|
2000
|
|
|
izate eta aiurri bateraezintasuna ez da froga zehatz eta legezko baten objektua izan.
|
Azken
batean, halakoan oinarri hartzeak, dibortzioa legeztatzeko, ez dakar besterik ezkontide bakoitzari bere nahieraren arabera ezkontza desegiteko eskubide kaltegarria ematea baino. Ba al dago munduan kontraturik, kontratugile bakar batek bere gogo eta nahierara suntsi dezakeena, beste alderdiaren adostasunik gabe?
|
|
2003
|
|
|
Zientzi hezkuntza ez du testuliburuekiko konfiantza ia erabatekoak bakarrik ezaugarritzen.
|
Azken
batean, beste esparruetako ikasleak ere jotzen du halako liburuetara, nahiz eta oso arraroa izan graduazioko bigarren urtearen ondoren, eta ezta esklusiboki horren lehen urteetan ere. Baina zientziatan, testuliburuak dagozkien gaiak aurkeztera mugatzen dira, giza eta gizarte zientzia askotan gertatzen den bezala, arazo esparru berezi bateranzko hurbilketa ezberdinak adibidetu beharrean.
|
|
2004
|
|
|
Helburuok betetzeko, hain zuzen, ikusiko du berak erabatekoaren, osotasunaren, ideiara jo beharra, ideia hori pentsamenduaren eta ezagutzaren aurrebaldintza bezala eta baita existentziaren aurrebaldintza bezala ere bururatzeko beharra.
|
Azken
batean, erabatekoaren ideia hau, Jainkoaren ideia, bihurtuko baita ideien erreferentzia bermatzeko modua eta kanpoko mundura heltzeko bidea ere.
|
|
|
Onartu behar dugu honek guztiak gogor astintzen duela Descartesen egiari buruzko adiera, berak nahiko lukeena baino gehiago astindu ere.
|
Azken
batean, hemen onartzen da arrazoimenaren bide deduktiboan badagoela gela ilun bat, oztopo bat, ulertu ezinezko jauzi bat, eta ez azaleko arazo batean, sakonekoan baino. Kontuan izan behar dugu perfekzioaren ideiak leku zentrala betetzen duela Descartesen pentsamenduan, ez bakarrik existentzia osotasun perfektu baten modura bururatzen duelako, baizik eta, baita ere, bere kate deduktiboa azkenean zerbait borobila, betea bezala ulertzen duelako, eta era honetara kate horren erpinean ezagutu ezinezko determinazio bat, Jainkoa, aurkituko litzatekeelako.
|
|
|
Medikuntzak orduan ematen zituen azalpenak eta erabiltzen zituen tresnak gutxiesten zituen, eta, izua sentitu ez ezik, eurekiko erdeinu intelektuala ere erakusten zuen.
|
Azken
batean, zientzien lana izan baino gehiago, sineskeriak estalita zegoela zeritzon, eta gehiago uztartzen zuen ezagunak zituen jakintza esoterikoekin zientziarekin baino.
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar matematiketan bilatu nahi duela berak eredua, naturaren ulerkuntzarako ez ezik bere filosofiarako ere, eta ez da nahikoa esatea bera erabilgarritasun gutxikoa dela, edo irudiez baliatzen dela, baliogabetzat jo ahal izateko.
|
Azken
batean, argudio hauek kontuan dute gizakiek bere garaian matematikez egiten zuten erabilera, eta balio dute erabilera horren baliagarritasuna (praktikoa nahiz teorikoa) auzitan jartzeko. Baina matematikak munduaren oinarritzat eta giza pentsamenduaren sustraitzat jotzen baditugu, gauza korapilatsuagoa izango da, azken batean bere gairako matematikak ez duelako behar den moduan adierazten oinarri hori.
|
|
|
Dena dela, paradoxikoa badirudi ere, ohartaraz daiteke hemen Descartesengan, zalantzaren maisu harengan, aurki daitekeela gaur egungo sinesmen idortuenen, zalantzaezinen, jatorrietako bat, ez bakarra, eta, beharbada, ez nagusia, baina bai benetan kontuan hartu beharrekoa.
|
Azken
batean, gaur egun segurtasuna eskaintzen duen zientzia fisiko matematikoa, makina bat sinesmen oso eztabaidagarriren jatorria, Descartesekin indartzen den ereduan datza. Husserlek aipaturiko Cartesiar meditazioetan adierazten duen moduan, Descartesentzat berez ulertzen den gauza da zientzia unibertsalak eredu deduktiboa jarraitu behar duela.18 Baina esan al daiteke honekin Descartesek zientziaren nagusitasunaren aldeko fundamentalismoaren zuzia iziotzen duela?
|
|
|
Tentazioa egon daiteke, bada, naturalistatzat jo genitzakeen jarreretara hurbiltzen dela esateko, bai, behintzat, Jainkoa eta natura batzen dituen neurrian.
|
Azken
batean, Jainkoa munduaren hastapen absolutu eta razional bezala kontsideratzen badugu, batzen badugu Jainkoaren ordena eta naturarena, esaten ari gara naturari buruzko azalpen razionala eman daitekeela eta bere legeak naturaren baitan aurkitu ahal izango ditugula. Edonola, ez da hainbesteraino heltzen Descartesen planteamendua.
|
|
|
betiereko egiena, jainkozko egiena, alde batetik, eta mundu materialarena eta egia morroiena, bestetik.
|
Azken
batean, naturaren giza ezagutza sentimenezko ezagutzara murrizten badugu, ziurtasun ezaren menpeko egiten dugu, sentimenezko ezagutzak, berez, ezin duelako egia seguru eta unibertsalik eskaini, eta arazoa gainditzeko jainkozko egiara jo da sentimenezko ezagutzaren ahultasuna gainditzeko. Beti Jainkoa hor!
|
|
|
Lagun batekin kaletik jardunean noala galdegiten hasten banaiz gorputz hau nirea ote den, niri (nire arimari, nire arrazoimenari) dagokidan ala ez, eta bere bidez jasotzen ditudan berriak kanpoko mundu fisikoari dagozkion ala ez, laster izan ahal izango dut erantzun positibo bat, labaindu eta takateko bat hartzen badut, edo, leunago esateko, estropezu egiten badut kaletik datorren eta maitekiro agurtzen nauen lagun batekin.
|
Azken
batean, oinazezko eta plazerezko sentipenak nire gorputz horren baitan sentitzen ditut guztiak; ba al du inork horretaz zalantzarik?
|
|
|
Ederki, baina zerbait gehiago espero genuen hortik, ezta?
|
Azken
batean, bide horrek eraman du ez bakarrik bera ez den guztiaren existentziaz zalantza egitera, baizik eta baita berarentzat hurbilena eta, hasteko, seguruena izan daitekeenaz zalantza egitera ere, bere gorputzaz alegia. Gorputzak ezin du bere existentzia baieztatu, existituko da, beharbada, harri bat edo animalia bat existi daitekeen legetxe, baina ezin da Descartesen izateaz edo ez izateaz baieztapenik egin gorputzetik abiaturik, eta gorputza bera ere, harrien edo animalien modura, ez da autonomoa izango bere buruaren izateaz zerbait esateko.
|
|
|
Mugak eta baldintzak (biologikoak, sozialak, psikikoak, ekologikoak, kulturalak...) gorabehera, aukeradunak gara gizakiok, ahalbidedunak inondik ere.
|
Azken
batean, ohartuki nahiz ohartzeke," aukeran, hau egingo dut" esanez bezala jokatzen ohi dugu. Aukeraren aukeraz eta hautatzearen hautatzez gizakiak bere burua egiten du.
|
|
2005
|
|
|
Honengatik hark, batetik, ezinbestekotzat du" aniztasun linguistikoa, kulturarentzako oztopo kaltegarri bezala, eta hizkuntzen ikaskuntza, hezkuntzarako beharrezko gaitz bezala" 162 ikusten duen hizkuntzaren kontzepzio oro alboratzea. Modu berdinean, bestetik, beharrezkoa iruditzen zaio ere hizkuntza" bitarteko huts" bezala kontsideratzeko joera duten interpretazio guztiak gainditzea, alegia, hizkuntza" berau hitz egiten duen nazioak edo honen idazleek elkar ulertzeko bakarrik erabiltzen duten artekari soil bezala" ulertzen dutenak163
|
Azken
batean, hizkuntzak, gizakiarenganako bere barne loturagatik edo, berezkoa du esanahi antropologikoa eta, bere" izaera nazionala" azaltzerakoan ikusi bezala, komunitate linguistiko ezberdinen hizkuntza historikoetan bakarrik du existentziarik. Honengatik, gogoz eta askotan azpimarratzen du berak" hizkuntza ezberdinak", egiaz," ez direla gauza baten hainbat deitura, baizik eta gauza beraren ikuskera ezberdinak" 164 Hizkuntza batetik besterako aldea ez da bakarrik nominala edo formala, baizik eta baita eduki mailakoa edo kualitatiboa ere:
|
|
|
Horrela, bada, eta honen ondorioz, ezinbestekoa ikusten du giza-fenomenoa hizkuntzaren perspektibatik aztertzea eta, aldi berean, hizkuntz fenomenoa gizakiaren ikuspuntutik ikertzea.
|
Azken
batean, hausnarketa hauek garbi azaltzen dute, era batean edo bestean eta neurri batean edo bestean, hizkuntzak gizakiaren bilakaeran eta pertsonaren garapenean paper ordezkaezina jokatzen duela beti.
|
|
2007
|
|
|
|
Azken
batean, mediku kultuak ekintza publikora jarritako gizonak izan ziren125 —idazten hasten dira modu oso ulerkorrean, hitzaldiak eta diskurtsoak egiten dituzte publikoaren aurrean, hain zuzen sofistek bezala126— Mediku kultuek, bestalde, helburu etikoa jartzen diote medikuntzari:
|
|
|
160 metro luze dituen frisoan zehar demokrazia lortu duen herri harroaren prozesioa eta Panatenea jai handia; frontoietako eskultura multzo guztietan Atenasen gorazarrea egiten da: ekialdean, Atenaren jaiotza narratzen da eta, mendebaldean, Atena garailearen eta Poseidon galtzailearen arteko borroka345 Prozesioei lotzen zitzaien herritarrak bertan ikusiko zuen 12,5 metroko Atena Partenos erraldoi bezain txundigarria, dena marmolezkoa, dena urrezkoa346 eta haren ezkutuan, berriro ere, Atenas garailearen gorazarrea347
|
Azken
batean, pertsiarren garaipenaren ostean Atenasek lortu zuen nagusitasuna goratzeko programa artistiko arkitektoniko oso bat zeukan Periklesek gogoan348:
|
|
|
|
Azken
batean" euskal hezkuntza nazionalaz" edota" euskal curriculum propioaz" jarduteak, besteak beste, zera esan nahi du: gure hezkuntzak, nahitaez, euskal komunitate linguistikoa —eta berorren dimentsio sozio-kulturala eta historikoa— hartu behar duela erreferentzia nagusitzat.
|
|
|
Horren lekuko da, adibidez," euskal" izenlagunaren beraren ohiko desitxuratze bat, non berori askotan eta bakarrik —aipamen linguistiko oro bazter utziz— Euskal Autonomia Erkidegoa den errealitate juridiko politikoari eta bertako edozeri —baina kanpoko ezeri— atxikitzen zaion.
|
Azken
batean, euskal" errealitate antropologikoa" ez dago instituzionalki antolatuta, eta horrek, nolabait esateko, euskal hizkuntz komunitatea" errealitate birtual" moduko batean bihurtzeko arriskua areagotzen du. Zailtasunak zailtasun, eta" euskal hezkuntzara" itzuliz, ezinbestekoa da hemen berori" euskal lurralde eleanitzaren" perspektibatik ere aztertzea.
|
|
|
|
Azken
batean, euskal lurraldeak, puntu honetan ikusi bezala, aniztasun soziolinguistiko sakon eta zabala erakusten du, zeinak hezkuntza antolaketa izugarri baldintzatzen duen eta, gainera, hezkuntza politikari irizpide argiak eskatzen dizkion. Lopez Adanek dioen bezala, baina, aniztasun hori ezin da bere horretan ontzat eman:
|
|
|
Aurrera eginez, jarraian, espresuki hezkuntzaren eta hizkuntz pedagogiaren dimentsio etikoaz esandako hainbat gauza azpimarratuko dugu: ...t;, jarduera horretan" erantzukizuna" egiaz" etika pedagogikoaren kategoria nagusian bihurtzen delarik" 251 Hizkuntz kontuetara etorrita, eta Bollnowen eskutik, esatekoa da ere hezkuntzaren zeregin garrantzitsuenetako bat dela" gizakia hitz egitera eramatea" edo" elkarrizketara gidatzea", hain zuzen, horretarako" jarrera eta gaitasuna" bultzatuz252
|
Azken
batean" erantzukizunerako etika pedagogikoak" eta" elkarrizketarako hezkuntzak" bat egin behar dute, horrela bakarrik izango baita posible —euskal kasuan ere— guztion" askatasuna" areagotzea eta egitasmo komunak" negoziatzea" 253 Errepaso moduko honekin bukatzeko, labur ere, aniztasun sozio-kulturalak eta linguistikoak etika pedagogikoari suposatz... hezkuntzaren erantzukizuna, jakina, etikoa da" bizitza sozialean parte hartzeko gaitasuna" indartu nahi duen unetik, baina zeregin hori gauzatzerakoan ezinbestean egokitu behar du hark bai" une bakoitzeko zirkunstantzietara" bai" kultura baten jabe den gizatalde" bakoitzera254 Hizkuntza da, alabaina, gizatalde horietako bakoitza gehien ezaugarritzen duen zirkunstantzia, eta, horrexegatik, hezkuntzak ezinbestean sustatu behar du" hizkuntz komunitatearen auto adierazpen linguistiko eta kulturalaren gaitasuna" 255 Aipatutako aniztasunak, finean, giza eskubideen baitan kokatu beharreko eskubide kultural eta linguistikoez hitz egitera garamatza, eta, egiaz, hemendik abiatuz ulertu litzateke ere euskal hezkuntzak euskararen normalizazioaren inguruan duen erantzukizuna.
|
|
|
hezkuntzak badu, jakina, euskal hizkuntzaren normalizazio prozesuaren gaineko erantzukizun garrantzitsu bat —ikusi besterik ez dago hizkuntz politikak horrengan jartzen duen itxaropena—, baina garbi esan beharra dago ere berori ez dela erantzukizun osoa baizik eta erantzukizun zati bat.
|
Azken
batean, hizkuntza oro, honela adierazi dugu sarritan, gizakiarena da
|
|
|
Azken urtetan itxaropen izpirik egon bada, J. F. Kennedyk eta N. S. Khrustxevek lotura telefoniko zuzena jartzea adostu zutenekoa da, ze horrek adierazten zuen prest zeudela —ezer kanpora atera aurretik— elkarrekin hitz egiteko.
|
Azken
batean, giza arrazoimena nolabait ezaugarritua dago —pasio itsu zakarrarekin alderatuz— elkarrekin hitz egiteko eta nork bere buruarekin hitz egiteko gaitasun gisa.
|
|
|
Horren haritik aipatu, baita ere, bereziki ekialdekoen eta mendebaldekoen arteko elkarrizketaren beharra ere badagoela, zeinak muga politiko bereizle zorrotzak gaindituko dituen.
|
Azken
batean elkar ulertze oro —gerrate arriskuak saihesteko ahalegin oro— posible izateko, zera da ezinbestekoa: gizabanako bakoitzak —han eta hemen— bestea deabru gaizto bezala ikusteari uztea eta, aldiz, beste hori gizaki bezala onartzeko prest egotea, hain zuzen bere modura —berori kopiatzekoa ez bada ere, baina bai eskubide osoz— gizatasunaren errealizazioa ere bilatzen duen norbait bezala.
|
|
|
Hizkuntzaren funtzio hezitzailea antropologia filosofikoaren eskutik aztertu ondoren, jarraian funtzio hori bera antropologia sozio-kulturalaren perspektibatik aztertuko dugu, zeregin horretan —hasieratik— hizkuntz aniztasunaren errealitatearekin topo egiten dugularik.
|
Azken
batean, hizkuntza delakoa, Coseriuk azpimarratzen duen bezala, hizkuntzetan bakarrik da erreala: " Hizkuntza giza jarduera unibertsal bat da, indibidualki egiten dena, bai, baina beti historikoki zehaztutako teknika batzuen arabera (‘hizkuntzak’)" 132 Gizaki guztioi dagokigu hizkuntz gaitasuna, baina gizabanakoak ezinbestean gauzatu behar du berori hizkuntza naturaletan —ez derrigorrez ‘batean’ baina bai halabeharrez ‘batean edo bestean’— Kontua da, ordea, ezaguna dugun hizkuntz aniztasun oparoa —Bernardezek, adibidez, munduan 5.000 bat hizkuntza dagoela dio133— negatiboki baloratua izan dela gehienetan.
|
|
|
|
Azken
batean, hizkuntzaren berezko historizitateak —hizkuntza ez da abstraktuki ‘zeruan’ existitzen— gizabanako eta gizataldeen hizkuntzetara garamatza, eta, egiaz, zentzu honetan erabiltzen du adibidez Humboldtek" hizkuntza nazionala" 143 kontzeptua.
|
|
|
Zera irakurtzen dugu, adibidez," Hizkuntz Eskubideen Deklarazio Unibertsalean": " Hezkuntzak, berori ematen den lurraldeko hizkuntz komunitatearen auto adierazpen linguistiko eta kulturalaren gaitasuna" indartu behar du, bai eta horrek" hitz egiten duen mintzairaren eustea eta garapena" sustatu ere194
|
Azken
batean hezkuntzak kontuan hartu behar du, batetik, errealitate linguistiko kulturala berez dela anitza, eta, bestetik, hizkuntza edo kultura batek ez duela berez beste batek baino gehiago balio. Horren haritik zera dio Tusonek:
|
|
|
Hizkuntzaren pedagogiak, azken puntu honetan ikusi bezala, ezinbestean kontsideratu behar du bere dimentsio etikoa, zeinak funtsean orain arte ikusitako hizkuntzaren antropologia filosofikoaren eta sozio-kulturalaren ekarpenak osatzen dituen.
|
Azken
batean, hizkuntza baten ikaskuntza, honela Camps, elkarrekin bizitzen ikastearekin dago zuzen zuzenean lotuta:
|
|
|
Euskal hezkuntzaz jarduteak, lehenik eta behin," euskal" izenlagunari buruzko aurretiko zehaztapena egitea eskatzen du, zeinaren arabera izenlagun horrek —bere jatorrizko zentzuari jarraiki— errealitate linguistiko kultural jakin batekiko lotuta erakusten duen.
|
Azken
batean" euskal" hitzaren lehen erreferenteak —ahazteak ahazte— euskara eta euskaldunak edo euskal hizkuntza eta euskal hizkuntz komunitatea dira: horrela ezean ez luke zentzurik edukiko —edo ez bederen berdina—" euskal" zerbaitetaz hitz egiteak.
|
|
|
Modu berean, ere, ez dugu zertan gehiago oinarritu behar hizkuntzaren bitartekaritzak bilakaera etiko moralean betetzen duen papera.
|
Azken
batean, bilakaera horren noranzkoa —zeinaren arabera gizakia, bere portaera etiko moralaz, haziz doan— espresio linguistikoen bidez zehazten da, hala nola, bertuteak eta bizioak izendatuz, baita ere portaeretan zein diren zuzenak eta zein okerrak adieraziz. Hau guztia, finean, hizkuntzaren mundu ikuskera delakoaren ezinbesteko ondorioa baino ez da, zeina —W. v. Humboldti egindako kritika guztiak aintzat hartuta ere— hizkuntzaren esentziaren ezaugarri esanguratsua iruditzen zaidan.
|
|
|
Paideia, ezaguna den bezala, Kristo aurreko V. eta IV. mendeetako greziar hiri estatuetan sortutako ideia da, eta, Gudjons ek dioen bezala, aldi berean esan nahi du" bizitza forma praktiko bat" eta" filosofikoki zehaztutako giza formazio ideal bat" 29 Labur esan dezakegu, kontzeptu horrek giza prestakuntza orokor bat islatzen duela, zeinak aldi berean polis ean eraman beharreko bizitza sozio-politiko egoki bat eta bertutearekin loturiko bizitza indibidual on eta justu bat aditzera ematen duen. ...izaki osatua da, alegia, bere gaitasun fisiko, mental eta espiritual guztiak harmonikoki garatu dituena" 30 Zentzu honetan aipatu beharrekoa da, ere, paideia hori —gure" pedagogiaren" oinarrian dagoena— ez dela bestelako hizkuntzetan" hezkuntza" hitzarekin bakarrik itzulia izan, baizik eta baita" kultura" edota" humanitatea" bezalakoekin ere31
|
Azken
batean kontzeptu horrek —egungo gure egoeratik orduko greziar egoerara dagoen aldean sartu gabe— zera erakusten digu: gizakiak bere buruaren humanizazio prozesuaren erantzukizuna hartu behar du, hain zuzen, berorren alde guztiak —eta aldi berean— kontsideratuz.
|
|
|
Bildung kontzeptua, bestela, XVIII. eta XIX. mendeetako alemaniar humanismoan eraberritzen da, hain zuzen Humboldt bezalako pentsalariek hura" gizakiaren gaitasun guztien garapen orohartzaile" 32 gisa zehazten dutenean. ...zala itzultzen dugun —eta integrazio sozialetik gertuago dagoen— Erziehung delakoa biltzen duela33 Horren haritik, eta alemaniar tradizioan bereziki," pedagogia" (Padagogik)" hezkuntza zientzien" (Erziehungswissenschaften) marko orokor bezala agertzen zaigu, hura batez ere" giza formazioaz" eta hori batez ere" hezkuntzaz" arduratzen diren heinean34
|
Azken
batean pertsona —beti" helburu" eta ez" bitarteko" dena— humanizazio prozesu ororen abiapuntua eta helmuga da. Horregatik esan dezakegu, Gudjonsekin batera, Bildung delakoak ez duela batere gaurkotasunik galdu:
|
|
|
" Kontzepzio antropologiko horrek, gizakiaren dimentsio komunikatiboaren berezkotasuna onartzen duen heinean", —honela azaltzen digu Beorleguik jarraian—," kontzepzio etiko jakin batera eramaten gaitu, non indibidualismo oro baztertzen den" 82 Cortinak ere zera dio: " Solidario izatearen modua gizatiar izatearen baitan dago" 83
|
Azken
batean, hiru printzipio horiek —zeinak egiaz ez diren Apel eta Habermasen etika komunikatiboarenak bakarrik— agerian uzten dute etika beti antropologikoa dela; eta, jakina, egiaztapen horrek berebiziko garrantzia du hezkuntzaren etikarako.
|
|
|
|
Azken
batean, eta puntu honi amaiera emanez, garrantzitsua da azpimarratzea hezkuntzaren inguruko auzi etikoak ez direla pedagogiarentzat aukerazkoak, baizik eta egiaz hezkuntzaren antropologiak berak ezinbestean planteatzen dituen auziak. Horren haritik, eta balioen perspektibatik, zera dio Quintanak:
|
|
|
Hizkuntzaren funtzio pedagogiko zehatzetara etorrita, jarraian, Lochek" hizkuntzaren funtzio emantzipatzaile" bezala ezaugarritzen duena aztertuko dugu, hain zuzen berori hezkuntzaren antropologia filosofikoaren perspektibatik biziki interesgarria delako.
|
Azken
batean," hezkuntza", hark hasieratik azpimarratzen duen bezala," egituraz eta halabeharrez dago emantzipazioaren helburuaren esanetara", alegia, hezkuntzak funtsean gizabanakoaren" bere kabuz jokatzeko gaitasuna" edota" adin nagusitasuna" sustatu nahi du122 Hezkuntzaren helburu antropologiko hori, alabaina, ezin daiteke planteatu ere egin hizkuntza kontuan ... Hizkuntzaren zeregin askatzaile hori, zehazki, protesta, kritika, eztabaida edo proiekzio programatikoa gisako hizkuntz formetan zertzen da, baita asmoa eta ebazpena, erantzukizuna eta erabakia, aitorpena eta promesa, deia eta erregua gisako hizkuntz kategorietan.123
|
|
|
" Hezkuntza" eta" antropologia", literatura pedagogikoan nonahi eta noiznahi ikus daitekeen bezala, elkarrekin agertzen diren eta elkar suposatzen duten kontzeptuak dira3
|
Azken
batean, Fullat ek dioen bezala," bai hezkuntza jarduera bai pedagogia estudioa, biak, gizakiaren errepresentazio bati daude lotuak" 4 Kontua da, hemen," norbait" hezten dugula —ez bakarrik" zerbait" irakasten— eta, horrenbestez, pedagogoak ezinbestean kontsideratu behar duela gizakia (anthropos), bai kulturalki bere errealitate historikoan bai filosofikoki ... Lehenengoak —zientzia enpiriko bezala— hezkuntzaren lorpen errealak ikertzen ditu gehienbat, eta bigarrenak —jakintza hermeneutiko gisa— hezkuntzaren beraren posibilitateei buruzko hausnarketa egiten du batez ere.
|
|
|
baldin eta" hizkuntz komunitatea" eta" hizkuntza" —Porzigen hitzetan—" giza errealizazio komunen lehen premisa" eta" kulturaren aurrebaldintza" badira212, orduan gure hezkuntzak arreta bereziz kontsideratu ditu euskaldunak eta euskara.
|
Azken
batean" hizkuntzak", Menzek gogorarazten digun bezala," ez du gizakia gizabanako bezala soilik ezaugarritzen; aldiz, hizkuntzak gizakia bere existentzia nazionalean ere ezaugarritzen du" 213 Horregatik, hezkuntzak —zeinak beti eta nolanahi hizkuntzaren beharra duen— ezin du gizabanakoaren humanizazio prozesua sustatu, une berean horri dagokion komunitate linguistiko ... " Hizkuntzaren eta nazioaren formazioaren arteko loturaren fundamentazioa", honela Humboldt," berez da garrantzi handieneko zerbait eta, egiaz, hizkuntz estudioaren azken emaitza bezala izan daiteke ikusia" 214 Horrela, bada, eta bukatzeko, zera esango dugu:
|
|
2008
|
|
|
|
Azken
batean, Fenomenologia k egiten duena da" fenomenalizatu" (Husserlen zentzuan) edozein jakintzatan eta edozein edukitan agertzen dena, bere substantzian. Edozein jakintzaren eta edozein edukiren" substantzia" hori" subjektu" bezala tratatu behar da.
|
|
|
Batzuek Hegelen pentsamendua Frantziako Iraultzarekin bat ez zetorrela eta aurkakoa zela pentsatu arren, Joaquim Ritter-ek 1957an Hegel und die Franzosische Revolution (Hegel eta Frantziako Iraultza) idatzi zuenetik interpretazio hori bertan behera geratu da. Hegelek beti pentsatu zuen Frantziako Iraultza beharrezkoa zela, nahiz eta nahikoa ez izan, eta gabezia hori sakondu nahi zuen bere filosofiaren bidez.
|
Azken
batean, Iraultzaren printzipioak bere azken ondorioetaraino eramatea izan zen Hegelek bere filosofiarekin gauzatu nahi zuena. Marx eta Engelsek ere horrela ulertu zuten Hegelen eginkizuna, eta horiek, bere aldetik, saiatu ziren, Hegelek bere azken ondorioetaraino eraman ez zuena, eramaten.
|
|
2010
|
|
|
|
Azken
batean, bestela esanda, hizkuntzaren ikerketa sozio-kulturalak agerian uzten du ezinezkoa dela linguistikoa dena eta ez denaren arteko muga zorrozki finkatzea, eta, jakina, horren kontzientzia hartzea funtsezkoa izango da hizkuntzaren pedagogiaz aritzerakoan. Hiru puntutan banatuko dugu atal honen mamia:
|
|
|
Leialtasun linguistikoa, finean, banakoaren eta taldearen berezko espazio sinbolikoarekiko fideltasuna da, hain zuzen, hizkuntza badelako ere esanahi sozialen eta balio sentimentalen eramaile. Bada, besteren artean, leialtasun horretan oinarritzen da berreskuratze hura ahalbidetzen duen" normalizazio linguistikoa", zeinek —Aracilen hitzetan—" desfase historiko bati erantzun" nahi dion" egiazko makroerabakia" osatzen duen173
|
Azken
batean, hor jokoan dagoen helburua gizartearen funtzio linguistikoak berrantolatzea da; eta, jakina, hori ezinezkoa da normalizazio prozesuak —kuestio hertsiki linguistikoak kontuan hartzeaz gain— bestelako kuestio sozio-politikoei ere jaramonik egiten ez badie. Aitor dezagun, beti ere, gatazka linguistikoaren problematika askoz ere zabalagoa dela hemen azaldutakoa baino eta, zentzu horretan, benetan interesgarria izango litzatekeela, besteak beste," jarrera eta aukera" linguistikoei buruzko hainbat ikerketa ere aintzat hartzea174.
|
|
|
Sarreran adierazi bezala, bada, amaitzera goazen idazlan honek ekarpen osagarria izan nahi du ikerketa linguistiko pedagogikoen esparruan, eta, zinez, hemendik abiatu gara giza eta gizarte zientzia ezberdinek hizkuntzaz esaten duten hainbat kontu biltzeko.
|
Azken
batean, hizkuntza, gizatiarra den heinean eta gizatiarra delako, gizakia bezain fenomeno konplexua da; horrexegatik, hizkuntzaren zientziak —euren jardunean ere gizakiaz ari direnez— elkarren beharrean daude eta elkarrekin lanean aritu behar dute. Hizkuntzaren filosofiak, adibidez, ederki asko erakusten du ikerketa linguistiko guztien horizontea antropologikoa dela eta, aldi berean, baita ere ikerketa antropologiko denek nahitaez hartu behar dutela kontuan gizakiaren errealitate linguistikoa.
|
|
|
" Esanahia eta formaren arteko lotura", Lyonsen hitzetan," arbitrarioa da", alegia," ezinezkoa da forma eman eta gero esanahia aurreikustea, ez eta esanahia eman eta gero forma aurreikustea ere" 18 Baina berezko giza hizkuntza —linguistikak aztertzen duena— ez da sinbolismo horregatik bakarrik ezaugarritzen, baizik eta baita berori hasiera hasieratik artikulatua edo ahoskatua izateagatik ere.
|
Azken
batean" soinueta entzun espresioa duten zeinuak dira", honela Malmberg," giza hizkuntzaren jatorrizko eta ohiko forma" osatzen dutenak19 Hizkuntzaren zikloa, bestela esanda, soinuen eremuan hasten eta amaitzen da, alegia, hiztunak kontzeptu bat hots batean islatzen duenean eta entzuleak hots horretatik kontzeptu hura ondorioztatzen duenean. Horregatik dio Sapirrek:
|
|
|
egia da diziplina horiek beste zientzietatik abiatzen direla eta beste helburu batzuk dituztela, bai, baina hizkuntza bera gizatiarra den heinean hizkuntzaren pedagogiak nahitaez aztertu behar du gizarte zientzia horiek ere hizkuntzaz esaten dutena.
|
Azken
batean, Radl eta Santosek aldarrikatu bezala, teoria eta praktika pedagogikoak berak du hizkuntzaren beharra: " Hezkuntza komunikazioa da eta, horregatik, nekez artikulatu ahal izango da hizkuntzarik gabe" 6 Horrekin batera gogora ekarri behar da, bestela, gizakia ez dela pertsona bezala osatzen —ez bere izaeran ez bere garapenean— baldin eta sozializazio eta enkulturazio prozesu batean murgiltzen ez bada, zein egiaz eta nagusiki interakzio linguistikoari esker gauzatzen den.
|
|
|
gizakia eta hizkuntza, antropologia eta linguistika, sakonki lotuta daudela esaten dugun unetik, bada, posible bakarrik ez baizik eta behar beharrezkoa da ere hizkuntzaren inguruko hausnarketa psikologiko eta psikopedagogiko sakona burutzea.
|
Azken
batean, giza portaera eta giza hizkuntza loturik daude, eta, horrexegatik, nahitaez aitortu behar zaio dimentsio psikologikoa hizkuntzari berari eta berorren irakaskuntzari. Honela mintzo da Titone:
|
|
2014
|
|
|
|
Azken
batean, ez genuke ahaztu behar Eraztunean gaizki guztien jatorria ez dela Alberichen zorigaiztoko hautua Rhineko urrea ko lehenengo eszenan: gertakizun hori baino askoz lehenago Wotanek naturaren oreka nahasi zuen, boterearen erakarpenean eroriz, maitasunaren gainetik boterea hautatuz:
|
|
2016
|
|
|
|
Azken
batean, adaptazioa ez da Naturako gerran estratagema maltzur bat baino:
|
|
|
Bikoiztasun ekurugaitz hori da gizakiak erlijioan, artean, zientzian sortu dituen obra jenialenen iturria.
|
Azken
batean, alabaina, Wilsonentzat positiboa gizakia komunitatearekin bateratzen duena da (kooperazioa, altruismoa), eta komunitatearekin konfliktoa signifika lezakeen guztia indibiduotasuna erremarkatzeko gaitza baizik ez: on guztia taldearen (demokrazia amerikarraren?) gain dihoa, gaizto guztia banakoaren (Dawkinsen gene egoistaren?) bizkar.
|
|
2017
|
|
|
|
Azken
batean, ni naiz nigandiko deserrotzea, ni naiz nire ezereza bera. Nahikoa da nire eta nire buruaren artean neu izatea nire bitartekari propioa, objektibotasun oro desagertzeko.
|
|
|
Gurpil zoro baten erdian gelditzen ziren, ezin irten.
|
Azken
batean, Bestea ezin da izan nire objektibotasunaren zentzua, Bestea objektibotasun horren baldintza konkretua eta transzendentea baita. Jakina, ‘gaizto’, ‘jeloskor’, ‘jator’, ‘betilun’ eta tankera horretako ezaugarriak ez dira ameskeria soilak:
|
|
|
Erabilera enpirikoan eta egunerokoan hartuta, ‘absentzia’ adigaia ez nuke baliatuko edozein motatako ‘hor ez egotea’ adierazteko, hori garbi dago. Hasteko, ez badut nire tabako paketea bere lekuan aurkitzen, ez dut esango absente dagoenik; nahiz eta adieraz nezakeen ‘hor egon behar zuela’
|
Azken
batean, objektu material edota tresna baten lekua, nahiz eta zenbaitetan leku zehatz bat egoki dakiokeen, ez da bere izaeratik ondorioztatzen. Horrek leku bat aitor liezaioke soilik, baina nire bitartez hartzen du tresna batek lekua.
|
|
|
|
Azken
batean, izate bat ez da kokatzen lekuen arabera, longitude eta latitude graduen arabera, baizik eta giza espazio batean, ‘Guermantes enetik’ eta ‘Swann enetik’, 15 eta Swann en eta Guermantes ko dukesaren bat bateko presentzia da espazio ‘hodologiko’ hori zabaltzen uzten duena, non eta berak leku hartzen duen. Baina presentzia hori transzendentzian gertatzen da.
|
|
|
Besteak' leudeke’ porrot erreflexiboaren kontrako porrot batengatik.
|
Azken
batean, erreflexioan, ezin badut nire burua objektutzat hartu eta kuasi objektutzat bakarrik har badezaket, horrek esan nahi du atzeman nahi dudan objektua neroni naizela; nigandik bereizten nauen ezereza izateko dut. Nik ezin diot ihes egin nire ipseitateari eta ezin dut nitaz ikuspunturik hartu (horrela ezin dut nire burua izatetzat hartu), ezta nire burua ‘dago’ moduko formatzat hartu ere (izatearen atzemateak huts egiten du, atzemailea aldi berean atzemana delako).
|
|
|
Sartrek nolabaiteko magikotasuna aitortzen dio izate berean orainaren eta iraganaren artean identifikazioa gertatzeari, homogeneotasuna berez faltsua izan arren.
|
Azken
batean, izate mortua izanik ere, iragana nik orainean bizi dut eta sintesi modukoa egiten zait bi izateren artean: bere baitakoa edo banaizen izatea (nire iragana) eta bere baitarakoa edo banaizena ez naizen eta ez naizena banaizen izatea (nire oraina).
|
|
|
Bestearentzat, beraz, nire transzendentzia galdu dut.
|
Azken
batean, lekuko datekeen edonorentzat, hau da, transzendentzia hori ez izaten bezala determinatzen denarentzat, transzendentzia hori transzendentzia egiaztatua bihurtzen da, transzendentzia emana; alegia, izaera bat hartzen du soilik Besteak kanpoalde bat aitortzen diolako, eta ez bere kategorien bitartez ezarriko liokeen deformazio edo errefrakzio batez, baizik eta bere izateaz beraz.... Baldin eta Besterik baldin badago, zeinahi dela ere, nonahi dela ere, zeinahi direla ere bere erlazioak nirekin, eta nigan lukeen eragina bere izatearen sortze hutsagatik bakarrik balitz ere, orduan nik kanpoalde bat daukat, nik izaera bat daukat.
|
|
|
Ez da kapritxo kontua sarritan egiten badugu naturalki eta gogo onez zerbait Beste batek hala eskatuz gero haserretuko ligukeena.
|
Azken
batean, aginduek eta debekuek Bestearen askatasuna bizitzea eskatzen digute gure esklabotza bera bitarte. Horrela, begiradan, nire posibilitateen suntsipenak Bestearen askatasuna biziarazten dit eta askatasun horren baitan bakarrik gertatzen da; eta ni, neuk atzemanezin eta haatik neu naizen hori, jaurtia eta utzia naiz Bestearen askatasunaren barruan.
|
|
2021
|
|
|
169).
|
Azken
batean, nork, zeri buruz, zein baldintzatan eta zein ondoriorekin esan dezake egia?
|
|
|
21).
|
Azken
batean, zer eta nola egin daiteke denon bizitzak bizigarriak izan daitezen?
|
|
|
54).
|
Azken
batean, mutil nerabea aktiboki abiatzen da helduarora; neska nerabea, berriz, Printze Urdinaren zain, mugatuta: " Zauriturik abiatzen da etorkizunerantz, lotsaturik, artega, errudun" (II:
|
|
|
90).
|
Azken
batean, transzendentziarantz jotzea baino, immanentzian bizitzak sostengatzea.
|
|
|
435).
|
Azken
batean, emakumea ere norbanako aske, burujabe, oso, autonomo, aktibo eta erantzulea izan dadila aldarrikatzen du.
|
|
|
Indartsua izatea ez baita norbere ezinak ezkutatzea, ahuldadea, koldarkeria eta beldurrak agertzeko inolako beldurrik ez izatea baizik, norberaren zein ondokoaren zaintzari arreta jarriz; baliozkoa izatea ez baita etengabe eta leku oro ‘produktiboa’ izatea, une bakoitzari eta ingurukoei balioa ematea baizik; jakintsua izatea ez baita arzalpen orojakileak ematen aritzea, ingurukoak entzun eta ingurukoen jakintza probesten jakitea baizik; aitortua izatea ez baita besteen etengabeko gurtza eta laudorioen jopuntuan egotea, etxe edo taldeko buru eta oinarri goren izatea, hurkoen laztan, keinu edota begi kliska goxoa baizik; askea izatea ez baita ondokoen lotura eta konpromisoekiko aske egotea, baizik eta, hartu, eman eta buelta, hartu emanetan askatzea, loturak aberastuz, elikatuz eta askatzaileagoak eginez; gurasoak, bikotea, umeak edo lagunak maitatzea ez baita zer egin edo esan behar duten eta zer ez ezartzea, baizik eta bakoitzak bere bidea egiteko bidelagun izatea, bakoitza bere desira eta premia propioekin; ausarta izatea ez baita heteroarauaren gatibu anaien artean ‘zeinek handiagoa duen’ etengabeko erronkan aritzea (paradoxikoki, anaien babesa galtzeko beldurretik maiz), aipatutako arau multzoa auzitan jartzeko ausardia eta kuraia izatea baizik.
|
Azken
batean, gizona izatea ez baita ‘gizon (ustez) autentikoa’ aukera bakar gisa gorpuztu eta ezartzea, beraori auzitan jarri eta birpentsatzea baizik: " Gizona naiz/ nahiz eta/ gizona izan" (ibid.:
|
|
|
Isildu beharrean, nola eta zein tresnaren bidez erantzun enegarren aipu, txiste, meme edo bideoari?
|
Azken
batean, gure inguru eta egunerokotik bertatik hasita, nola politizatu, pitzatu eta eraldatu ditzakegu egitura, dinamika, iruditegi eta praktika horiek. Delgadok borobiltzen duenez, norbera ‘pertsona hobea’ bihurtzea baino, gizonkeria eta nagusikeria heteropatriarkala iraultzea da erronka, norberarengandik hasita.
|