik baino.
|
|
|
Oraintsu arte bietan eskuin espainola izan da nagusi, eta egun ere antzeratsu, eta ahaleginak eta bi egin ditu eskuin espainolak, bertako nafar erregionalisten laguntzarekin, Nafarroa EAEtik albait gehien bereizteko, eta era berean Valentzia Kataluniatik eta gainerako Herrialde Katalanetatik.
|
Baina
historiaren eta egoera politiko kultural linguistikoaren aldetik pareka ote litezke. Saiatuko naiz azaltzen ezetz, gai hain zabalerako artikulu honen xedea oso mugatua bada ere.
|
|
|
ETAk hil duen gizon baten emaztearen ikuspegitik telesail bat egiteak ez du ezer txarrik, abiapuntu perfektua da kristoren telesaila egiteko.
|
Baina
historia eraikitzen hasten zarenean, emakume horren aurkakotasun politikoan dagoen jendea eraikitzeko orduan gustu apur bat eduki beharra dago, eta sen komun pixka bat. Arerio politikoa, hitz egiten duen bakoitzean, ia zaunka egiten erakusteak ez du inolako interesik niretzat.
|
|
|
Lurraldea ezaugarritzen du, eta, aurrera begira, herritarrek duten partaidetza sentimendu komuna irudikatzeko oinarri sendoa ere ezartzen du.
|
Baina
historia, herri baten oroimenaren gordailu den bezainbat oroimen kolektiboaren eragile ere baden heinean, interes kontrajarrien indar harreman esparru bezala irudikatzea ezinbestekoa da.
|
|
|
" Antzinako historia" esaten da, esaera bat da.
|
Baina
historia, izatez, garaikidea da beti. Eta historia garaikidea politika da.
|
|
2021
|
|
|
Eta konpositore klasikoek maiz erabili izan dituzte doinu horiek beren lan sinfonikoetan; gurean, Guridiren Diez melodías vascas ederra bezala.
|
Baina
historiaren argazkiak ez dira beti finkoak izaten, hau da, herri melodia guztiak ez dira herritik sortuak, guk hala uste izan arren. Esate baterako," Maitechu mía" kantuaren istorioa oso esanguratsua da.
|
|
2022
|
|
|
Argitaratzen dugun informazioa Kataluniako historiari buruzkoa da oro har.
|
Baina
historia unibertsalari buruz ere argitaratzen dugu. Aldizkariak oso garrantzitsuak diren bi adar ditu.
|
|
|
Salbuespena balitz, gaitz erdi.
|
Baina
historian zehar errepikatu den zerbait da. Hots, hemen ez dagoela on gaizto saldorik.
|
|
|
Ez dakizue zeinen nekagarria den gisa horretako seme baten ama izatea...
|
Baina
Historia idatzi dutenek, bai, letra larriz, beti egin gaituzte amok gure semeek egindako ankerkeria eta txarkeria guztien erantzule.
|
|
|
Behar luke izan garaiz esan gabeko gauzen damua eta iragana bere osoan hartzeko ahalegina, bide horretatik nork bere egiaren eta desioen larrua urratuta sentituko badu ere.
|
Baina
historia ez da zientzia, ez da zehatza, ez da bakarra, ez da objektiboa, ez da abstraktua: oinarrian, historia da irabazleen euforia eta galtzaileen mina; historia da boterearen ispilua eta herri xehearen anonimotasuna, ia inexistentzia..
|
|
|
Halere horko euskaldunak hein handi batean beren gisa bizi ziren.
|
Baina
historia ofiziala, gaineko historia, hots agertzen den hura, nagusi arrotzena da, historia irabazleek, eta boterea hartu dutenek izkiriatzen baitute. Politikara mugatzen da maizenik.
|
|
2023
|
|
|
|
Baina
historian zehar Gernikagazko hartu emona aldatu egin da. XX. mendean Gernikagaz batu egin eben 1966ko barrietara jente gaztea hurreratu da, eta horrek odol barriz bete dau herria.
|
|
|
Txaman, azti eta sorginak naturaren gurtzaile izan dira.
|
Baina
historia osoan natura inork ez du idealizatu erromantikoek bezainbeste. Idealizatzearekin batera, naturaren indar basatiak gurtu dituzte, naturaren kontrakoak diruditen indar naturalak bilatu, indar mefistofelikoak.
|
|
|
|
Baina
historiaz mintzatzen garenean, moralik ez dago; Frantziak kanpoaren aldera daukan obligaziorik ez da sekula aipatzen; noiztenka, justu eta eskuzabala badela diogu, kalitate gehigarri bat balitz bezala, luma bat txapelean, ospearen kunplimendua. Egin eta galdu dituen konkistak gehienez duda arin baten objektua izan litezke, adibidez Napoleonen konkistak bezala; baina inolaz ere atxiki dituen konkistak.
|
|
|
Historia dokumentuen gainean oinarritzen da; historialariak deusaren gainean oinarritzen diren hipotesiak profesionaltasunez errefusatzen ditu; itxuraz biziki arrazoizkoa da; baina egiatan ez da erabat horrela pasatzen; izan ere, nola dokumentuetan ziloak badiren, pentsamenduaren jarraipenak eskatzen du frogarik gabeko hipotesiak gogoan presente edukitzea, baina bakarrik baldin eta frogarik gabeko hipotesi gisan aitortua bada, eta kasu bakoitzerako horrelako hainbat hipotesi emanak baldin badira; arrazoi gehiagorekin, beraz, dokumentuetan, lerroen artean irakurri behar dugu, gure burua osoki lekuz aldatu, geure burua erabat ahantzi, gogoetaturiko gertakarietan gauza esanguratsu tipienetan ere biziki luzaz arretaz egon, eta haien esannahi guziaz jabetu.
|
Baina
historiako dokumentuaren errespetuak eta lanbidearen izpirituak ez dute pentsamendua ariketa horretara atontzen; izan ere izpiritu historikoa deitzen dugunak ez du dokumentuaren papera miatzen haragia eta odola aurkitzeraino; izpiritu historikoa deitzen dugunak pentsamoldea dokumentuari subordinatzen dio; baina, gauzen izatez, dokumentuak boteretsuengandik etortzen zaizkigu, garaitzaileengandik a... Horregatik historiaren auzitegia deitzen dugunak, horrela informatua izanez gero, ez daki jujatzen La Fontainen" Animaux malades de la peste" fabulako moralean bezala baizik; eta erromatarrei buruz deus ez dugu edukitzen erromatarren beraien eta haien esklabo greziarren idatziez bertzerik; alta dohakabe hauek nahikoa erranen ziguten, beren idatziak egiazko arretaz irakurtzeko ahalegina egingo bagenu.
|