|
2005
|
|
|
–
|
Zer
besterik egin nezakeen nik, eta zer besterik hik, senarra mehatxatu baizik?
|
|
2008
|
|
|
gaizki dagoela esaten didazu.
|
Zer
besterik egin dezaket nik hemendik, baina, errezatu eta errezatu baizik, ea exorzitatu gabe osatzen den? (?)?.
|
|
|
(...) Bukatzeko, bikietako bat –Natalia– gaizki dagoela esaten didazu.
|
Zer
besterik egin dezaket nik hemendik, baina, errezatu eta errezatu baizik, ea exorzitatu gabe osatzen den? (...)".
|
|
2009
|
|
|
Izan ere, ama batek bezala gorrotatzen zuen Ernestinak Nazario une hartan, ama iraindu eta bortxatu batek bezala:
|
zer
besterik egin zuen, bada, koinatuak, amatasunaren lurrak. Ernestinarenak, zapaldu eta oinkatu baizik, hondatu eta ohondikatu, mutilari emandako kolpearekin?
|
|
|
ezen gaizkitik ez zitekeela zoritxarra baizik etorri, eta onetik zoriona?; zein zen, hortaz, bere egintzaren esanahia: ongi jokatzen ari zela gaizki jokatzen ari zen arren??!; baina, guztiaz ere, ez al zen itota sentitzen zenaren lehen betebeharra eta lehen obligazioa arnasa hartzea?;
|
zer
besterik egin zuen berak, bada!; eta, halere, arratsaldeak aurrera egin arau, kezkatzen hasi zen, ez galdera berriak etorri zitzaizkiolako, ziurki, baizik eta aurreko eta betiko galderak trinkotuz joan zitzaizkiolako, Adaren inguruabarrak nolako, galderak ere halako; Adari, izan ere, gero eta gutxiago falta zitzaion billeteak markatzen ziòn helmugako hiriburura heltzeko, gero eta gutxiago falta ... espazioak eta denborak estutzen zuten, beraz, eta espazioak eta denborak ematen zieten arestian gorputzik ez zutèn galderei gorputza, espazioak eta denborak ematen trinkotasuna; horregatik, beharbada, galderen erasoa ahazteko?
|
|
|
Izan ere, ama batek bezala gorrotatzen zuen Ernestinak Nazario une hartan, ama iraindu eta bortxatu batek bezala:
|
zer
besterik egin zuen, bada, koinatuak, amatasunaren lurrak –Ernestinarenak– zapaldu eta oinkatu baizik, hondatu eta ohondikatu, mutilari emandako kolpearekin?
|
|
|
aupa, aupa eta aupa... aurrera, aurrera eta aurrera!; huraxe baitzen kontua, aurrera eta aurrera egin behar zuela, nora ez bazekien ere, zeren bera Jainkoaren eskuetan jarri baitzen, azken batean, eta Jainkoak erabakiko baitzuen erabaki beharrekoa; eta, aurrera eta aurrera zihoala, trenak atzean uzten zituen trenbideko zutoinak eta kableak, baserriak eta basoak, artzainak eta artaldeak... guztiak uzten zituen atzean, berak –Adak– gero eta aurrerago egin ahal izateko, aurrerakako ihesaldi etengabean edo aurrerakako mozkorraldian, auskalo; bizpahiru orduko goraldiari, baina, normaltasun nolabaiteko bat jarraitu zitzaion; galdera batzuk ere –gogoak baztertutakoak, baina gogoan behar zituenak, nola edo hala– etorri zitzaizkion orduan –gorputz sendorik gabeko galderak, halere, lurrunaren arintasuna zutenak, Adaren aurpegieran ez zen kezka handirik islatzen behintzat–, ongi ari ote zen, gaizki ari ote zen, trenaren abiadurak are zoriontsuago egiten zuela ohartzen zen bitartean; ordea, ez al zuen beti entzun –aitari, amari, izebari, don Anizetori, apaizei eta mojei, eta mundu guztiari– ezen gaizkitik ez zitekeela zoritxarra baizik etorri, eta onetik zoriona?; zein zen, hortaz, bere egintzaren esanahia: ongi jokatzen ari zela gaizki jokatzen ari zen arren...?!; baina, guztiaz ere, ez al zen itota sentitzen zenaren lehen betebeharra eta lehen obligazioa arnasa hartzea?;
|
zer
besterik egin zuen berak, bada!; eta, halere, arratsaldeak aurrera egin arau, kezkatzen hasi zen, ez galdera berriak etorri zitzaizkiolako, ziurki, baizik eta aurreko eta betiko galderak trinkotuz joan zitzaizkiolako, Adaren inguruabarrak nolako, galderak ere halako; Adari, izan ere, gero eta gutxiago falta zitzaion billeteak markatzen ziòn helmugako hiriburura heltzeko, gero eta gutxiago falta ... espazioak eta denborak estutzen zuten, beraz, eta espazioak eta denborak ematen zieten arestian gorputzik ez zutèn galderei gorputza, espazioak eta denborak ematen trinkotasuna; horregatik, beharbada, galderen erasoa ahazteko... edo erasoari eusteko, hobeto esanda –galdera haiek ere erantzunen bat baitzuten noizbait–, hizketan hasi zen alboan zituèn ama alabekin, beste geltoki batean igotakoekin; Adak historia sinesgarri bat asmatu zuen –gurasoek osaba izeben etxera bidali zutela, zeren hauen alaba bakarra bizpahiru hilabete lehenago hil baitzen, eta zeren, nola beraiek sei ahizpa baitziren, hau, hori eta hura... –, ama alabek biziki jarraitu zutena.
|
|
2010
|
|
|
Eta don Bernardinok berdin: Espainiako lautadetan eta hango zeru urdinetan aurkitu baitzuen, antza. Unamunok berdin!?, haurtzaroak ukatutako paradisua; nik ere, baina,
|
zer
besterik egin nuen, tuberkulosiaren mundu zikinetik maitasun erromantikoaren mundu ustez garbira jotzen nuela, baita mundu erromantiko hartatik, edo haren porrotetik, mundu are erromantikoago batera, nazionalisten Euzkadira, alegia, non Arkadia berri bat kausitu bainuen?; pertsonak halakoak baikara, funtsean: puntu bat planoan, nondik sortzen eta hedatzen diren zirkunferentzia gero eta handiagoak, bizi dugun errealitatearen araberakoak batzuk, eta gure ametsen neurrikoak beste batzuk:
|
|
|
Batzuetan, hala ere, gehiegizkoa naizela iruditzen zait; izan ere, ez ote dugu orbetarrok ez zegokigùn zama hartu lepo gainean?;
|
zer
besterik egin zezaketen, bada, gurasoek, muga guztiak hausten zituèn mugako egoera hartan?; gure besoetan utziko al zuten, bada, munstroa, anai arrebok harekin, kilo pare bateko haragi txuleta kopeta handi batekin, mintza nadin argi behingoz!, xalo xalo jolas gintezen?; gutxienez etxean gorde zuten, etxeko, beste etxean?
|
|
|
eta baikorrago nintzelako, haserretu ere, haserretzen nintzen gizakion jokabide ergelarekin. Aitor dut, haatik, arrazoiaren aldeko jokabidean tematzeak arrazoia galtzera ere eraman gaitzakeela?
|
zer
besterik egin zuten Dantonek, Maratek eta Robespierrek??: halakoetan, baina, arazoa ez da arrazoia, arrazoikeria eta dogma baizik; sinesmen itsua?
|
|
|
eta batean erantzun ironiko bat bururatu zitzaidan: . Baldintza haietan,
|
zer
besterik egingo zuten, bada, arrebatxo??. Eta bestean zigarroa irudikatu nuen, orain Domingoren ezpain hezeetan eta orain Adarenetan, bi irudi batuen emaitzak erakusten baitzuen, zigarroa ez ezik, listu molekula batzuk ere konpartitu zituztela:
|
|
|
Batzuetan, hala ere, gehiegizkoa naizela iruditzen zait; izan ere, ez ote dugu orbetarrok ez zegokigùn zama hartu lepo gainean?;
|
zer
besterik egin zezaketen, bada, gurasoek, muga guztiak hausten zituèn mugako egoera hartan?; gure besoetan utziko al zuten, bada, munstroa, anai arrebok harekin —kilo pare bateko haragi txuleta kopeta handi batekin, mintza nadin argi behingoz! — xalo xalo jolas gintezen?; gutxienez etxean gorde zuten, etxeko" beste etxean" izan bazen ere, eta ez tornuko umeen etxera eraman, ed...
|
|
|
Eta don Bernardinok berdin: Espainiako lautadetan eta hango zeru urdinetan aurkitu baitzuen, antza —Unamunok berdin! —, haurtzaroak ukatutako paradisua; nik ere, baina,
|
zer
besterik egin nuen, tuberkulosiaren mundu zikinetik maitasun erromantikoaren mundu ustez garbira jotzen nuela, baita mundu erromantiko hartatik, edo haren porrotetik, mundu are erromantikoago batera, nazionalisten Euzkadira, alegia, non Arkadia berri bat kausitu bainuen?; pertsonak halakoak baikara, funtsean: puntu bat planoan, nondik sortzen eta hedatzen diren zirkunferentzia gero eta handiagoak, bizi dugun errealitatearen araberakoak batzuk, eta gure ametsen neurrikoak beste batzuk:
|
|
|
Baina ni zeloen mende nengoen, neure burmuinak ere bai... eta batean erantzun ironiko bat bururatu zitzaidan: " Baldintza haietan,
|
zer
besterik egingo zuten, bada, arrebatxo?". Eta bestean zigarroa irudikatu nuen, orain Domingoren ezpain hezeetan eta orain Adarenetan, bi irudi batuen emaitzak erakusten baitzuen, zigarroa ez ezik, listu molekula batzuk ere konpartitu zituztela:
|
|
2013
|
|
|
Garibaldiren heriotza gertatu eta biharamunean kazetari batek elkarteari buruz elkarrizketa egin nahi zidala esateko deitu zidanean, baietz erantzun behar izan nion,
|
zer
besterik egin nezakeen?, eta elkar nola ezagutuko genuen galdetu zidanean Fred McMurrayren aire bat nuela erantzun nion, aspaldiko aktoreren bat aipatu ohi nuen betiere, adarra jotze aldera, neska gazteren batekin hizketan ari nintzenean, neure ikasleekin bereziki, broma merkeak egiteko joera baitut, oso merkeak ez esatearren. Hala esan ohi dit behintzat emazteak ikasleren batekin telefonoz hizketan sumatzen nauenean eta, umore txarrez baldin badabil, ahotsa ere aldatu egiten zaidala erantsi ohi du,, melenga jartzen zaizu, eztia, okagarria??, esan ohi du nazka imintzioak egiten dituen bitartean.
|
|
2015
|
|
|
–Eta ez al gabiltza ba horretan hona iritsi ginenez geroztik, Karl?
|
Zer
besterik egin dugu ba. Ostiarena jo, beste ezer ez!?.
|
|
|
Nik ezetz esango nuke?. . Eta
|
zer
besterik egin dezakegu, Oto. Ezustean harrapatu gaitu kaka honek guztiak, eta nik uste dut irautearekin nahikoa egiten dugula, ez duzu uste??.
|
|
|
Baietz erantzun nion alkateari.
|
Zer
besterik egin nezakeen. Orain, poeta furtibo izatetik poeta funtzionario izatera pasatuko nintzen.
|
|
2017
|
|
|
ikatza atera, gazteluak asaltuan hartu, Jainkoarekin mintzatu...
|
Zer
besterik egingo dik holakoetan gizonak asper gaizto ez egiteko. Ardoa edan, dadotan jokatu, emakumeak besarkatu.
|
|
2018
|
|
|
Moscomben ez dugu maiz izaten zu bezalako jendea hartzeko zorterik. Eta, egia esatea nahi baduzu, jauna, ez dakit
|
zer
besterik egin zenezakeen ordu honetan. Emazteak ez lidake sekula barkatuko gaur gauean hemendik alde egiten utziko banizu.
|
|
|
–
|
Zer
besterik egingo dudala uste duzu?
|
|
2020
|
|
|
Mikelek sorbaldak makurtu zituen, amore emanez.
|
Zer
besterik egingo zuen, jakin zutena jakin ondoren. Atzera itzuli ziren beraz, isil isilik, autoan sartu arte.
|
|
|
Hasperenka, Marianek Aitziberren eskua estutu zuen, horrekin beraren mina arintzeko modua izango balu bezala. Ez zekien
|
zer
besterik egin, eta bere buruari galdetu zion ea zer egingo ote zuen berak ere txuteak ordaintzeko lain dirurik ez zeukan egunean. Laster, alegia.
|
|
2022
|
|
|
Miguel Armadaren deiari kasu egin zion Mattinek.
|
Zer
besterik egin zezakeen. Belaunak dardaran zeramatzan.
|
|
|
Mattinek oraina eta etorkizuna oparitu zizkion osabari.
|
Zer
besterik egin zezakeen. Ez zuen beste sorbaldarik negar egiteko.
|