|
2001
|
|
|
Azken batean, ni emagaldu bat besterik ez nintzen eta nolatan hurreratu behar nintzaion?
|
Zer
esan behar nion. Eta nola aurkeztu behar ninduen emaztearen aurrean?
|
|
|
Hitzetan kontzentratzen saiatu da.
|
Zer
esan behar dion eraztuna erakustean. Barkatu, anbulantzian aurkitu nuen hau eta, zera, zurea da ezta.
|
|
2002
|
|
|
–Eta ez al diogu zer edo
|
zer
esan behar Sarari, Leireri buruz. Komunikabideek noiznahi zabaltzen baitituzte hiesari buruzko berriak, eta susmo txarrak izan ditzake...
|
|
2004
|
|
|
–
|
Zer
esan behar didak, ba, zer?
|
|
|
Azkenean ni ere urduri jartzen ari nauk. Ea,
|
zer
esan behar didak?
|
|
|
Euskaltzaleak euskararekin daukan loturan ideologia esplizitua omen dago. Hori onartuta,
|
zer
esan behar genuke erdaldunak erdararekin daukan lotura atxikimenduari buruz. Lotura hori berezkoa dela, naturala, inolako esanahi eta izari ideologikorik gabea?
|
|
|
Ongi dio bukatzeko: " Gaurko erresumetan nazio hizkuntzaren nahi ta ezko irakaspena gertatzen danean,
|
zer
esan behar da. Instituzioen menpean dagoela hizkuntza, hertsiki loturik?
|
|
2005
|
|
|
–Prest nagok gehiago ezin dugula egin onartzeko, baina besteen aurrean amore eman beharra ere...
|
Zer
esan behar diegu senideei?
|
|
|
–negarra irten zitzaion begietatik eta zotinka hasi zen; patrikatik mukizapi zuri bat atera zuen, hurrupaka eta zotinka– Barkatuko didazue, baina Fernando, nire seme bakarra, orain hamazortzi hilabete desagertu zen eta geroztik ez dut haren berririk izan. Zure senarrari –mukizapiari eusten zion eskuarekin seinalatu zuen arrebaren bularra– eskatu nion azaldu ziezadala
|
zer
esan behar zidan Fernandori buruz, baina berak ezetz eta ezetz, nahiago zuela aurrez aurre esatea, nik horrenbeste merezi nuela esan zuen, eta horrela, berak deituko zidala agindu ostean, eskegi egin zidan.
|
|
|
–Eta zergatik gara etxekoak azkenekoak jakiten?!
|
Zergatik
esan behar diote ama bati kanpokoek, semearen nobiak adarrak jarri eta beste batekin joan zaiola?
|
|
|
Mateo apur bat aztoratuta gelditu zen don Juanen errietarekin; ez zekien
|
zer
esan behar zuen. Apur bat beldurtuta zegoen.
|
|
|
Batzuetan jo egiten du telefonoak. Amak esan zidan
|
zer
esan behar dudan telefonotik. Hiru gauza esan behar ditut nik telefonotik.
|
|
|
Sustoak zuri eta zurbil utzi gintuen. Zena zela, zer edo
|
zer
esan behar nuela pentsatu nuen, oraindik dar dar nengoela ez nabaritzeko bederen.
|
|
2006
|
|
|
–Eta
|
zer
esan behar dut nik orain. Ameeen?
|
|
|
Teledendaz ahaztu eta irakurtzen aritu nintzen, eskaileretan hotsa sumatu bezain laster jaisteko. Apur bat pentsatzen jarrita, ordea,
|
zer
esan behar nion. Banekiela txibatoa ez zena?
|
|
|
|
Zer
esan behar nion? " Ez, ni toxikomanoa naiz, oraintxe utzi diot zaldiari"?
|
|
|
Nora joan ote zen?
|
Zer
esan behar nien galdetuz gero?
|
|
2007
|
|
|
Eta amak?
|
Zer
esan behar diot nik hari. Gaixoa!
|
|
|
Eta Olaiak?
|
Zer
esan behar dit. Nola egin behar diot aurre nire mundu ttiki horri guztiari?
|
|
|
Eta entzuten badit ere, okerrena da ez dakidala
|
zer
esan behar diodan. Ez dut deus berririk kontatzeko.
|
|
|
A zer poza!
|
Zer
esan behar dute orain Ibon infernuko zuloraino jaitsi zuten tabernazuloko sasi aditu ergel horiek guztiek?
|
|
|
Galduta nengoen, galduak ginen Elisa eta biok.
|
Zer
esan behar nion etorritakoan. Pentsatzen hasi nintzen.
|
|
|
–Laborategi berria? Eta
|
zergatik
esan behar zizun halakorik?
|
|
2008
|
|
|
–Ea, Hawkins, esan zuen Squireak?, zer edo
|
zer
esan behar omen diguk. Hitz egin ezak.
|
|
|
–Beno, Smollett kapitaina,
|
zer
esan behar didazu. Dena ondo, espero dut; ontzia prest, itsasora jotzeko?
|
|
2009
|
|
|
Nirekin zeuden Leon, Ola eta Etxe eta hirurak isildu ziren, Elenak
|
zer
esan behar zidan jakin nahi zuten. Olari barre txikia ere atera zitzaion Ezekiel deitu zidala entzun zuenean.
|
|
|
–
|
Zer
esan behar didazu, atzamar birekin eusten zion zigarroa nire aurpegiaren aurrean astintzen zuen?, txarra dela osasunerako, ez naizela zahartzarora ailegatuko? –erantzunik ezean alboetara begira hasi zen; noizean behin, oharkabean bezala, niregana begiratzen zuen eta, erantzunik gabe jarraitzen zuenez, kontatu nahi zuena kontatzeari ekin zion?.
|
|
|
Heriotza gaizkia bada, egia da heriotzaren injustiziari Jainkoak ez daukala erantzunik (Jainkoa ez da hilezkortasunaren botika). Baina, erlijioei berei entzunez zer esaten duten, ez gure ustean
|
zer
esan behar luketen?, zein Jainko da erantzunik ez daukana. Jainkoa estreina ongiaren eta gaizkiaren makinista, kausa mekaniko?
|
|
|
–Egia, bai.
|
Zergatik
esan behar nuen gezurrik. Ez naiz 110 geltokitik pasatzen.
|
|
|
Ohe ondoan eseri zen, ahoa negarrez beteta. Ez zuen ongi ulertzen
|
zergatik
esan behar zion agur ama eta amuma eta munduaren hasiera eta amaiera izandako Rosari.
|
|
|
Paranoiko jartzen ari haiz. Orain
|
zer
esan behar didak, Xantik ertzainak gure gainera bota nahi dituela. Ez.
|
|
|
–Eta
|
zer
esan behar zioagu?
|
|
|
Emana zion hitza. Entzungo ziola
|
zer
esan behar zuen.
|
|
|
–Bidali izan dizkizudan kartetan beti esaten nizun ongi geundela, baina
|
zergatik
esan behar nizun gaizki geundela, ezin hobeto baldin banekien berriak zoritxarreko egingo zintuela, eta nik zorioneko nahi bazaitut, Regina? –eta, iraganeko oroitzapenen inbentarioari ekiten ziola, gehitu zuen?:
|
|
|
–
|
Zer
esan behar diozu?? –moztu zuen Adak.
|
|
|
–Au gizonaren barau bidea! Ez geigo lotsik izatea,
|
zer
esan bear duten ere. Iru egun dira, eten gabe era onetan zaudela.
|
|
|
Eta isildu egin zen? ez baitzekien jada nola hasi nahi zuen, jakin ongi zekien arren
|
zer
esan behar zuen funtsean; huraxe zuen, ordea, auzia, funtsezkoa esateko funtsezko hitzak behar zituela: hitzik egokienak, alegia, bakoitza bere tokian, lehenengo hitza lehen eta atzetik besteak, hurrenez hurren; berehala etorri zitzaizkion bi lehenak, halako eran, non, mintzoaren aurreko arnasa hartzen zuela, esan baitzuen:
|
|
|
–
|
Zer
esan behar diogu Domingori, izeba Ernestinak utzi badio??
|
|
|
Honek, aldiz, beheraturik zituen begiak, garaitua eta bentzutua sentituko balitz bezala; egoera hartan nola esango zizkion, bada, Teofilo Mariari pentsatuak zituèn hitzak?
|
Zer
esan behar zion, gainera. Buruan zituèn guztiak ahaztu baitzitzaizkion orduantxe!
|
|
|
–Eta orain
|
zer
esan behar duzu?? –kargu hartu zion Domingok Damasori, Gabinoren alde lerratuta.
|
|
|
–
|
Zer
esan behar didazu niri, Chaplin, zuk zazpi zortzi andregai izan badituzu, dozena bat ere bai, kontua galdu nuen-eta?
|
|
|
Eta pentsatu du falta diren bietan ere, Malorenean eta Bornasen bigarrenean, ez dela Sorari buruz ezer esango?
|
zergatik
esan behar zuten ezer?
|
|
|
Isilik daude hirurak, umea emakumeari begira, emakumea Phineasi begira. Phineasek burua mugitu du; ez daki
|
zer
esan behar duen. Iruditzen zaio zerbait esan behar duela baina ez daki zer.
|
|
|
–Eta orain
|
zer
esan behar duzu...? –kargu hartu zion Domingok Damasori, Gabinoren alde lerratuta.
|
|
|
Eta isildu egin zen... ez baitzekien jada nola hasi nahi zuen, jakin ongi zekien arren
|
zer
esan behar zuen funtsean; huraxe zuen, ordea, auzia, funtsezkoa esateko funtsezko hitzak behar zituela: hitzik egokienak, alegia, bakoitza bere tokian, lehenengo hitza lehen eta atzetik besteak, hurrenez hurren; berehala etorri zitzaizkion bi lehenak, halako eran, non, mintzoaren aurreko arnasa hartzen zuela, esan baitzuen:
|
|
|
Honek, aldiz, beheraturik zituen begiak, garaitua eta bentzutua sentituko balitz bezala; egoera hartan nola esango zizkion, bada, Teofilo Mariari pentsatuak zituèn hitzak?
|
Zer
esan behar zion, gainera. Buruan zituèn guztiak ahaztu baitzitzaizkion orduantxe!
|
|
|
–Au gizonaren barau bidea! Ez geigo lotsik izatea,
|
zer
esan bear duten ere... Iru egun dira, eten gabe era onetan zaudela.
|
|
|
–Bidali izan dizkizudan kartetan beti esaten nizun ongi geundela, baina
|
zergatik
esan behar nizun gaizki geundela, ezin hobeto baldin banekien berriak zoritxarreko egingo zintuela, eta nik zorioneko nahi bazaitut, Regina? –eta, iraganeko oroitzapenen inbentarioari ekiten ziola, gehitu zuen–:
|
|
2010
|
|
|
Hori egin zuen Inkisizioak bere garaian, eta hori egin du Francok bere gurutzadarekin! Edo
|
zer
esan behar didazue orain, Francoren gurutzadaren kontra zaudetela?. Orain gogoratzen naizela, zu errepublikanoa izan zinen garai batean, Damaso??.
|
|
|
Pio Barojak ere bere Therèse de Lisieux partikularra izan baitezake, edo bere Ama Birjina Pagoagakoa, idazleari agertzea erabaki dezakeena. Nolanahi ere, Pio Baroja idazle handia da, eta Ama Birjinaren propaganda bikaina egingo luke ordainean??; serio begiratzen zenidan arren, adarra jotzen ari zintzaizkidan, eta nik banekien, baina
|
zer
esan behar nizun, baldin eta zeure argudioetan ortodoxia eta heterodoxia nahasten bazenituen nik ezertxo ere ezin errefuta nezakeen moduan, eta baldin eta zure ironiari erantzuteko modurik eraginkorrena isiltasuna bazen, nire uste osoa Ama Birjinarengan paratzen nuela, zeren Andre Mariak guztia baitzezakeen zerutik, baita Pio Barojari agertzeko erabakia hartu ere??; are gehiago:... zuk santa Teresita aipatu, eta harekin bat egitea erabaki nuen?
|
|
|
–Amari esango diot!?. ?
|
Zer
esan behar diozu, ni gai naizela eta zu ez???, oilartu zitzaidan. –Ez ditut suizidak miresten?
|
|
|
Egiguren ez dago ados ETAren irakurketarekin, Oslon hitzartutakoaz eman duen azalpenarekin. Bere arabera, bai ETAren su eten adierazpenean eta bai Rodriguez Zapateroren deklarazio politikoan hitzez hitz
|
zer
esan behar zuten hitzartu zuten bi aldeek, baina hitzartutako pasarteez gain, bakoitzak bere erara egin zezakeen adierazpena. –ETAk, hitzartutako gauzak errespetatuz gero, su eten adierazpena bere modura egiteko libertatea zuen modura, Gobernuak ere bai, berea egiteko?.
|
|
|
–Berak esan zigun: . Lehendakariak jakin nahi du honen aurrean
|
zer
esan behar duen edo sinesgarritasuna eman behar dion, batzuk alde batetik azaltzen zaizkiolako, eta beste batzuk beste aldetik. Berak jakin nahi du zer egin behar duen.
|
|
|
–
|
Zer
esan behar nion, ba?
|
|
|
Pio Barojak ere bere Therèse de Lisieux partikularra izan baitezake, edo bere Ama Birjina Pagoagakoa, idazleari agertzea erabaki dezakeena. Nolanahi ere, Pio Baroja idazle handia da, eta Ama Birjinaren propaganda bikaina egingo luke ordainean..."; serio begiratzen zenidan arren, adarra jotzen ari zintzaizkidan, eta nik banekien, baina
|
zer
esan behar nizun, baldin eta zeure argudioetan ortodoxia eta heterodoxia nahasten bazenituen nik ezertxo ere ezin errefuta nezakeen moduan, eta baldin eta zure ironiari erantzuteko modurik eraginkorrena isiltasuna bazen, nire uste osoa Ama Birjinarengan paratzen nuela, zeren Andre Mariak guztia baitzezakeen zerutik, baita Pio Barojari agertzeko erabakia hartu ere...?; are gehiago:... zuk santa Teresita aipatu, eta harekin bat egitea erabaki nuen... nik zu salbatuko baitzintudan, ausaz, Lisieuxekoak Pranzini salbatu zuen bezala; gero, erlojuari begiratu, zutitu eta halaxe mintzatu zintzaizkidan:
|
|
|
Hori egin zuen Inkisizioak bere garaian, eta hori egin du Francok bere gurutzadarekin! Edo
|
zer
esan behar didazue orain, Francoren gurutzadaren kontra zaudetela.... Orain gogoratzen naizela, zu errepublikanoa izan zinen garai batean, Damaso...".
|
|
2011
|
|
|
Egia. Eta
|
zer
esan behar diogu, ikusten dugunean?
|
|
|
–
|
Zer
esan behar diet nik orain. Errezatzen badute euren laguna agertuko dela?
|
|
2012
|
|
|
Naroak burua altxatu eta begietara begiratu zidanerako, horregatik, banekien
|
zer
esan behar zidan.
|
|
|
Hala ere, une horretantxe ulertu nuen enkontru horren zergatia,
|
zer
esan behar nion Josebari.
|
|
|
Madarikatua hitz hori asmatu zuena. Gainera,
|
zer
esan behar nion. Ez dut zurekin hitz egin nahi?
|
|
|
Ez nion ezer erantzun.
|
Zer
esan behar nion. Ez neukala batere gogorik?
|
|
|
–Ama eta biok ez dugu inoiz hitz egin!
|
Zer
esan behar diot?
|
|
|
Ez nion kontatu nahi Mariak etxetik alde egin zuela.
|
Zer
esan behar nion, ama negarrez zegoela sukaldean. Hura panorama!
|
|
|
Gainera, azkenaldian petralduta nengoen eta, ez dakit, azalpen bat edo zor niela uste nuen. Egia zen ez nuela oso argi
|
zer
esan behar nien, neuk ere ez bainuen ondoegi ulertzen zer gertatzen zitzaidan. Aitaren etorrerak goitik behera aldatu zuen nire bizitza, baina nire izaera hain grisa bilakatu izanak seguruenik zerikusi handiagoa zuen adinarekin, aitarekin baino.
|
|
|
Nola zitekeen urte luzez aitarekiko gorrotoa sentiarazi zigun emakume hura, nire ama, aitaren besoetan aurkitzea?
|
Zer
esan behar nuen. Zein zen nire papera?
|
|
|
–Eta orain
|
zer
esan behar didazu. Ez zela ematen zuena?
|
|
|
Pena eman zidan.
|
Zer
esan behar nion. Baietz?
|
|
2013
|
|
|
Esadazu zer egin behar dudan konpontzeko. Esadazu
|
zer
esan behar diodan nire familiari, eta bereari, ez baitakit oso ongi nola konpondu egoera hau.
|
|
|
–Ni izan naun bizitza tratatu duena, ahal izan dudan hoberen. Bizitzarekin emakumeekin bezala gertatu zaidan, beti ez dinat asmatu zer nahi zinan,
|
zer
esan behar nion baretzeko, lasaitzeko, aurrera egiteko. Batzuetan bera dun nitaz aspertu dunana, bestetan ni.
|
|
|
Inon ez!
|
Zer
esan behar zion berak, gainera, Pedrori, edo zelan hartuko zion kargu, familia, aita hil eta handik gutxira hartu zuen Pedrok andregaia, baita berehala ezkondu ere?
|
|
|
–Baina, musu emanez atera behar dugu argazkia?
|
Zer
esan behar du zure amak?
|
|
|
Inon ez!
|
Zer
esan behar zion berak, gainera, Pedrori... edo zelan hartuko zion kargu, familia –aita hil eta handik gutxira hartu zuen Pedrok andregaia, baita berehala ezkondu ere– hausteko arriskua bazegoen. Nebak, bestalde, gero eta eskupeko handiagoak ematen zituen Guatemalako misiorako.
|
|
2014
|
|
|
|
Zer
esan behar diet nik orain nire epaile guztiei, nire juje zorrotzei: gurasoei, kuadrillakoei, herriko besteei; zer aitortu behar diet, atzera itzuli naizela singletasunera, ez dena inoiz urrezkoa izango gizonezkoena bezala, ezta konbentzimenduzkoa ere fededun batzuena bezala, ezpada patetikoa, penagarria, urrikalmendu sortzailea; hogeita hamargarrenerantz atergabe gerturatzen dihardudan honetan oraindik ez naizelako gai izan gizonik arrantzatu eta akabatzeko, nire bularren uztarrira kate motzean lotzeko; atzera itzuli naizela ez emakumeen lurraldera, zakilik gabeko alu osatugabea naizela, mutxurdina.
|
|
|
–Ba, orduan,
|
zertarako
esan behar dizut nik?
|
|
|
Apaizak nerbioak airean zituen, eta arrosarioaren aleak irristatzen eta bihurritzen ziren sugeak bezala mahai gaineko feltro berdearen gainean. Orain ezin zuen gogoratu
|
zer
esan behar zukeen.
|
|
|
Batez ere, alabaina, Renanek fusioa nola agitu den eta zer izan den ez du nahi gogoratu. Alegia, historiak esan behar digu nazioa zer den; baina historiari guk esan behar diogu
|
zer
esan behar digun. Bestela, anbiguitate guztizkoaren erresuma da historia.
|
|
2015
|
|
|
Eta gero, gaua heldu orduko, preso denak korridore luzean bata bestearen ondoan bere zeldako atea noiz irekiko zain ilaran jarrita daudenean, zalantza egiten dute elkarri nola agur egin. Presoak ez du sekula jakiten tira, egun bat gehiago ala tira, egun bat gutxiago,
|
zer
esan behar duen. Hobe isilik geratzen bazara, hobe egunak kontatzeari uzten badiozu.
|
|
|
Umea naiz, ez inozoa. Ez dakit amak
|
zergatik
esan behar didan izeba orain gure zain egongo dela zeruan, berak ere ez badu halakorik sinesten. Eta nik badakit gezurra dela, eskolan ere irakasten baitigute.
|
|
|
Kabendios.
|
Zer
esan behar zion. Etxean alabarekin jesukristoren sesioa eduki ondoren sartu zela lanera?
|
|
|
Aitatxori deituko diozu? Eta
|
zer
esan behar diozu. Ertzain batek zure nobioarena baino luzeagoa den gomazko zakil batekin mehatxatu zaituela?
|
|
|
Ezin nuen atzera Jonasengana joan.
|
Zer
esan behar nion. Ez niola tutik ere ulertu?
|
|
|
Egin ditut aurkezpenak, noski, ezagutzen dugu elkar eta bost zarete Biltzar honetako arraunlariak?
|
Zer
esan behar nuen?, joño, zer arraio esan behar nuen?
|
|
|
Halako larritasunez begiratzen zidan gizonak?
|
Zer
esan behar nion. Ez neukala ideiarik ere?
|
|
|
Poeta zen, alegia.
|
Zer
esan behar zidan niri paperei buruz?
|
|
|
Zakur zaharra zen Vallana. Bazekien
|
zer
esan behar zuen jokalariak suspertzeko. Aurkako taldea askoz hobea zela kontatu zien.
|
|
|
|
Zer
esan behar zion. Bezperan antzeko zerbait galdetu ziola gogoratu zen Kepa.
|
|
|
–Auskalo
|
zer
esan behar dion aitari, e Kepa. Ezkontzeko baimena eskatzea edo?
|
|
|
–Mugan harrapatu, eta, alto? emanez gero, ba al dakik
|
zer
esan behar duan? –galdetu zion behin norbaiti.
|
|
|
Besteen oihu, txantxa eta uluen artean, horma gainean zegoen tokitik jaitsi eta berarengana pare bat urrats egin zituen Jhonek mesfidati. Irati ibiltzen hasi zen mutilengandik urrutiratuz, eta Jhonek jarraitu egin zion,
|
zer
esan behar ote zion asmatu nahian.
|
|
|
–
|
Zer
esan behar didazu, Karlos?
|
|
|
–
|
Zer
esan behar dizudan. Zer esan behar dizut, ba?
|
|
|
–Zer esan behar dizudan?
|
Zer
esan behar dizut, ba?
|
|
|
Ni pensar! Gainera,
|
zer
esan behar nion. Zer esan behar diot?
|
|
|
Gainera, zer esan behar nion?
|
Zer
esan behar diot. Triste nagoela pentsatzen duena entzuten ez dudalako?
|
|
|
–
|
Zer
esan behar zenidan?
|
|
2016
|
|
|
Prest nago, baina ez dakit nola konponduko garen.
|
Zer
esan behar diot?
|
|
|
Eta
|
zer
esan behar diot?
|
|
|
Bulego aldera abiatu zen, lehen deia nori egin behar zion pentsatzeko ere buru argitasunik ezin bildurik.
|
Zer
esan behar zuen, zer ikusi zuela. Zer azalpen eman behar zuen?
|
|
|
Zalantza egin zuen deitu edo ez. Ez zuen egundo horrelakorik egin;
|
zer
esan behar zion ere ez zekien, baina ausartu egin zen azkenean.
|